Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych
|
drukuj zapisz |
647 Sprawy związane z ochroną danych osobowych, Ochrona danych osobowych, Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych, Uchylono zaskarżoną decyzję i poprzedzającą ją decyzję, II SA/Wa 964/10 - Wyrok WSA w Warszawie z 2010-11-05, Centralna Baza Orzeczeń Naczelnego (NSA) i Wojewódzkich (WSA) Sądów Administracyjnych, Orzecznictwo NSA i WSA
II SA/Wa 964/10 - Wyrok WSA w Warszawie
|
|
|||
|
2010-06-17 | |||
|
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie | |||
|
Eugeniusz Wasilewski Iwona Dąbrowska /przewodniczący sprawozdawca/ Sławomir Antoniuk |
|||
|
647 Sprawy związane z ochroną danych osobowych | |||
|
Ochrona danych osobowych | |||
|
I OSK 268/11 - Wyrok NSA z 2011-12-06 | |||
|
Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych | |||
|
Uchylono zaskarżoną decyzję i poprzedzającą ją decyzję | |||
|
Dz.U. 1997 nr 133 poz 883 art. 23 ust. 1 pkt 2, art. 26 ust. 1 pkt 2, art. 18 ust. 1 Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych. Dz.U. 1995 nr 142 poz 702 art. 14 ust. 3, art. 15a Ustawa z dnia 13 października 1995 r. o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników. Dz.U. 1997 nr 137 poz 926 art. 148 Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa. |
|||
Sentencja
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Iwona Dąbrowska (spr.) Sędzia WSA Eugeniusz Wasilewski Sędzia WSA Sławomir Antoniuk Protokolant Dorota Kwiatkowska po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 5 listopada 2010 r. sprawy ze skargi K. M. na decyzję Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych z dnia [...] kwietnia 2010 r. nr [...] w przedmiocie ochrony danych osobowych 1. uchyla zaskarżoną decyzję oraz decyzję ją poprzedzającą z dnia [...] grudnia 2009 r. 2. stwierdza, że zaskarżona decyzja nie podlega wykonaniu w całości 3. zasądza od Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych na rzecz skarżącego K. M. kwotę 200 (dwieście) zł, tytułem zwrotu kosztów postępowania. |
||||
Uzasadnienie
Decyzją z dnia [...] kwietnia 2010 r. nr [...] , wydaną na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 kpa, art. 12 pkt 2, art. 22 i art. 23 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (Dz. U. z 2002 r. Nr 101, poz. 926 z późn. zm.), po przeprowadzeniu postępowania administracyjnego w sprawie wniosku K. M., adres do korespondencji: M. i Partnerzy Doradcy Podatkowi, [...] , o ponowne rozpatrzenie sprawy jego wniosku dotyczącego przetwarzania przez Naczelnika [...] Urzędu Skarbowego we [...] , jego danych osobowych pozyskanych m. in. z prowadzonego przez Ministra Finansów zbioru p.n. "Krajowa Ewidencja Podatników", w ramach postępowania podatkowego prowadzonego przez Naczelnika [...] Urzędu Skarbowego we [...] , rozstrzygniętej decyzją Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych z dnia [...] grudnia 2009 r. (znak: [...] ), Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych utrzymał w mocy zaskarżoną decyzję. W uzasadnieniu decyzji organ wskazał, że do Biura Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych wpłynęła skarga K. M., dotycząca przetwarzania przez Naczelnika [...] Urzędu Skarbowego we [...] , w toku prowadzonego przez wskazany organ postępowania podatkowego, w którym K. M. występował w charakterze pełnomocnika strony, jego danych osobowych w zakresie obejmującym jego prywatne adresy zamieszkania. Organ podał, że zdaniem K. M. doszło do złamania prawa także przez podmiot, który jako administrator udostępnił Naczelnikowi dane K. M., gdyż brakowało ku temu podstawy prawnej. K. M. podkreślił, że jako pełnomocnik żadnego z podatników obsługiwanych przez Naczelnika nie udostępniał temu organowi swoich danych prywatnych, w szczególności adresu zamieszkania. W toku postępowania wyjaśniającego GIODO ustalił, że K. M. - jako doradca podatkowy wykonujący zawód w kancelarii doradztwa podatkowego, spółce partnerskiej M. i Partnerzy Doradcy Podatkowi, był pełnomocnikiem strony postępowania podatkowego prowadzonego przez Naczelnika Urzędu Skarbowego we [...] . Wobec nieskutecznych prób doręczenia mu rozstrzygnięć wydanych w stosunku do reprezentowanego przez niego podatnika, w tym decyzji określającej zobowiązanie podatkowe, pod adresem ww. kancelarii doradztwa podatkowego, Naczelnik Urzędu Skarbowego wykorzystał - dla potrzeb doręczenia ww. rozstrzygnięć - informacje o następujących prywatnych adresach zamieszkania K. M.: w Z.[...] i W.