Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

1. Polska Norma jest informacją publiczną w rozumieniu ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępnie do informacji publicznej /Dz.U. nr 112 poz. 1198 ze zm./ i jej udostępnienie winno odbywać się w trybie przedmiotowej ustawy.

2. Ogólną zasadą wynikającą z art. 61 Konstytucji, jest dostęp do informacji. Wszelkie wyjątki od tej zasady powinny być formułowane w sposób wyraźny, a wątpliwości powinny przemawiać na rzecz dostępu. Dlatego też z (...) art. 5 ust. 7 ustawy z dnia 12 września 2002 r. o normalizacji /Dz.U. nr 169 poz. 1386/ nie można wyprowadzać wniosku, iż przedmiotowa ustawa wyłącza stosowanie ustawy o dostępie do informacji publicznej.

Naczelny Sąd Administracyjny po rozpoznaniu sprawy ze skargi Anny O. na decyzję Prezesa Polskiego Komitetu Normalizacyjnego z dnia 4 marca 2003 r. (...) w przedmiocie udostępnienia kopii Polskiej Normy - uchyla zaskarżoną decyzję i poprzedzającą ją decyzję Prezesa Polskiego Komitetu Normalizacyjnego z dnia 20 stycznia 2003 r. (...);

Stan faktyczny sprawy przedstawiał się następująco. W dniu 6 stycznia 2003 r. Anna O. zwróciła się do Polskiego Komitetu Normalizacyjnego o udostępnienie w trybie art. 12 ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej kopii Polskiej Normy PN-EN 29008:2001 Butelki szklane - Odchylenie osi od pionu - Metoda badania.

Pismem z dnia 20 stycznia 2003 r. Polski Komitet Normalizacyjny poinformował wnioskodawczynię, iż jej prośba może być załatwiona w trybie przepisów ustawy z dnia 12 września 2002 r. o normalizacji, która weszła w życie 1 stycznia 2003 r. /Dz.U. nr 169 poz. 1386/, tj. poprzez sprzedaż oryginału normy w siedzibie PKN lub w innych autoryzowanych punktach sprzedaży, gdyż przepisy ustawy o dostępie do informacji publicznej nie mają tu zastosowania. Odmówił jej w związku z tym udostępnienia kopii normy.

Anna O. złożyła w dniu 25 stycznia 2003 r. odwołanie, zarzucając, że jej wniosek o udostępnienie kopii na własny użytek nie stanowi naruszenia ustawy o prawach autorskich. Podkreśliła też, że ustawa o normalizacji nie wyłączyła Polskich Norm spod ustawy o dostępie do informacji publicznej, a jedynie określiła relacje między tymi aktami.

Pismem z 4 marca 2003 r. Polski Komitet Normalizacyjny podtrzymał swoje stanowisko i dodatkowo podniósł, że nie posiada obowiązku wykonywania kopii Polskich Norm na żądanie osoby, albowiem są one dostępne w punktach sprzedaży, a także jeśli służą do własnego użytku osobistego - w czytelniach i bibliotekach.

W dniu 28 lutego 2003 r. Anna O. złożyła do Naczelnego Sądu Administracyjnego skargę na decyzję z 20 stycznia 2003 r. (...). W uzasadnieniu wskazała, że Polski Komitet Normalizacyjny jako państwowa jednostka organizacyjna /art. 9 par. 2 ustawy o normalizacji/, finansowana z budżetu państwa /art. 14 par. 1 tej ustawy/, podlega art. 4 par. 1 pkt 3 ustawy o dostępie do informacji publicznej. Polskie Normy mieszczą się w zakresie par. 1 art. 1 ustawy, gdyż nie są ani informacją prywatną ani nie znajduje uzasadnienia wyłączenie ich spod tej ustawy na podstawie innych ustaw np. o informacjach niejawnych. O publicznym charakterze Polskich Norm świadczy też, że są zatwierdzone przez Prezesa Polskiego Komitetu Normalizacji, który jest funkcjonariuszem publicznym /art. 15 par. 2 pkt 2 i art. 16 par. 1 ustawy o normalizacji/.

