Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Cezary Kosterna, Sędziowie Sędzia WSA Sławomira Fularski (sprawozdawca), Sędzia WSA Iwona Szymanowicz – Nowak, Protokolant Specjalista Ilona Obara, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 5 listopada 2014 r. sprawy ze skargi [...]Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w [...] na decyzję Dyrektora [...]Oddziału Regionalnego Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w [...] z dnia [...]lipca 2014 r. nr [...] w przedmiocie płatności z tytułu wspierania gospodarowania na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania 1) uchyla zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję Kierownika Biura Powiatowego Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w [...]z dnia [...]grudnia 2013 r. nr [...]; 2) stwierdza, że zaskarżona decyzja nie podlega wykonaniu w całości do chwili uprawomocnienia się niniejszego wyroku; 3) zasądza od Dyrektora [...]Oddziału Regionalnego Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w [...]na rzecz skarżącej [...]Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w [...]kwotę [...] ([...]) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego.

Zaskarżoną decyzją z [...] lipca 2014 r., nr [...], po rozpatrzeniu odwołania P.A. sp. z o.o. z siedzibą w B. (dalej: "spółka" lub "skarżąca"), Dyrektor [...] Oddziału Regionalnego Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w W. (dalej: "Dyrektor ARiMR" lub "organ odwoławczy") utrzymał w mocy decyzję z [...] grudnia 2013 r. Kierownika Biura Powiatowego Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w B. (dalej: "Kierownik ARiMR" lub "organ I instancji"). Przedmiotem tych decyzji była odmowa przyznania płatności z tytułu wspierania gospodarowania na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW).

W uzasadnieniu decyzji organ odwoławczy wskazał, że postępowanie zostało zainicjowane wnioskiem złożonym przez poprzednika prawnego ww. spółki – J.A. sp. z o.o. siedzibą w B. w dniu [...] maja 2012 r. Wnioskodawca ten domagał się przyznania płatności ONW na rok 2012. Po wystosowaniu przez organ wezwania do złożenia wyjaśnień w celu potwierdzenia faktycznego użytkowania gruntów, wnioskodawca złożył wyjaśnienia na piśmie i dołączył dowody w postaci umów na wykonanie usług, protokoły wykonania usług, protokół z inspekcji gospodarstwa rolnego, kopie ewidencji sprzedaży. Ponowił wnioski dowodowe przesłuchania świadków oraz podważył stanowisko organu w kwestii odmowy przeprowadzenia dowodu.

Organ I instancji decyzją z dnia [...] grudnia 2013 r. odmówił J.A. sp. z o.o.

z siedzibą B. przyznania przedmiotowych płatności ze względu na niespełnienie warunków określonych w § 2 rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 11 marca 2009 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania "Wspieranie gospodarowania na obszarach górskich i innych o niekorzystnych warunkach gospodarowania" (Dz. U. Nr 40, poz. 329, dalej jako "rozporządzenie ONW") w związku ze stworzeniem przez producenta sztucznych warunków do uzyskania płatności poprzez sztuczny podział gospodarstwa rolnego.

Organ I instancji wskazał, że jedynymi wspólnikami J. A. sp. z o.o.

z siedzibą w B. byli P. M. i D. M.. Opisał szczegółowo powiązania pomiędzy spółkami z udziałem P.M. i jego byłej żony R.M. oraz syna D.M., które to podmioty łącznie ubiegały się o płatności ONW do powierzchni [...] ha. Powołał się, na to, że strona wnioskuje również w ramach programu rolnośrodowiskowego objętego przepisami rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 28 lutego 2008 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania "Program rolnośrodowiskowy" objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007 – 2013 (Dz. U. z 2008 r., Nr 34, poz. 200). W obu tych systemach występują ograniczenia co do powierzchni gruntów rolnych posiadanych przez wnioskodawcę. W ocenie organu wnioskodawca w celu uzyskania korzyści sprzecznych z celami systemu wsparcia - sztucznie stworzył warunki wymagane do otrzymania płatności ONW i płatności rolnośrodowiskowych. Kierownik ARiMR oparł się przy tym na faktach znanych mu

z urzędu z innych spraw dotyczących płatności. Uznał za niecelowe przesłuchiwanie świadków wskazywanych przez stronę.

Pismem z dnia [...] stycznia 2014 r. r. J. A. spółka z o.o. z siedzibą

w B. złożyła odwołanie od decyzji Kierownika ARiMR. Wnosząc o uchylenie decyzji zarzuciła organowi I instancji brak staranności przy zbieraniu dowodów, ustalaniu stanu faktycznego i popełnienie fundamentalnych błędów w ustaleniach faktycznych, oparcie o źle metodycznie zgromadzone dowody, błędną, arbitralną i dowolną ocenę materiału dowodowego oraz nie przeprowadzenie dowodów żądanych przez stronę. Ponownie wniosła o przeprowadzenie dowodów z zeznań świadków na okoliczności dotyczące posiadania przez nią oraz prowadzenia samodzielnego gospodarstwa rolnego na jej odrębny rachunek, na rzecz i ryzyko. Podważyła też zasadność ustaleń faktycznych organu co do tych okoliczności, zarzuciła pominięcie dowodów w postaci sprawozdań.