[...] . W korespondencji z dnia [...] sierpnia 2009 r. Naczelnik Urzędu Skarbowego poinformował, że z uwagi na nieobecność K. M. oraz osoby uprawnionej w kancelarii do odbioru korespondencji doręczenie decyzji w miejscu wykonywania doradztwa podatkowego przez pełnomocnika było niemożliwe. W związku z tym pracownicy [...] Urzędu Skarbowego we [...] udali się do miejsca zamieszkania pełnomocnika w Z. Pod powyższym adresem nie zastano nikogo. Będąc w posiadaniu informacji przekazanej osobiście przez K. M. w trakcie kontroli podatkowej o jego zamieszkiwaniu we W., pracownicy [...] Urzędu Skarbowego we [...] w dniu [...] .12.2008 r. udali się w to miejsce. K. M. zastano na ulicy. W związku z tym, że odmówił on przyjęcia decyzji, na podstawie art. 153 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm.) uznano, że została ona doręczona w dniu odmowy przyjęcia jej przez adresata. W piśmie z dnia [...] sierpnia 2009 r. Naczelnik Urzędu Skarbowego wskazał, że informację o adresie miejsca zamieszkania K. M. w Z. pozyskano z Systemu Rejestracji Centralnej SeRCe, aplikacji stworzonej na potrzeby utworzenia na podstawie art. 14 ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 13 października 1995 r. o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników Krajowej Ewidencji Podatników (Dz. U. z 2004 r. Nr 269, poz. 2681 ze zm.), zwanej dalej ustawą o NIP. Właścicielem aplikacji jest Ministerstwo Finansów, a Naczelnik [...] Urzędu Skarbowego we W. jest jej użytkownikiem, na podstawie przyznanych pracownikom organu uprawnień. Naczelnik wskazał, że kwestionowane pozyskanie informacji na temat K. M. z Ewidencji NIP nastąpiło na podstawie art. 15 ust. 2 i 3 o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników. Również Minister Finansów-jako organ prowadzący Ewidencję NIP i udostępniający z niej dane, w korespondencji z dnia [...] października 2009 r. (znak: [...] ) poinformował, że dane z Krajowej Ewidencji Podatników udostępniane są jedynie podmiotom wymienionym enumeratywnie w art. 15 ust. 2 ustawy o NIP. Wyrażając opinię, że wykorzystanie informacji zawartej w aplikacji SeRCe, celem doręczenia decyzji osobie, której te dane dotyczą, nie stanowi przetwarzania danych. Naczelnik Urzędu Skarbowego podniósł dodatkowo, że gdyby przyjąć inaczej, to wskazać należy, że zgodnie z art. 23 ust. 1 pkt 2 ustawy o ochronie danych osobowych, przetwarzanie danych jest dopuszczalne, jeżeli jest to niezbędne dla zrealizowania uprawnienia lub spełnienia obowiązku wynikającego z przepisu prawa. Takimi przepisami są przepisy ustawy Ordynacja podatkowa, która w dziale IV przewiduje zasady postępowania podatkowego. Jeśli zaś chodzi o źródło pozyskania drugiego z prywatnych adresów zamieszkania skarżącego (W.), to Naczelnik Urzędu Skarbowego wyjaśnił, że informacje o tym miejscu zamieszkania uzyskano bezpośrednio od skarżącego. Do korespondencji z dnia [...] września 2009 r. Naczelnik załączył notatkę pracowników [...] Urzędu Skarbowego we [...] z dnia [...] września 2009 r., w treści której wskazano, iż w trakcie postępowania podatkowego w zakresie podatku od towarów i usług oraz podatku dochodowego (za lata 2001-2003) i kontrolnego (za lata 2004-2005) prowadzonego wobec podatnika [...] we [...] w okresie od lipca do września 2008 r. dokonano w [...] Urzędzie Skarbowym we [...] przesłuchań osób w charakterze świadków. Pełnomocnikiem strony uczestniczącym w tych przesłuchaniach był K. M. W przerwach pomiędzy przesłuchaniami poszczególnych świadków, K. M. podczas luźnych rozmów, m. in. o sytuacji komunikacyjnej i mieszkaniowej we [...] , wskazał miejsce swojego zamieszkania, tj. [...] łącznie z umiejscowieniem budynku. Decyzją z dnia [...] grudnia 2009 r. (znak: [...] ) Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych odmówił uwzględnienia wniosku K. M. K. M. złożył od tej decyzji wniosek o ponowne rozpatrzenie niniejszej sprawy. We wniosku zarzucił on organowi naruszenie art. 18 ust. 1 pkt 6 ustawy o ochronie danych osobowych poprzez niezastosowanie i zaniechanie nakazania Naczelnikowi Urzędu Skarbowego usunięcia jego danych osobowych, które uzyskał w sposób niezgodny z prawem. Zarzucił też naruszenie art. 7 kpa, poprzez nieuwzględnienie w sposób dostateczny indywidualnego interesu Skarżącego w postępowaniu i załatwieniu sprawy. Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych ponownie rozpoznając sprawę wskazał, że przesądzającym z punktu widzenia tej sprawy jest fakt, iż kwestionowane przez K. M. działania Naczelnika Urzędu Skarbowego w zakresie przetwarzania jego danych osobowych podjęte zostały w ramach prowadzonego przez wskazany organ postępowania podatkowego, w którym uczestniczył on w charakterze pełnomocnika strony, natomiast pozyskane w ich rezultacie informacje na temat K. M. utrwalone są w aktach przedmiotowego postępowania. Naczelnik - jako organ podatkowy pierwszej instancji - prowadzi postępowanie podatkowe w trybie i na zasadach określonych przepisami Ordynacji podatkowej. Kwestie dotyczące doręczania pism w postępowaniu podatkowym uregulowane zostały przepisami Rozdziału 5 ("Doręczenia") Działu IV ("Postępowanie podatkowe") Ordynacji podatkowej, natomiast kwestie reprezentacji strony tego rodzaju postępowania - w art. 136 i nast. ww. aktu prawnego. Zdaniem GIODO, przepisy Ordynacji podatkowej zezwalają stronie postępowania podatkowego na korzystanie w tym postępowaniu z zastępstwa pełnomocnika, o ile charakter czynności nie wymaga osobistego działania strony (art. 136) oraz ustanawiają regułę zgodnie z którą, w sytuacji, gdy strona ustanowiła pełnomocnika, to jemu doręcza się pisma (art. 145 § 2). Zgodnie z brzmieniem art. 41 ust. 1 ustawy z dnia 5 lipca 1996 r. o doradztwie podatkowym (Dz. U. z 2008 r. Nr 73, poz. 443 