Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: sędzia NSA Marek Stojanowski sędzia NSA Jan Paweł Tarno (spr.) sędzia del. WSA Marian Wolanin Protokolant starszy asystent sędziego Dorota Kozub-Marciniak po rozpoznaniu w dniu 30 grudnia 2016 roku na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej E. T. – S. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 21 grudnia 2015 r. sygn. akt II SA/Wa 425/15 w sprawie ze skargi E. T.– S. na decyzję Centralnej Komisji do Spraw Stopni i Tytułów z dnia [...] września 2014 r. nr [...] w przedmiocie odmowy przyjęcia kolokwium habilitacyjnego 1. uchyla zaskarżony wyrok oraz decyzję Centralnej Komisji do Spraw Stopni i Tytułów z dnia [...] września 2014 r. nr [...], a także poprzedzającą ją uchwałę Rady Wydziału Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu W. z dnia [...] marca 2013 r. nr [...]; 2. zasądza od Centralnej Komisji do Spraw Stopni i Tytułów na rzecz E. T.-S. kwotę 854 (osiemset pięćdziesiąt cztery) złote tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego; 3. zwraca na rzecz E. T.-S. - z kasy Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie - kwotę 100 (sto) złotych tytułem nadpłaconego wpisu od skargi kasacyjnej.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie wyrokiem z 21 grudnia 2015 r., II SA/Wa 425/15 oddalił skargę E. T.-S.na decyzję Centralnej Komisji do Spraw Stopni i Tytułów z [...] września 2014 r. nr [...] w przedmiocie odmowy przyjęcia kolokwium habilitacyjnego. W uzasadnieniu Sąd podniósł, że podstawę wydania zaskarżonej decyzji Centralnej Komisji stanowiły przepisy ustawy z 14 marca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki (Dz. U. Nr 65, poz. 595 ze zm.), dalej: "ustawa z 14 marca 2003 r.", w brzmieniu obowiązującym do 30 września 2011 r., a także przepisy rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z 15 stycznia 2004 r. w sprawie szczegółowego trybu przeprowadzania czynności w przewodach doktorskim i habilitacyjnym oraz w postępowaniu o nadanie tytułu profesora (Dz. U. Nr 15, poz. 128 ze zm.), dalej: "rozporządzenie z 15 stycznia 2004 r.".

Na wstępie wskazano, że w ramach postępowania sądowego nie dochodzi do oceny trafności opinii recenzentów w aspekcie dorobku naukowego kandydata i wartości naukowej przedstawionej pracy habilitacyjnej oraz wiedzy habilitanta zaprezentowanej podczas kolokwium habilitacyjnego (por. wyrok NSA z 30 maja 2008 r., I OSK 212/08). W zakresie kognicji sądu administracyjnego pozostaje wyłącznie zbadanie, czy w toku postępowania habilitacyjnego nie doszło do naruszenia trybu postępowania określonego przepisami ustawy z 14 marca 2003 r., w sposób mogący mieć wpływ na wynik sprawy. Innymi słowy, sąd administracyjny bada aspekty formalne postępowania zakończonego wydaniem zaskarżonej decyzji sprowadzające się do tego, czy w postępowaniu przed organami I i II instancji były zachowane podstawowe reguły proceduralne postępowania w sprawach stopni naukowych (por. np. wyroki NSA: z 29 lipca 2011 r., I OSK 729/11 czy z 17 grudnia 2010 r., I OSK 1700/10). Z powyższych względów, poza przedmiotem oceny Sądu pozostają podnoszone przez skarżącą zarzuty dotyczące niewłaściwej oceny udzielanych przez nią odpowiedzi na pytania zadane przez członków Rady Wydziału w toku kolokwium habilitacyjnego. Nie dotyczą one bowiem kwestii formalnych, lecz merytorycznych, które ostatecznie zadecydowały o podjęciu uchwały Rady Wydziału z 25 marca 2013 r. o odmowie przyjęcia kolokwium habilitacyjnego. W uzasadnieniu tej uchwały zaprezentowano poglądy recenzentów i członków Rady Wydziału na temat wartości naukowej przedstawionej przez skarżącą pracy habilitacyjnej oraz przebiegu kolokwium habilitacyjnego, w tym treści odpowiedzi udzielonych na zadane pytania. Przedstawiono również wynik głosowania przeprowadzonego po wysłuchaniu recenzentów i członków Rady Wydziału, który – przy uwzględnieniu zasady bezwzględnej większości oddanych głosów przy obecności co najmniej połowy ogólnej liczby osób uprawnionych do głosowania wyrażonej w art. 20 ust. 1 ustawy z 14 marca 2003 r. – był negatywny dla skarżącej. Bez znaczenia dla rozstrzygnięcia podjętego w uchwale pozostaje ilość i wynik głosów oddanych w dyskusji nad przebiegiem kolokwium habilitacyjnego przeprowadzonej przez członków Rady Wydziału. Głosów w dyskusji nie można bowiem utożsamiać z wynikiem tajnego głosowania w sprawie przyjęcia kolokwium habilitacyjnego. Głosując w sposób tajny, każdy z członków Rady Wydziału może wyrazić swoje stanowisko odnośnie przyjęcia kolokwium habilitacyjnego, a wynik ten może być odmienny od konkluzji recenzji i stanowiska dopuszczającego do kolokwium.

