Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Edyta Podrazik Sędziowie Sędzia WSA Tomasz Świstak Asesor WSA Jan Szuma (spr.) Protokolant st. sekr. sąd. Edyta Rurarz - Kwietniewska po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 28 marca 2018 r. sprawy ze skargi E. M. na decyzję [...] Wojewódzkiego Inspektora Nadzoru Geodezyjnego i Kartograficznego z dnia [...] roku nr [...] w przedmiocie odmowy udostępnienia danych z ewidencji gruntów i budynków I. uchyla zaskarżoną decyzję i poprzedzającą ją decyzję Starosty [...] z dnia [...] roku nr [...], II. zasądza od [...] Wojewódzkiego Inspektora Nadzoru Geodezyjnego i Kartograficznego na rzecz skarżącego kwotę [...]zł ([...] złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Decyzją z dnia [...] września 2017 r., [...] Inspektor Nadzoru Geodezyjnego i Kartograficznego (zwanego dalej "Inspektorem Wojewódzkim"), po rozpoznaniu odwołania E. M., utrzymał w mocy decyzję Starosty [...] (zwanego dalej "Starostą") z dnia [...] 2017 r., [...] w przedmiocie omowy udostepnienia danych z ewidencji gruntów i budynków dotyczących numeru księgi wieczystej.

Powyższe rozstrzygnięcia wydano w następujących, prawidłowo ustalonych przez Inspektora Wojewódzkiego, okolicznościach.

Dnia [...] r. E. M. wystąpił o udostępnienie materiałów z powiatowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego w postaci zbioru danych ewidencji gruntów i budynków (k. 5 akt administracyjnych organu pierwszej instancji). Wniosek dotyczył działki położonej w [...] przy ul. [...], oznaczonej numerem ewidencyjnym [...] E. M. wskazał, że interes prawny w uzyskaniu żądanych danych wynika z faktu, iż jest ustawowym spadkobiercą poprzedniego właściciela nieruchomości. Z uwagi na fakt, iż przedmiotowa nieruchomość wchodzi w skład spadku po zmarłym, w celu stwierdzenia jego praw do nieruchomości położonej przy ul. [...] w [...], działka [...], niezbędne jest przejrzenie dokumentów znajdujących się w aktach księgi wieczystej nieruchomości, której dotyczy niniejszy wniosek. Na tej podstawie wnioskodawca zamierza przeprowadzić postępowanie o dział spadku, do którego zobowiązany jest dołączyć wykaz składników majątkowych wchodzących w skład spadku, w tym wskazać dowody potwierdzające, iż nieruchomość była własnością spadkodawcy.

Pismem z dnia [...] 2017 r. E. M. uzupełnił wniosek dostarczając poświadczoną za zgodność z oryginałem kopię aktu poświadczenia dziedziczenia Rep. A [...] z [...] r. Z dokumentu tego wynika, że wnioskodawca jest spadkobiercą w udziale [...] części po zmarłym W. M. (k. 26 akt administracyjnych organu pierwszej instancji).

Decyzją z dnia [...] 2017 r., [...] Starosta odmówił udostępnienia żądanych danych z operatu ewidencji gruntów i budynków (k. 24 akt administracyjnych organu pierwszej instancji).

Na skutek odwołania E. M. Inspektor Wojewódzki decyzją z dnia [...] maja 2017 r., nr [...] uchylił zaskarżone rozstrzygnięcie i przekazał sprawę do ponownego rozpatrzenia Staroście (k. 54 akt administracyjnych organu pierwszej instancji). Wskazał, że wnioskodawca wystąpił o udostępnienie danych z operatu ewidencji gruntów i budynków w zakresie wskazania numeru księgi wieczystej dla nieruchomości, stanowiącej działkę [...] położoną w [...] przy ul. [...]. Natomiast z wypisu z rejestru gruntów i budynków oraz mapy ewidencyjnej wynika, że nieruchomość oznaczona [...] znajduje się w [...] przy ul [...], a nie jak wskazał wnioskodawca przy ul. [...] i stanowi współwłasność innych osób fizycznych niż wnioskodawca. Organ odwoławczy uznał zatem, że w związku z opisaną sytuacją Starosta nie podjął wystarczających działań zmierzających do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego sprawy

Pismem z dnia [...] 2017 r. Starosta wezwał E. M. do wskazania, jakiej nieruchomości dotyczy wniosek z dnia [...] 2017 r. (k. 55 akt administracyjnych organu pierwszej instancji).