z późn. zm.), w postępowaniu przed organami administracji publicznej w sprawach obowiązków podatkowych pełnomocnikiem podatnika, płatnika, inkasenta oraz osób, o których mowa w art. 2 ust. 1a, może być również doradca podatkowy. Zgodnie zaś z art. 148 § 1 Ordynacji podatkowej, pisma doręcza się osobom fizycznym w ich mieszkaniu lub miejscu pracy. Pisma mogą być również doręczane: 1) w siedzibie organu podatkowego; 2) w miejscu pracy adresata - osobie upoważnionej przez pracodawcę do odbioru korespondencji; 3) na wskazany adres poczty elektronicznej (art. 148 § 2 Ordynacji podatkowej). W razie niemożności doręczenia pisma w sposób określony w § 1 i 2, a także w innych uzasadnionych przypadkach pisma doręcza się w każdym miejscu, gdzie się adresata zastanie (art. 148 § 3 Ordynacji podatkowej). Z kolei tryb i zasady gromadzenia przez organy podatkowe informacji istotnych z punktu widzenia przebiegu postępowania podatkowego i sposobu rozstrzygnięcia sprawy rozpoznawanej w tym postępowaniu uregulowane zostały w szczególności w Rozdziale 11 Działu IV Ordynacji podatkowej (tj. art. 180 i nast.), a także w art. 122 i 125 Ordynacji podatkowej. W toku postępowania organy podatkowe podejmują wszelkie niezbędne działania w celu dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego sprawy oraz załatwienia sprawy w postępowaniu podatkowym (art. 122 Ordynacji podatkowej). Przepisy Ordynacji podatkowej nakładają zarazem na organy prowadzące postępowanie podatkowe obowiązek działania w sprawie w sposób wnikliwy i szybki, przy wykorzystaniu możliwie najprostszych środków prowadzących do jej zakończenia (art. 125 § 1), a także obowiązek dopuszczenia jako dowodu wszystkiego, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem (art. 180 § 1). Generalny Inspektor stwierdził, że wobec ustawowo wyznaczonego zakresu jego kompetencji organ podatkowy jest uprawniony do przetwarzania danych osobowych K. M., w tym jego danych adresowych - jako pełnomocnika strony prowadzonego postępowania podatkowego, w toku tego postępowania i na jego potrzeby. Wskazał, że proces przetwarzania tych danych jest realizowany na podstawie art. 23 ust. 1 pkt 2 pow. ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych - jest bowiem niezbędny dla zrealizowania praw i obowiązków organu podatkowego w zakresie prowadzonego przez ten organ postępowania podatkowego. Kwestia legalności pozyskania i wykorzystania przez Naczelnika w prowadzonym postępowaniu podatkowym określonej, konkretnej informacji o K. M., włączonej w poczet akt prowadzonego postępowania podatkowego, nie podlega ocenie organu ochrony danych osobowych, a tylko i wyłącznie właściwych organów podatkowych wyższego stopnia oraz sądów administracyjnych. Organ podkreślił, że postępowanie prowadzone przez Generalnego Inspektora ukierunkowane jest na wydanie decyzji administracyjnej na podstawie art. 18 ust. 1 ustawy o ochronie danych osobowych, zgodnie z którym w przypadku naruszenia przepisów o ochronie danych osobowych Generalny Inspektor z urzędu lub na wniosek osoby zainteresowanej, w drodze decyzji administracyjnej, nakazuje przywrócenie stanu zgodnego z prawem, a w szczególności: usunięcie uchybień (pkt 1), uzupełnienie, uaktualnienie, sprostowanie, udostępnienie lub nieudostępnienie danych osobowych (pkt 2), zastosowanie dodatkowych środków zabezpieczających zgromadzone dane osobowe (pkt 3), wstrzymanie przekazywania danych osobowych do państwa trzeciego (pkt 4), zabezpieczenie danych lub przekazanie ich innym podmiotom (pkt 5), usunięcie danych osobowych (pkt 6). Organ wskazał, że nie byłby władny wydać w stosunku do Naczelnika jakiegokolwiek nakazu odpowiadającego dyspozycji powołanego art. 18 ust. 1 ustawy o ochronie danych osobowych, w szczególności nie mógłby nakazać Naczelnikowi zaprzestania przetwarzania kwestionowanych danych osobowych K. M., czy usunięcia tych danych z prowadzonego zbioru. Nakaz taki oznaczałby bowiem ingerencję w materiał dowodowy postępowania podatkowego - natomiast taką kontrolę sprawują wyłącznie powołane do tego organy, w trybie i na zasadach określonych przepisami normującymi to postępowanie, jak również postępowanie sądowoadministracyjne. Organ podał też, że sformułowane przez K. M. żądanie przywrócenia stanu zgodnego z prawem poprzez nakazanie usunięcia danych osobowych K. M., zgromadzonych przez Naczelnika - dotyczące informacji utrwalonych w aktach postępowania podatkowego - oznacza żądanie dokonania przez organ ochrony danych władczej ingerencji w ww. akta. Powołał się też na wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 2 marca 2001 r. (sygn. akt II SA 401/00). Organ dodał też, tytułem uzupełnienia – że K. M. nie zakwestionował decyzji Generalnego Inspektora z dnia [...] grudnia 2009 r., w zakresie, w jakim odnosi się ona do zarzutów sformułowanych przez niego pod adresem podmiotu, który udostępnił Naczelnikowi informację o prywatnym adresie zamieszkania w Z., a którym jest Minister Finansów i wskazał, że wedle stanowiska Ministra Finansów, kwestionowane udostępnienie danych było legalne. Pomimo argumentacji przedstawionej przez Ministra Finansów