W dniu [...] marca 2014 r. do organu odwoławczego wpłynęło pismo, z którego wynika, że P.A. sp. z o.o. z siedzibą w B. przejęła spółkę J. A. sp. z o.o. z siedzibą w B. i jako jej następca prawny wstępuje do postępowań o przyznanie płatności.

Organ odwoławczy utrzymując w mocy decyzję Kierownika ARiMR wskazał na warunki przyznania płatności określone w rozporządzeniu ONW. W ocenie Dyrektora ARiMR spółka nie była posiadaczem zgłoszonych przez siebie gruntów rolnych, ponieważ grunty te wchodziły faktycznie w skład gospodarstwa rolnego P. M. i były przez niego zarządzane. Grunty zgłaszane przez P. M. oraz spółki, w których jest on wspólnikiem, nie stanowią odrębnych gospodarstw, samodzielnych, niepowiązanych ze sobą ekonomicznie czy też technologicznie. Organ odwoławczy powołał się przy tym na powiązania pomiędzy P. M., jego byłą żoną, synem i innymi osobami tworzącymi różne spółki dla sztucznego podziału gospodarstwa umożliwiającego korzystanie z dopłat w najszerszym zakresie. Dalej Dyrektor ARiMR powołał się na pkt 25 preambuły rozporządzenia Rady (WE) 73/2009, zgodnie z którym systemy wsparcia w ramach wspólnej polityki rolnej przewidują bezpośrednie wsparcie dochodów mające na celu, w szczególności, zapewnienia odpowiedniego poziomu życia ludności wiejskiej, co jest ściśle związane z zachowaniem obszarów wiejskich. Aby przeciwdziałać każdemu niewłaściwemu przydzielaniu środków wspólnotowych, nie należy przekazywać płatności w ramach wsparcia rolnikom, którzy sztucznie stworzyli warunki niezbędne do uzyskania takiego wsparcia.

Organ omówił powiązania spółek z udziałem P. M., jego żony, syna i kilku innych osób. Przemawia za tym zarówno struktura organizacyjna spółek,

w których wymienione osoby mają bezpośredni wpływ na funkcjonowanie spółki albo bezpośrednio, będąc jej wspólnikami bądź pełniąc inne funkcje umożliwiające im prowadzenie spraw spółki, np. prokurenta lub prezesa zarządu, względnie pośrednio, gdzie jako wspólnik występuje inna spółka, której wspólnikami są wymienione osoby. Zauważył, że podmioty, o których mowa wyżej, ubiegające się o płatności w 2012 r.

w większości podawały jako adres siedziby: ul. K. [...] w B., względnie ul. Ż. [...] w B., będący adresem zamieszkania P. M., względnie F. [...] (przy czym do korespondencji wskazywano adres K. [...]). Poszczególne działki ewidencyjne stanowiące składnik gospodarstwa rolnego były w kolejnych latach deklarowane przez kolejne spółki, które swobodnie przenosiły między sobą posiadanie działek, legitymując to umowami przeniesienia posiadania podpisywanymi na ogół przez P. M.. Organ odwoławczy powołał się też na ustalenia z innych postępowań, zgodnie z którymi to P.M. podejmował kluczowe dla powiązanych podmiotów decyzje. Wskazał na to, że prace polowe były wykonywane na zlecenie powiązanych spółek przez należące do P.M. podmioty. Sama skarżąca nie miała zaś możliwości organizacyjnych

i sprzętowych do wykonywania prac polowych.

Dyrektor ARiMR wskazał na przepisy art. 2 lit. a i lit. c rozporządzenia Komisji 73/2009 definiujące pojęcie rolnika i działalności rolniczej oraz przepisy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 1166/2008, z których wynika, że gospodarstwo rolne jest wyodrębnioną jednostką, samodzielną zarówno technicznie jak i ekonomicznie, która posiada oddzielne kierownictwo i prowadzi działalność rolniczą jako działalność podstawową lub drugorzędną. Przy takim ujęciu w ocenie organu odwoławczego skarżąca spółka nie prowadzi samodzielnej działalności, ale jest organizacyjnie, technicznie i osobowo powiązana z innymi podmiotami założonymi

i prowadzonymi przez P.M., stanowiąc łącznie z innymi powiązanymi podmiotami jeden organizm – gospodarstwo rolne zarządzane przez grupę osób fizycznych lub prawnych. Stanowi to zorganizowane, celowe działanie zmierzające do obejścia regulacji dotyczących modulacji płatności.

W tym stanie rzeczy zdaniem organu nie sposób uznać, że spółka posiadała grunty rolne w rozumieniu § 2 ust. 2 rozporządzenia ONW. Posiadanie w świetle tego rozporządzenia należy rozumieć szerzej niż tylko poprzez pryzmat art. 336 Kodeksu cywilnego. Płatność przysługuje za rolnicze użytkowanie działek rolnych, nie zaś prawo własności tych działek. Istotne jest faktyczne władztwo nad rzeczą, to jest swoboda

w podejmowaniu decyzji o zabiegach agrotechnicznych, efektywne w sensie ekonomicznym korzystanie z gruntów.

