Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodnicząca Sędzia WSA Anna Mierzejewska (sprawozdawca), Sędziowie WSA Eugeniusz Wasilewski, Andrzej Góraj, Protokolant specjalista Marek Kozłowski, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 28 lipca 2016 r. sprawy ze skargi Proboszcza Parafii Rzymskokatolickiej p. w. [...] w B. na decyzję Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych z dnia [...] czerwca 2015 r. nr [...] w przedmiocie przetwarzania danych osobowych 1. uchyla zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję z dnia [...] lutego 2015 r.; 2. zasądza od Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych na rzecz Proboszcza Parafii Rzymskokatolickiej p. w. [...] w B. kwotę 200 (słownie: dwieście) złotych, tytułem zwrotu kosztów postępowania.

II SA/Wa 1363/15

UZASADNIENIE

Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych decyzją z dnia [...] czerwca 2015 r. nr [...], wydaną na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2013 r. poz. 267 ze zm.) oraz art. 12 pkt 2, art. 18 ust. 1 pkt 2, art. 22 i art. 35 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (Dz.U. z 2014 r. poz. 1182 ze zm.) po rozpoznaniu wniosku Proboszcza Parafii Rzymskokatolickiej p.w. [...] z siedzibą w B. o ponowne rozpatrzenie sprawy utrzymał w mocy własną decyzję z dnia [...] lutego 2015 r. nakazującą Proboszczowi Parafii Rzymskokatolickiej p.w. [...] w B. przywrócenie stanu zgodnego z prawem, poprzez uaktualnienie danych osobowych K. K., polegające na naniesieniu w księdze chrztów adnotacji w treści zgodnej z żądaniem zawartym w jej "oświadczeniu woli" z dnia [...] listopada 2013 r.

W uzasadnieniu GIODO wskazał, że do biura GIODO wpłynęła skarga K. K. na przetwarzanie jej danych osobowych przez Proboszcza Parafii Rzymskokatolickiej p.w. [...] w B.

Skarżąca podnosił, że mimo wysłania przez niego do Proboszcza Parafii oświadczenia woli o wystąpieniu z Kościoła Katolickiego, połączonego z prośbą o sprostowanie nieaktualnych danych osobowych, nie otrzymał od Proboszcza Parafii żadnej odpowiedzi. Proboszcz Parafii w wyjaśnieniach złożonych do GIODO wskazał na konieczność zachowania procedury formalnego wystąpienia z Kościoła Katolickiego. Ponadto wskazał, że "aktu odstępstwa, który wywołuje skutki kanoniczne można dokonać tylko osobiście w obecności proboszcza swego miejsca zamieszkania (stałego lub tymczasowego)". Jednocześnie Proboszcz zwrócił uwagę na trudności w ustaleniu miejsca zamieszkania Skarżącej, gdyż w korespondencji posługiwała się dwoma adresami.

Proboszcz Parafii oświadczył, że przesłał do Skarżącego informację o procedurach związanych z wystąpieniem z Kościoła Katolickiego. Zdaniem Proboszcza Parafii organ ochrony danych osobowych nie jest uprawniony do dokonywania oceny skuteczności wystąpienia z kościoła, a także wydawania nakazów skierowanych do proboszczów, a dotyczących dokonania wpisów w księgach ochrzczonych.

Organ podał, że w myśl art. 43 ust. 2 ustawy o ochronie danych osobowych, w odniesieniu do zbiorów, o których mowa w ust. 1 pkt 1 i 3, oraz zbiorów, o których mowa w ust. 1 pkt 1a, przetwarzanych przez Agencję Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencję Wywiadu, Służbę Kontrwywiadu Wojskowego, Służbę Wywiadu Wojskowego oraz Centralne Biuro Antykorupcyjne, Generalnemu Inspektorowi nie przysługują uprawnienia określone w art. 12 pkt 2, art. 14 pkt 1 i 3 - 5 oraz art. 15 - 18. W myśl art. 43 ust. 1 pkt 3 ustawy z obowiązku rejestracji zbioru danych zwolnieni są administratorzy danych dotyczących osób należących do kościoła lub innego związku wyznaniowego, o uregulowanej sytuacji prawnej, przetwarzanych na potrzeby tego kościoła lub związku wyznaniowego.