na poparcie powyższego stanowiska, jego zasadność wzbudziła wątpliwości Generalnego Inspektora. Podtrzymując stanowisko o braku kompetencji w zakresie władczej ingerencji w obszarze informacji składających się na akta postępowania podatkowego, Generalny Inspektor - realizując uprawnienia przyznane mu w art. 12 pkt 5 ustawy o ochronie danych osobowych - zasygnalizował Ministrowi powyższe wątpliwości (w wystąpieniu z dnia [...] listopada 2009 r. znak: [...] ). Niezależnie jednak od oceny legalności kwestionowanych działań Ministra Finansów wskazać należy, że prowadzone przez Generalnego Inspektora w podanym zakresie postępowanie administracyjne nie może zakończyć się jakąkolwiek decyzją odpowiadającą dyspozycji art. 18 ust. 1 ustawy o ochronie danych osobowych. Generalny Inspektor wskazał też, że nie jest władny wydać w niniejszej sprawie nakazu dotyczącego ewentualnego nieuprawnionego przetwarzania danych K. M. w przyszłości z uwagi na fakt, że decyzja administracyjna jest aktem o charakterze konkretnym i indywidualnym - dotyczącym ściśle określonego, ustalonego i aktualnego w chwili orzekania stanu faktycznego, wydanym w oparciu o przepisy prawa obowiązujące w chwili jej wydania. Decyzja ta stała się przedmiotem skargi K. M. do WSA w Warszawie, uzupełnionej następnie pismem z dnia 1 października 2010 r., w której zarzucił jej naruszenie art. 18 ust. 1 pkt 6 powołanej ustawy o ochronie danych osobowych, w związku z art. 51 ust. 2 Konstytucji RP, poprzez ich niezastosowanie i zaniechanie nakazania Naczelnikowi [...] Urzędu Skarbowego we [...] usunięcia jego danych osobowych, które uzyskał w sposób niezgodny z prawem. Zarzucił również naruszenie art. 107 § 1 oraz 3 kpa w związku z art. 12 pkt 1 i 2 ustawy o ochronie danych osobowych poprzez wadliwe przyjęcie, iż Generalny Inspektor nie jest właściwy do kontroli zgodności przetwarzania danych z przepisami o ochronie danych osobowych przez organy podatkowe w toku prowadzonego przez nie postępowania. Zarzucił też naruszenie art. 47 Konstytucji RP, art. 7 oraz 8 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej oraz motywów (10), (12) i (55), jak również art. 1 ust. 1 i art. 28 ust. 3 dyrektywy 95/46/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 24 października 1995 roku w sprawie ochrony osób fizycznych w zakresie przetwarzania danych osobowych oraz swobodnego przepływu tych danych (Dz. Urz. WE L. 281 z dnia 23 listopada 1995 r., s. 31 ze zm.), poprzez nieuwzględnienie tych przepisów w procesie wykładni ustawy o ochronie danych osobowych zmierzającym do określenia zakresu kompetencji Generalnego Inspektora. Zarzucił też naruszenie art. 7 kpa poprzez nieuwzględnienie w sposób dostateczny indywidualnego jego interesu w postępowaniu i załatwieniu sprawy. Wniósł o uchylenie zaskarżonej decyzji oraz poprzedzającej ją decyzji Generalnego Inspektora z dnia [...] grudnia 2009 r. oraz o zasądzenie od strony przeciwnej na rzecz skarżącego kosztów postępowania wg norm przepisanych. W obszernym uzasadnieniu skargi przypomniał stan sprawy i wskazał, że przedmiotem postępowania wszczętego na jego żądanie przez Generalnego Inspektora jest kwestia legalności pozyskania oraz przetwarzania danych osobowych, zawierających prywatny adres pełnomocnika podatnika, w postępowaniu podatkowym, przez Naczelnika [...] Urzędu Skarbowego. Podkreślił, że w sposób zdecydowany jest to sytuacja istotnie różniąca się od tej, w której organy podatkowe ingerują w sferę prywatności stron prowadzonych przez nie postępowań. Skarżący podał, że w relacjach z Naczelnikiem występuje jedynie jako pełnomocnik, świadczący usługi prawne na rzecz swoich klientów. Wskazał też, że w argumentach prawnych zawartych w decyzjach organu w obu instancjach oraz w podjętych przezeń działaniach w stosunku do Ministra Finansów, upatruje potwierdzenia swoich zarzutów co do niezgodnego z prawem pozyskania jego danych w zakresie prywatnego adresu zamieszkania i późniejszego ich wykorzystania przez organ podatkowy. Jednakże trudno podzielić stanowisko GIODO, które zaważyło ostatecznie na negatywnym załatwieniu sprawy. Wskazał, że generalna kompetencja Naczelnika Urzędu Skarbowego nie może przesądzać o zgodności z prawem działania tego organu w sytuacji, gdy przetwarza on dane pozyskane w sposób sprzeczny z ustawą o ochronie danych osobowych. Ogólna kompetencja organu w tym zakresie ma zastosowanie do danych leganie pozyskanych, co na gruncie przedmiotowej sprawy, w zakresie adresu pełnomocnika, dotyczyć mogło jedynie adresu kancelarii przy ulicy [...] we [...] , pod którym skarżący prowadzi swoją praktykę doradcy podatkowego. Ogólna kompetencja organu nie rozciągała się na adres prywatny, dotyczący miejsca zamieszkania pełnomocnika strony postępowania podatkowego. Wskazał też, że przepisy regulujące procedurę podatkową, na które powoływał się w swoich decyzjach Generalny Inspektor nie mogą pogarszać, ani tym bardziej uniemożliwiać dokonanie kontroli ochrony praw osoby, która w postępowaniu tym uczestniczyła jedynie incydentalnie, nie będąc jego stroną. Na tej podstawie skarżący zarzucił decyzji naruszenie art. 