Pismem z dnia [...] 2017 r. (k. 68 akt administracyjnych organu pierwszej instancji) wnioskodawca wystąpił o udostępnienie materiałów powiatowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego w postaci zbioru danych ewidencji gruntów i budynków w odniesieniu do działki położonej w [...] przy ul. [...], oznaczonej numerem ewidencyjnym [...] Poinformował także, że interes prawny w uzyskaniu żądanych danych wynika z faktu, iż jest ustawowym spadkobiercą poprzedniego właściciela nieruchomości - W. M.. Nieruchomość zlokalizowana w [...] przy ul. [...] wchodzi w skład spadku po zmarłym, a wnioskodawca na podstawie art. 1037 Kodeksu cywilnego zamierza przeprowadzić postępowanie sądowe o dział spadku. W tym celu na podstawie art. 680 § l i 2 Kodeksu postępowania cywilnego wnioskodawca we wniosku jest zobowiązany do wskazania majątku spadkodawcy, a w przypadku nieruchomości również do wskazania dowodów potwierdzających, iż stanowiła ona własność spadkodawcy. Jako dowód wnioskodawca dołączył odpis aktu poświadczenia dziedziczenia Rep. A [...].

Decyzją z dnia [...] 2017 r., [...] Starosta, działając na podstawie art. 104 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jednolity Dz. U. z 2017 r., poz. 1257 ze zm., dalej "K.p.a.") oraz art. 22 ust. 1 i art. 4 ust. 5 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. Prawo geodezyjne i kartograficzne (na datę decyzji tekst jednolity Dz. U. z 2016 r., poz. 1629, obecnie Dz. U. z 2017 r., poz. 2101, dalej "P.g.k."), odmówił E. M. udostępnienia żądanych danych (k. 109 akt administracyjnych organu pierwszej instancji). Wyjaśnił, że w operacie ewidencyjnym oraz księdze wieczystej jako właściciele działki położonej przy ul. [...] w obrębie [...], miasto [...], oznaczonej na arkuszu mapy [...] numerem [...] figurują inne osoby fizyczne, niewymienione w dostarczonym do organu akcie poświadczenia dziedziczenia. Ponadto Starosta zaznaczył, że począwszy od 1988 r. W. M. nie figurował jako właściciel działki położonej przy, ul. [...], a ponadto do organu nie wpłynął jakikolwiek dokument, z którego wynikałby tytuł prawny zarówno wnioskodawcy jak i jego spadkodawcy do wskazanej we wniosku działki. W związku z czym Starosta uznał, że interes prawny wnioskodawcy nie został wykazany.

W odwołaniu E. M., reprezentowany przez pełnomocnika, zarzucił naruszenie art. 7 K.p.a. poprzez brak wszechstronnego zbadania sprawy i nieuwzględnienie faktu posiadania przez niego interesu w uzyskaniu numeru księgi wieczystej wskazanej nieruchomości. Zdaniem odwołującego się uchybiono także art. 24 ust. 2 i 4 w zw. z art. 20 ust. 1 pkt 1 P.g.k. poprzez:

a) bezpodstawne zastosowanie art. 24 ust. 5 pkt 3 P.g.k., to jest ustalenie, że do udostępnienia informacji dotyczącej oznaczenia ksiąg wieczystych prowadzonych dla konkretnej nieruchomości konieczne jest posiadanie interesu prawnego,

b) niewłaściwą wykładnię polegającą na uznaniu, że wniosek o podanie numerów księgi wieczystej jest wnioskiem o udostępnienie danych o podmiotach ewidencyjnych, a nie danych przedmiotowych, skutkującą niezastosowaniem tych przepisów w sytuacji, gdy skarżący zażądał posiadania wyłącznie jawnych danych z operatu ewidencyjnego.