Postępowanie w przedmiocie nadania stopnia naukowego, uregulowane w ustawie z 14 marca 2003 r., cechuje pewna odrębność w stosunku do postępowania prowadzonego wprost na podstawie przepisów k.p.a. Zgodnie bowiem z art. 29 ust. 1 zdanie 1 ww. ustawy, w postępowaniach dotyczących nadania stopnia doktora i doktora habilitowanego albo tytułu profesora oraz nadania, ograniczenia, zawieszenia i pozbawienia uprawnienia do nadawania tych stopni w zakresie nieuregulowanym w ustawie stosuje się odpowiednio przepisy Kodeku postępowania administracyjnego. W konsekwencji, jeżeli ustawa zawiera szczególną regulację, to nie ma podstaw do stosowania w tym zakresie przepisów k.p.a. Oznacza to, że niektóre przepisy k.p.a. w ogóle nie znajdą w tym postępowaniu zastosowania. Dotyczy to w szczególności art. 7, art. 8, art. 75 § 1, art. 81 k.p.a. W postępowaniu tym osoba, której dotyczy uchwała nie korzysta również z praw strony w rozumieniu art. 10 k.p.a. Ten, szczególny charakter postępowania prowadzonego na podstawie przepisów ustawy z 14 marca 2003 r., dotyczy również postępowania odwoławczego toczącego się przed Centralną Komisją do Spraw Stopni i Tytułów. Postępowanie dowodowe prowadzone przed Komisją ograniczone jest bowiem do uzyskania recenzji, co wynika z art. 35 ust. 3 ustawy z 14 marca 2003 r. Nie wynika też z nich wymóg zapoznania habilitanta, przed podjęciem decyzji przez Centralną Komisję, z opiniami powołanych przez ten organ recenzentów. Zgodnie z art. 21 ust. 2 ww. ustawy, Centralna Komisja, po rozpatrzeniu odwołania w terminie nie dłuższym niż sześć miesięcy, albo utrzymuje w mocy zaskarżoną uchwałę, albo uchylając ją, przekazuje sprawę do ponownego rozpatrzenia radzie tej samej lub innej jednostki organizacyjnej. Z tego rozwiązania, w powiązaniu z art. 18 ust. 2 ustawy wynika, że Centralna Komisja ma kompetencje ograniczone wyłącznie do kontroli, a nie do merytorycznego orzekania w sprawie przyjęcia kolokwium habilitacyjnego. W razie odmowy przyjęcia kolokwium habilitacyjnego przez Radę Wydziału, kontrola ta sprowadza się do oceny prawidłowości czynności prawnych, których wadliwość powoduje uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpatrzenia Radzie. Zatem powołani przez Centralną Komisję recenzenci mają za zadanie ocenę legalności postępowania przed Radą Wydziału.

Sąd podzielił stanowisko wyrażone w zaskarżonej decyzji, że w toku postępowania przed Radą Wydziału Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu W. nie doszło do naruszenia przepisów postępowania w stopniu mogącym mieć istotny wpływ na prawidłowość podjętej uchwały o odmowie przyjęcia kolokwium habilitacyjnego. Poszczególne czynności przewodu habilitacyjnego, zakończone stosownymi uchwałami, zostały dokonane przez Radę Wydziału zgodnie z art. 18 ust. 2 pkt 1 - 3 ustawy z 14 marca 2003 r. Kolokwium habilitacyjne odbyło się zgodnie z zasadami określonymi w § 16 ust. 1 i 1a rozporządzenia z 15 stycznia 2004 r. Jak wynika z protokołu posiedzenia Rady Wydziału z 25 marca 2013 r., w posiedzeniu Rady Wydziału uczestniczyli trzej recenzenci rozprawy habilitacyjnej powołani w przewodzie habilitacyjnym. Wobec nieobecności czwartego z nich – prof. dr hab. M. P. – przewodniczący posiedzenia zarządził odczytanie jego recenzji w obecności habilitantki. Wszyscy recenzenci wyrazili jednoznacznie pozytywne opinie odnośnie rozprawy habilitacyjnej. Uchwała w przedmiocie przyjęcia kolokwium habilitacyjnego została podjęta zgodnie z § 17 ust. 2, w następstwie dokonanej oceny dorobku naukowego skarżącej oraz oceny przebiegu kolokwium habilitacyjnego. W głosowaniu nad uchwałą wzięła udział odpowiednia liczba osób uprawnionych do głosowania.

