Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Zygmunt Zgierski (spr.) Sędziowie: NSA Czesława Nowak-Kolczyńska del. WSA Arkadiusz Blewązka po rozpoznaniu w dniu 22 lutego 2021 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej Z.S. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 16 lipca 2020 r. sygn. akt II SA/Po 631/19 w sprawie ze skarg E. S.A. w P. i O. sp. z o.o. w P. na decyzję Wojewody [...] z dnia [...] czerwca 2019 r., nr [...] w przedmiocie odszkodowania za ograniczenie sposobu korzystania z nieruchomości 1) uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Poznaniu, 2) zasądza od E. S.A. w P. i O. sp. z o.o. w P. solidarnie na rzecz Z.S. kwotę 2 246 (dwa tysiące dwieście czterdzieści sześć) zł tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu wyrokiem z 16 lipca 2020 r., po rozpoznaniu skarg E. S.A. w P. i O. sp. z o.o. w P. na decyzję Wojewody [...] z [...] czerwca 2019 r. w przedmiocie odszkodowania za ograniczenie sposobu korzystania z nieruchomości, uchylił zaskarżoną decyzję.

Powyższe rozstrzygnięcie zapadło w następującym stanie faktycznym i prawnym sprawy.

Pismem z [...] czerwca 1982 r. Zakład Energetyczny P. wniósł o wydanie zezwolenia na tymczasowe zajęcie nieruchomości, położonych w pasie budowy zaprojektowanej linii napowietrznej 110 kV S-Z, w tym nieruchomości położonej w P. przy ul. [...] i [...], obejmująca działkę nr [...] (obecnie działki nr [...],[...],[...],[...],[...],[...],[...],[...],[...],[...],[...],[...],[...] i [...]). Decyzją z [...] września 1982 r. Zarząd Gospodarki Terenami w P. zezwolił wnioskodawcy na czasowe zajęcie tych nieruchomości. W dniu wydania tej decyzji właścicielami spornej nieruchomości byli K. i Z.S.

Pismem z [...] lutego 2018 r. Z.S. zwróciła się do Prezydenta Miasta P. z wnioskiem o ustalenie i wypłatę odszkodowania za częściowe wywłaszczenie nieruchomości w związku z posadowieniem na nieruchomości, oznaczonej jako działka nr [...], urządzeń elektroenergetycznych wysokiego napięcia.

W toku postępowania administracyjnego organ ustalił, że wnioskodawczyni nabyła w całości spadek po zmarłym mężu K.S. na podstawie postanowienia Sądu Rejonowego P. w P. z [...] marca 2009 r. Ponadto organ ustalił, że Zakład Energetyczny P. został przekształcony w jednoosobową spółkę akcyjną Skarbu Państwa – P. S.A., która [...] stycznia 2003 r. została połączona z innymi spółkami przez przejęcie ich majątku, tworząc G. S.A., która od [...] października 2004 r. posługuje się firmą E. S.A. Spółka ta zobowiązana przepisami ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne została zobowiązana do wydzielenia operatora systemu dystrybucyjnego, w związku z czym zawiązała spółkę O. sp. z o.o., która pełni funkcje operatora sieci dystrybucyjnej. Umową z [...] czerwca 2007 r. E. S.A. zbyła na rzecz O. sp. z o.o. aport w postaci oddziału E. S.A., której mocą nabywca przedsiębiorstwa jest odpowiedzialny solidarnie ze zbywcą za jego zobowiązania, związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa.

Decyzją z [...] marca 2019 r. organ I instancji ustalił na rzecz wnioskodawczyni odszkodowanie w wysokości 401 018,00 zł za zmniejszenie wartości nieruchomości, zobowiązując do wypłaty odszkodowania O. sp. z o.o.

