drukuj    zapisz    Powrót do listy

648 Sprawy z zakresu informacji publicznej i prawa prasowego 658, Dostęp do informacji publicznej, Prezes Sądu, Uchylono zaskarżony wyrok i przekazano sprawę do ponownego rozpoznania przez Wojewódzki Sąd Administracyjny, I OSK 933/11 - Wyrok NSA z 2011-08-11, Centralna Baza Orzeczeń Naczelnego (NSA) i Wojewódzkich (WSA) Sądów Administracyjnych, Orzecznictwo NSA i WSA

I OSK 933/11 - Wyrok NSA

Data orzeczenia
2011-08-11 orzeczenie prawomocne
Data wpływu
2011-05-24
Sąd
Naczelny Sąd Administracyjny
Sędziowie
Irena Kamińska /sprawozdawca/
Maria Wiśniewska /przewodniczący/
Teresa Rutkowska
Symbol z opisem
648 Sprawy z zakresu informacji publicznej i prawa prasowego
658
Hasła tematyczne
Dostęp do informacji publicznej
Sygn. powiązane
IV SAB/Wr 68/10 - Wyrok WSA we Wrocławiu z 2011-02-16
Skarżony organ
Prezes Sądu
Treść wyniku
Uchylono zaskarżony wyrok i przekazano sprawę do ponownego rozpoznania przez Wojewódzki Sąd Administracyjny
Powołane przepisy
Dz.U. 2002 nr 153 poz 1270 art. 185
Ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.
Dz.U. 2001 nr 112 poz 1198 art. 6 ust. 1 pkt 4 lit. a
Ustawa z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej.
Dz.U. 1997 nr 89 poz 555 art. 418a
Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks postępowania karnego.
Publikacja w u.z.o.
ONSAiWSA 2012 nr.3 poz.57
Tezy

Reasumując należy stwierdzić, że przepis art. 418a k.p.k. nie określa, w rozumieniu art. 1 ust. 2 ustawy o dostępie do informacji publicznej, odmiennych zasad i trybu dostępu do informacji publicznej, jaką jest wyrok sądu w sprawie karnej.

Sentencja

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: sędzia NSA Maria Wiśniewska Sędziowie sędzia NSA Irena Kamińska (spr.) sędzia del. NSA Teresa Rutkowska Protokolant sekretarz sądowy Joanna Drapczyńska po rozpoznaniu w dniu 11 sierpnia 2011 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej M. K. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z dnia 16 lutego 2011 r. sygn. akt IV SAB/Wr 68/10 w sprawie ze skargi M. K. na bezczynność Prezesa Sądu Okręgowego w Świdnicy w przedmiocie udzielenia informacji publicznej 1. uchyla zaskarżony wyrok w całości i przekazuje sprawę Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu we Wrocławiu do ponownego rozpoznania, 2. zasądza od Prezesa Sądu Okręgowego w Świdnicy na rzecz M. K. kwotę 217 (dwieście siedemnaście) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie

Wyrokiem z dnia 16 lutego 2011 r., sygn. akt IV SAB/Wr 68/10 Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu oddalił skargę M. K. na bezczynność Prezesa Sądu Okręgowego w Świdnicy w przedmiocie udostępnienia informacji publicznej.

W uzasadnieniu wyroku Sąd pierwszej instancji wskazał, iż pismem z dnia 19 stycznia 2010 r. M. K. zwrócił się do Prezesa Sądu Rejonowego w Dzierżoniowie o udostępnienie informacji publicznej poprzez wydanie kopii/skanów wyroków udostępnionych publicznie przez złożenie ich odpisów na okres 7 dni w sekretariacie II Wydziału Karnego Sądu Rejonowego w Dzierżoniowie.

Pismem z dnia 2 lutego 2010 r. Wiceprezes Sądu Rejonowego w Dzierżoniowie poinformowała, że Sąd "nie jest uprawniony do wydania kopii lub skanów wyłożonych do wiadomości wyroków wydawanych na posiedzeniu". M. K. otrzymał tę odpowiedź w dniu 19 kwietnia 2010 r.