Odnosząc się do zarzutu niezgodnego z prawem ustalenia terminu kolokwium habilitacyjnego, Sąd wskazał, iż w odwołaniu z 9 czerwca 2013 r. skarżąca podała, że o terminie kolokwium została poinformowana telefonicznie na tydzień przed tym terminem – wyznaczonym na 25 marca 2013 r. (tj. w dniu 18 marca 2013 r.). W tej samej dacie otrzymała informację mailową o ww. terminie kolokwium. W skardze z kolei skarżąca podniosła, że z treścią e-maila nie mogła zapoznać się niezwłocznie z racji na liczne obowiązki zawodowe i społeczne. Ostatecznie z informacją zapoznała się z opóźnieniem, pozostały jej faktycznie trzy dni na dojazd z Niemiec i przygotowanie się do egzaminu na poziomie wymaganym od habilitanta. Jednocześnie skarżąca przyznała, że w toku przewodu habilitacyjnego, w innych sprawach o charakterze technicznym, kontaktowała się z Wydziałem za pośrednictwem poczty elektronicznej.

W ocenie Sądu, brak jest podstaw do uznania, że zawiadomienie o terminie kolokwium habilitacyjnego 18 marca 2013 r. było nieskuteczne w sytuacji, gdy skarżąca stawiła się na posiedzeniu Rady Wydziału i poddała procedurze kolokwium habilitacyjnego. Z akt sprawy nie wynika, aby skarżąca zgłaszała na jakimkolwiek etapie postępowania zastrzeżenia odnośnie formy komunikowania się z nią za pośrednictwem poczty elektronicznej. Forma ta wydaje się być dopuszczalna i skuteczna zwłaszcza w sytuacji, gdy skarżąca pracuje i mieszka poza granicami kraju podając adres w Ś. do korespondencji. Skarżąca nie przedstawiła także dowodu na to, że kwestionowała wyznaczony termin i wnosiła o wyznaczenie innego terminu kolokwium habilitacyjnego. Przeciwnie, skarżąca zaakceptowała ten termin i przystąpiła do kolokwium habilitacyjnego. Całkowicie niezrozumiałe są w świetle powyższego argumenty zawarte w skardze, że skarżąca poddała się procedurze "w celu uniknięcia negatywnych konsekwencji jakie mogłaby spowodować jej nieusprawiedliwiona absencja", a także, że "obecność skarżącej powodowana była chęcią skonfrontowania zaistniałej sytuacji dotyczącej formy i treści informacji o kolokwium i uzyskania wyjaśnień w kwestii wyznaczenia innego terminu". Argumentacja ta może wskazywać jedynie na nie dość rzetelne potraktowanie przez skarżącą istoty przewodu habilitacyjnego i całego przedmiotu sprawy. Wszak z protokołu posiedzenia Rady Wydziału z 23 marca 2013 r. nie wynika, aby skarżąca wnosiła o uzyskanie jakichkolwiek wyjaśnień w kwestii wyznaczenia innego terminu kolokwium.

Sąd nie podzielił też zarzutu skarżącej odnośnie naruszenia § 16 ust. 2 rozporządzenia z 15 stycznia 2004 r., poprzez wydanie uchwały Rady Wydziału nr [...] z [...] maja 2013 r. w sprawie odmowy powtórzenia kolokwium habilitacyjnego. Zgodnie z ww. przepisem, w przypadku negatywnej oceny kolokwium habilitacyjnego rada wydziału jednostki organizacyjnej, na wniosek habilitanta, może wyrazić zgodę na powtórzenie kolokwium, nie wcześniej jednak niż po upływie sześciu miesięcy i nie więcej niż jeden raz. Uprawnienie Rady Wydziału we wskazanym zakresie na charakter dyskrecjonalny i wbrew twierdzeniom skarżącej, brak zgody tego organu na przeprowadzenie kolejnego kolokwium nie wymaga sporządzania uzasadnienia.

