Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gorzowie Wielkopolskim w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Maria Bohdanowicz (spr.) Sędziowie Sędzia WSA Grażyna Staniszewska Sędzia WSA Sławomir Pauter Protokolant st. sekr. sąd. Anna Lisowska po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 25 lipca 2013 r. sprawy ze skargi B.S. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego z dnia [...] r. nr [...] w przedmiocie odmowy przyznania specjalnego zasiłku opiekuńczego uchyla zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję Prezydenta Miasta z dnia [...] r. nr [...].

Decyzją Nr [...] z dnia [...] kwietnia 2013 r Naczelnik Wydziału Świadczeń Rodzinnych działając z upoważnienia Prezydenta Miasta, na podstawie art. 3 pkt 11, art. 5, art., 16a ust. 1-7, art., 23 ust. 4e, art. 24 ust. 1-3 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. oświadczeniach rodzinnych (Dz. U z 2006 r. Nr 139 poz. 992 ze. zm), § 7 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 3 stycznia 2013 r. w sprawie sposobu i trybu postępowania w sprawach o świadczenia rodzinne (Dz. U z 2013 r. poz. 3), § 1 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10 sierpnia 2012 r. w sprawie dochodu rodziny albo dochodu osoby uczącej się stanowiących podstawę ubiegania się o zasiłek rodzinny oraz wysokości świadczeń rodzinnych (Dz. U z 2012 r. poz. 959) w związku z art. 128 i art. 129 kodeksu rodzinnego oraz art. 104 k.p.a. odmówił B.S. przyznania specjalnego zasiłku opiekuńczego z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w związku z koniecznością sprawowania stałej opieki nad W.K. na okres od [...] lipca 2013 r. do [...] października 2013 r.

W uzasadnieniu organ podał, że B.S. złożyła wniosek o ustalenie prawa do specjalnego zasiłku opiekuńczego z związku z koniecznością sprawowania stałej opieki nad swoja matką W.K.. Do wniosku dołączyła orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności matki wydane w dniu [...] listopada 2009 r. przez Powiatowy Zespół ds. Orzekania o Niepełnosprawności z którego wynika, iż niepełnosprawność matki skarżącej datuje się od [...] października 2009 r.

Nadto do wniosku dołączyła oświadczenie w którym nie wykazała konkretnej daty rezygnacji z zatrudnienia w związku z koniecznością sprawowania opieki nad matką.

Tymczasem zgodnie z art. 16a ust. 1 ustawy z dnia 7 grudnia 2012 r. o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2012 r. poz. 1548) specjalny zasiłek opiekuńczy przysługuje osobom, na których zgodnie z przepisami kodeksu rodzinnego i opiekuńczego ciąży obowiązek alimentacyjny, jeżeli zrezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w związku z koniecznością sprawowania stałej opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczenia o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji.

Podstawowym i koniecznym warunkiem do spełnienia przy ustalaniu prawa do tego świadczenia jest faktyczna rezygnacja z zatrudnienia lub pracy zarobkowej związana z koniecznością sprawowania stałej opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności. Z dołączonego do wniosku kwestionariusza wynika, że B.S. ostatni raz była zatrudniona w okresie od [...] grudnia 1995 r. do [...] października 1997 r., a rozwiązanie umowy nastąpiło przez pracodawcę Firmę J.

Organ zwrócił uwagę, że niepełnosprawność matki skarżącej przypadła na dzień [...] października 2009r., a zatem brak jest powiązania pomiędzy datami zakończenia zatrudnienia B.S. a datą niepełnosprawności W.K., a zatem skarżąca nie zrezygnowała z zatrudnienia by sprawować opiekę nad matką, co nie daje jej podstaw dla przyznania prawa do specjalnego zasiłku opiekuńczego.