Uzasadniając swoje stanowisko organ wskazał, że zgodnie z treścią art. 418a k.p.k. w wypadku wyrokowania poza rozprawą, treść wyroku udostępnia się publicznie przez złożenie jego odpisu na okres 7 dni w sekretariacie sądu, o czym należy uczynić wzmiankę w protokole posiedzenia. Przepis ten, dodany ustawą nowelizującą z 10 stycznia 2003 r., realizuje ustawowy obowiązek publicznego ogłoszenia wyroku (art. 418 § 1 k.p.k.) i dotyczy sytuacji, gdy sąd wydaje wyrok poza rozprawą, a więc na posiedzeniu, także bez udziału stron. W doktrynie uważa się, że nie jest to w istocie ogłoszenie wyroku, a jedynie stworzenie możliwości zapoznania się z dokumentem zawierającym wydany już wyrok sądu w danej sprawie (por. T. Grzegorczyk, Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Zakamycze 2003). Tym bardziej, że brak jest w ogóle publicznie dostępnej informacji o takim wyroku, skoro wzmiankę o "wyłożeniu" czyni się tylko z protokole posiedzenia. W ocenie organu właśnie przez wyłożenie odpisu wyroku w sekretariacie realizuje się prawo obywatela do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy publicznej (art. 61 Konstytucji RP) i dostępu do informacji publicznej w ujęciu ustawy z 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (Dz.U. Nr 112, poz. 1198 ze zm.).

W dniu 3 września 2010 r. M. K. skierował do Prezesa Sądu Rejonowego w Dzierżoniowie pismo, w którym podał, że jest to odwołanie od decyzji Prezesa Sądu Rejonowego w Dzierżoniowie z dnia 2 lutego 2010 r.

W odpowiedzi, Wiceprezes Sądu Rejonowego w Dzierżoniowie, pismem z 11 października 2010 r. znak (...), odpowiedziała M. K., że odnośnie żądanych przez niego informacji wyłączone jest zastosowanie ustawy o dostępie do informacji publicznej. Dlatego nie wydała decyzji w przedmiocie odmowy udostępnienia informacji publicznej.

W dniu 30 września 2010 r. M. K. złożył pismo do Prezesa Sądu Okręgowego, w którym oświadczył, że jest to zażalenie na nie załatwienie sprawy w terminie i wnosi o wyznaczenie Prezesowi Sądu Rejonowego w Dzierżoniowie terminu do przesłania odwołania z 3 września 2010 r. od decyzji Prezesa Sądu Rejonowego w Dzierżoniowie z dnia 2 lutego 2010 r., ponadto złożył 18 października 2010 r. w Sądzie Okręgowym w Świdnicy pismo skierowane do Prezesa Sądu, w którym podtrzymał swe stanowisko.

Pisma te zostały uznane za skargę na postępowanie Wiceprezesa Sądu Rejonowego w Dzierżoniowie, na którą to skargę Prezes Sądu Okręgowego w Świdnicy udzielił odpowiedzi pismem z 18 listopada 2010 r. nr (...), wyrażając w niej pogląd, że Prezes Sądu Rejonowego w Dzierżoniowie we wskazanej sprawie nie wydał decyzji. Organ stwierdził, że Wiceprezes Sądu Rejonowego w Dzierżoniowie, odmawiając pismem z 2 lutego 2010 r., udostępnienia M. K. odpisów (skanów) wyroków złożonych na podstawie art. 418a k.p.k. nie wydał decyzji, uznając, że informacja w postaci wskazanych odpisów nie jest objęta zakresem ustawy z 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej.

W skardze na bezczynność Prezesa Sądu Okręgowego w Świdnicy w przedmiocie nie rozpatrzenia odwołania z dnia 3 września 2010 r. od decyzji Prezesa Sądu Rejonowego w Dzierżoniowie odmawiającej udostępnienia informacji publicznej, M. K. wniósł o zobowiązanie Prezesa Sądu Okręgowego w Świdnicy do rozpatrzenia odwołania w sprawie udostępnienia informacji publicznej, o jaką wystąpił skarżący w dniu 19 stycznia 2010 r. oraz o orzeczenie o zwrocie od strony przeciwnej na rzecz skarżącego kosztów postępowania.