Sąd podzielił prezentowany w orzecznictwie pogląd, że ograniczenie uzasadnienia decyzji Centralnej Komisji wynikające z odpowiedniego stosowania art. 107 § 3 k.p.a. nie narusza prawa. Komisja jest organem kolegialnym, rozstrzygnięcia podejmuje w głosowaniu tajnym, a zatem nie ma możliwości ustalenia powodów głosowania za utrzymaniem uchwały odmawiającej przyjęcia kolokwium habilitacyjnego. W postępowaniach dotyczących nadania stopnia naukowego przepisy k.p.a. stosuje się odpowiednio w zakresie nieuregulowanym ustawą. W związku z tym ograniczone uzasadnienie decyzji jest wynikiem szczególnego charakteru tego postępowania. Dlatego też brak przedstawienia szczegółowych motywów podjęcia takiej decyzji, z uwagi na specyfikę tego rodzaju rozstrzygnięcia, nie może być uznany za naruszenie prawa (por. wyrok NSA z 7 września 2011 r., I OSK 1078/11). W postępowaniu o nadanie stopnia naukowego uzasadnienie decyzji Centralnej Komisji stanowi podsumowanie postępowania, w którym kluczowe znaczenie ma element fachowy (opinie recenzentów), a uczestnictwo kandydata ograniczone jest do możliwości złożenia środka odwoławczego, a następnie skargi do sądu administracyjnego. Brak szczegółowego uzasadnienia motywów podjęcia decyzji – z uwagi na specyfikę tych rozstrzygnięć – nie może być uznany za naruszenie prawa dające podstawę do uwzględnienia skargi, jeżeli rozstrzygnięcie organu znajduje oparcie w materiale dowodowym sprawy.

W świetle powyższego nie jest również trafny zarzut dotyczący naruszenia art. 8 k.p.a. wyrażającego zasadę zaufania uczestników postępowania do organów władzy publicznej oraz art. 9 k.p.a. zobowiązującego organ do informowania strony o okolicznościach faktycznych i prawnych, które miały wpływ na ustalenie jej praw i obowiązków. Analogicznie ocenić należy zarzut skargi odnośnie naruszenia art. 10 k.p.a. przez niepoinformowanie skarżącej przez Centralną Komisję o możliwości wypowiedzenia się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań przed podjęciem zaskarżonej decyzji.

Od powyższego wyroku skargę kasacyjną wywiodła E. T.-S., zaskarżając go w całości oraz wnosząc o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Warszawie, a także o zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych. Zaskarżonemu wyrokowi zarzucono naruszenie art. 29 ustawy z 14 marca 2003 r. poprzez jego niezastosowanie co doprowadziło do niezastosowania w toku postępowania przepisów k.p.a., a także art. 14 § 1 w zw. z art. 39 § 1 k.p.a., art. 391 § 1 k.p.a. i art. 46 § 4 k.p.a. w ten sposób, że skarżąca nie została w sposób prawidłowy zawiadomiona o terminie kolokwium habilitacyjnego co miało bezpośredni wpływ na jego wynik.

W uzasadnieniu skargi kasacyjnej podniesiono, że w dniu 18 marca 2013 r. o godzinie 15.05 zostało do skarżącej wysłane w formie elektronicznej (e-mail) zawiadomienie z Sekretariatu Dziekana Wydziału Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu W. informujące o tym, że termin kolokwium habilitacyjnego został wyznaczony na dzień 25 marca 2013 r. na godz. 10.00. Skarżąca była wówczas pracownikiem naukowym oraz radną miejską w R. (Niemcy), dla potrzeb postępowania habilitacyjnego wskazała adres do doręczeń: ul. J. [...], [...]-[...] Ś. Pomimo nieprawidłowego zawiadomienia o terminie kolokwium habilitacyjnego skarżąca przystąpiła do kolokwium w celu uniknięcia negatywnych konsekwencji jakie zdaniem skarżącej mogła by spowodować jej absencja. W uzasadnieniu zaskarżonego wyroku Sąd ustosunkowując się do zarzutu nieprawidłowego zawiadomienia o terminie kolokwium habilitacyjnego wskazał, że komunikowanie się ze skarżącą w formie kontaktu za pomocą poczty elektronicznej wydaje się być dopuszczalne i skuteczne, zwłaszcza w sytuacji gdy skarżąca pracowała i mieszkała poza granicami kraju i wskazała adres do korespondencji w Ś. Sąd wskazał także, że skarżąca zaakceptowała ten termin skoro przystąpiła do kolokwium habilitacyjnego.