Organ uzasadnił odmowę przeprowadzenia wnioskowanych dowodów na okoliczność posiadania przez spółkę oraz prowadzenia gospodarstwa rolnego na jej odrębny rachunek, rzecz i ryzyko przepisem art. 78 § 2 K.p.a. stwierdzając, że ewentualne zeznania świadków nie miałyby znaczenia dla sprawy. Podniósł, że nie kwestionuje, iż skarżąca spółka prowadzi działalność gospodarczą na własną rzecz

i ryzyko, jednak jest ona jedynie częścią większego gospodarstwa zarządzanego przez tę sama grupę osób. W konsekwencji, wobec wyjaśnienia tych okoliczności innymi dowodami, Dyrektor ARiMR uznał, że wnioski dowodowe zmierzały tylko do przedłużenia postępowania.

Na koniec uzasadnienia swojego rozstrzygnięcia organ odwoławczy wyjaśnił, że zasada określona w art. 21 ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 7 marca 2007 r. o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (Dz. U. nr 64, poz. 427, dalej: "ustawa o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich") stanowi odejście od zasady prawdy obiektywnej wyrażonej w części 2 art. 7 K.p.a., obowiązek ten został ograniczony jedynie do rozpatrzenia materiału dowodowego (całego), wskazanego we wniosku oraz innych dokumentach dołączonych przez wnioskodawcę i innych uczestników postępowania. Na ARiMR nie ciąży natomiast obowiązek aktywnego poszukiwania dowodów na poparcie uprawnienia wnioskodawcy do otrzymania płatności. Z kolei w myśl art. 21 ust. 3 ustawy o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich, na wnioskodawcę został nałożony obowiązek aktywnego poszukiwania dowodów na poparcie uprawnienia wnioskodawcy do otrzymania płatności. W związku tym, uznać należy, że organy ARiMR orzekając na podstawie posiadanego materiału dowodowego uczyniły zadość wymogom stawianym przez ww. przepis, stojąc na straży praworządności, rozpatrując wyczerpująco cały materiał dowodowy i zapewniając stronie czynny udział w każdym stadium postępowania oraz udzielając niezbędnych pouczeń co do okoliczności faktycznych

i prawnych, które mogą mieć wpływ na ustalenie ich praw i obowiązków będących przedmiotem postępowania.

Z takim rozstrzygnięciem nie zgodziła się skarżąca wnosząc do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie skargę na ostateczną w administracyjnym toku instancji decyzję Dyrektora ARiMR. Wniosła o uchylenie decyzji organów obydwu instancji oraz o zasądzenie kosztów postępowania. Zarzuciła organom brak staranności przy zbieraniu dowodów, ustalaniu stanu faktycznego i popełnienie fundamentalnych błędów w faktycznych ustaleniach w oparciu o źle metodycznie zgromadzone dowody, błędną, arbitralną i dowolną ocenę materiału dowodowego, nie przeprowadzenie dowodów żądanych przez stronę oraz nieuzasadnione zastosowanie art. 4 ustęp 8 rozporządzenia Komisji nr 65/2011 oraz art. 30 rozporządzenia Komisji 73/2009. Nie można bowiem stosować tego przepisu do tych rodzajów płatności, w przypadku których nawet hipotetycznie nie może dojść do uzyskania korzyści wskutek stworzenia sztucznych warunków do otrzymania płatności przez podział gospodarstwa.

Uzasadniając zarzuty skargi jej autor podkreślił, że wnioski dowodowe

o przeprowadzenie dowodów osobowych złożone przez stronę w postępowaniu stanowią realizację prawa strony. Ciężar dowodu, który spoczywa na stronie nie oznacza, że organ z zasady nie ma obowiązku przeprowadzania na żądanie strony dowodów osobowych. Przesłuchania świadków stanowią usankcjonowany przez prawo środek dowodowy w postępowaniu administracyjnym. Jest oczywiste, że strona ze względu na sam charakter dowodu nie może tego dowodu przeprowadzić bez udziału organu. Wprowadzone w postępowaniach o płatności rolnicze odejście od pełnej realizacji zasady prawdy obiektywnej wyrażonej w art. 7 K.p.a. zwalnia organ jedynie od poszukiwania dowodów z własnej inicjatywy, w tym przeprowadzania dowodów osobowych z inicjatywy organu. Nie zwalnia natomiast z przeprowadzenia dowodów osobowych zawnioskowanych przez stronę.