Odpowiadając na skargę Prezes Sądu Okręgowego w Świdnicy wniósł o jej oddalenie w całości ewentualnie o odrzucenie. Organ potrzymał dotychczasowe stanowisko w sprawie zawarte w pismach skierowanych do skarżącego.

Wydając zaskarżony wyrok Sąd pierwszej instancji podniósł, iż w myśl art. 1 ust. 2 u.d.i.p przepisy ustawy nie naruszają innych ustaw określających odmiennie zasady i tryb dostępu do informacji, będących informacjami publicznymi. Zawarte w art. 1 ust 2 ustawy sformułowanie "nie naruszają" rozumieć należy, iż ustawa o dostępie do informacji publicznej nie może naruszać przepisów innych ustaw odrębnie regulujących zasady ich udostępniania. Istota odesłania, o którym jest mowa w art. 1 ust. 2 u.d.i.p., dotyczy takiej sytuacji, że to odrębna ustawa precyzuje zarówno zasady, jaki i tryb dostępu do informacji publicznej, których zastosowanie wyłączać będzie zasadność ich realizacji na podstawie u.d.i.p. Zdaniem Sądu pierwszej instancji w niniejszej sprawie taką szczególną regulacją w zakresie udostępniania treści wyroków są przepisy art. 418a k.p.k. W przedmiocie udostępniania treści wyroków w przypadku wyrokowania poza rozprawą, z uwagi na zbieg zakresu ochrony wynikający z przepisów k.p.k i u.d.i.p., to przepisy k.p.k., jako lex specialis, winny znaleźć pierwszeństwo w zastosowaniu. Przepis art. 418a k.p.k. jest przepisem szczególnym w stosunku do ustawy o dostępie do informacji publicznej. Zawarte w art. 1 u.d.i.p. sformułowanie "nie naruszają" należy rozumieć, że przepisy ustawy o dostępie do informacji publicznej nie mogą naruszać, a wręcz powinny uwzględniać ograniczenia dostępu do informacji wynikające z lex specialis.

Przepis art. 418 § 1 k.p.k., dotyczy sytuacji, gdy sąd wydaje wyrok poza rozprawą, a więc na posiedzeniu, także bez udziału stron. Nie jest to w istocie ogłoszenie wyroku, lecz stworzenie możliwości zapoznania się z dokumentem zawierającym wydany już wyrok sądu w danej sprawie. Tym bardziej, że brak jest w ogóle publicznie dostępnej informacji o takim wyroku, skoro wzmiankę o "wyłożeniu" czyni się tylko z protokole posiedzenia. Właśnie poprzez udostępnienie publiczne przez wyłożenie odpisu wyroku na okres 7 dniu w sekretariacie sądu, realizuje się prawo obywatela do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy publicznej i dostępu do informacji publicznej. Dalej Sąd pierwszej instancji wskazał, iż ustawa o dostępie do informacji publicznej przewiduje dwie formy reakcji organu na wniosek strony. Z jednej strony jest to udzielenie żądanych informacji, które należy traktować, jako czynność materialno-techniczną, z drugiej zaś, w przypadku odmowy ich udostępnienia jest to decyzja administracyjna. Jeżeli żądanie strony nie stanowi żądania udostępnienia informacji publicznej to nie ma podstaw do wydawania decyzji, lecz należy wnioskodawcę poinformować pismem, że sprawa nie dotyczy informacji publicznej. W świetle powyższego Sąd pierwszej instancji podzielił stanowisko organu, że żądanie skarżącego o udostępnienie, na podstawie art. 418a k.p.k. kopi/skanów wyroków wyłożonych w sekretariacie wydziału karnego, nie stanowi informacji publicznej udostępnianej na podstawie przepisów u.d.i.p. W takiej sytuacji organ miał podstawy do poinformowania wnioskodawcy pismem, że sprawa nie dotyczy informacji publicznej, o której mowa w u.d.i.p. Zdaniem Sądu pierwszej instancji nie można zatem uznać, że organ w jakikolwiek sposób pozostał bezczynny wobec wniosku strony skarżącej. Wskazuje na to szereg pism skierowanych do skarżącego, w których organ wyraźnie informuje o braku podstaw prawnych do udzielenia żądanych informacji. Niewątpliwie stanowi to przejaw aktywności organu wobec żądania skarżącego.