Z takim stanowiskiem Sądu nie sposób się zgodzić. W pierwszej kolejności należy wskazać, że istotą zarzutu skarżącej był fakt niezgodnego z prawem i nieprawidłowego zawiadomienia jej o terminie kolokwium habilitacyjnego, co skutkowało niemożliwością odpowiedniego przygotowania się skarżącej i w konsekwencji doprowadziło do podjęcia przez Radę Wydziału uchwały nr [...] z [...] marca 2013 r. odmawiającej skarżącej przyjęcia kolokwium. Tym samym, zdaniem skarżącej, nastąpiło naruszenie przepisów postępowania w sposób mający wpływ na wynik postępowania.

Skarżąca wskazała w postępowaniu dotyczącym jej przewodu habilitacyjnego adres do korespondencji: ul. G. [...], [...]-[...] Ś. i na ten właśnie adres winno zostać wysłane listem poleconym zawiadomienie o terminie kolokwium. Organ nie posiada uprawnienia do badania zgodności podanego adresu z adresem faktycznego zamieszkania strony, co nie zmienia faktu, że spoczywa na nim obowiązek doręczania pism stronie pod tak wskazany adres.

Na podstawie zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego brak jest podstaw do stwierdzenia, aby E. T.-S. stale kontaktowała się z Wydziałem za pośrednictwem poczty elektronicznej i w sposób dorozumiany wyraziła zgodę na zawiadomienie jej o terminie kolokwium w taki sposób. Z pewnością nie może to przesądzić o przyjęciu takiej formy kontaktu, jak przyjął Wojewódzki Sąd Administracyjny, jedyna (poza zawiadomieniem o terminie kolokwium habilitacyjnego) wiadomość z 27 listopada 2012 r. w którym pracownik Sekretariatu Dziekana poinformował skarżącą o osobach recenzentów wyznaczonych przez Centralną Komisję. Ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego można wyciągnąć wniosek, że zawiadomienie o kolokwium habilitacyjnym zostało wysłane przez Sekretariat Dziekana Wydziału Prawa Administracji i Ekonomii Uniwersytetu W. do skarżącej za pośrednictwem poczty elektronicznej 18 marca 2013 r., tylko i wyłącznie dlatego, że doręczenie zawiadomienia w prawidłowy, przewidziany prawem sposób, tj. listem poleconym, za zwrotnym potwierdzeniem odbioru, nie było już możliwe, ponieważ kolokwium habilitacyjne zostało przez Radę Wydziału wyznaczone na dzień 25 marca 2013 r. Aby konwalidować własne niedopatrzenie przesłano zawiadomienie w formie prawem nieprzewidzianej, z jego naruszeniem, nie licząc się z tym, że rzetelne przygotowanie do kolokwium habilitacyjnego w tak krótkim czasie jest praktycznie niemożliwe, co w konsekwencji doprowadziło do podjęcia uchwały o odmowie przyjęcia kolokwium habilitacyjnego z naruszeniem wskazanych w skardze przepisów.

Wojewódzki Sąd Administracyjny pominął, że zaskarżone akty zostały wydane z naruszeniem art. 29 ustawy z 14 marca 2003 r. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie. Postępowanie w przedmiocie nadania stopnia naukowego, uregulowane w ustawie z 14 marca 2003 r. cechuje odrębność w stosunku do postępowania prowadzonego wprost na podstawie przepisów k.p.a., jednak zgodnie z art. 29 ust. 1 w postępowaniach dotyczących nadania stopnia doktora i doktora habilitowanego albo tytułu profesora w zakresie nieuregulowanym w ustawie stosuje się odpowiednio przepisy kodeksu postępowania administracyjnego. Odpowiednie stosowanie przepisów k.p.a. w przypadku przepisów ustawy z 14 marca 2003 r. to takie stosowanie, które uwzględnia ich treść o tyle, o ile nie ma odrębnego uregulowania w przepisach szczególnych (wyrok NSA z 10 grudnia 2009 r., I OSK 902/09). Regułę wyrażoną w art. 29 ust. 1 ustawy z 14 marca 2003 r. należy rozumieć w ten sposób, że odpowiedniość stosowania przepisów kodeksu postępowania administracyjnego oznacza, że jedne przepisy te będą stosowane wprost, bez żadnych modyfikacji, a niektóre – z dostosowaniem do charakteru rozpatrywanej sprawy, a inne w ogóle nie będą miały zastosowania – por. np. wyrok NSA z 30 maja 2008 r., I OSK 212/08, czy wyrok NSA z 20 kwietnia 2007 r., I OSK 1661/06.