E. M. wskazał wreszcie na naruszenie art. 24 ust. 5 pkt 3 P.g.k. poprzez jego bezpodstawne zastosowanie w sprawie w sytuacji, gdy skarżący nie żądał wydania wypisu z ewidencji gruntów oraz art. 2 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (obecnie tekst jedn. Dz. U. z 2017 r., poz. 1007 ze zm., dalej "u.k.w.h.") poprzez odmowę udostępnienia numeru księgi wieczystej pomimo, iż z treści tego przepisu wynika, iż są one jawne.

Wskazując na powyższe odwołujący się wystąpił o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez uwzględnienie złożonego wcześniej wniosku. Wniósł także o przeprowadzenie dowodu z wniosku o udostępnienie danych numeru księgi wieczystej nieruchomości położonej w [...], przy ul. [...] oraz odpisu aktu poświadczenia dziedziczenia po W. M. na okoliczność istnienia interesu prawnego po stronie skarżącego w uzyskaniu wnioskowanych danych; stwierdzenia, iż numer księgi wieczystej stanowi dane przedmiotowe gruntu i wreszcie na okoliczność stwierdzenia, iż spadkodawca był właścicielem nieruchomości i zbył ją przed 1988 r., a tym samym wnioskodawca jest uprawniony do uzyskania danych i dokumentów znajdujących się w aktach księgi wieczystej.

Utrzymując decyzję Starosty w mocy na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 K.p.a. Inspektor Wojewódzki obszernie przedstawił zasady prowadzenia ewidencji gruntów i budynków oraz udostępniania zawartych tam danych. Wyjaśnił następnie, że ewidencja gruntów i budynków gromadzi dane przedmiotowe - obejmujące opisowe i graficzne informacje o gruntach, budynkach i lokalach, bez względu na osobę właściciela oraz dane podmiotowe - obejmujące informacje o osobach fizycznych i prawnych oraz jednostkach organizacyjnych, w których władaniu znajdują się grunty, budynki i lokale lub ich części. Rozróżnienie to znalazło odzwierciedlenie w art. 24 P.g.k. W ust. 2 tego przepisu przewidziano, że informacje zawarte w operacie ewidencyjnym są jawne. Natomiast zgodnie z ust. 4 tego przepisu, każdy, z zastrzeżeniem ust. 5, może żądać udostępnienia informacji zawartych w operacie ewidencyjnym. Art. 24 ust. 5 P.g.k. ustawy stanowi, że: "Starosta udostępnia dane ewidencji gruntów i budynków zawierające dane osobowe podmiotów, o których mowa w art. 20 ust. 2 pkt 1, oraz wydaje wypisy z operatu ewidencyjnego, zawierające takie dane osobowe, na żądanie: 1. właścicieli oraz osób i jednostek organizacyjnych władających gruntami, budynkami lub lokalami, których dotyczy udostępniany zbiór danych lub wypis; 2. organów administracji publicznej albo podmiotów niebędących organami administracji publicznej, realizujących, na skutek powierzenia lub zlecenia przez organ administracji publicznej, zadania publiczne związane z gruntami, budynkami lub lokalami, których dotyczy udostępniany zbiór danych lub wypis; 3. innych podmiotów niż wymienione w pkt 1 i 2, które mają interes prawny w tym zakresie".

Z przedstawionej regulacji Inspektor Wojewódzki wyprowadził wniosek, że informacje o gruntach, budynkach i lokalach, a więc informacje przedmiotowe, o których mowa w art. 20 ust. 1 oraz ust. 2 pkt. 3 i 4 powyższej ustawy są jawne i powszechnie dostępne. Natomiast dane ewidencji gruntów zawierające dane osobowe właścicieli, czyli podmiotów wskazanych w art. 20 ust. 2 pkt 1 tej ustawy, oraz wypisy z operatu ewidencyjnego zawierające takie dane osobowe, starosta udostępnia tylko na żądanie podmiotów wskazanych w art. 24 ust. 5 pkt l i pkt 2, a na żądanie innych podmiotów - tylko w przypadku wykazania się w tym zakresie interesem prawnym.