107 § 1 oraz 3 kpa w związku z art. 12 pkt 1 i 2 ustawy o ochronie danych osobowych poprzez wadliwe przyjęcie, iż Generalny Inspektor nie jest właściwy do kontroli zgodności przetwarzania danych z przepisami o ochronie danych osobowych przez organy podatkowe w toku prowadzonego przez nie postępowania. Zarzucił też, że niedopuszczalnym jest przyjęcie przez organ, że sposób utrwalenia danych pozyskanych nielegalnie mógł mieć wpływ na możliwość dokonania oceny legalności ich pozyskania i późniejszego wykorzystania. Wskazał, że oznaczałoby to, że Generalny Inspektor pozbawiony byłby kompetencji orzeczniczej w stosunku do organów podatkowych, gdyż zawsze dane, które one pozyskują, zostają utrwalone w aktach jakiejś sprawy. Powołując się na art. 51 ust. 2 Konstytucji RP wskazał, że organ uniemożliwia realizację powyższej normy konstytucyjnej w każdym przypadku, gdy organ władzy publicznej pozyskuje nielegalnie dane o obywatelach, a następnie umieszcza je w aktach prowadzonych postępowań. Należy w związku z powyższym wskazać, iż niezależnie od sposobu utrwalenia, Naczelnik [...] Urzędu Skarbowego pozyskał i przetwarzał w sposób niezgodny z prawem dane osobowe pełnomocnika, obejmujące jego prywatny adres zamieszkania. Celem przywrócenia stanu zgodnego z prawem Generalny Inspektor jest uprawniony do m.in. nakazania usunięcia takich danych zgodnie z art. 18 ust. 1 pkt 6 ustawy o ochronie danych osobowych. Istotnym jest ponadto, iż nawet przyjęcie stanowiska zajętego przez Generalnego Inspektora w skarżonej decyzji, nie zwalania organu z obowiązku działania. Nie wszystkie bowiem formy utrwalenia nielegalnie pozyskanego adresu będą odpowiadały pojęciu akt postępowania podatkowego. Z pewnością domowy adres pełnomocnika został utrwalony i jest przetwarzany przez Naczelnika [...] Urzędu Skarbowego również poza aktami podatkowymi, w rejestrach, książkach korespondencji lub innych zbiorach prowadzonych przez ten organ. Brak jest przeszkód prawnych dla Generalnego Inspektora do nakazania usunięcia przedmiotowych danych z tychże zbiorów. Powołał się też na art. 47 Konstytucji RP i wskazał, że niedopuszczalna jest taka wykładnia prawa, w której efekcie jednostka zostaje pozbawiona możliwości uruchomienia efektywnego procesu kontroli przestrzegania swych konstytucyjnych praw i wolności przez powołane do tego organy ochrony prawnej. Skarżący zarzucił ponadto naruszenie art. 7 oraz 8 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej oraz motywów (10), (12), (55), jak również art. 1 ust. 1 i art. 28 ust. 3 dyrektywy 95/46/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 24 października 1995 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w zakresie przetwarzania danych osobowych oraz swobodnego przepływu tych danych (Dz. Urz. WE L. 281 z dnia 23 listopada 1995 r., s. 31 ze zm.), poprzez nieuwzględnienie tych przepisów w procesie wykładni ustawy o ochronie danych osobowych, zmierzającym do określenia kompetencji Generalnego Inspektora. W odpowiedzi na skargę Generalny Inspektor wniósł o jej oddalenie i ponowił argumenty zawarte w swojej decyzji. W uzasadnieniu odpowiedzi ponownie wskazał, że działanie Naczelnika w zakresie przetwarzania danych osobowych podjęte było w ramach prowadzonego przez ten organ postępowania podatkowego, w którym skarżący występował w charakterze pełnomocnika strony oraz, że pozyskane dane na temat skarżącego utrwalone są w aktach przedmiotowego postępowania. Odnosząc się do zarzutów skarżącego, Generalny Inspektor wskazał, że organ podatkowy jest generalnie uprawniony do przetwarzania danych osobowych skarżącego, w tym jego danych adresowych, jako pełnomocnika strony w ramach prowadzonego postępowania podatkowego. Odnosząc się zaś do wskazanych przez skarżącego przepisów, w tym Konstytucji RP, norm prawa unijnego, dyrektywy 95/46/EC Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 24 października 1995 r. w sprawie ochrony danych osób fizycznych w zakresie przetwarzania danych osobowych oraz swobodnego przepływu tych danych i Karty praw podstawowych Unii Europejskiej wskazał, że pozostają one bez wpływu na zakres kompetencji organu ochrony danych osobowych w tej sprawie. Naczelnik [...] Urzędu Skarbowego, będący uczestnikiem postępowania, wniósł o oddalenie skargi i wskazał, że rozstrzygnięcie Generalnego Inspektora jest zgodne z prawem. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył co następuje: Zgodnie z treścią art. 1 § 1 i 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269 ze zm.), sąd administracyjny sprawuje wymiar sprawiedliwości poprzez kontrolę pod względem zgodności z prawem zaskarżonej decyzji administracyjnej i to z przepisami obowiązującymi w dacie jej wydania. Dokonując kontroli zgodności z prawem zaskarżonej decyzji stwierdzić należy, że skarga jest uzasadniona. Przystępując do rozpoznania sprawy wskazać należy, że istotą sprawy jest ustalenie, czy przetwarzanie danych osobowych skarżącego przez Naczelnika [...] Urzędu Skarbowego nie nastąpiło z naruszeniem zasad i przepisów o ochronie danych osobowych i czy w związku z tym decyzja Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych, odmawiająca