Po rozpatrzeniu odwołania Wojewoda [...] decyzją z [...] czerwca 2019 r. uchylił zaskarżoną decyzję w zakresie podmiotu zobowiązanego do wypłaty odszkodowania i wskazał, że podmiotami zobowiązanymi do wypłaty przyznanego odszkodowania są solidarnie O. sp. z o.o. oraz E. S.A., a odszkodowanie podlega wypłacie jednorazowo, w terminie czternastu dni od dnia wydania decyzji na rachunek bankowy wnioskodawczyni. W pozostałym zakresie utrzymał zaskarżoną decyzję w mocy. W uzasadnieniu organ wskazał, że zaszły przesłanki do przyznania wnioskowanego odszkodowania z tytułu ograniczenia sposobu korzystania z nieruchomości, a jedyną osobą uprawnioną jest wnioskodawczyni jako była właścicielka i jedyny spadkobierca K.S. Organ wskazał także, że za wypłatę odszkodowania nie odpowiada Skarb Państwa, ale przedsiębiorstwo powstałe z przekształcenia Zakładu Energetycznego P. Zaznaczył, że dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie miała umowa z [...] czerwca 2007 r. przewidująca solidarną odpowiedzialność E. S.A. i O. sp. zo.o. za zobowiązania związane z prowadzeniem zbytego oddziału przedsiębiorstwa. Zdaniem organu zapis taki powoduje, że obowiązek odszkodowawczy leży zarówno po stronie E. S.A., jak i O. S.A.

Skargę na powyższe rozstrzygnięcie złożyła E. S.A., wnosząc o stwierdzenie nieważność zaskarżonej decyzji w całości bądź jej uchylenie. Odrębną skargę O. sp. z o.o. wniosła o uchylenie decyzji organów obu instancji.

Po połączeniu spraw z poszczególnych skarg do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu uchylił zaskarżoną decyzję. W uzasadnieniu Sąd podzielił stanowisko organów co do spełnienia przesłanek wypłaty odszkodowania. Sąd uznał, że wnioskodawczyni jako osoba wywłaszczona była uprawniona do żądania odszkodowania w części wynikającej z przysługującego jej udziału w nieruchomości, podczas gdy w części dotyczącej zmarłego męża wnioskodawczyni brak jest podstawy prawnej do przyznania legitymacji spadkobiercom osoby wywłaszczonej, a wypłata odszkodowania następuje wyłącznie na wniosek osoby uprawnionej. Sąd odnotował przy tym, że akta administracyjne mogą wskazywać, że mąż skarżącej złożył wniosek o odszkodowanie w przysługującej mu części i w tym zakresie roszczenie o odszkodowanie mogło zostać odziedziczone przez wnioskodawczynię, niemniej jednak akta w tym przedmiocie nie są kompletne, co wskazuje na niedokładne wyjaśnienie stanu faktycznego sprawy. Dodatkowo Sąd wskazał, że właścicielem linii przesyłowej powodującej konieczność wypłaty odszkodowania jest O. sp. z o.o. jako beneficjent zezwolenia. Zdaniem Sądu kwestie związane z aportem i ewentualną odpowiedzialnością solidarną podmiotu wnoszącego go pozostają poza zakresem niniejszego postępowania, a zainteresowani, w razie sporu mogą ewentualnie uregulować te kwestie na drodze innych postępowań.

Skargę kasacyjną od powyższego wyroku złożyła wnioskodawczyni, zaskarżając rozstrzygnięcie w całości, wniosła o jego uchylenie i oddalenie skarg oraz ustalenie odszkodowania z tytułu ograniczenia prawa własności nieruchomości bądź uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji oraz zasądzenie zwrotu kosztów postępowania, w tym zastępstwa procesowego, według norm przepisanych. Dodatkowo skarżąca kasacyjnie wniosła o rozpoznanie skargi kasacyjnej na posiedzeniu niejawnym. Zaskarżonemu rozstrzygnięciu zarzuciła naruszenie:

1) prawa materialnego, tj.:

a) art. 145 § 1 pkt 1 lit. a ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, dalej: ppsa, w zw. z art. 128 ust. 1 oraz art. 129 ust. 5 pkt 3 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami, dalej: ugn, w zw. z art. 36 ustawy z dnia 12 marca 1958 o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości, dalej: ustawa o wywłaszczeniach, przez błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że znajduje on zastosowanie tylko do adresatów decyzji (właścicieli nieruchomości), podczas gdy znajduje on zastosowanie również do następców uniwersalnych adresatów decyzji, a w konsekwencji niewłaściwe uznanie, że brak jest podstaw do stosowania tego przepisu w przedmiotowej sprawie w zakresie dochodzenia odszkodowania za ograniczenie sposobu korzystania z nieruchomości co do udziału K.S.;

b) art. 145 § 1 pkt 1 lit. a ppsa w zw. z art. 129 ust. 5 pkt 3 i art. 132 ust. 6 ugn w zw. z art. 35 ust. 1 i art. 36 ust. 1 ustawy o wywłaszczaniach oraz w zw. z art. 554 kc przez błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że E. S.A. nie powinna występować w charakterze podmiotu zobowiązanego do zapłaty odszkodowania, podczas gdy oba podmioty powstały w wyniku przekształceń Zakładu Energetycznego P. — beneficjenta decyzji ograniczającej sposób korzystania z nieruchomości;

c) art. 145 § 1 pkt 1 lit. a ppsa w zw. z art. 21 ust. 2 Konstytucji w zw. z art. 128 ust. 1 oraz art. 129 ust. 5 pkt 3 ugn przez błędną wykładnię, polegającą na uznaniu za dopuszczalne ustalenie odszkodowania za wywłaszczenie wyłącznie na rzecz adresatów decyzji (właścicieli nieruchomości), podczas gdy znajduje on zastosowanie również do następców uniwersalnych adresatów decyzji;

2) przepisów postępowania mające istotny wpływ na wynik sprawy, tj.:

a) art. 145 § 1 pkt 1 lit. c ppsa w zw. z art. 1 § 1 i 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych, dalej: pusa, w zw. z art. 3 § 2 pkt 1 ppsa oraz w zw. z art. 7 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego, dalej: kpa, przez błędne uznanie, że organy administracji publicznej przeprowadziły postępowanie z naruszeniem przepisów i nie wyjaśniły dokładnie stanu faktycznego, a w konsekwencji uchylenie decyzji organu drugiej instancji w zakresie dochodzenia przez skarżącą kasacyjnie odszkodowania za ograniczenie sposobu korzystania z nieruchomości za swój udział, pomimo że bezsporne było, że decyzją z [...] września 1982 r. Zarząd Terenami w P. zezwolił Zakładowi Energetycznemu P. na czasowe zajęcie nieruchomości obejmującą działkę nr [...], położonej w pasie budowy zaprojektowanej linii napowietrznej 110 kV S-Z, w dniu wydania decyzji własność nieruchomości przysługiwała K. i Z.S., na zasadzie wspólności majątkowej małżeńskiej, nie wypłacono odszkodowania za straty spowodowane budową linii i nie ustanowiono służebności przesyłu, a wnioskiem z [...] lutego 2018 r. Z.S. zwróciła się do Prezydenta Miasta P. o ustalenie i wypłatę odszkodowania za częściowe wywłaszczenie nieruchomości pod budowę urządzeń elektroenergetycznych wysokiego napięcia, przy czym zarówno organy administracji, jak i Sąd pierwszej instancji nie mieli wątpliwości, że Z.S. jest osobą wywłaszczoną i mogła ubiegać się o przyznanie odszkodowania co do swojego udziału;

b) art. 141 § 4 ppsa przez brak wystarczającego uzasadnienia wyroku i niewskazanie przyczyn uchylenia decyzji w zakresie roszczenia skarżącej kasacyjnie o odszkodowanie za ograniczenie sposobu korzystania z nieruchomości za swój udział w nieruchomości oraz w zakresie uznania, że E. S.A. nie jest podmiotem zobowiązanym do zapłaty odszkodowania.