Objęcie Polskich Norm ustawą o dostępie do informacji publicznej zostało zdaniem wnioskodawczyni potwierdzone w uzasadnieniu wyroku NSA w sprawie II SA 1903/02. Dotyczyło ono co prawda dawnej ustawy z dnia 3 kwietnia 1993 r., jednak w nowym akcie status Polskich Norm nie został zmieniony. Potwierdza to stanowisko Rzecznika Praw Obywatelskich w sprawie objęcia Polskich Norm ustawą o dostępie do informacji publicznej.

Nie można się według niej zgodzić ze stanowiskiem, że powodem odmowy udzielenia dostępu jest objęcie Polskich Norm ochroną, jaka przysługuje utworom literackim /art. 5 par. 5 i 7 ustawy o normalizacji/. Art. 5 par. 7 ustala bowiem jedynie relacje prawa autorskiego i prawa o dostępie do informacji publicznej w stosunku do Polskich Norm. Nie stanowi on podstawy do wyłączenia Polskich Norm spod reżimu ustawy o dostępie do informacji publicznej. Wniosek o kopię normy nie narusza więc praw autorskich PKN, gdyż art. 23 ustawy z 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, zezwala na wykonanie kopii utworu rozpowszechnionego /tzw. użytek osobisty/. Skarżąca wskazała, iż poinformowała Prezesa PKN w odwołaniu - o takim sposobie wykorzystania normy.

W dniu 1 kwietnia 2003 r. skarżąca sprecyzowała, iż jej skarga dotyczy stwierdzenia niezgodności z prawem decyzji Prezesa Polskiego Komitetu Normalizacyjnego z 4 marca 2003 r. (...).

W odpowiedzi na skargę Prezes Polskiego Komitetu Normalizacyjnego wniósł o jej oddalenie. Wskazał, że koszt oryginału normy wynosi 18,20 zł. Polski Komitet Normalizacyjny, zgodnie z art. 14 ust. 3 pkt 1 ustawy, posiada prawo sprzedaży norm tworząc środek specjalny. Przeznaczenie środków ze sprzedaży na cele określone w art. 14 ust. 4 jest zgodne z zasadami normalizacji europejskiej, których przyjęcie było jednym z warunków przystąpienia Polski do Unii Europejskiej, albowiem uniezależnia normalizację krajową od administracji publicznej i innych grup nacisku.

Nie budzi wątpliwości fakt, iż właściciel praw autorskich jest upoważniony do podejmowania decyzji o wykorzystaniu tego prawa, czemu ustawodawca dał wyraz w art. 14.

Ustawodawca przyznając PKN możliwość sprzedaży norm, nie może jednocześnie w ramach innej ustawy, zobowiązać do udostępnienia norm po cenie odbitki kserograficznej.

Art. 5 ust. 5 ustawy o normalizacji przesądził, że Polskie Normy korzystają z ochrony jak utwory literackie, a autorskie prawa majątkowe do nich przysługują krajowej jednostce normalizacyjnej. Ta ochrona z art. 5 ust. 5 dotyczy wszystkich norm, zarówno starych jak i nowych.

Zgodnie z ustawą o dostępie do informacji publicznej - art. 6 ust. 2 dokumentem urzędowym jest treść oświadczenia woli lub wiedzy utrwalona i podpisana w dowolnej formie przez funkcjonariusza publicznego w rozumieniu Kk, w ramach jego kompetencji, skierowana do innego podmiotu lub złożona do akt sprawy. Polskie Normy na podstawie art. 23 ust. 1 ustawy o normalizacji są opracowywane przez komitety techniczne. W ich skład wchodzą zgodnie z ust. 2 - specjaliści delegowani przez różne podmioty. Do Prezesa PKN należy jedynie zatwierdzenie norm, bez wpływu na ich treść. Dlatego normy nie mogą podlegać ustawie o dostępie do informacji publicznej, nie są też skierowane do indywidualnego podmiotu ani złożone do akt sprawy. Nie stanowią więc dokumentu publicznego.