Odwołanie od tej decyzji wniosła B.S. i podała, że jest jedyną osobą, która może sprawować opiekę nad matką. A nadto była zarejestrowana w urzędzie pracy jako bezrobotna, zaś urząd nie miał dla niej żadnej oferty pracy.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze decyzją nr [...] utrzymało w mocy zaskarżoną decyzję podzielając całkowicie argumentację organu I instancji zawarte w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji. Podało ponadto, że od 1 stycznia 2013 r. obowiązują nowe przepisy zawężające krąg podmiotów, które mogą pobierać świadczenia. Rozszerzono krąg przesłanek negatywnych, uniemożliwiających uzyskanie świadczenia. Niezwykle istotną zmianą jest wprowadzenie nowego świadczenia opiekuńczego – specjalnego zasiłku opiekuńczego. Warunkiem koniecznym dla jego uzyskania zgodnie z art. 16 a ustawy z dnia 7 grudnia 2012 r o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U z 2012 r., poz. 1548) jest sprawowanie stałej opieki nad osobą wymagającą tej opieki. W oparciu o załączone do sprawy dokumenty organ II instancji nie kwestionuje właściwego i stałego sprawowania opieki przez B.S. nad jej matką. Natomiast skarżąca nie spełnia drugiego warunku jaki przewiduje ustawa, a mianowicie rezygnacji z zatrudnienia, bowiem jej ostatnie zatrudnienie miało miejsce w okresie od [...] października 1995r. do [...] października 1997r. Natomiast niepełnosprawność matki powstała [...] października 2009 r., a więc w dacie kiedy skarżąca nie pracowała i nie musiała rezygnować z pracy by sprawować opiekę nad matką. A zatem specjalny zasiłek opiekuńczy jej nie przysługuje.

Skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego wniosła B.S.. Podała w niej, że czuje się skrzywdzona takim stanowiskiem SKO. Podniosła, że od [...] marca 2010r. uzyskała prawo do świadczenia pielęgnacyjnego i była wówczas zarejestrowana jako osoba bezrobotna. Brała udział w różnego rodzaju szkoleniach organizowanych przez Urząd Pracy, ale nie uzyskała żadnej oferty pracy choć cały czas deklarowała gotowość do zatrudnienia. Brak pracy nie powstał z jej winy i okres zarejestrowania jej jako bezrobotnej winien być zaliczony do stażu pracy.

W odpowiedzi na skargę Samorządowe Kolegium Odwoławcze wniosło o jej oddalenie, podtrzymując argumentację wyrażoną w uzasadnieniu swojej decyzji. Organ nie odniósł się w żaden sposób do zarzutu, że skarżąca była osobą bezrobotną zarejestrowaną w urzędzie pracy i świadczyła gotowość do pracy w tym czasie, kiedy jej matka uzyskała stwierdzenie o znacznym stopniu niepełnosprawności.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył co następuje:

Skarga okazała się zasadna.

Przedmiotem rozpoznania Sądu była decyzja Samorządowego Kolegium Odwoławczego o odmowie przyznania skarżącej specjalnego zasiłku opiekuńczego z tytułu opieki nad matką W.K. legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności wydanym przez Powiatowy Zespół ds. Orzekania o Niepełnosprawności w dniu [...] listopada 2009 r. Przy czym stan ten datuje się od [...] października 2009 r.

Podstawę materialnoprawną zaskarżonego orzeczenia stanowił art. 16a ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz.U. z 2006 r. Nr 139 po. 992) który stanowi, że specjalny zasiłek opiekuńczy przysługuje osobom, na których zgodnie z przepisami kodeksu rodzinnego i opiekuńczego ciąży obowiązek alimentacyjny, jeżeli rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w związku z koniecznością sprawowania stałej opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji. Specjalny zasiłek opiekuńczy jest nowym świadczeniem wprowadzonym do ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2012 r. poz. 1548) zmieniającej m.in. ustawę z dniem 1 stycznia 2013 r. Przyznanie tego zasiłku obwarowane jest szeregiem przesłanek wynikających z w/w przepisu.