Wskazał, że Proboszcz Parafii miejsca chrztu nie dokonał wnioskowanego przez Skarżącego sprostowania jego danych osobowych, bo Skarżący nie zastosował się do kościelnej procedury formalnego wystąpienia z Kościoła Katolickiego (opartej na wewnętrznych przepisach prawa kościelnego).

GIODO przywołał argumentację Naczelnego Sądu Administracyjnego wyrażoną w wyroku z dnia 18 października 2013 r. (sygn. akt I OSK 129/13), w którym Sąd, odnosząc się do autonomicznej działalności Kościoła Katolickiego podniósł: m.in. ,,[w]skazana autonomia nie oznacza jednakże braku jakiegokolwiek podporządkowania kościoła lub związku wyznaniowego przepisom powszechnie obowiązującego prawa np. o ochronie danych osobowych. Inaczej mówiąc, w tych kwestiach, które nie zostały mocą aktów prawnych przekazane kościołom lub związkom wyznaniowym do ich wyłącznego decydowania, zastosowanie znajdą przepisy prawa powszechnie obowiązującego, o ile oczywiście regulują konkretne zagadnienie. (...) Organ wskazał, że analogiczne stanowisko zajął Naczelny Sąd Administracyjny w wyrokach z dnia 18 października 2013 r. (sygn. akt I OSK 1487/12) oraz z dnia 24 października 2013 r. (sygn. akt I OSK 1828/12).

GIODO przytoczył art. 25 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, art. 2 ustawy o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej. Podniósł, że wbrew zarzutowi Proboszcza Parafii, organ wydając zaskarżoną decyzję działał w tym przedmiocie w ramach swoich ustawowych kompetencji. Podkreślił, że bezsporne jest, iż skarżący złożył Proboszczowi Parafii miejsca chrztu, tj. administratorowi danych osobowych, oświadczenie woli o wystąpieniu z Kościoła Katolickiego wraz wnioskiem o uaktualnienie w tym zakresie jego danych osobowych w księdze chrztów . W ocenie organu skarżący wyraził dostatecznie jasno swoją wolę co do dalszej przynależności do tego związku wyznaniowego. Organ po przywołaniu treści art. 35 ust. 1 ustawy o ochronie danych osobowych stwierdził, że prawidłowy był nakaz usunięcia przez Proboszcza uchybień w procesie przetwarzania danych osobowych skarżącego poprzez uaktualnienie jgoj danych osobowych przez naniesienie stosownej adnotacji w księdze chrztów. Organ podniósł przy tym, odnosząc się do zarzutów strony, że GIODO wskazał wyraźnie dowody, na których oparł swoją decyzję.

Decyzja Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych z dnia [...] lutego 2015 r. stała się przedmiotem skargi proboszcza Parafii Rzymskokatolickiej p.w. [...] w B. do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie.

Wnosząc o zasądzenie kosztów postępowania, skarżący zarzucił naruszenie:

1. art. 7, art. 25 ust. 3 Konstytucji RP;

2. art. 1, art. 5 i art. 27 Konkordatu między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską podpisanego 28 lipca 1993 r.;

3. art. 2 ustawy o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej;

4. art. 9 ust. 2 pkt 2, art. 10 ust. 1 § 2, art. 11 ust. 1 i 2, art. 19 ust. 2 pkt 1, 4, art. 32 ust. 2 pkt 8 ustawy o gwarancjach wolności sumienia i wyznania;

5. art. 6, art. 7, art. 19, art. 77, art. 107 ustawy Kodeks postępowania administracyjnego.