Uzasadniając powyższe zarzuty, skarżąca kasacyjnie podniosła, że Sąd błędnie zawęził pojęcie "osoby wywłaszczonej" wyłącznie do właściciela nieruchomości w dacie dokonania wywłaszczenia, odmawiając następcom uniwersalnym uprawnienia do występowania do organu o ustalenie i wypłatę odszkodowania. Wskazała, że zgodnie z regulacjami konstytucyjnymi własność i dziedziczenie znajduje się pod szczególną ochroną przepisów Konstytucji. Zwróciła uwagę, że przepisy ustawy o gospodarce nieruchomościami przewidują m. in. złożenie odszkodowania do depozytu sądowego w sytuacji, gdy odszkodowanie to dotyczy nieruchomości o nieuregulowanym stanie prawnym lub gdy właściciel lub użytkownik wieczysty nieruchomości nie żyje i nie przeprowadzono lub nie zostało zakończone postępowanie spadkowe. Argumentowała, że skoro nie ma wątpliwości, że odszkodowanie za wywłaszczenie przysługuje w sytuacji, gdy nie przeprowadzono jeszcze postępowania spadkowego, nie ulega wątpliwości, że należne jest także spadkobiercom, których nabyte z mocy ustawy prawa zostały potwierdzone. Podniosła również, że dalsze przepisy ustawy o gospodarce nieruchomościami zrównują prawa osób, co do których wydano decyzję o wywłaszczeniu z osobami, które są ich spadkobiercami. Skarżąca kasacyjnie zwróciła przy tym uwagę, że zgodnie z ustawą o wywłaszczeniach prawo do odszkodowania nie ulega przedawnieniu i może być skutecznie dochodzone nawet w znacznej odległości czasowej od powstania roszczenia, zgodnie z orzecznictwem sądów administracyjnych, również przez następców prawnych pod tytułem ogólnym.

Skarżąca kasacyjnie podniosła, że w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku Sąd nie wskazał powodów, z których przyczyny uchylił decyzję w części dotyczącej roszczenia o odszkodowanie co do udziału skarżącej kasacyjnie w nieruchomości jako osoby wywłaszczonej. Wskazała, że wszystkie przesłanki do przyznania odszkodowania zostały spełnione, a okoliczności są bezsporne. Argumentowała, że uzasadnienie wyroku nie pozwala na jednoznaczną rekonstrukcję podstawy rozstrzygnięcia.

Skarżąca kasacyjnie wskazała, że Sąd uznając, że odpowiedzialnym za odszkodowanie jest gestor sieci, pominął, że na mocy umowy z [...] czerwca 2007 r. E. S.A. zbyła na rzecz O. sp. z o.o. aport w postaci oddziału E. S.A., przy czym zastrzeżono, że nabywca przedsiębiorstwa jest odpowiedzialny solidarnie ze zbywcą za jego zobowiązania związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Zaznaczyła, że nie ma żadnych dowodów, dokumentów czy przepisów, które wskazywałyby, że od daty przeniesienia praw na O. sp. z o.o. E. S.A. jest zwolniona z odpowiedzialności za zobowiązania związane z przekazanym aportem. Wywiodła przy tym, że lakoniczne uzasadnienie zaskarżonego wyroku pozbawia ją informacji o przesłankach tego rozstrzygnięcia, a organ administracji nie zawarł wskazówek co do kierunku dalszego prowadzenia postępowania administracyjnego.

W odpowiedzi na skargę kasacyjną O. sp. z o.o. wniosła o jej oddalenie oraz zasądzenie od organu i skarżącej kasacyjnie kosztów postępowania kasacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 183 § 1 p. p. S.A. Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej, bierze jednak z urzędu pod rozwagę nieważność postępowania. W niniejszej sprawie nie występują, enumeratywnie wyliczone w art. 183 § 2 ustawy, przesłanki nieważności postępowania sądowoadministracyjnego. Dlatego też, przy rozpoznawaniu sprawy, Naczelny Sąd Administracyjny związany był granicami skargi kasacyjnej.

Biorąc pod uwagę tak uregulowany zakres kontroli instancyjnej sprawowanej przez Naczelny Sąd Administracyjny, stwierdzić należy, że skarga kasacyjna zawiera usprawiedliwione podstawy.