Jednocześnie z art. 5 ust. 7 wynika, że ustawa o normalizacji jest lex specialis w odniesieniu do ustawy o dostępie do informacji. Wejście w życie ustawy o normalizacji w takim kształcie było zresztą warunkiem w procesie akcesji PKN do europejskich organizacji normalizacyjnych, i Polski do Unii. Świadczy o tym pismo Podsekretarza Stanu Jarosława Pietrasa z 20 grudnia 2002 r. /Urząd Komitetu Integracji Europejskiej/ oraz opinia prof. dr hab. Wł. Rozwadowskiego.

PKN podkreślił również, iż od wyroku NSA, na który powołuje się skarżąca zmienił się stan prawny. Obecnie Polskie Normy nie mogą być aktami administracyjnymi, gdyż przepisy ustawy nie zawierają delegacji dla ministrów do ich obowiązkowego stosowania. Nie dotyczą też uprawnień ani obowiązków, nie zawierają w sobie żadnej treści prawnej.

Rzecznik Praw Obywatelskich, który przyłączył się do udziału w postępowaniu poparł stanowisko skarżącej. Stwierdził, iż w jego przekonaniu normy winny być udostępnione jako informacje publiczne. Ich udostępnienie leży zresztą w interesie publicznym. Tymczasem Polski Komitet Normalizacyjny, stanowiąc jednostkę budżetową państwa, prowadzi w oparciu o te normy działalność handlową.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Skarga jest zasadna. Polska Norma, o której kopię występowała skarżąca, jest bowiem informacją publiczną w rozumieniu ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej /Dz.U. nr 112 poz. 1198 ze zm./ i jej udostępnienie winno odbywać się w trybie przedmiotowej ustawy.

Wniosek skierowany był do Polskiego Komitetu Normalizacyjnego, który zgodnie z art. 9 ust. 2 ustawy z dnia 12 września 2002 r. o normalizacji /Dz.U. nr 169 poz. 1386/ jest państwową jednostką organizacyjną, a w świetle art. 14 ust. 1 jednostką budżetową. Jest on także w posiadaniu wspomnianej normy. W ten sposób spełniony został więc warunek podmiotowy zastosowania ustawy o dostępie do informacji publicznej, określony w art. 4 ust. 1 pkt 3 tej ustawy.

Jednocześnie Polska Norma spełnia warunek przedmiotowy ustawy, czyli stanowi informację o sprawach publicznych. Jest ona bowiem, zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 4a dokumentem urzędowym. Na podstawie art. 6 ust. 2 ustawy o dostępie do informacji publicznej dokumentem urzędowym jest treść oświadczenia woli lub wiedzy, utrwalona i podpisana w dowolnej formie przez funkcjonariusza publicznego w rozumieniu przepisów Kodeksu Karnego, w ramach jego kompetencji, skierowana do innego podmiotu lub złożona do akt sprawy.

Tymczasem nie ulega wątpliwości, że opracowaniem Polskich Norm zajmują się w świetle art. 23 ust. 1 ustawy o normalizacji komitety techniczne. Normy te są następnie na podstawie art. 15 ust. 2 pkt 2 tej ustawy zatwierdzane przez Prezesa Polskiego Komitetu Normalizacyjnego. Zgodnie zaś z art. 115 par. 13 pkt 6 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks Karny /Dz.U. nr 88 poz. 553 ze zm./ osoba zajmująca kierownicze stanowisko w instytucji państwowej jest funkcjonariuszem publicznym. Taką funkcję piastuje Prezes PKN. W ten sposób Polska Norma spełnia warunki dokumentu urzędowego. Znajduje się ona w aktach sprawy dotyczącej jej zatwierdzenia.