Przenosząc powyższe na grunt sprawy Inspektor Wojewódzki uwypuklił fakt, że z przedstawionego do akt sprawy poświadczenia dziedziczenia Rep. A [...] z dnia [...] r. nie wynika co wchodzi w skład masy spadkowej. Z kolei w ramach prowadzonego postępowania dowodowego organ ustalił, że zarówno w ewidencji gruntów i budynków jak i księdze wieczystej jako właściciele działki położonej przy ul. [...] figurują inne osoby fizyczne, niż te które zostały wymienione w akcie dziedziczenia. Prawa tych osób do działki [...] zostały ujawnione w operacie ewidencji gruntów i budynków oraz w księdze wieczystej na podstawie postanowienia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku oraz umowy darowizny. Z akt sprawy znajdującej się w posiadaniu Inspektora Wojewódzkiego wynika, że W. M. nigdy nie figurował w ewidencji gruntów i budynków oraz księdze wieczystej jako właściciel działki położonej przy ul. [...]. Dlatego zdaniem organu twierdzenie odwołującego, że spadkodawca był właścicielem przedmiotowej nieruchomości i zbył ją przed 1988 r. nie znajduje potwierdzenia w posiadanych przez organ odwoławczy dokumentach.

Inspektor Wojewódzki doszedł więc do przekonania, że interes prawny E. M. sprawie nie został wykazany.

Odnosząc się do zarzutu naruszenia art. 2 u.k.w.h. poprzez odmowę udostępnienia numeru księgi wieczystej, Inspektor Wojewódzki wskazał, że zgodnie z art. 25 ust. 1 pkt 2 u.k.w.h. księga wieczysta zawiera cztery działy, z których drugi obejmuje wpisy dotyczące własności i użytkowania wieczystego. Informacje zawarte w księdze wieczystej są więc danymi o charakterze przedmiotowo-podmiotowym. Tym samym, podmiot, który uzyska numer księgi wieczystej danej nieruchomości, będzie mógł z łatwością uzyskać dostęp do danych osobowych właściciela, użytkownika wieczystego, czy też uprawnionego do nieruchomości. Dlatego żądanie podania numeru księgi wieczystej dotyczy danych o charakterze podmiotowym w rozumieniu art. 24 ust. 5 P.g.k., przez co odwołujący powinien wykazać posiadanie interesu prawnego w udostępnieniu mu żądanych danych.

W skardze E. M. powtórzył zarzuty odwołania i wniósł na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. a oraz lit. c w zw. z art. 135 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jednolity Dz. U. z 2017 r., poz. 1369 ze zm., dalej "P.p.s.a.") o uchylenie decyzji obu instancji, a nadto wystąpił o zasądzenie na jego rzecz kosztów postępowania zgodnie z art. 200 P.p.s.a. (k. 3 akt sądowych).

W odpowiedzi na skargę Inspektor Wojewódzki wniósł o jej oddalenie i podtrzymał dotychczasowe stanowisko.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu zważył, co następuje:

Skarga zasługuje na uwzględnienie.

Istotą sporu w niniejszej sprawie, choć strony (skarżący i organ) tego nie uwypuklały jako główny problem, jest zagadnienie prawne sprowadzające się do odpowiedzi na pytanie: czy numer księgi wieczystej nieruchomości, którego podania żąda E. M., jest informacją przedmiotową, jako że jest zawarta wprost w art. 20 ust. 1 pkt 1 P.g.k., czy jest informacją, którą można uznawać za "zawierającą dane podmiotów, o których mowa w art. 20 ust. 2 pkt 1" P.g.k., a w konsekwencji żądać legitymowania się przez wnioskodawcę interesem prawnym (art. 24 ust. 5 P.g.k.)?