Rozpoznając zarzut naruszenia art. 145 § 1 pkt 1 lit. c ppsa w zw. z art. 1 § 1 i 2 pusa w zw. z art. 3 § 2 pkt 1 ppsa oraz w zw. z art. 7 kpa, należy wskazać, że zakres postępowania wyjaśniającego prowadzonego na podstawie art. 7 kpa uzależniony jest od istotnych prawnie kwestii dekodowanych na podstawie przepisów prawa materialnego. W myśl bowiem art. 12 § 1 kpa organy administracji publicznej powinny działać w sprawie wnikliwie i szybko, posługując się możliwie najprostszymi środkami prowadzącymi do jej załatwienia. Przepis ten wprowadza tym samym zakaz prowadzenia postępowania w zakresie nieprowadzącym do wyjaśnienia sprawy. Prowadzenie postępowania w ten sposób nie można bowiem uznać za działanie wnikliwe i szybkie, prowadzące do załatwienia sprawy.

Przenosząc powyższe na grunt rozpoznawanej sprawy, należy wskazać, że zaskarżony wyrok uchylał decyzję Wojewody m. in. z uwagi na dostrzeżone przez Sąd pierwszej instancji braki postępowania wyjaśniającego w zakresie wyjaśnienia, czy K.S. złożył przed śmiercią wniosek o wypłatę odszkodowania za ograniczenie sposobu korzystania z nieruchomości, co umożliwiało wnioskodawczyni nabycie ekspektatywy administracyjnej odszkodowania w ramach postępowania spadkowego. W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego konieczność prowadzenia postępowania wyjaśniającego w tym kierunku uzależniona jest od ustalenia, czy z wnioskiem o odszkodowanie za wywłaszczenie nieruchomości (w tym za ograniczenie sposobu korzystania z nieruchomości) może wystąpić wyłącznie właściciel wywłaszczonej nieruchomości czy także jego spadkobierca.

Mając powyższe na uwadze, należy wskazać, że do ograniczenia sposobu korzystania z nieruchomości oznaczonej jako działka [...] doszło w 1982 r., tj. pod rządami nieobowiązującej obecnie ustawy o wywłaszczeniach. Zgodnie z ugruntowaną linią orzeczniczą sądów administracyjnych – co zresztą przyznaje sam Sąd pierwszej instancji – do stanów powstałych pod rządami wspomnianej ustawy i trwającymi nadal zastosowanie znajdują przepisu ustawy obowiązującej obecnie, tj. w tym przypadku ustawy o gospodarce nieruchomościami. Zgodnie z art. 128 ust. 1 tej ustawy wywłaszczenie własności nieruchomości, użytkowania wieczystego lub innego prawa rzeczowego następuje za odszkodowaniem na rzecz osoby wywłaszczonej odpowiadającym wartości tych praw. Jednocześnie w myśl art. 129 ust. 5 pkt 3 ugn starosta, wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej, wydaje odrębną decyzję o odszkodowaniu, gdy nastąpiło pozbawienie praw do nieruchomości bez ustalenia odszkodowania, a obowiązujące przepisy przewidują jego ustalenie. Analiza powyższych przepisów wskazuje, że ustawodawca przewidział, że pomiędzy wywłaszczeniem nieruchomości a wypłatą odszkodowania z tego tytułu mogą zachodzić różnice czasowe, które nie powinny prowadzić do utraty prawa do odszkodowania, w tym również w sytuacji, gdy pomiędzy wywłaszczeniem nieruchomości a wypłatą odszkodowania zmienił się obowiązujący stan prawny.