Wobec powyższego należy przyjąć, że skoro w przepisach ustawy z 14 marca 2003 r. określających tryb rozpoznawania spraw dotyczących przewodu habilitacyjnego nie ma regulacji szczególnych dotyczących doręczeń, a przepisy kodeksu postępowania administracyjnego o doręczeniach, w tym także przepis art. 14 k.p.a. w żaden sposób nie wpływają na charakter tych postępowań, to przepisy k.p.a. o doręczeniach (art. 39-49) a także art. 14 k.p.a. mają w tym postępowaniu zastosowanie wprost, a zatem bez modyfikacji. Oznacza to, że Rada Wydziału miała obowiązek doręczania E. T.-S. Uchwał wymienionych w art. 18 ust. 2 ustawy z 14 marca 2003 r. pism, a także zawiadomienia o kolokwium habilitacyjnym listem poleconym na wskazany przez nią adres. Naruszenie tego obowiązku spowodowało negatywne konsekwencje dla skarżącej w postaci podjęcia uchwały nr [...] z [...] marca 2013 r. odmawiającej skarżącej przyjęcia kolokwium habilitacyjnego.

Doręczenie skarżącej zawiadomienia o wyznaczeniu terminu kolokwium habilitacyjnym za pośrednictwem poczty elektronicznej nastąpiło zatem z naruszeniem wskazanych w skardze przepisów. Zgodnie z art. 14 § 1 k.p.a. sprawy należy załatwiać w formie pisemnej lub w formie dokumentu elektronicznego w rozumieniu przepisów ustawy z 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne (Dz. U. z 2013 r. poz. 235), doręczanego środkami komunikacji elektronicznej. Z kolei art. 391 § 1 k.p.a. stanowi, że doręczenie elektroniczne może nastąpić, jeżeli strona lub inny uczestnik postępowania albo wystąpiła do organu administracji publicznej o doręczenie albo wyraziła zgodę na doręczenie mu pism za pomocą tych środków, a zatem taki środek komunikacji może być wykorzystany tylko i wyłącznie w przypadku, gdy strona tego żąda albo też wprost wyraża zgodę w odpowiedzi na propozycję złożoną przez organ. Nie ma podstaw prawnych do korzystania z tego środka komunikacji w toku postępowania tylko z tego powodu, że organowi administracyjnemu jest znana z pism procesowych lub dostępna w innej drodze wiadomość o adresie poczty elektronicznej strony. Wyłącznie w sytuacji kiedy zostanie spełniona któraś z przesłanek z art. 391 § 1 k.p.a., wszelkie pisma w postępowaniu administracyjnym, adresowane do dowolnego uczestnika tego postępowania, mogą być doręczane drogą elektroniczną. Co więcej, wystąpienie jednej z przesłanek wymienionych w art. 391 § 1 k.p.a. rodzi dla organu administracji obowiązek dokonania doręczenia za pomocą środków komunikacji elektronicznej. Organ administracji publicznej jest więc ograniczony istnieniem odpowiedniego żądania adresata albo też istnieniem odpowiedniej jego zgody, co oznacza, że organ nie może doręczyć pisma adresatowi z wykorzystaniem środków komunikacji, jeśli adresat pisma nie sformułował uprzednio odpowiedniego żądania lub nie wyraził odpowiedniej zgody. (por. wyrok WSA w Warszawie z 3 lutego 2009 r., IV SA/WA 1432/08; wyrok WSA w Gdańsku z 28 marca 2011 r., II SA/GD 922/10).

Wskazywane przepisy k.p.a. zostały naruszone poprzez powiadomienie skarżącej o terminie kolokwium w formie korespondencji e-mail zaledwie na 6 dni przed planowanym terminem kolokwium habilitacyjnego. Skarżąca nie spodziewała się doręczenia zawiadomienia w taki sposób, ostatecznie zapoznała się z nim z opóźnieniem, a co najistotniejsze forma i termin zawiadomienia uniemożliwiły jej przygotowanie się do egzaminu habilitacyjnego na poziomie wymaganym od habilitanta, co biorąc pod uwagę dorobek naukowy i stan wiedzy skarżącej nie miałoby miejsca w przypadku prawidłowego jej zawiadomienia. W kontekście skali koniecznych przygotowań skarżącej do kolokwium habilitacyjnego organ był zobowiązany do zawiadomienia skarżącej o dacie kolokwium habilitacyjnego w terminie umożliwiającym jej należyte przygotowanie poprzez odpowiednio wczesne, poinformowanie skarżącej zgodnie z przepisami k.p.a. o doręczeniach.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

W postępowaniu przed NSA prowadzonym na skutek wniesienia skargi kasacyjnej obowiązuje generalna zasada ograniczonej kognicji tego sądu (art. 183 § 1 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – tekst jedn. Dz. U. z 2012 r. poz. 270 ze zm., zwanej dalej p.p.s.a.). NSA jako sąd II instancji rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej, wyznaczonymi przez przyjęte w niej podstawy, określające zarówno rodzaj zarzucanego zaskarżonemu orzeczeniu naruszenia prawa, jak i jego zakres. Z urzędu bierze pod rozwagę tylko nieważność postępowania. Ta jednak nie miała miejsca w rozpoznawanej sprawie.