Powyższe zagadnienie było przedmiotem rozważań w orzecznictwie sądów administracyjnych na tle różnych stanów faktycznych, najczęściej w kontekście żądań podmiotów zamierzających uzyskać dane o majątku (nieruchomościach) dłużników oraz w kontekście wystąpień formułowanych z powołaniem na przepisy o dostępie do informacji publicznej. Sytuacja faktyczna, jaka występuje w niniejszej sprawie – to jest, gdy wnioskodawca żąda podania numeru księgi wieczystej sprecyzowanej nieruchomości, zarazem relatywizując swe żądanie w odniesieniu do zobiektywizowanej potrzeby – rozważana była w orzecznictwie sądowym rzadziej, w dwóch wyrokach Naczelnego Sądu Administracyjnego: wyroku z dnia 19 listopada 2014 r., I OSK 802/13 oraz bardzo zbliżonym wyroku z dnia 21 czerwca 2017 r., I OSK 131/13 (orzeczenia.nsa.gov.pl). Stanowisko wyrażone tych orzeczeniach Sąd w obecnym składzie w pełni podziela, stąd trafną i przekonującą argumentację przedstawioną w ich uzasadnieniach powoła jako swoją.

Zgodnie z art. 20 ust. 1 P.g.k. ewidencja gruntów i budynków obejmuje informacje dotyczące między innymi gruntów – ich położenia, granic, powierzchni, rodzajów użytków gruntowych oraz ich klas bonitacyjnych, oznaczenia ksiąg wieczystych lub zbiorów dokumentów, jeżeli zostały założone dla nieruchomości, w skład której wchodzą grunty. Stosownie do art. 24 ust. 2 P.g.k. informacje zawarte w operacie ewidencyjnym są jawne. Są zatem powszechnie dostępne. Z kolei zgodnie z art. 20 ust. 4 P.g.k., każdy, z zastrzeżeniem ust. 5, może żądać udostępnienia informacji zawartych w operacie ewidencyjnym.

Art. 24 ust. 5 P.g.k. stanowi natomiast, że starosta udostępnia dane ewidencji gruntów i budynków zawierające dane podmiotów, o których mowa w art. 20 ust. 2 pkt 1, oraz wydaje wypisy z operatu ewidencyjnego, zawierające takie dane, na żądanie: "1) właścicieli oraz osób i jednostek organizacyjnych władających gruntami, budynkami lub lokalami, których dotyczy udostępniany zbiór danych lub wypis; 2) organów administracji publicznej albo podmiotów niebędących organami administracji publicznej, realizujących, na skutek powierzenia lub zlecenia przez organ administracji publicznej, zadania publiczne związane z gruntami, budynkami lub lokalami, których dotyczy udostępniany zbiór danych lub wypis; 2a) operatorów sieci w rozumieniu ustawy z dnia 7 maja 2010 r. o wspieraniu rozwoju usług i sieci telekomunikacyjnych (Dz. U. z 2015 r. poz. 880, 1045, 1777 i 2281 oraz z 2016 r. poz. 903); 3) innych podmiotów niż wymienione w pkt 1 i 2a, które mają interes prawny w tym zakresie".

Przesłanka posiadania interesu prawnego ogranicza zatem, zgodnie z art. 24 ust. 5 pkt 3 P.g.k., możliwość uzyskania przez podmioty inne niż wymienione w pkt 1 -2a, danych z ewidencji gruntów i budynków zawierających dane podmiotów, o których mowa w art. 20 ust. 2 pkt 1, a więc dane dotyczące właścicieli nieruchomości.

Wbrew ocenie Sądu numer księgi wieczystej stanowi przedmiotowy element opisu nieruchomości zawarty w ewidencji gruntów i budynków, podlegający ujawnieniu na wniosek w trybie art. 24 ust. 2 P.g.k., bez potrzeby wykazywania przez wnioskodawcę interesu prawnego. Wskazuje na to samo brzmienie art. 20 ust. 1 P.g.k., zgodnie z którym oznaczenie ksiąg wieczystych lub zbioru dokumentów, jeżeli zostały założone dla nieruchomości, w skład której wchodzą grunty, stanowi jedną z informacji dotyczących gruntu. Warunkiem skuteczności wniosku o wskazanie numeru księgi wieczystej nieruchomości jest jednak konkretne określenie tej nieruchomości przez wskazanie numeru działki lub adresu.

W tym miejscu dodać należy uzupełniająco, że w orzecznictwie sądów administracyjnych wyrażano słuszne poglądy akcentujące konieczność ograniczania dostępu do danych zawartych w ewidencji gruntów i budynków, w tym także danych o numerach ksiąg wieczystych. Podkreślenia jednak wymaga, że są to poglądy wyrażane w sprawach, w których wierzyciel zwracał się do starosty o podanie informacji na temat bliżej nieokreślonych nieruchomości należących do wskazanej osoby w związku z prowadzonym przeciwko tej osobie postępowaniem egzekucyjnym.