Autor skargi zarzucił, iż zaskarżoną decyzję oparto na błędnej wykładni art. 4 ust. 8 rozporządzenia Komisji WE 65/2011 i art. 30 rozporządzenia 73/2009. Powołał się na wykładnię dokonaną przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (dalej: "TSUE") zawartą w wyroku z dnia 12 września 2013 r., sygn. C-434/12, z której wynika, że dla zastosowania art. 4 ust. 8 rozporządzenia Komisji WE 65/2011 konieczne jest kumulatywne zaistnienie dwu okoliczności, które organ powinien wykazać. Po pierwsze zaistnienie ogółu obiektywnych okoliczności, z których wynika, że pomimo formalnego poszanowania przesłanek przewidzianych w stosowanych uregulowaniach cel realizowany przez te uregulowania nie został osiągnięty, a po drugie, wystąpienie subiektywnego elementu w postaci woli uzyskania korzyści wynikających z uregulowań Unii poprzez sztuczne stworzenie wymaganych dla jej uzyskania przesłanek. Co do elementu obiektywnego przez cele realizowane przez te uregulowania należy rozumieć odpowiednie zapisy określone w rozporządzeniu nr 1698/2005. Samo twierdzenie organu, iż beneficjent miał zamiar obejść ograniczenia określone w ustawodawstwie krajowym nie pozwala sama w sobie wykluczyć, że działalność wnioskodawcy przyczyni się do osiągnięcia celów zamierzonych przez rozporządzenie nr 1698/2005 (punkty 32 - 38 ww. wyroku ETS). Stwierdzenie zaistnienia subiektywnego elementu wymaga obiektywnych dowodów pozwalających na stwierdzenie, że poprzez sztuczne stworzenie warunków wymaganych do otrzymania płatności z systemu wsparcia EFRROW ubiegający się o taką płatność zamierzał wyłącznie uzyskać korzyść sprzeczną z celami tego systemu. Organ musi udowodnić wyłączny zamiar strony, ustalić tym samym jej wolę (punkty 39 - 42 ww. wyroku ETS).

W odpowiedzi na skargę organ odwoławczy podtrzymał dotychczasową argumentację i wystąpił o oddalenie skargi.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył co następuje:

Skarga jest uzasadniona.

Przedmiotem rozstrzygnięcia Sądu jest kwestia zgodności z prawem decyzji organów ARiMR w sprawie odmowy przyznania płatności ONW na rok 2012. Odmowa przyznania wnioskowanych płatności nastąpiła wskutek dokonanych przez organy ustaleń, że skarżąca nie była posiadaczem gruntów, o płatność do których występowała, oraz w celu uzyskania korzyści sprzecznych z celami systemu wsparcia - uczestniczyła wraz z innymi powiązanymi podmiotami w stworzeniu sztucznych warunków wymaganych do otrzymania płatności ONW i rolnośrodowiskowych, dla ominięcia przewidzianych tam limitów obszarowych wpływających na wysokość dopłat. Powyższe zdaniem organów stanowiło w oparciu o § 2 rozporządzenia ONW podstawę do odmowy przyznania wnioskowanych płatności.

Wobec treści zarzutów należy określić w pierwszej kolejności ramy prawne zagadnień, tle na których powstał spór, to jest: kwestię rozumienia posiadania i kwestię wykładni przepisów § 2 rozporządzenia ONW w związku z przepisami rozporządzenia Komisji (WE) nr 65/2011 z dnia 27 stycznia 2011 r. ustanawiającego szczegółowe zasady wykonania rozporządzenia Rady (WE) nr 1698/2005 w odniesieniu do wprowadzenia procedur kontroli oraz do zasady wzajemnej zgodności w zakresie środków wsparcia rozwoju obszarów wiejskich (Dz. Urz. L 25/8 z 28 stycznia 2011 r.).

Przepisy o płatnościach ONW nie zawierają definicji posiadania. Dlatego też należy posiłkować się rozumieniem tego pojęcia na gruncie przepisów prawa cywilnego (w szczególności art. 336 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny, Dz. U.

z 2014 r., poz. 121), przy zastrzeżeniu, że posiadanie w ujęciu cywilistycznym nie stanowi wystarczającej przesłanki do ubiegania się o płatności obszarowe. Pojęcie to należy bowiem interpretować w drodze wykładni celowościowej, z uwzględnieniem krajowych i wspólnotowych przepisów dotyczących płatności do gruntów i rozumieć je jako faktyczne użytkowanie gruntów rolnych. Tak rozumiane posiadanie ściśle wiąże się z produkcją rolną, czyli obligatoryjnie z rzeczywistym korzystaniem z rzeczy (gruntów rolnych, gospodarstwa rolnego). Za takim rozumieniem tego pojęcia, przemawia także fakt, że celem płatności (dopłat) jest dofinansowanie do produkcji rolnej, pomoc rolnikom, którzy rzeczywiście użytkują będące w ich posiadaniu grunty rolne, a nie tylko są formalnymi posiadaczami gruntów, co do których wnioskują o dopłaty. Skoro ustawodawca wiąże przyznanie płatności z utrzymaniem gruntów w dobrej kulturze, to nie sposób tego wymogu oddzielić od ich posiadania polegającego na faktycznym władaniu. Płatności mogą być przyznane zatem tym rolnikom, którzy samodzielnie decydują o rodzaju upraw, o dokonaniu zabiegów agrotechnicznych, zbieraniu plonów, a przy tym utrzymują grunty zgodnie z normami dobrej kultury rolnej przez określony czas. Oceniając posiadanie przez pryzmat faktycznego użytkowania należy mieć przy tym na uwadze różny charakter użytkowania różnych gruntów. Niewątpliwie inny jest zakres, intensywność użytkowania, typowych gruntów rolnych przeznaczonych

pod uprawy zbożowe, warzywne czy owocowe, co wymaga wielu zabiegów agrotechnicznych o znacznej intensywności, związane jest z osiąganiem znacznych przychodów z jednostki powierzchniowej, a inna intensywność wykorzystywania łąk, zwłaszcza gdy nie jest na nich prowadzony wypas zwierząt, co przecież nie jest warunkiem ich użytkowania. Mając to na uwadze należy oceniać, czy dany podmiot faktycznie jest posiadaczem gruntów.