W ślad za Sądem pierwszej instancji należy zaznaczyć, że w orzecznictwie sądów administracyjnych zarysowały się na tle wskazanych powyżej przepisów rozbieżności polegające na ocenie dopuszczalności występowania z wnioskiem o odszkodowanie za wywłaszczenie nieruchomości przez następców prawnych właściciela wywłaszczonej nieruchomości. W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego stanowisko odmawiające spadkobiercom prawa dochodzenia odszkodowania za wywłaszczenie nieruchomości wyłącznie z powodu ujęcia w art. 128 ust. 1 ugn jedynie właściciela wywłaszczonej nieruchomości jako osoby uprawnionej do złożenia wniosku o odszkodowanie oraz braku przepisu wyraźnie dopuszczającego sukcesję tego roszczenia nie jest uprawnione. Skoro bowiem przytoczone powyżej przepisy dopuszczają występowanie o odszkodowanie w znacznym oddaleniu czasowym od momentu wywłaszczenia, to założyć należy, że na skutek upływu czasu właściciel wywłaszczonej nieruchomości może już nie żyć, przy czym nie sposób jest uznać, że uprawnienie do uzyskania odszkodowania miało charakter roszczenia osobistego, tj. wygasającego wraz ze śmiercią właściciela. Zauważyć przy tym należy, że w myśl art. 136 ust. 3 ugn poprzedni właściciel lub jego spadkobierca mogą żądać zwrotu wywłaszczonej nieruchomości lub udziału w tej nieruchomości albo części wywłaszczonej nieruchomości lub udziału w tej części, jeżeli nieruchomość lub jej część stała się zbędna na cel określony w decyzji o wywłaszczeniu. Skoro roszczenie o zwrot nieruchomości przechodzi na spadkobiercę właściciela tej nieruchomości, to nie sposób uznać, że roszczenie o wypłatę odszkodowania za wywłaszczenie nieruchomości, stanowiące ekwiwalent za wywłaszczoną nieruchomość, nie przysługuje temu spadkobiercy (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 31 stycznia 2019 r., sygn. akt I OSK 972/17).

Zwrócić także trzeba uwagę, że brak przyznania odszkodowania za pozbawienie własności pozostawałby w sprzeczności z art. 1 Pierwszego Protokołu Dodatkowego do Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności sporządzonego w dniu 20 marca 1952 r., a ratyfikowanego przez Polskę w dniu 10 października 1994 r. (Dz. U. z 1995 r. Nr 26, poz. 175), który podkreśla konieczność utrzymywania uzasadnionego prawnie zaufania obywateli do Państwa i prawa pochodzącego od Państwa, jako elementu składającego się na zasadę praworządności i zobowiązującego władze do eliminowania dysfunkcyjnych regulacji z systemu prawnego i naprawiania pozaprawnych praktyk.

W świetle powyższych wywodów należało uznać, że zarzut naruszenia art. 145 § 1 pkt 1 lit. c ppsa w zw. z art. 1 § 1 i 2 pusa w zw. z art. 3 § 2 pkt 1 ppsa oraz w zw. z art. 7 kpa okazał się zasadny. Skoro bowiem odszkodowania za ograniczenie sposobu korzystania z nieruchomości może domagać się nie tylko właściciel nieruchomości z daty jej zajęcia, ale również jego spadkobierca, nie było podstaw do prowadzenia postępowania wyjaśniającego w zakresie ewentualnego wniosku męża wnioskodawczyni o wypłatę odszkodowania celem ustalenie, czy w rozpoznawanej sprawie doszło do powstania ekspektatywy administracyjnej podlegającej zasadom sukcesji.

Z przedstawionych powyżej powodów za uzasadniony Naczelny Sąd Administracyjny uznał również zarzut naruszenia art. art. 145 § 1 pkt 1 lit. a ppsa w zw. z art. 128 ust. 1 oraz art. 129 ust. 5 pkt 3 ugn w zw. z art. 36 ustawy o wywłaszczeniach oraz zarzut naruszenia art. 145 § 1 pkt 1 lit. a ppsa w zw. z art. 21 ust. 2 Konstytucji w zw. z art. 128 ust. 1 oraz art. 129 ust. 5 pkt 3 ugn przez uznanie przez Sąd pierwszej instancji, że spadkobierca właściciela nieruchomości nie jest uprawniony do odszkodowania za ograniczenie sposobu korzystania z nieruchomości.