W sprawie przedmiotem rozbieżności między stronami była natomiast kwestia, czy dostęp do Polskich Norm odbywa się w trybie dostępu do informacji publicznej, czy też na podstawie ustawy o normalizacji. Zgodnie bowiem z art. 1 ust. 2 ustawy o dostępie do informacji publicznej, przepisy jej nie naruszają przepisów innych ustaw określających odmienne zasady i tryb dostępu do informacji będących informacjami publicznymi. Tymczasem w świetle art. 5 ust. 7 ustawy o normalizacji, ochrony Polskich Norm, o której mowa w ust. 5, nie narusza ustawa z dnia 5 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej. Rozważając stosunek obu tych przepisów, Naczelny Sąd Administracyjny podkreślił, że ogólną zasadą wynikającą z art. 61 Konstytucji RP, jest dostęp do informacji. Wszelkie wyjątki od tej zasady winny być formułowane w sposób wyraźny, a wątpliwości winny przemawiać na rzecz dostępu. Dlatego też z powołanego wyżej art. 5 ust. 7 ustawy o normalizacji nie można wyprowadzać wniosku, iż przedmiotowa ustawa wyłącza stosowanie ustawy o dostępie do informacji publicznej. Wskazuje on bowiem jedynie na to, że ta ostatnia ustawa nie narusza ochrony Polskich Norm.

Ochrona ta polega m.in. na tym, że zgodnie z art. 5 ustawy o normalizacji Polskie Normy korzystają z takiej ochrony jak utwory literackie, a autorskie prawa majątkowe do nich przysługują krajowej jednostce normalizacyjnej.

W przedmiotowej sprawie dostęp do informacji publicznej nie stanowił zagrożenia dla wspomnianej ochrony. Na podstawie art. 23 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych /Dz.U. 2000 nr 80 poz. 904 ze zm./ wolno bez zezwolenia twórcy nieodpłatnie korzystać z już rozpowszechnionego utworu w zakresie własnego użytku osobistego. Wnioskodawczyni wskazywała zaś na taki sposób użycia normy. Twórca, którego utwory są kopiowane w ramach własnego użytku osobistego, nie ma zaś roszczenia o wynagrodzenie w stosunku do kopiującego /Błeszyński J. Podział opłat od producentów i importerów urządzeń kopiujących PUG 2001 nr 12 str. 2 - t. 1/. Przepis art. 23 ustawy o prawie autorskim, ogranicza więc bezwzględne prawa autorskie.

Stąd też Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, że w przedmiotowej sytuacji nie zachodziło wyłączenie ustawy o dostępie do informacji publicznej. Ochrona prawa autorskiego nie musi być zresztą realizowana, na wszelki wypadek, już na etapie udostępnienia normy. Aby oznaczyć wyroby znakiem zgodności z Polską Normą, a więc zastosować ją w produkcji czy handlu, trzeba bowiem uzyskać certyfikat zgodności. Certyfikat ten wydaje Prezes PKN na wniosek skierowany przez właściwą jednostkę /par. 2 ust. 3 i 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie sposobu nadawania i wykorzystywania znaku zgodności z Polską Normą - Dz.U. nr 241 poz. 2077/. Zgodnie zaś z art. 24 ust. 1 ustawy o normalizacji, kto oznacza wyroby znakiem zgodności z Polską Normą bez uzyskania certyfikatu zgodności upoważniającego do takiego orzeczenia podlega karze.

Polski Komitet Normalizacyjny dysponuje więc wystarczającymi środkami pozwalającymi na ochronę praw autorskich, których jest dysponentem.

Nie wyłącza to natomiast dostępu do Polskich Norm w trybie ustawy o dostępie do informacji publicznej. Zgodnie zaś z art. 14 tej ustawy udostępnienie informacji na wniosek następuje w sposób i w formie zgodnych z wnioskiem, chyba, że środki techniczne którymi dysponuje podmiot nie umożliwiają udzielenia informacji w sposób i w formie wskazanej we wniosku. Taka zaś sytuacja w przedmiotowej sprawie nie zachodziła.

Dlatego Naczelny Sąd Administracyjny orzekł na podstawie art. 22 ust. 1 pkt 3 i ust. 2 pkt 1 w związku z art. 53 ust. 2 ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym /Dz.U. nr 74 poz. 368 ze zm./.

O kosztach orzeczono na podstawie art. 55 ust. 1 ustawy o NSA.