uwzględnienia wniosku K. M., jest prawidłowa. Wskazać należy, że organ uznał, że przetwarzanie danych osobowych skarżącego przez Naczelnika Urzędu Skarbowego podjęte było w ramach prowadzonego przez wskazany organ postępowania podatkowego, w którym to postępowaniu skarżący uczestniczył w charakterze pełnomocnika strony. Generalny Inspektor uzasadniając odmowę uwzględnienia wniosku powołał art. 23 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (Dz. U. z 2002 r. Nr 101, poz. 926 z późn. zm.) i podał że proces pozyskania danych skarżącego, a następnie jego przetwarzania był realizowany przez Naczelnika Urzędu Skarbowego na podstawie art. 23 ust. 1 pkt 2 powołanej ustawy o ochronie danych osobowych. Wskazać należy, że pogląd ten jest wadliwy. Przypomnieć należy jednak, że zgodnie z art. 23 ust. 1 pkt 2 powołanej ustawy o ochronie danych osobowych, przetwarzanie danych jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy jest to niezbędne dla zrealizowania uprawnienia lub spełnienia obowiązku wynikającego z przepisu prawa. Przypomnieć należy, że zgodnie z art. 26 ust. 1 powołanej ustawy administrator danych przetwarzający dane powinien dołożyć szczególnej staranności w celu ochrony interesów osób, których dane dotyczą, a w szczególności jest obowiązany zapewnić, aby dane te były: 1) przetwarzane zgodnie z prawem, 2) zbierane dla oznaczonych, zgodnych z prawem celów i niepoddawane dalszemu przetwarzaniu niezgodnemu z tymi celami, z zastrzeżeniem ust. 2, 3) merytorycznie poprawne i adekwatne w stosunku do celów, w jakich są przetwarzane, 4) przechowywane w postaci umożliwiającej identyfikację osób, których dotyczą, nie dłużej niż jest to niezbędne do osiągnięcia celu przetwarzania. Wskazać należy, że komentowany przepis odgrywa zasadniczą rolę w całości regulacji poświęconej przetwarzaniu danych osobowych. Odpowiada on art. 5 konwencji 108 Rady Europy oraz art. 6 dyrektywy 95/46/WE, czyli postanowieniom, które - jak zaznacza się w literaturze - statuują "zasadę jakości danych". Przepis art. 26 powołanej ustawy o ochronie danych osobowych wyznaczając główne zasady postępowania przy przetwarzaniu danych osobowych ujmuje je w formę podstawowych obowiązków, których musi zawsze przestrzegać administrator danych. Jest on odpowiedzialny nie tylko za samo przetwarzanie danych, w wąskim znaczeniu, ale także za jakość danych. Obowiązkiem nadrzędnym administratora jest dołożenie szczególnej staranności w celu ochrony interesów osób, których dane dotyczą. Ustawa posługuje się generalnym określeniem "interesy osób, których dane dotyczą" nie precyzując, o jakie interesy chodzi. Niewątpliwie należy mieć tu na uwadze w pierwszym rzędzie interesy związane z poszanowaniem prywatności czy nawet intymności, z samodzielnym kształtowaniem własnego wizerunku wobec innych ludzi oraz różnych instytucji, niekiedy także z prawem do dobrej sławy. Administrator przetwarzający dane osobowe powinien uwzględniać zarówno niemajątkowe, jak i majątkowe interesy osób, których te dane dotyczą. Jego działania muszą charakteryzować się "szczególną starannością", jeśli chodzi o respektowanie tych interesów. Ma to być zatem staranność większa od "zwykłej", "przeciętnej", czy nawet "należytej" (art. 355 k.c.); podobnie ustawodawca odniósł się na przykład do dziennikarzy, wymagając od nich "szczególnej staranności" przy zbieraniu i wykorzystywaniu materiałów prasowych (art. 12 ust. 1 pkt 1 pr. pras.). Niezależnie od wspomnianej wyżej ogólnej reguły postępowania, ustawa wyznacza pięć wymagających łącznego poszanowania podstawowych zasad przetwarzania danych osobowych, ujętych jako obowiązki administratora. Artykuł 26 ust. 1 statuuje następujące zasady:- legalności (pkt 1), - celowości (pkt 2), - merytorycznej poprawności (pkt 3), - adekwatności (pkt 3) oraz ograniczenia czasowego (pkt 4). Z przepisu tego wynika więc, że zbieranie danych osobowych powinno być dokonywane dla oznaczonych, zgodnych z prawem celów; nie jest dozwolone ich dalsze przetwarzanie niezgodne z tymi celami ("zasada związania celem"). Dotyczy to także przypadków, gdy owo dalsze przetwarzanie dokonywane jest przez tego samego administratora. Wspomniany cel wyznacza zakres przetwarzania danych (por. J. Barta, P. Fajgielski, R. Markiewicz - komentarz, LEX, wyd. IV, do art.26 , teza 3). Dla prawidłowego rozpoznania sprawy przypomnieć należy treść art. 14 ust. 2 powołanej ustawy o NIP, który określa cel istnienia ewidencji NIP. W myśl tego przepisu, ewidencja NIP służy gromadzeniu i weryfikacji danych wynikających ze zgłoszeń ewidencyjnych i aktualizacyjnych podatników (art. 14 ust. 2 pkt 1) oraz porównaniu danych wynikających ze zgłoszeń identyfikacyjnych i aktualizacyjnych podatników z innymi rejestrami urzędowymi w celu ustalenia podatników, którzy naruszyli przepisy ustawy (pkt 2). Podkreślić należy, że art. 15 ust. 2 pkt 1 powołanej ustawy o NIP określa zamknięty katalog podmiotów, którym Minister Finansów może udostępnić dane z ewidencji NIP, zezwalając na ich udostępnianie, w szczególności na rzecz organów podatkowych - w związku z prowadzonym