Posiadanie występuje przy równoczesnym istnieniu faktycznego elementu władania rzeczą (corpus possessionis) oraz psychicznego elementu (animus rem sibi habendi) rozumianego jako zamiar władania rzeczą dla siebie. Władztwo faktyczne musi być stanem trwającym przez przynajmniej określony czas (tu: czas adekwatny do sposobu użytkowania, z którym wiąże się prawo do uzyskania płatności), i polegać na możności korzystania rzeczy. Z kolei zamiar władania rzeczą dla siebie manifestuje się w obiektywnych działaniach podejmowanych przez posiadacza. W przypadku gruntów rolnych zatem, posiadaczem jest ten kto samodzielnie decyduje o rodzaju upraw,

o dokonaniu zabiegów agrotechnicznych, zbieraniu plonów, a przy tym utrzymuje grunty zgodnie z normami dobrej kultury rolnej przez określony czas.

Psychiczny element posiadania jest więc bardzo istotny. W sposób prosty można odnosić ten element psychiczny do posiadania wykonywanego przez osoby fizyczne, bo przecież w ścisłym tego słowa rozumieniu nie można doszukiwać się psychiki u osób prawnych czy jednostek organizacyjnych takich jak spółki cywilne. Podmioty takie działają przez swoich reprezentantów i to świadomość, wola tych reprezentantów musi być oceniana w kontekście istnienia zamiaru władania rzeczą dla siebie (animus rem sibi habendi). Dla określenia stanu woli reprezentantów jednostki organizacyjnej czy osoby prawnej konieczne jest więc ustalenie, czy wykonują oni posiadanie dla tej jednostki, czy też dla siebie lub dla innych podmiotów. Nie jest przy tym możliwe określenie tego tylko na podstawie obiektywnych okoliczności, bez oceny subiektywnych zamiarów istniejących po stronie osób podejmujących działania

w imieniu reprezentowanego podmiotu. Przy czym ocena subiektywnych zamiarów nie musi się ograniczać tylko do deklaracji tych reprezentantów, ale również może brać pod uwagę rzeczywiste, obiektywne przejawy czy efekty ich działań. Niezbędna jest przy tym ocena wiarygodności deklaracji co do zamiarów reprezentantów w konfrontacji

z obiektywnymi okolicznościami dotyczącymi zewnętrznych przejawów działalności tych podmiotów.

Wykazanie po stronie występującego o płatności beneficjenta braku posiadania gruntu, do którego dopłaty mają być dokonane, stanowi wystarczającą przesłankę do odmowy płatności. Dopiero, gdy nie można wykluczyć posiadania, należy przejść do oceny, czy nie zachodzą inne przesłanki odmowy płatności, takie jak sztuczne tworzenie warunków do przyznania płatności, o jakich mowa w art. 4 ust. 8 rozporządzenia Komisji nr 65/2011.

Zgodnie z tym przepisem, nie naruszając szczególnych przepisów odnoszących się do poszczególnych systemów wsparcia, nie dokonuje się żadnych płatności na rzecz beneficjentów, w odniesieniu do których ustalono, że sztucznie stworzyli warunki wymagane do otrzymania takich płatności, aby uzyskać korzyści sprzeczne z celami danego systemu wsparcia. To tworzenie sztucznych warunków nie jest prawnie zdefiniowane. Próba interpretacji tego przepisu była podjęta przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) w wyroku z 12 września 2013 r. w sprawie C-434/12 Słynczewa siła EOOD przeciwko Izpylnitelen direktor na Dyrżawen fond "Zemedelie" - Razplasztatelna agencja (publ: www.eur-lex.europa.eu).

W wyroku tym Trybunał orzekł, że:

"1) Artykuł 4 ust. 8 rozporządzenia Komisji (UE) nr 65/2011 z dnia 27 stycznia 2011 r. ustanawiającego szczegółowe zasady wykonania rozporządzenia Rady (WE) nr 1698/2005 w odniesieniu do wprowadzenia procedur kontroli oraz do zasady wzajemnej zgodności w zakresie środków wsparcia rozwoju obszarów wiejskich należy interpretować w ten sposób, że przesłanki stosowania tego przepisu wymagają istnienia elementu obiektywnego i elementu subiektywnego. W ramach pierwszego z tych elementów do sądu odsyłającego należy rozważenie obiektywnych okoliczności danego przypadku pozwalających na stwierdzenie, że nie może zostać osiągnięty cel zamierzony przez system wsparcia Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW). W ramach drugiego elementu do sądu odsyłającego należy rozważenie obiektywnych dowodów pozwalających na stwierdzenie, że poprzez sztuczne stworzenie warunków wymaganych do otrzymania płatności z sytemu wsparcia EFRROW ubiegający się o taką płatność zamierzał wyłącznie uzyskać korzyść sprzeczną z celami tego systemu. W tym względzie sąd odsyłający może oprzeć się nie tylko na elementach takich jak więzi prawna, ekonomiczna lub personalna pomiędzy osobami zaangażowanymi w podobne projekty inwestycyjne, lecz także na wskazówkach świadczących o istnieniu zamierzonej koordynacji pomiędzy tymi osobami.

