Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia NSA Włodzimierz Zygmont (spr.) Sędziowie Sędzia WSA Katarzyna Nikodem Sędzia WSA Karol Pawlicki po rozpoznaniu w trybie uproszczonym w dniu 14 lutego 2019 r. sprawy ze skargi [...] na postanowienie Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w [...] z dnia [...] nr [...] w przedmiocie uznania zarzutu za bezzasadny oraz odmowy umorzenia postepowania egzekucyjnego I. uchyla zaskarżone postanowienie i poprzedzające je postanowienie Naczelnika Urzędu Skarbowego [...] z dnia [...], nr [...] ; II. zasądza od Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w [...] na rzecz skarżącego kwotę 100,00 zł ( sto złotych 00/100 ) tytułem zwrotu kosztów sądowych.

Naczelnik Urzędu Skarbowego P. – [...] 29 grudnia 2017 r. wystawił wobec X. X. (dalej: "skarżący") tytuł wykonawczy nr [...] obejmujący zaległość w podatku dochodowym od osób fizycznych za 2007 r. W terminie otwartym do wniesienia zarzutów skarżący wniósł o umorzenie postępowania egzekucyjnego z uwagi na przedawnienie zobowiązania podatkowego. Skarżący podniósł, że został zawiadomiony o zastosowaniu środka egzekucyjnego po upływie terminu przedawnienia.

Naczelnik Urzędu Skarbowego P. – [...] postanowieniem z 16 lipca 2018 r., nr [...] uznał za bezzasadny zarzut przedawnienia obowiązku objętego tytułem wykonawczym oraz odmówił umorzenia postępowania egzekucyjnego. Uzasadniając postanowienie wyjaśnił, że 23 września 2010 r. poprzedni organ egzekucyjny – Naczelnik Urzędu Skarbowego P. - [...] w toku egzekucji prowadzonej względem skarżącego (w oparciu o tytuł wykonawczy z 12 lutego 2010 r., nr [...]) dokonał zajęcia ruchomości. Skarżący został zawiadomiony o powyższym fakcie o czym świadczy jego podpis na protokole zajęcia ruchomości. Przeprowadzenie tej czynności spowodowało na mocy art. 70 § 4 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz. U. z 2018 r. poz. 800 ze zm. – dalej: "O.p.") przerwanie biegu terminu przedawnienia. Termin ten rozpoczął na nowo bieg od 24 września 2010 r. Egzekwowana zaległość uległa przedawnieniu na zasadach określonych w art. 70 § 1 O.p. z upływem 25 września 2015 r. Jednakże zgodnie z art. 70 § 8 O.p., nie ulegają przedawnieniu zobowiązania podatkowe zabezpieczone hipoteką lub zastawem skarbowym, jednakże po upływie terminu przedawnienia zobowiązania te mogą być egzekwowane tylko z przedmiotu hipoteki lub zastawu. Zaległość została zabezpieczona zastawem skarbowym ustanowionym na samochodzie ciężarowym [...] rok produkcji 2007, nr VIN [...], stanowiącym własność zobowiązanego. Zawiadomienie o ustanowieniu zastawu skarbowego zostało doręczone skarżącemu 05 czerwca 2009 r. Następne 19 sierpnia 2010 r. skarżący zbył wskazany powyżej pojazd A. A., która jak wynika z informacji organu pierwszej instancji jest nadal jego właścicielem. W ocenie Naczelnika egzekucja obowiązku wynikającego z wymienionego na wstępie tytułu wykonawczego może być prowadzona wyłącznie z przedmiotu zastawu skarbowego, jednak zobowiązanym do wykonania tego obowiązku pozostaje nadal skarżący. Z uwagi na bezzasadność zarzutu przedawnienia stwierdzono, że brak jest podstaw do umorzenie postępowania egzekucyjnego.

Pismem z 18 lipca 2018 r. skarżący wniósł zażalenie na wymienione powyżej postanowienie. Skarżący podniósł m. in., że postanowienia art. 70 § 8 O.p. są niezgodne z Konstytucją RP. Podtrzymano wniosek o umorzenie postępowania egzekucyjnego oraz wniesiono o jego wstrzymanie.