Odnosząc się z kolei do zarzutu naruszenia art. 145 § 1 pkt 1 lit. a ppsa w zw. z art. 129 ust. 5 pkt 3 i art. 132 ust. 6 ugn w zw. z art. 35 ust. 1 i art. 36 ust. 1 ustawy o wywłaszczaniach oraz w zw. z art. 554 kc należy odnotować, że zarzut ten został oparty na konstrukcji błędnej wykładni ostatniego z przywołanych przepisów. W tym miejscu należy wyjaśnić, że o błędnej wykładni przepisu można mówić w sytuacji, gdy został on zastosowany przez sąd pierwszej instancji, ale wyniki wykładni dokonanej przez ten sąd są niezgodne wynikami uzyskanymi w prawidłowym toku rekonstrukcji brzmienia norm prawnych na podstawie obowiązujących przepisów. Tymczasem w zaskarżonym wyroku Sąd pierwszej instancji w swoich wywodach dotyczących określenia podmiotu zobowiązanego do wypłaty odszkodowania skupił się na ocenie odpowiedzialności Skarbu Państwa za ograniczenie sposobu użytkowania nieruchomości oraz wskazaniu beneficjenta decyzji o ograniczeniu sposobu użytkowania nieruchomości, co powiązał z obowiązkiem wypłaty odszkodowania. W swoich rozważaniach Sąd nie odniósł się natomiast do treści art. 554 kc – a tym samym nie zastosował tego przepisu – ani wpływu umowy z [...] czerwca 2007 r., której mocą E. S.A. przeniosła na O. sp. z o.o. własność oddziału spółki, z którym związana jest linia energetyczna przebiegająca przez działkę wnioskodawczyni. W tym miejscu należy wskazać, że zgodnie z tym przepisem nabywca przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego jest odpowiedzialny solidarnie ze zbywcą za jego zobowiązania związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa lub gospodarstwa, chyba że w chwili nabycia nie wiedział o tych zobowiązaniach, mimo zachowania należytej staranności. Odpowiedzialność nabywcy ogranicza się do wartości nabytego przedsiębiorstwa lub gospodarstwa według stanu w chwili nabycia, a według cen w chwili zaspokojenia wierzyciela. Odpowiedzialności tej nie można bez zgody wierzyciela wyłączyć ani ograniczyć. Pominięcie tego przepisu w rozważaniach Sądu pierwszej instancji czyni w ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego zaskarżony wyrok wadliwym pomimo błędnego sformułowania zarzutu skargi kasacyjnej.

Jednocześnie mając na uwadze, że zarzut naruszenia art. 554 kc przez jego niewłaściwe zastosowanie był zarzutem skargi wniesionej przez O. sp. z o.o., w ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego obowiązkiem Sądu pierwszej instancji było odniesienie się do prawidłowości zastosowania tego przepisu przez organy administracji, tym bardziej że wskazania co do dalszego postępowania zostały sformułowane przez ten sąd przez odesłanie do rozważań zawartych w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku. Oznacza to, że za uzasadniony należało uznać zarzut naruszenia art. 141 § 4 ppsa w zakresie dotyczącym wyłącznie odpowiedzialności odszkodowawczej E. S.A. w zw. z art. 554 kc.

Rozpoznając ponownie sprawę, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu powinien zbadać wpływ art. 554 kc na kwestię ustalenia podmiotu zobowiązanego do wypłaty odszkodowania za ograniczenie sposobu korzystania z nieruchomości oraz uwzględnić stanowisko Naczelnego Sądu Administracyjnego w zakresie sukcesji prawa do wystąpienia o odszkodowanie za wywłaszczenie nieruchomości.

Mając powyższe na uwadze, Naczelny Sąd Administracyjny, na podstawie art. 185 ppsa, orzekł jak w sentencji.

O kosztach orzeczono na podstawie art. 203 pkt 2 ppsa.

Jednocześnie w myśl art. 182 § 2 ppsa Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznał skargę kasacyjną na posiedzeniu niejawnym, ponieważ strona, która ją wniosła, zrzekła się rozprawy, a druga strona, w terminie czternastu dni od dnia doręczenia odpisu skargi kasacyjnej, nie zażądała przeprowadzenia rozprawy.