Skarga kasacyjna ma usprawiedliwione podstawy, albowiem podniesione w niej zarzuty przeciwko zaskarżonemu wyrokowi Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie są trafne.

W orzecznictwie sądów administracyjnych niekwestionowane jest stanowisko, że co do zasady w postępowaniu w sprawach stopni naukowych mają odpowiednie zastosowanie przepisy k.p.a. o doręczeniach (art. 39-49). Niemniej jednak należy pamiętać, że jeżeli ustawa z 14 marca 2003 r. zawiera szczególną regulację w tej kwestii, to nie ma podstaw do stosowania w tym zakresie przepisów k.p.a. Oznacza to, że wtedy przepisy Kodeksu w ogóle nie mają zastosowania. Przykładowo w postępowaniu tym, zgodnie z art. 21 ust. 1 ustawy z 14 marca 2003 r. (według stanu prawnego obowiązującego od 1 września 2005 r. do 30 września 2011 r.) nie było obowiązku doręczenia, bo miało miejsce wyłącznie powiadomienie strony o treści uchwały w sprawie nadania stopnia naukowego. Z jednej strony wyłączało to stosowanie przepisów k.p.a. o doręczeniach, z drugiej zaś nie obejmowało wymogu doręczania uzasadnienia podjętej uchwały, ponieważ takie powiadomienie nie musiało spełniać wymogów określonych w art. 107 § 1 i 3 k.p.a. – por. J. P Tarno, Rola odpowiedniego stosowania przepisów kpa w postępowaniach w sprawach stopni naukowych (wybrane zagadnienia), ZNSA 2011, nr 6, s. 33.

Nie ulega zatem wątpliwości, że w postępowaniu przed Radą Wydziału Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu W. doszło do naruszenia art. 14 § 1 w zw. z art. 39 § 1 k.p.a. i art. 391 § 1 k.p.a., ponieważ zawiadomienie o miejscu i terminie kolokwium habilitacyjnego zostało przesłane skarżącej niezgodnie z tymi przepisami. Należy w tym względzie podzielić stanowisko skarżącej, że w rozpoznawanej sprawie nie zostały spełnione przesłanki warunkujące doręczenie jej pism za pomocą środków komunikacji elektronicznej, ponieważ a) nie złożyła podania w formie dokumentu elektronicznego przez elektroniczną skrzynkę podawczą organu administracji publicznej, ani b) nie wystąpiła do organu administracji publicznej o takie doręczenie i nie wskazała organowi administracji publicznej adresu elektronicznego, ani c) nie wyraziła zgody na doręczanie pism w postępowaniu za pomocą tych środków.

Skoro zatem w postępowaniu przed Radą Wydziału Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu W. nie doszło do doręczenia tego zawiadomienia w rozumieniu przepisów k.p.a., to uznać należało, że do faktycznego zawiadomienia skarżącej o miejscu i terminie kolokwium habilitacyjnego nie doszło w dniu 18 marca 2013 r., lecz 3 dni później, kiedy jak twierdzi skarżąca, miała dopiero faktyczną możliwość zapoznania się z wysłanym do niej e-mailem. Przy wadliwym doręczeniu pisma, choć takim, które dotarło jednak do adresata, nie można bowiem zakwestionować daty doręczenia podanej przez stronę.

Pozostaje zatem odpowiedzieć na pytanie, czy naruszenie wskazanych wyżej przepisów postępowania mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy, a więc, czy uchybienie to stanowi podstawę kasacyjną w rozumieniu art. 174 pkt 2 p.p.s.a.?