Dyrektor Izby Administracji Skarbowej w P. postanowieniem 14 sierpnia 2018 r., nr [...] utrzymał w mocy zaskarżone postanowienie organu pierwszej instancji. Z uzasadnienia postanowienia organu drugiej instancji wynika, że podzielił rozważania Naczelnika Urzędu Skarbowego P. – [...] odnoszące się do możliwości prowadzenia egzekucji z przedmiotu zastawu skarbowego. Odnosząc się do zarzutu niekonstytucyjności art. 70 § 8 O.p. wskazał, że postanowienia tego przepisu nie zostały dotychczas uchylone ani zmienione zaś organy podatkowe z uwagi na zasadę legalizmu nie mogą odstępować od stosowania przepisów ustawowych, jak i nie są uprawnione do samodzielnej oceny konstytucyjności przepisów prawa. Odnosząc się do wniosku o wstrzymanie egzekucji wskazano, że brak jest okoliczności świadczących o występowaniu szczególnie uzasadnionego przypadku. Za taki przypadek można bowiem uznać sytuacje spowodowane działaniem czynników niezależnych od sposobu postępowania skarżącego.

Pismem z 09 września 2018 r. skarżący wniósł skargę na wskazane powyżej postanowienie Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w P. podtrzymując wniosek o umorzenie postępowania egzekucyjnego. W uzasadnieniu swojej skargi skarżący powołał się m. in. na wyrok TK z 08 października 2013 r., SK 40/12.

W odpowiedzi na skargę Dyrektor Izby Administracji Skarbowej w P. podtrzymał swoje dotychczasowe stanowisko w sprawie wnosząc o oddalenie skargi.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Skarga okazała się zasadna.

Rozstrzygnięcie sporu wymaga dokonania oceny zgodności z prawem zaskarżonego postanowienia mocą którego uznano za niezasadny zarzut przedawnienia zobowiązania podatkowego. Rację w przedstawionym sporze należało przyznać skarżącemu. Zgodnie z art. 70 § 8 O.p., nie ulegają przedawnieniu zobowiązania podatkowe zabezpieczone hipoteką lub zastawem skarbowym, jednakże po upływie terminu przedawnienia zobowiązania te mogą być egzekwowane tylko z przedmiotu hipoteki lub zastawu. Podstawowe znaczenie w sprawie ma wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 08 października 2013 r., SK 40/12 [orzeczenia TK dostępne pod adresem: ipo.trybunal.gov.pl]. W wyroku tym orzeczono m. in., że art. 70 § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2012 r. poz. 749, 848, 1101, 1342 i 1529 oraz z 2013 r. poz. 1027 i 1036) w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 1998 r. do 31 grudnia 2002 r., jest niezgodny z art. 64 ust. 2 Konstytucji RP. Zakwestionowany omawianym wyrokiem art. 70 § 6 O.p. we wskazanym okresie stanowił, że nie ulegają przedawnieniu zobowiązania podatkowe zabezpieczone hipoteką, jednakże po upływie terminu przedawnienia zaległość podatkowa może być egzekwowana tylko z przedmiotu hipoteki. Trybunału zwrócił uwagę, że granice dla działań prawodawczych wyznaczają zasady, wartości i normy konstytucyjne, które zabraniają tworzenia instytucji pozornych, niesprawiedliwych, nadmiernie ograniczających prawa podatnika oraz podważających jego zaufanie do państwa i stanowionego przez nie prawa. Warunków tych nie spełniałoby rozszerzenie zasad przewidzianych w art. 70 § 6 O.p., na wszystkie należności które w toku kontroli podatkowej zostały zabezpieczone w jakikolwiek sposób. Taka operacja nie doprowadziłaby bowiem do zrównania sytuacji wszystkich podatników (w dalszym ciągu przedawniałyby się zobowiązania podatkowe osób nieposiadających żadnego majątku), z których część byłaby "dożywotnimi" dłużnikami państwa. Dostrzec przy tym należy, że w wyniku wejścia w życie ustawy z dnia 12 września 2002 r. o zmianie ustawy - Ordynacja podatkowa oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. nr 169 poz. 1387) treść art. 70 § 6 O.p. została (uzupełniona o zastaw skarbowy) przeniesiona do art. 70 § 8 O.p.