Skargę kasacyjną od powyższego wyroku wniósł M. K. zarzucając mu naruszenie przepisów prawa materialnego tj.:

1) art. 61 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej, art. 2 ust. 1 ustawy o dostępie do informacji publicznej w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej poprzez błędną ich wykładnie polegającą na przyjęciu, iż prawo do uzyskiwania informacji publicznej może być wyłączone w oparciu o przepisy określające czasowy dostęp do określonych informacji, co prowadzi do naruszenia zasady proporcjonalności. Zatem dokonana wykładania przepisu art. 418a Kodeksu postępowania karnego w zakresie realizacji jawności wyrokowania i naczelnej zasady jawności wynikającej z art. 61 Konstytucji musi zmierzać do zapewnienia jawności przy zachowaniu odrębności przepisów regulujących procedurę karną. Ustawodawca wskazując na potrzebę regulacji ujętą w przepisie art. 418a Kodeksu postępowania karnego podniósł, iż poprawka ta ma na celu nałożenie obowiązku publicznego udostępniania wyroku wydanego poza rozprawą, poprzez złożenie jego odpisu na okres 7 dni (druk nr 1228 z dnia 20 grudnia 2002 r. Marszałka Senatu), czyli wykonania zasady publicznego ogłaszania wyroków wynikającej z art. 418 Kodeksu postępowania karnego (co potwierdza niejako WSA w swym uzasadnieniu). Dlatego też prawo do uzyskiwania informacji publicznej nie może być wyłączone przepisem art. 418a Kodeksu postępowania karnego po okresie 7 dni od upublicznienia odpisu wyroku. Przeciwne stanowisko prowadzi do naruszenia zasady proporcjonalności wskazanej w art. 31 ust. 3 Konstytucji.

2) art. 1 ust. 2 ustawy o dostępie do informacji publicznej i art. 418a. Kodeksu postępowania karnego, poprzez błędną ich wykładnię polegającą na odmowie stosowania przepisów ustawy o dostępie do informacji publicznej po okresie wskazanym w art. 418a Kodeksu postępowania karnego. Zgodnie z art. 1 ust. 2 ustawy o dostępie do informacji publicznej przepisy ustawy nie naruszają przepisów innych ustaw określających odmienne zasady i tryb dostępu do informacji będących informacjami publicznymi. Takim przepisem w zakresie upublicznienia wyroku w okresie 7 dni od dnia jego wydania w określonej procedurze jest art. 418a Kodeksu postępowania karnego. W żadnym przypadku skarżący nie kwestionuje, iż we wskazanym okresie dostęp do żądanych informacji odbywałby się nie na zasadach określonych w ustawie o dostępie do informacji publicznej. Jednakże poza 7 dniami wynikającymi z art. 418a Kodeksu postępowania administracyjnego dostęp do informacji publicznej w postaci wyroków odbywa się zgodnie z ustawą o dostępie do informacji publicznej. W tym miejscy wskazać należy, iż ustalona linia orzecznicza sądów administracyjnych wskazuje, iż dostęp do informacji publicznej gwarantuje również dostęp do akt postępowania karnego, który do zakończonych postępowań odbywa się na gruncie ustawy o dostępie do informacji publicznej (tak Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 13 stycznia 2011 r. sygn. akt I OSK 440/10). Analogicznie dostęp do informacji publicznej odbywa się w stosunku do wyroków, o których stanowi art. 418a Kodeksu postępowania karnego. Informacje o zakończonych już postępowaniach wyrokiem ponad 7 dni będą w tym wypadku udostępniane w trybie i na zasadach określonych w ustawie o dostępie do informacji publicznej. Przyjęcie stanowiska WSA prowadziłoby do uznania, iż prawnie niemożliwym jest udostępnianie wyroków, które bezsprzecznie są informacją publiczną. Jak wskazane zostało przepis art. 418a Kodeksu postępowania karnego realizuje publiczne ogłaszanie wyroków, a nie dostęp do nich jako wykonaniu prawa do uzyskiwania informacji publicznej w postaci dokumentów. Nawet jeżeli przepis ten realizuje również zasadę dostępu do informacji publicznej to mają zastosowania dwie ustawy o udostępnianiu tych wyroków w zależności od rzeczywistego czasu ich udostępnienia na 7 dni.