postępowaniem (pkt 1). Jednocześnie stosownie do brzmienia art. 15a ustawy o NIP (Dz. U. z 2004 r. Nr 269, poz. 2681 ze zm.), przepisy jej rozdziału 4 (art. 13 - 15b), dotyczące podatników, stosuje się odpowiednio do płatników podatków oraz płatników składek ubezpieczeniowych. W kontekście tych przepisów stanowisko Generalnego Inspektora, wskazujące na dopuszczalność udostępnienia danych przez Naczelnika Urzędu Skarbowego, a następnie ich przetwarzanie na potrzeby prowadzonego przez ten organ postępowania w stosunku do podatnika, płatnika podatków, bądź płatnika składek ubezpieczeniowych z ewidencji NIP, danych osoby występującej w tym postępowaniu jako pełnomocnik płatnika w związku z naruszeniem przepisów podatkowych przez mocodawcę, oznacza zezwolenie na wykorzystywanie tych danych dla innych celów, niż te, dla których zostały one zebrane. Jak wskazano wyżej, art. 26 ust. 1 pkt 2 ustawy o ochronie danych osobowych nakłada na administratora danych przetwarzającego dane obowiązek dołożenia szczególnej staranności w celu ochrony interesów osób, których dotyczą, a w szczególności obowiązek zapewnienia, aby dane te były zbierane dla oznaczonych, zgodnych z prawem celów i niepoddawane dalszemu przetwarzaniu niezgodnemu z tym celem, z zastrzeżeniem ust. 2. Przepis ten statuuje zatem m.in. zasadę związania celem przetwarzania danych osobowych. Nieprawidłowe jest zatem pozyskiwanie i przetwarzanie danych osoby figurującej wprawdzie w ewidencji NIP, ale niebędącej stroną toczącego się postępowania, tzn., niebędącej podatnikiem, płatnikiem podatków, bądź płatnikiem składek ubezpieczeniowych, a jedynie pełnomocnikiem takiej strony. Zgodzić się należy, że Naczelnik Urzędu Skarbowego jest organem uprawnionym do korzystania z bazy danych NIP i ich przetwarzania, ale tylko w celu określonym przepisami stanowiącymi podstawę do stworzenia ww. zbioru. Stwierdzić należy, że ta generalna kompetencja nie może przesądzać o zgodności z prawem działania tego organu w sytuacji, gdy przetwarza on dane pozyskane dla zupełnie innych celów, gdyż naruszałoby to wyżej powołaną zasadę związania celem. A zatem w rozpoznawanej sprawie Naczelnik Urzędu Skarbowego uprawniony był jedynie do przetwarzania tych danych skarżącego, które zostały przez niego wskazane w ramach toczącego się obecnie postępowania. Ogólna kompetencja organu w tym zakresie ma zastosowanie zatem do danych leganie pozyskanych, co na gruncie przedmiotowej sprawy, w zakresie adresu pełnomocnika, dotyczyć mogło jedynie adresu kancelarii przy ulicy [...] we [...] , pod którym skarżący prowadzi swoją praktykę doradcy podatkowego i który to adres wskazał w toku toczącego się postępowania. Podkreślić należy, że z faktu, że organ podatkowy winien dołożyć wszelkich starań w celu prowadzenia sprawnego postępowania podatkowego nie może wynikać, że organ ten może pozyskiwać dane osobowe i przetwarzać je w sposób niezgodny z przepisami ustawy o ochronie danych osobowych. Niewątpliwie przepisami, które zezwalały Naczelnikowi Urzędu Skarbowego nie były przepisy ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacji podatkowej (Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60), w tym szczególnie jej art. 148, dotyczący doręczeń pism osobom fizycznym, w tym również ich pełnomocnikom. Wskazać należy, że Naczelnik Urzędu Skarbowego, prowadzący postępowanie podatkowe ma niewątpliwie na podstawie tego art. 148 wspomnianej ordynacji podatkowej możliwość doręczania stronie i jej pełnomocnikom pisma, w sposób wskazany w tym przepisie. Nie oznacza to jednak, że w celu realizacji tego uprawnienia możliwe jest pozyskiwanie danych i ich przetwarzanie w sposób niezgodny z prawem. Organ podatkowy może zatem doręczać pisma pełnomocnikowi podatnika na adres przez niego wskazany do korespondencji, ewentualnie w każdym innym miejscu, o którym mowa w tym przepisie, bez naruszania jednak przepisów ustawy o ochronie danych osobowych. Mogą to być np. miejsca, które zostały ujawnione przez samego pełnomocnika strony i za jego zgodą. W rozpoznawanej sprawie skarżący wykonujący zawód w kancelarii doradztwa podatkowego, spółce partnerskiej M. i partnerzy Doradcy Podatkowi, z siedzibą we [...] , wskazał swój adres do doręczeń, jako miejsce siedziby kancelarii, wyrażając tym samym zgodę na przetwarzanie jego danych osobowych w tym zakresie. Nie wyraził natomiast zgody na przetwarzanie jego danych osobowych w zakresie swojego miejsca zamieszkania w Z., które to dane organ uzyskał z informacji zawartej w aplikacji SeRCe, a następnie przetwarzał. Naczelnik Urzędu Skarbowego nieprawidłowo również pozyskał i przetwarzał dane dotyczące drugiego z adresów zamieszkania skarżącego, W. Jak bowiem sam wyjaśnił, dane te uzyskał w trakcie innego prowadzonego postępowania podatkowego, w zakresie podatku od towarów i usług oraz podatku dochodowego, prowadzonego wobec podatnika [...] we [...] , w których skarżący był jedynie pełnomocnikiem strony uczestniczącej w przesłuchaniach dotyczących podatnika. Organ podatkowy podał, że informacje o miejscu zamieszkania skarżącego uzyskał w luźnej rozmowie, w przerwach pomiędzy