2) Artykuł 4 ust. 8 rozporządzenia nr 65/2011 należy interpretować w ten sposób, iż stoi on na przeszkodzie temu, by wniosek o płatność z systemu wsparcia Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) został oddalony jedynie na tej podstawie, że projekt inwestycyjny, ubiegający się o skorzystanie z pomocy w ramach tego systemu, nie wykazuje niezależności funkcjonalnej lub że istnieje więź prawna między ubiegającymi się o taką pomoc, jednak przy braku uwzględnienia innych elementów obiektywnych rozpatrywanego przypadku."

Pogląd wyrażony w tym wyroku Sąd w składzie rozpoznającym tą sprawę w pełni akceptuje i uważa, że ma on do realiów tej sprawy zastosowanie jako zdefiniowanie sztucznych warunków. Przy czym w polskich realiach prawnych obowiązki nałożone tym wyrokiem na sąd krajowy należy przenieść na organy krajowe podejmujące decyzję o płatnościach, a ich wykonanie będzie podlegać kontroli sądowoadministracyjnej.

W ocenie Sądu organy ARiMR dopuściły się w niniejszej sprawie naruszenia przepisów postępowania w sposób mogący mieć istotny wpływ na wynik sprawy co skutkuje koniecznością uchylenia ich decyzji. Aby bowiem prawidłowo zastosować wobec skarżącej ww. przepis organy winny w bardzo staranny, wyczerpujący

i przekonywujący, nie pozostawiający żadnych wątpliwości sposób wykazać, że w jej przypadku nie występowało posiadanie gospodarstwa rolnego lub miało miejsce sztuczne stworzenie warunków wymaganych do otrzymania płatności. Powyższego zabrakło jednak w czynnościach organu podejmowanych w niniejszej sprawie. Argumenty podnoszone przez organy obu instancji, które ich zdaniem przemawiają za ustaleniem braku posiadania przez skarżącą gruntów rolnych lub uczestniczenia przez nią w stworzeniu sztucznych warunków w celu uzyskania korzyści sprzecznych z celami systemu wsparcia nie znajdują wystarczającego oparcia w materiale dowodowym przedstawionym Sądowi.

Zauważyć przede wszystkim należy, że jedyne źródło ustaleń organów to dane

i informacje zawarte w Zintegrowanym Systemie Zarządzania i Kontroli (ZSZiK). Organy powołują się na dane które są im znane niejako z urzędu, poprzez możliwość skorzystania z ww. systemu informatycznego. Zdaniem Sądu, fakt, że jak podnoszą organy system ten jest prawnie zatwierdzony, dopuszczalny i konieczny, nie oznacza jeszcze, że organy wydając swoje decyzje mogą jedynie poprzestać na danych jakie znajdują się w przedmiotowym systemie, nie rozpatrując innego materiału dowodowego niezbędnego do rozstrzygnięcia sprawy. Aby organ mógł powoływać się na dane

z ZSZiK, winny one jednak znaleźć przede wszystkim stosowne odzwierciedlenie

w aktach kontrolowanej przez Sąd sprawy administracyjnej. Innymi słowy, każde ustalenie organu wynikające z przedmiotowego systemu winno wynikać z dokumentów, które znajdują się w tych aktach. Dopiero bowiem wówczas twierdzenia organów nie będą gołosłowne, a ich decyzje można uznać będzie za przekonywujące zgodnie z art. 11 K.p.a. (zasada przekonywania) i art. 107 § 3 K.p.a. (uzasadnienie decyzji). Jeśli zaś w aktach administracyjnych sprawy brak jest takich dokumentów - to ustalenia organów należy uznać za dowolne i arbitralne, a więc naruszające art. 80 K.p.a., tj. swobodną ocenę dowodów.

Zasada przekonywania, o której mowa w art. 11 K.p.a. nie zostanie zrealizowana, gdy organ pominie milczeniem niektóre twierdzenia lub nie odniesie się do faktów istotnych dla danej sprawy. Powołana wyżej zasada obowiązuje zarówno

w postępowaniu przed organem pierwszej, jak i drugiej instancji, którego obowiązkiem jest nie tylko kontrola kwestionowanego aktu, ale również ponowne merytoryczne rozpatrzenie sprawy. Powyższe jest o tyle istotne w niniejszej sprawie, że skarżąca

w toku postępowania zarówno przed organami administracji, jak i w postępowaniu przed Sądem, zarzuca szereg błędnych ustaleń faktycznych organów, co w świetle przekazanego przez organ odwoławczy materiału dowodowego jest dla Sądu

w zasadzie niemożliwe do zweryfikowania na podstawie akt administracyjnych niniejszej sprawy. Organy nie odnoszą się do szeregu ww. zarzutów co dodatkowo utrudnia tą weryfikację. Tym samym stwierdzić należy, że organy obu instancji nie przeprowadziły szczegółowego postępowania mającego na celu udowodnienie, iż rzeczywiście skarżąca spółka nie posiadała gospodarstwa lub uczestniczyła

w stworzeniu sztucznych warunków do otrzymania płatności, aby uzyskać korzyści sprzeczne z celami danego systemu.