W uzasadnieniu skargi Proboszcz podniósł, że organ nie wskazał dlaczego odmówił wiarygodności i mocy dowodowej wyjaśnieniom Proboszcza Parafii w zakresie obowiązywanie procedur. Nie wskazał też podstawy prawnej, z przytoczeniem przepisów prawa, które dają GIODO uprawnienie do określania, kto należy do Kościoła Katolickiego. Skarżący zarzucił, że GIODO ingerując w wewnętrzne sprawy Kościoła, wykroczył poza zakres swoich kompetencji. Zdaniem skarżącego wszystkie aspekty przynależności do Kościoła Rzymskokatolickiego, w tym związane z wstąpieniem i wystąpieniem z niego, zawsze pozostają "sprawą wewnętrzną" danej osoby i Kościoła jako wspólnoty wierzących. Określenie przesłanek nabycia przynależności osoby (wiernego) do Kościoła, faktycznych i prawnych skutków tego faktu oraz utraty przynależności ("wystąpienia" w różnych postaciach, normowanych przez prawo kanoniczne) pozostaje wewnętrzną sprawą kościoła, wolną od regulacji prawnej ze strony państwa. Wniosek ten potwierdzają pośrednio także przepisy ustawy o gwarancjach wolności sumienia i wyznania.

W odpowiedzi na skargę GIODO wniósł o jej oddalenie, powołując się na dotychczasowe ustalenia.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje:

Skarga jest zasadna.

Zgodnie z art. 7 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483 ze zm.), organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa. Zasada legalizmu znajduje również swój wyraz wprost w przepisach ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2013 r., poz. 267 ze zm.), zwanej dalej K.p.a., stanowiąc w art. 6, że organy administracji publicznej działają na podstawie przepisów prawa. Przepisy procedury administracyjnej, którą i organ ochrony danych osobowych stosuje, normują postępowanie przed organami administracji publicznej w należących do właściwości tych organów sprawach indywidualnych rozstrzyganych w drodze decyzji administracyjnych.

Obowiązek działania na podstawie prawa nie może być jednak rozumiany jako uprawnienie organu władzy publicznej do ingerowania w stosunki między Rzecząpospolitą Polską a Kościołem Katolickim. Te bowiem określają umowa międzynarodowa zawarta ze Stolicą Apostolską i ustawy (art. 25 ust. 4 Konstytucji RP). Rzeczpospolita Polska przestrzega zaś wiążącego ją prawa międzynarodowego (art. 9 Konstytucji RP). Samo istnienie podstawy prawnej do działania GIODO w postaci wydawania decyzji administracyjnych w sprawach przetwarzania danych osobowych (art. 12 pkt 2, art. 18 u.o.d.o.) nie jest równoznaczne z istnieniem podstawy prawnej do ingerencji tego organu władzy publicznej w kwestię przynależności danej osoby do Kościoła Katolickiego.

Stosunki między państwem a kościołami i innymi związkami wyznaniowymi są kształtowane, zgodnie z art. 25 ust. 3 Konstytucji RP, na zasadach poszanowania ich autonomii oraz wzajemnej niezależności każdego w swoim zakresie, jak również współdziałania dla dobra człowieka i dobra wspólnego.

GIODO wkraczając w istocie - poprzez nakaz dokonania przez Proboszcza Parafii Rzymskokatolickiej w księdze chrztu określonej treści adnotacji - naruszył autonomię Kościoła. Organ władzy publicznej wkroczył bowiem w materię kształtowaną umową międzynarodową i ustawami, do których Konstytucja odwołuje się w art. 25 ust. 4.

Sąd podziela pogląd wyrażony w wyroku WSA w Warszawie z dnia 9 lipca 2015 r., sygn. akt II SA/Wa 2095/14, zgodnie z którym Państwo nie może ingerować w sferę przynależności do kościoła lub związku wyznaniowego (orzeczenia.nsa.gov.pl).

W ocenie Sądu rozpatrującego niniejszą sprawę, GIODO nakazując decyzją administracyjną Proboszczowi Parafii Rzymskokatolickiej naniesienie - w stanie faktycznym niniejszej sprawy - w księdze chrztu określonej treści adnotacji dotyczącej wnioskodawczyni przekroczył swoje kompetencje jako organ władzy publicznej, czym naruszył nie tylko przepis art. 7 Konstytucji RP. Organ naruszył nadto przepis art. 18 ust. 1 pkt 2 u.o.d.o. w zw. z art. 35 ust. 1 u.o.d.o.