Szczególny charakter postępowania w sprawach stopni naukowych i tytułu naukowego wynika ze specyfiki załatwianych w nim spraw. Na wniosek osoby ubiegającej się o uzyskanie stopnia naukowego doktora lub doktora habilitowanego dochodzi w nim do merytorycznej oceny dorobku naukowego kandydata oraz tego, czy przedstawiona przez niego rozprawa doktorska stanowi oryginalne rozwiązanie problemu naukowego, a rozprawa habilitacyjna stanowi znaczny wkład w rozwój określonej dyscypliny naukowej. Przy tym ocena ta jest dokonywana przez uprawnione grono (art. 14 ust. 1 i 18 ustawy z 14 marca 2003 r.) specjalistów z danej dziedziny nauki w oparciu o recenzje sporządzone przez osoby posiadające tytuł profesora lub stopień doktora habilitowanego w zakresie danej lub pokrewnej dyscypliny naukowej lub osoby, która nabyły uprawnienia równoważne z uprawnieniami doktora habilitowanego na podstawie art. 21a, prowadzące działalność naukową lub dydaktyczną w zakresie danej lub pokrewnej dyscypliny naukowej. Przyjąć zatem należy, że do zawiadomienia o miejscu i terminie przeprowadzenia kolokwium habilitacyjnego ma odpowiednie zastosowanie art. 79 § 1 k.p.a., ponieważ kwestia ta nie została uregulowana odmiennie w ustawie, a zastosowanie tego przepisu nie zmienia charakteru postępowania w sprawach stopni naukowych i tytułu naukowego. Przy tym odpowiednie stosowanie tego przepisu oznacza stosowanie go w następującym znaczeniu: "Strona powinna być zawiadomiona o miejscu i terminie przeprowadzenia kolokwium habilitacyjnego przynajmniej na siedem dni przed terminem".

Określenie terminu zawiadomienia strony o czynnościach postępowania dowodowego, w tym wypadku habilitacyjnego, ma na celu zapewnienie stronie możliwości odpowiedniego przygotowania się do przeprowadzenia czynności dowodowych. Z tego powodu w wyroku z 13 lutego 1986 r., II SA 2015/ 85, (ONSA 1986, nr 1, poz. 13) NSA przyjął, że zachowanie wymagań art. 79 k.p.a., niezależnie od wagi i treści przeprowadzonego dowodu, jest bezwzględnym obowiązkiem organu administracji, zaś uchybienie temu obowiązkowi stanowi naruszenie przepisów postępowania, mające wpływ na wynik sprawy. Stanowisko to zostało podzielone w orzecznictwie sądów administracyjnych, podjętym na gruncie p.p.s.a. – por. np. wyrok NSA z 22 listopada 2006 r., II OSK 375/06. Tego zdania jest również skład sądzący NSA w niniejszej sprawie. Przy tym dodatkowo zważyć należy, że czynności dowodowe w przewodzie habilitacyjnym mają wyjątkowy charakter, ponieważ w ich toku habilitant jest poddawany swego rodzaju egzaminowi z posiadanej wiedzy i umiejętności. Zatem zwłaszcza w tym postępowaniu, niezachowanie terminu zawiadomienia o kolokwium habilitacyjnym może istotnie ograniczać przygotowanie strony do obrony swego interesu prawnego.

Sąd I instancji uznał, że doszło do konwalidacji tego naruszenia w sytuacji, gdy skarżąca stawiła się na posiedzeniu Rady Wydziału i poddała procedurze kolokwium habilitacyjnego. O ile można byłoby zgodzić się z tym poglądem na gruncie postępowania administracyjnego prowadzonego w typowej sprawie administracyjnej, o tyle absolutnie nie można się z go podzielić na gruncie postępowania w sprawach stopni naukowych i tytułu naukowego, ze względu właśnie na jego specyficzny charakter. Każdy, kto uczestniczył w kolokwium habilitacyjnym w charakterze obojętnie, czy to w charakterze strony, recenzenta lub członka rady wydziału wie doskonale, że kandydat do stopnia naukowego, praktycznie rzecz ujmując, nie ma szans zgłoszenia takiego zastrzeżenia prowadzącemu kolokwium habilitacyjne z przyczyn natury psychologicznej. Po pierwsze, ze względu na ogromny stres, w jakim on się znajduje. Po drugie zaś, ze względu na paraliżujący lęk przed podjęciem czynności, która w jego ocenie mogłaby zniechęcić do niego członków rady wydziału. Dlatego też konieczność zapewnienia kandydatowi do stopnia naukowego minimum gwarancji procesowych obrony swego interesu wymaga przyjęcia wykładni art. 79 § 1 k.p.a., zgodnie z którą naruszenie terminu wskazanego w tym przepisie zawsze jest naruszeniem przepisów postępowania, mogącym mieć istotny wpływ na wynik sprawy, niezależnie od tego, czy strona zakwestionowała prawidłowość doręczenia jej zawiadomienia o kolokwium habilitacyjnym, czy też nie.

Z tych względów i biorąc pod uwagę, że istota sprawy została dostatecznie wyjaśniona, Naczelny Sąd Administracyjny działając na podstawie art. 188 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi uznał, że skargę kasacyjną należało uwzględnić poprzez uchylenie zaskarżonego wyroku oraz decyzji organów administracyjnych obu instancji.

O kosztach postępowania sądowego orzeczono na zasadzie art. 203 pkt 1 i art. 200 w zw. z art. 193 p.p.s.a.