Powołując się na powyższe skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu we Wrocławiu oraz zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Zarzuty skargi kasacyjnej uznać należy za usprawiedliwione.

W sprawie wymagają rozstrzygnięcia dwa podstawowe problemy. Pierwszy z nich dotyczy kwestii czy wyrok sądu karnego po zakończeniu postępowania, bez względu na formę jego upublicznienia, jest informacją publiczną w rozumieniu art. 1 ust. 1 i art. 6 ust. 2 ustawy o dostępie do informacji publicznej (zwanej dalej u.d.i.p.).

Drugi element, którego rozstrzygnięcie jest niezbędne dla wyjaśnienia sprawy dotyczy odpowiedzi na pytanie czy art. 418a k.p.k. określa odmienne zasady dostępu do informacji publicznej w rozumieniu art. 1 ust. 2 u.d.i.p.

Art. 6 ust. 1 pkt 4 lit. a/ u.d.i.p. stanowi, że udostępnieniu podlega informacja publiczna o danych publicznych w tym treść i postać dokumentów urzędowych. Ustawodawca w ust. 2 art. 6 ustawy zawarł legalną definicję i stwierdził, że dokumentem urzędowym w rozumieniu ustawy jest treść oświadczenia woli lub wiedzy utrwalona i podpisana w dowolnej formie przez funkcjonariusza publicznego w rozumieniu przepisów Kodeksu karnego w ramach jego kompetencji, skierowana do innego podmiotu lub złożona do akt sprawy. W świetle tej definicji wyrok sądu wydany w sprawie karnej jest ponad wszelką wątpliwość dokumentem urzędowym w rozumieniu art. 6 ust. 2 u.d.i.p.

Należy w tym miejscu wskazać, że art. 6 ust. 1 pkt 4 lit. a/ u.d.i.p. mówi o udostępnianiu nie tylko treści ale i postaci dokumentów urzędowych, co oznacza, że wnioskodawca może domagać się zapoznania go nie tylko z merytoryczną treścią wydanego w sprawie karnej wyroku ale też z jego postacią czyli papierowym nośnikiem, na którym wyrok ten został sporządzony. Nie oznacza to wcale, że adresat wniosku jest bezwzględnie zobowiązany do umożliwienia zapoznania się z wyrokiem przez jego okazanie lub przekazanie jego kserokopii lub elektronicznych skanów. Jeżeli w sprawie nie orzeczono kary dodatkowej w postaci przekazania wyroku do publicznej wiadomości osoba w nim wskazana i jej dane osobowe chronione są przepisami ustawy o ochronie danych osobowych.

Art. 6 ust. 1 i 2 ustawy o ochronie danych osobowych stanowi, że za dane osobowe uważa się wszelkie informacje dotyczące zidentyfikowanej lub możliwej do zidentyfikowania osoby fizycznej.

Za osobę możliwą do zidentyfikowania uważa się z kolei osobę, której tożsamość można określić bezpośrednio lub pośrednio, w szczególności przez powołanie się na numer identyfikacyjny albo jeden lub kilka specyficznych czynników określających jej cechy fizyczne, fizjologiczne, umysłowe, ekonomiczne, kulturowe lub społeczne. Adresat wniosku o udostępnienie wyroku sądu winien rozważyć zatem indywidualnie w każdej sprawie, czy charakter przypisanego skazanemu czynu, okoliczności i czas jego popełnienia, nawet po usunięciu imienia i nazwiska osoby skazanej nie pozwalają na identyfikację. Podmiot zobowiązany winien wówczas w oparciu o art. 16 ust. 1 ustawy wydać decyzję odmawiającą udostępnienie informacji publicznej powołując się na ograniczenie zawarte w art. 5 ust. 1 i 2 u.d.i.p.