Sąd rozpatrujący niniejszą sprawę nie podziela tym samym poglądów wyrażonych w powołanych przez organ w decyzji wyrokach Naczelnego Sądu Administracyjnego, w zakresie dopuszczalności oceny przez organ władzy publicznej skuteczności oświadczenia danej osoby w kwestii przynależności do Kościoła Katolickiego (wyrok NSA z dnia 18 października 2013 r. sygn. akt I OSK 129/13, wyrok NSA z dnia 18 października 2013 r. sygn. akt I OSK 1487/12, wyrok NSA z dnia 24 października 2013 r. sygn. akt I OSK 1828/12).

Z decyzji jednoznacznie wynika, że organ władzy państwowej podjął się - wbrew odmiennemu twierdzeniu wyrażonemu w decyzji - decydowania o przynależności określonej osoby do danego Kościoła, w tym przypadku Kościoła Katolickiego, co stanowi niedopuszczalne przekroczenie granic wykonywania władzy publicznej w sferze, która zastrzeżona jest Kościołowi Katolickiemu.

Zasadę autonomii i niezależności w odniesieniu do Kościoła Katolickiego wyrażają postanowienia art. 1 i art. 5 Konkordatu między Stolicą Apostolską i Rzeczypospolitą Polską podpisanego w Warszawie z dnia 28 lipca 1993 r. (Dz.U. z 1998 r. Nr 51, poz. 318) oraz przepisy ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej (t.j. Dz.U. z 2013 r., poz. 1169), a szczególnie jej art. 2 stanowiący, iż Kościół rządzi się w swych sprawach własnym prawem, swobodnie wykonuje władzę duchowną i jurysdykcyjną oraz zarządza swoimi sprawami.

Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (t.j. Dz.U. z 2014 r., poz. 1182 ze zm.) stanowi akt prawny, o którym mowa w art. 51 ust. 5 Konstytucji RP. Określa zasady i tryb gromadzenia oraz udostępniania informacji.

Akt ten stanowi instrument służący ochronie prawa do prywatności. Postanowienia Konstytucji RP zawarte w art. 51 adresowane są głównie do organów państwa (w ust. 2 jest mowa o władzy publicznej), co oczywiście nie oznacza, że podmioty niepubliczne nie podlegają ograniczeniom narzuconym przez art. 51 Konstytucji RP (v. B. Banaszak, Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, Komentarz, Warszawa, 2009, str. 261).

Zdaniem Sądu, nie oznacza to jednak równocześnie dowolności w zakresie stosowania przepisów u.o.d.o. do Kościoła Katolickiego, który posiada uregulowane umową międzynarodową stosunki z Rzecząpospolitą Polską.

Zgodnie z art. 1 Konkordatu między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską podpisanego w Warszawie dnia 28 lipca 1993 r. (Dz. U. z 1998 r. Nr 51, poz. 318), Rzeczpospolita Polska i Stolica Apostolska potwierdzają, że Państwo i Kościół Katolicki są - każde w swej dziedzinie - niezależne i autonomiczne oraz zobowiązują się do pełnego poszanowania tej zasady we wzajemnych stosunkach i we współdziałaniu dla rozwoju człowieka i dobra wspólnego. Stosownie zaś do art. 5 powołanej umowy międzynarodowej, przestrzegając prawa do wolności religijnej, Państwo zapewnia Kościołowi Katolickiemu, bez względu na obrządek, swobodne i publiczne pełnienie jego misji, łącznie z wykonywaniem jurysdykcji oraz zarządzaniem i administrowaniem jego sprawami na podstawie prawa kanonicznego.

Powyższe wyłącza w ocenie Sądu możliwość decydowania przez organ władzy publicznej o przynależności danej osoby do Kościoła Katolickiego, tym bardziej, że zgodnie z art. 4 ustawy o ochronie danych osobowych, przepisów tego aktu prawnego nie stosuje się, jeżeli umowa międzynarodowa, której stroną jest Rzeczpospolita Polska, stanowi inaczej. Choć w umowie międzynarodowej zawartej między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską nie ma wprost zapisu o wyłączeniu stosowania jej przepisów w zakresie przetwarzania danych osobowych członków Kościoła Katolickiego (zapisu takiego zresztą być nie mogło, albowiem u.o.d.o. stanowi akt prawny uchwalony 29 sierpnia 1997 r.), nie budzi w ocenie Sądu wątpliwości - wobec treści powołanych przepisów umowy międzynarodowej - że art. 4 u.o.d.o. wyłącza możliwość nakazania przez organ władzy państwowej, tj. GIODO - w stanie faktycznym tej sprawy - wprowadzenia określonej (wskazanej przez ten organ) treści zapisów w księdze chrztu.