Zgodnie z art. 21 ust. 2 ustawy o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich do postępowań w sprawach indywidualnych rozstrzyganych w drodze decyzji stosuje się przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego, chyba, że przepisy ustawy stanowią inaczej. Z ustępu 2 art. 21 ww. ustawy wynika m.in., że w postępowaniu

w sprawach dotyczących pomocy, organ przed którym toczy się postępowanie:

1) stoi na straży praworządności;

2) jest obowiązany w sposób wyczerpujący rozpatrzyć cały materiał dowodowy;

3) udziela stronom, na ich żądanie, niezbędnych pouczeń co do okoliczności faktycznych i prawnych, które mogą mieć wpływ na ustalenie ich praw i obowiązków będących przedmiotem postępowania;

4) zapewnia stronom, na ich żądanie, czynny udział w każdym stadium postępowania; przepisu art. 81 Kodeksu postępowania administracyjnego nie stosuje się.

Z kolei ust. 3 art. 21 ww. ustawy stanowi, że strony oraz inne osoby uczestniczące w postępowaniu, o którym mowa w ust. 2 są obowiązane przedstawiać dowody oraz dawać wyjaśnienia co do okoliczności sprawy zgodnie z prawdą i bez zatajania czegokolwiek; ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z tego faktu wywodzi skutki prawne. Nie można zgodzić się z argumentacją organów ARiMR, opartą na art. 21 ust. 3 ww. ustawy, że w sprawie w której zarzuca się podmiotowi wnioskującemu o przyznanie płatności tworzenie sztucznych warunków, to na wnioskodawcy ciąży wykazanie, że nie miało miejsca stworzenie przez niego sztucznych warunków do uzyskania takich płatności. Zdaniem Sądu, to organy ARiMR winny udowodnić, że zamiarem danego podmiotu jest stworzenie "sztucznych warunków". To na organach, jako tych które chcą wywieść odpowiednie skutki prawne powstałe wskutek takiej sytuacji ciąży obowiązek poszukiwania dowodów. Ustalenia takie winny zaś w sposób nie budzący żadnych wątpliwości wynikać ze zgromadzonego, a następnie rozpatrzonego przez organy materiału dowodowego jaki stanowi podstawę rozstrzygnięcia. W przeciwnym wypadku, ustalenia organów należy uznać za niekompletne i niewystarczające do wykazania stworzenia przez dany podmiot tzw. "sztucznych warunków" w celu uzyskania korzyści sprzecznych z celami danego systemu wsparcia, tj. otrzymania płatności.

Organy nie mogą też, tak jak uczyniły to w niniejszej sprawie, z jednej strony przerzucać ciężar dowodu na skarżącą jako stronę postępowania, a z drugiej strony kwestionować potrzebę przeprowadzenia wnioskowanych przez nią dowodów, czy wręcz stwierdzając, że nie mają one znaczenia dla sprawy i służą jedynie przewleczeniu postępowania. Błędny jest w okolicznościach sprawy niniejszej argument organu, że zgodnie z art. 78 § 2 K.p.a. zbędne jest dopuszczenie dowodu na okoliczności, które zostały już wykazane innymi dowodami. Organ za udowodnione uznał okoliczności braku posiadania przez spółkę i tworzenia sztucznych warunków. Tymczasem spółka powołała dowody na okoliczności przeciwne to jest, że posiadała gospodarstwo rolne i nie było to związane z tworzeniem sztucznych warunków do uzyskania płatności.

Zauważyć przy tym należy, co wydaje się istotnym w niniejszej sprawie, że dotyczy ona płatności, o które ubiega się osoba prawna, podmiot prawa handlowego – spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. W polskim systemie prawnym obowiązuje zasada odrębności podmiotów posiadających osobowość prawną, a tym samym przy badaniu stworzenia przez dany podmiot, w tym przypadku spółki z o.o., "sztucznych warunków" organy winny szczegółowo zbadać kwestie kapitałowe i osobowe wnioskującego podmiotu, czego jednak nie uczyniły w niniejszej sprawie. W ocenie Sądu, organy winny wyjaśnić czy skarżąca prowadziła w 2012 r. samodzielnie działalność rolniczą i mogła być uznana za rolnika. W tym zakresie organy również nie poczyniły jednak wystarczających ustaleń, a tym samym nie stały na straży praworządności i nie rozpatrzyły w wyczerpujący sposób całego materiału dowodowego, czym uchybiły art. 21 ust. 2 pkt 1 i 2 ustawy o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich.