przesłuchaniami poszczególnych świadków, w której to skarżący uczestnicząc wypowiadał się o sytuacji komunikacyjnej i mieszkaniowej we [...] , podając jednocześnie swoje miejsce zamieszkania w zakresie miasta i ulicy. Podkreślić należy, że udział w luźnej dyskusji, niezwiązanej z prowadzonym postępowaniem, którego skarżący nie był stroną, nie może być z pewnością uznawany przez organ za wyrażenie przez niego zgody na przetwarzanie jego danych osobowych w zakresie jego miejsca zamieszkania. Przypomnieć należy, że ustawa o ochronie danych osobowych jest regulacją stwarzającą prawne podstawy stosowania ochrony w sytuacjach nielegalnego przetwarzania danych osobowych obywateli zarówno przez podmioty prawa publicznego, jak i podmioty prawa prywatnego, posługujące się danymi osobowymi. W celu realizacji tej ochrony Generalny Inspektor wyposażony został w kompetencje władcze, umożliwiające mu sankcjonowanie stwierdzonych nieprawidłowości w procesie przetwarzania danych osobowych. Generalny Inspektor może więc w drodze decyzji administracyjnej nakładać stosowne nakazy bądź zakazy, których zasadniczą rolą jest przywrócenie stanu zgodnego z prawem. Ocena stanu faktycznego sprawy winna odbywać się pod kątem przesłanki legalnego przetwarzania danych osobowych. Generalny Inspektor winien w trakcie swojego postępowania stwierdzić, czy kwestionowane przetwarzanie danych osobowych znajduje oparcie choćby w jednej z legalnych podstaw przetwarzania danych osobowych i w zależności od ustaleń wydać nakaz lub zakaz albo odmówić uwzględnienia wniosku, lub umorzyć postępowanie. W rozpoznawanej sprawie Generalny Inspektor odmówił uwzględnienia wniosku skarżącego, uznając że przetwarzanie danych przez Naczelnika Urzędu Skarbowego było legalne. Z kolei w swoim wystąpieniu do Ministra Finansów uznał, że udostępnienie danych przez Ministra było nieuprawnione, jednakże wskazał że przetwarzanie tych danych pozostaje nieodwracalnym faktem, gdyż udostępnione dane zostały następnie włączone w poczet postępowania podatkowego, prowadzonego przez Naczelnika Urzędu Skarbowego. W ocenie Sądu stanowiska te są niespójne. W rezultacie nie wskazano, czy zdaniem Generalnego Inspektora przetwarzanie przedmiotowych danych było, czy też nie było zgodne z prawe. Reasumując wskazać należy, że decyzja Generalnego Inspektora odmawiająca uwzględnienia wniosku skarżącego i uznająca, że nie doszło do niezgodnego z prawem pozyskania oraz przetwarzania przez Naczelnika Urzędu Skarbowego jego danych osobowych, obejmujących jego dane odnośnie miejsca zamieszkania, jest decyzją wadliwą. Organ uznając bowiem, że możliwe było zastosowanie art. 23 ust. 1 pkt 2 pominął zapis art. 26 ust. 1 pkt 2 ustawy o ochronie danych osobowych, gwarantujący szerszą ochronę danych osobowych. Wskazać ponadto należy, że decyzja Generalnego Inspektora nie tylko narusza przepisy prawa materialnego, tj. przepisy ustawy o ochronie danych osobowych, ale również przepisy procedury administracyjnej, w tym przepis art. 107 § 3 kpa. Jak wspomniano już wyżej jest ona wewnętrznie sprzeczna, co powoduje, że jest ona niezrozumiała. Z jednej bowiem strony Generalny Inspektor wskazuje, że Naczelnik Urzędu Skarbowego nie naruszył prawa pozyskując dane osobowe skarżącego w zakresie miejsca jego zamieszkania i następnie je przetwarzając, z drugiej zaś strony wskazując w decyzji na wystąpienie do administratora danych (Ministra Finansów) o nielegalnym udostępnieniu danych skarżącego przez tego administratora. Jeśli zaś chodzi o argumenty Generalnego Inspektora odnośnie niemożności zastosowania w sprawie art. 18 ust. 1 ustawy o ochronie danych osobowych, to Sąd rozpoznający tę sprawę argumentów tych nie podziela. Generalny Inspektor winien podjąć stosowną decyzję na podstawie art. 18 ust. 1 ustawy. Dla brzmienia osnowy tej decyzji nie ma znaczenia fakt, czy postępowanie podatkowe, w którym doszło do pozyskania prywatnych adresów skarżącego, toczy się, czy zostało zakończone, gdyż zgodnie z definicją przetwarzania danych osobowych, zawartą w art. 7 pkt 2 ustawy o ochronie danych osobowych, przez "przetwarzanie danych" rozumie się jakiekolwiek operacje wykonywane na danych osobowych, takie jak zbieranie, utrwalanie, przechowywanie, opracowywanie, zmienianie, udostępnianie i usuwanie. Zawarte zatem w aktach postępowania podatkowego prywatne dane adresowe skarżącego tak długo jak będą istniały (będą przechowywane), będą przetwarzane w rozumieniu tego przepisu, jeśli nie zostaną z nich usunięte. Dokonując ponownej analizy sprawy Generalny Inspektor zobowiązany będzie do wydania rozstrzygnięcia w oparciu o przepisy ustawy o ochronie danych osobowych, z uwzględnieniem jej art. 26 ust. 1 pkt 2 oraz stanowiska wyrażonego w tym wyroku. Mając powyższe na uwadze, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, w oparciu o art. 145 § 1 pkt 1 lit. "a" i "c" ustawy z 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.), orzekł jak w sentencji. W oparciu o art. 152 wyżej wymienionej ustawy wstrzymał wykonanie zaskarżonej decyzji w całości. O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 200 i 209 tej ustawy. |