W sytuacji, gdy Proboszcz Parafii Rzymskokatolickiej p.w. [...] w B. utrzymuje, że odstąpienie wnioskodawcy od Kościoła Katolickiego było bezskuteczne wobec niezachowania warunków formalnych przewidzianych dla dokonania tej czynności, to brak było podstaw do wyrażenia odmiennego stanowiska w tym zakresie przez władzę państwową.

Brak było tym samym podstaw do nakazania Proboszczowi uwzględnienia poglądu władzy publicznej w tej sferze poprzez wydanie decyzji, na podstawie art. 18 ust. 1 pkt 2 u.o.d.o., mimo że art. 43 ust. 2 w zw. z art. 43 ust. 1 pkt 3 u.o.d.o., wyłącza uprawnienia GIODO, o których mowa w art. 12 pkt 2 i m.in. art. 18 u.o.d.o. w odniesieniu do zbiorów dotyczących osób należących do kościoła lub innego związku wyznaniowego, o uregulowanej sytuacji prawnej, przetwarzanych na potrzeby tego kościoła lub związku wyznaniowego, co stanowi niejako uwzględnienie zapisów umowy międzynarodowej zawartej między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską.

Proboszcz Parafii Rzymskokatolickiej wskazał w niniejszej sprawie na reguły określające sposób skutecznego wystąpienia z Kościoła. Nie jest rolą organu władzy państwowej pośredniczenie w tym zakresie pomiędzy członkiem Kościoła Katolickiego i Kościołem Katolickim.

W sprawie niniejszej - w jej stanie faktycznym - nie można mówić o jakimkolwiek naruszeniu przepisów ustawy o ochronie danych osobowych osoby wnioskującej do GIODO, które to naruszenie umożliwiałoby interwencję władzy państwowej w sposób ujęty w decyzji organu z dnia [...] lutego 2015 r. oraz decyzji z dnia [...] czerwca 2015 r.

Takiego naruszenia przepisów ustawy o ochronie danych osobowych przez Proboszcza Parafii GIODO nie wykazał. Organ powołał się jedynie na przepis art. 35 ust. 1 u.o.d.o., który stanowi, że w razie wykazania przez osobę, której dane osobowe dotyczą, że są one niekompletne, nieaktualne, nieprawdziwe lub zostały zebrane z naruszeniem ustawy albo są zbędne do realizacji celu, dla którego zostały zebrane, administrator danych jest obowiązany, bez zbędnej zwłoki, do uzupełnienia, uaktualnienia, sprostowania danych, czasowego lub stałego wstrzymania przetwarzania kwestionowanych danych lub ich usunięcia ze zbioru, chyba że dotyczy to danych osobowych, w odniesieniu do których tryb ich uzupełnienia, uaktualnienia lub sprostowania określają odrębne ustawy.

Twierdzenie GIODO zawarte w zaskarżonej decyzji, że wnioskodawczyni wyraziła dostatecznie jasno swoją wolę co do dalszej przynależności do Kościoła, na czym GIODO oparł decyzję, nie jest równoznaczne z wykazaniem przez organ naruszenia przez Proboszcza jakiegokolwiek przepisu u.o.d.o., co jest niezbędne dla zastosowania art. 35 ust. 1 u.o.d.o.

Ponownie rozpoznając sprawę, GIODO uwzględni rozważania Sądu przedstawione na gruncie stanu faktycznego niniejszej sprawy, w tym w szczególności weźmie pod uwagę, że Państwo nie może ingerować w sferę przynależności danej osoby do kościoła lub związku wyznaniowego, co w sprawie tej miało miejsce.

Z tych względów, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. a i c ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jednolity Dz. U. z 2016 r., poz. 718 ze zm.), orzekł jak w punkcie 1 wyroku. W punkcie 2 wyroku Sąd orzekł na podstawie art. 200 powołanej ustawy.