Sytuacja taka nie zachodzi jednak w niniejszej sprawie, w której skarżący zwracał się z wnioskiem o udostępnienie danych z ewidencji dotyczących konkretnej – ściśle określonej nieruchomości. Poszukiwał zatem informacji o gruncie należącym do katalogu określonego w art. 20 ust. 1 P.g.k. Sam fakt, że z księgi wieczystej można uzyskać informację o osobie właściciela nieruchomości nie ma wpływu na stwierdzenie, że numer tej księgi stanowi element przedmiotowy opisu nieruchomości. Na marginesie tylko wskazać należy, że jedną z podstawowych zasad, na których opiera się system ksiąg wieczystych, jest zasada ich jawności (art. 2 u.k.w.h.). Jawność ta obejmuje oczywiście także możliwość uzyskania wiedzy o osobie właściciela nieruchomości.

Uznać należało zatem za usprawiedliwione zarzuty skargi naruszenia prawa materialnego, a mianowicie art. 24 ust. 2 i 4 w związku z art. 24 ust. 5 pkt 3 w zw. z art. 20 ust. 1 pkt 1 P.g.k., oraz art. 24 ust. 5 pkt 3 P.g.k., przez błędną wykładnię tych przepisów i wadliwe przyjęcie, że numer księgi wieczystej określonej nieruchomości objętej operatem ewidencji gruntów i budynków nie stanowi informacji o gruncie, podlegającej ujawnieniu na wniosek zainteresowanej osoby.

Końcowo i uzupełniająco Sąd wskazuje, że wyrażając powyższe stanowisko miał na uwadze założenia jakie legły u podstaw decyzji organów w niniejszej sprawie i rozważył je. Sąd nie przeczy, że zestawiając treść art. 24 ust. 5 i art. 20 ust. 1 pkt 1 P.g.k. można przedstawić pewne racje na obronę tezy, że skoro udostępnienie "oznaczenia ksiąg wieczystych" (art. 20 ust. 1 pkt 1 P.g.k.) otwiera drogę do pozyskania (przez publiczny dostęp do księgi wieczystej) "danych podmiotów, o których mowa w art. 20 ust. 2 pkt 1" P.g.k. (a więc danych, do których dostęp ustawodawca zarazem ogranicza - art. 24 ust. 5 P.g.k.), to należałoby także w przypadku wniosku o udostępnienie numeru księgi wieczystej nieruchomości żądać wykazania interesu prawnego.

W ocenie Sądu tak konstruowana wykładnia jest jednak zbyt daleko idąca i zaprzecza literalnemu brzmieniu ustawy. Jak wskazano, art. 24 ust. 5 P.g.k. jednoznacznie stanowi o ograniczeniu dostępu do danych "wykazanych" w ewidencji gruntów i budynków wymienionych w art. 20 ust. 2 pkt 1 P.g.k. A contrario nie ma w ustawie ograniczeń dotyczących udostępniania danych z art. 20 ust. 1 P.g.k., a tam "oznaczenie księgi wieczystej" wymienione jest wprost.

Mając to wszystko na uwadze Sąd na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. a oraz art. 135 uchylił decyzje obu instancji. Ponownie rozpoznając sprawę organ pierwszej instancji powinien udostępnić skarżącemu żądane informacje zgodnie z art. 24 ust. 2 i 4 P.g.k.

O kosztach postepowania orzeczono natomiast na podstawie art. 200 i 205 § 1 P.p.s.a., a na zasądzone koszty złożyły się: kwota wpisu sądowego w wysokości 200 zł (k. 15 akt sądowych) oraz wynagrodzenie radcy prawnego w wysokości 480 zł ustalone na podstawie § 14 ust. 1 pkt 1 lit. c rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 r., poz. 1804 ze zm.). Zwrotu opłaty za złożenie pełnomocnictwa nie zasądzono, gdyż opłata ta nie została uiszczona.