Organy nie wyjaśniły również w przekonywujący sposób dlaczego za niewiarygodne uznały przedstawione przez skarżącą w toku postępowania dokumenty mające przemawiać za prowadzeniem przez nią samodzielnej działalności rolniczej. Okoliczność, że spółka prawa handlowego zlecała wykonywanie usług rolniczych innej firmie, której przedstawicielem był P.M. nie jest sama w sobie wystarczająca do uznania, że skarżąca nie prowadzi samodzielnie działalności rolniczej. Organy winny w sposób nie budzący żadnych wątpliwości wyjaśnić, czy spółka efektywnie

i rzeczywiście korzystała z gruntów za użytkowanie których wnioskowała o przyznanie płatności. W tym celu organy winny ustalić czy spółka użytkowała rolniczo wskazane przez siebie działki na własne ryzyko i rachunek, decydując poprzez swoje organy lub uprawnione osoby komu np. zlecić prace polowe, kiedy zasiać, zebrać plony, gdzie je sprzedać lub jak je wykorzystać, nadto czy miała ona również pełną swobodę

w podejmowaniu decyzji o jakie konkretne dotacje ze środków unijnych występować.

W celu ustalenia prowadzenia samodzielnie działalności rolniczej organy winny również wyjaśnić, czy skarżąca rzeczywiście składała sprawozdania finansowe, które mogłyby to potwierdzić.

W związku powyższym, w ocenie Sądu w składzie orzekającym w niniejszej sprawie również za dowolne w świetle przedstawionego materiału dowodowego, a co najmniej za przedwczesne należy uznać stwierdzenie organów, że skarżąca nie prowadzi samodzielnej działalności, ale jest organizacyjnie, technicznie i osobowo powiązana z innymi podmiotami założonymi i prowadzonymi przez P. M. co stanowi zorganizowane, celowe działanie zmierzające do obejścia regulacji dotyczących modulacji płatności. W ocenie Sądu, w sprawie, w której organy chcą wykazać stworzenie "sztucznych warunków" o których mowa art. 4 ust. 8 rozporządzenia Komisji UE nr 65/2011 winny zgodnie z art. 75 K.p.a. dopuścić wszelkie wnioskowane przez skarżącą możliwe dowody, które mogą przyczynić się do jej wyjaśnienia. Tym samym organ winien uwzględnić wnioski dowodowe składane przez skarżącą w toku postępowania administracyjnego, w tym wniosek o przesłuchanie świadków na okoliczność posiadania przez spółkę oraz prowadzenia przez nią gospodarstwa rolnego na jej odrębny rachunek, rzecz i ryzyko.

Za przedwczesne w sytuacji stwierdzenia uchybień procesowych organów uznać więc należy odnoszenie się przez Sąd do naruszeń dotyczących przepisów prawa materialnego, organy ponownie rozpoznając sprawę powinny mieć jednak na uwadze, że ewentualny zarzut tworzenia sztucznych warunków, o jakich mowa w art. 4 ust. 8 rozporządzenia Komisji UE nr 65/2011 powinien być rozpatrywany z odpowiednim uwzględnieniem powołanego orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej C-434/12. Stwierdzenie tworzenia sztucznych warunków powinno być uzasadnione istnieniem elementów obiektywnych i subiektywnych po stronie beneficjenta. Obiektywne okoliczności danego przypadku to takie, które pozwalają na stwierdzenie, że nie może zostać osiągnięty cel zamierzony przez system wsparcia określony

w rozporządzeniu Komisji (UE) 65/2011. Element subiektywny zaś to prowadzący do tego, że poprzez sztuczne stworzenie warunków wymaganych do otrzymania płatności z systemu wsparcia bezpośredniego, ubiegający się o taką płatność zamierzał wyłącznie uzyskać korzyść sprzeczną z celami tego systemu.

Ponownie rozpoznając sprawę organ I instancji, mając na względzie art. 21 ust. 2 pkt 1 i 2 ustawy o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich, stojąc na straży praworządności, winien dokonać ustaleń po wyczerpującym rozpatrzeniu całego materiału dowodowego w sprawie, a następnie wyjaśnić istotne, wskazane wyżej kwestie w prawidłowo sporządzonym, zgodnie z art. 11, art. 80 i art. 107 § 3 K.p.a. uzasadnieniu decyzji. Ustalenia organu winny zaś znaleźć odzwierciedlenie w aktach administracyjnych sprawy, tak aby Sąd miał możliwość dokonania ich weryfikacji.

Mając na względzie powyższe, działając na podstawie art. 145 § 1 pkt 1

lit. c) ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U z 2012 r., poz. 270 z późn. zm., dalej: "p.p.s.a."), Sąd orzekł, jak w punkcie pierwszym sentencji wyroku.

W punkcie drugim wyroku orzeczono na podstawie art. 152 p.p.s.a.

O zwrocie kosztów postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 200, art. 205 § 2 oraz art. 209 p.p.s.a. w związku z § 18 ust. 1 pkt 1 lit c rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. z 2013 r. poz. 46).