Sąd podziela pogląd głoszący, że stwierdzenie Trybunału że niekonstytucyjności określonej normy prawnej nie pozostaje bez znaczenia dla stosowania normy tożsamej. Wyrok obalający domniemanie konstytucyjności poddanego kontroli Trybunału przepisu nie deroguje normy powielonej w innym z przepisów lecz wymusza nowy sposób interpretowania jej treści [por. wyrok TK z 22 maja 2007 r., SK 36/06]. Oczywistość niezgodności przepisu z Konstytucją wraz z uprzednią wypowiedzią Trybunału stanowią wystarczające przesłanki do odmowy przez sąd zastosowania przepisów ustawy. W tak oczywistych sytuacjach trudno oczekiwać, by sądy uruchamiały procedurę pytań prawnych. Takie działanie byłoby w tym przypadku nieracjonalne i naruszałoby prawo strony do rozpoznania sprawy w rozsądnym terminie [tak: uchwała NSA z 16 października 2006 r., I FPS 2/06, orzeczenia sądów administracyjnych dostępne pod adresem: orzeczenia.nsa.gov.pl]. Stosując zasadę bezpośredniego stosowania Konstytucji wynikającą z art. 8 ust. 2, sąd administracyjny może odmówić zastosowania przepisu ustawy będącego podstawą rozstrzygnięcia, gdy przepis ten jest w oczywisty sposób niezgodny z Konstytucją RP. "Oczywista niekonstytucyjność" występuje zwłaszcza w przypadku gdy ustawodawca wprowadził regulację identyczną jak norma objęta już wyrokiem Trybunału (zob. M. Wiącek, Pytanie prawne sądu do Trybunału Konstytucyjnego, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2011, s. 266-268). Godzi się również wskazać, że sam Trybunału w uzasadnieniu wyroku z 08 października 2013 r., SK 40/12 wyraził jednoznaczny pogląd o braku przymiotu konstytucyjności normy wywodzonej z aktualnie obowiązującego art. 70 § 8 O.p. W wyroku tym wprost wskazał, że choć zakwestionowany przepis od 1 stycznia 2003 r. nie miał już zastosowania do nowych zabezpieczeń należności podatkowych z uwagi na utratę mocy obowiązującej, zawarta w nim norma prawna została powtórzona i rozszerzona (o zastaw skarbowy) w art. 70 § 8 O.p. Ten ostatni przepis nie był wprawdzie formalnie przedmiotem orzekania, lecz w sposób oczywisty mają do niego odpowiednie zastosowanie te same zastrzeżenia konstytucyjne, które zostały podniesione w omawianym wyroku. Uzasadnia to (w ocenie Trybunału ) konieczność podjęcia przez ustawodawcę w ramach realizacji omawianego orzeczenia pilnych działań zmierzających do wyeliminowania z systemu prawnego art. 70 § 8 O.p.

W orzecznictwie NSA ukształtowała się jednolita linia orzecznicza w świetle, której ustalając czy art. 70 § 8 O.p. może stanowić podstawę prawną zaskarżonych postanowień, sąd administracyjny dokonując zgodnie z art. 178 ust. 1 Konstytucji RP tzw. wykładni ustawy w zgodzie z Konstytucją jest uprawniony do stwierdzenia za Trybunału , że powołany przepis O.p. (skoro została w nim powtórzona norma prawna zawarta w art. 70 § 6 O.p.) jest w sposób oczywisty niezgodny z art. 64 ust. 2 Konstytucji RP [tak: wyrok NSA z 15 lutego 2018 r., I FSK 1523/17 por. również: wyroki NSA z: 13 grudnia 2013 r., II FSK 1807/12; 17 kwietnia 2014 r., II FSK 1197/12; 18 lipca 2014 r., I FSK 1042/13; 16 września 2014 r., I FSK 317/14; 21 stycznia 2015 r., II FSK 1764/14; 22 maja 2015 r., II FSK 316/14; 17 września 2015 r., I FSK 949/14; 20 października 2016 r., II FSK 2467/14; 10 stycznia 2017 r., II FSK 3552/14; 9 lutego 2017 r., II FSK 3236/16; 20 kwietnia 2017 r., I FSK 1834/15; 30 maja 2017 r., II FSK 1245/15].

Podsumowując rozważania sąd stwierdza, że trafne okazały się zarzuty naruszenia art. 70 § 8 O.p. Oczywistość niezgodności przepisu z Konstytucją stanowiła podstawę do odmowy przez sąd zastosowania tego przepisu w niniejszej sprawie. Powtórnie rozpatrując sprawę organy będą zobowiązane do przyjęcia wykładni prawa przedstawionej w niniejszym wyroku.

Mając powyższe na uwadze sąd na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. a) w zw. z art. 135 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn. Dz. U. z 2018 r. poz. 1302 ze zm. – dalej: "p.p.s.a.") orzekł, jak w pkt I. sentencji wyroku. O kosztach orzekł na podstawie art. 200 w zw. z art. 205 § 1 p.p.s.a. Na kwotę zasądzonych kosztów postępowania składa się wpis od skargi w kwocie [...]zł.