W kontekście przedstawionych wyżej rozważań nie można zgodzić się ze stanowiskiem sądu wojewódzkiego, który stwierdził "... sąd podziela stanowisko organu, że żądanie skarżącego o udostępnienie, na podstawie art. 418a k.p.k. kopii/skanów wyroków wyłożonych w sekretariacie wydziału karnego, nie stanowi informacji publicznej, udostępnianej na podstawie przepisów u.d.i.p."

Jak bowiem wykazano wyżej wyrok sądu w sprawie karnej bez względu na formę jego upublicznienia (ogłoszenie czy też wyłożenie w sekretariacie wydziału karnego) według art. 418a k.p.k.) stanowi informację publiczną i odmowa jego udostępnienia winna nastąpić w formie decyzji administracyjnej wydanej w oparciu o art. 16 ust. 1 u.d.i.p. Organ w niniejszej sprawie odpowiadając na wniosek pismem pozostawał zatem w bezczynności i skargę na bezczynność co do zasady należało uznać za usprawiedliwioną.

Pozostaje w tej sytuacji udzielić odpowiedzi na pytanie czy art. 418a k.p.k. określa w rozumieniu art. 1 ust. 2 u.d.i.p. odmienne zasady i tryb dostępu do informacji publicznej.

Art. 45 ust. 2 Konstytucji RP ustanawia zasadę jawności rozprawy, wskazując na okoliczności, które mogą doprowadzić do jej wyłączenia. Ze zdania drugiego tej normy wynika jednak, że bez względu na sposób prowadzenia rozprawy wyrok ogłaszany jest publicznie.

Przepis art. 418a k.p.k. dodany ustawą nowelizującą z 10 stycznia 2003 r. realizuje zatem w sytuacjach gdy sąd wydaje wyrok poza rozprawą bez udziału stron, ustawowy obowiązek (wynikający również z art. 418 § 1 k.p.k.) publicznego ogłaszania wyroku.

Nie ustanawia on wobec tego odmiennego trybu dostępu do tego wyroku, jako informacji publicznej w odróżnieniu od art. 156 k.p.k., który określa zasady dostępu do akt sprawy stron i innych osób w postępowaniu karnym. Zasady te dotyczą jednak toczącego się postępowania i są zróżnicowane ze względu na stadium postępowania oraz osoby występujące z wnioskiem w tym zakresie.

Gdyby uznać za prawidłowe stanowisko sądu wojewódzkiego i przyjąć, że wyrok w sprawie karnej wyłożony w sekretariacie sądu na okres 7 dni zgodnie z art. 418a k.p.k. został już upubliczniony i nie podlega rygorom z ustawy o dostępie do informacji publicznej, ten sam mechanizm należałoby zastosować do wyroków ogłaszanych na rozprawach. Tymczasem w orzecznictwie sądów administracyjnych utrwalony jest pogląd, że wyrok sądu po jego ogłoszeniu jest, jako dokument urzędowy, informacją publiczną i może być udostępniany w oparciu o przepisy ustawy o dostępie do informacji publicznej z zachowaniem ograniczeń przewidzianych w art. 5 tej ustawy.

Reasumując należy stwierdzić, że przepis art. 418a k.p.k. nie określa, w rozumieniu art. 1 ust. 2 ustawy o dostępie do informacji publicznej, odmiennych zasad i trybu dostępu do informacji publicznej, jaką jest wyrok sądu w sprawie karnej.

Mając wszystko to na uwadze Naczelny Sąd Administracyjny na podstawie art. 185 § 1 p.p.s.a. orzekł jak w sentencji. Podstawą orzeczenia o kosztach był art. 203 p.p.s.a.



Powered by SoftProdukt