W przedmiotowej sprawie istota sporu sprowadza się do niespełnienia przez skarżącą – zdaniem organów odmawiających jego przyznania – przesłanki rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej wynikającej z ust. 1 art. 16 a tej ustawy.

Z akt administracyjnych rozpoznawanej sprawy bezspornie wynika, że skarżąca B.S. ostatni raz była zatrudniona w Firmie J w okresie od [...] grudnia 1995 r. do [...] października 1997 r. i rozwiązanie umowy nastąpiło przez pracodawcę. A porównując datę niepełnosprawności jej matki i konieczności sprawowania nad nią opieki tj. [...] października 2009 r. organy przyjęły wystąpienie negatywnej przesłanki dla przyznania specjalnego zasiłku opiekuńczego po stronie skarżącej. W ich ocenie skarżąca nie zrezygnowała z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej aby opiekować się niepełnosprawną matką, bowiem w okresie wystąpienia niepełnosprawności nie pracowała już od wielu lat.

W ocenie Sądu organy niedokładnie ustaliły stan faktyczny sprawy, bowiem w aktach administracyjnych – karta 9 tych akt – znajduje się zaświadczenie Powiatowego Urzędu Pracy z dnia [...] marca 2010 r. z którego wynika, że skarżąca B.S. w istotnym dla sprawy okresie tj. od [...] czerwca 2001 r. do [...] marca 2010 r. była zarejestrowana w tym urzędzie jako bezrobotna. Do tego dokumentu organ I instancji, a także do tak sformułowanego zarzutu w odwołaniu od decyzji organu I instancji orzekające w sprawie organy w ogóle się nie odniosły.

A przecież orzecznictwo sądów administracyjnych według poprzednio obowiązującego – do dnia 1 stycznia 2013 r. – stanu prawnego, a dotyczącego świadczenia pielęgnacyjnego stwarzało możliwość przyznania go osobie bezrobotnej. (wyrok NSA z dnia 24 października 2008 r., I OSK 1758/07).

W tym miejscu należy przypomnieć, iż wg stanu prawnego na dzień niepełnosprawności matki skarżącej, tj. [...] października 2009 r. ustawa o świadczeniach rodzinnych przewidywała świadczenie pielęgnacyjne z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej osobom, na których zgodnie z kodeksem rodzinnym i opiekuńczym ciąży obowiązek alimentacyjny, a także opiekunowi faktycznemu dziecka, jeżeli nie podejmuje lub rezygnuje z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad dzieckiem legitymującym się orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji albo osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności. Przepis ust. 5 tego artykułu zawierał wyłączenia osób, którym świadczenie to nie przysługiwało – osób bezrobotnych ustawodawca nie wykluczał z możliwości otrzymania tego świadczenia.

Natomiast wg stanu na dzień 1 stycznia 2013 r. (art. 17 ust. 1b) świadczenie pielęgnacyjne przysługuje tylko, jeżeli niepełnosprawność osoby wymagającej opieki powstała – nie później niż do ukończenia 18 roku życia lub w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej, jednak nie później niż do ukończenia 25 roku życia i zachowano wymóg dla osoby podejmującej się sprawowania opieki – nie podejmowania lub rezygnacji z zatrudnienia, przy czym w ust. 5 także przy świadczeniu pielęgnacyjnym nie wykluczono osób bezrobotnych.

Od dnia 1 stycznia 2013 r. obok świadczenia pielęgnacyjnego ustawodawca wprowadził w art. 16a – specjalny zasiłek opiekuńczy w którym to dla osoby podejmującej się opieki ustalił wymóg – wyłącznie rezygnacji z zatrudnienia. Zauważyć należy, iż art. 16 a w ust. 8 określa podmioty, którym specjalny zasiłek pielęgnacyjny nie przysługuje. Gdyby zatem ustawodawcy zależało na pozbawieniu osób bezrobotnych zarejestrowanych w urzędach pracy i posiadających status osoby bezrobotnej możliwości ubiegania się o to świadczenie to z pewnością by to uczynił w tym przepisie.

Specjalny zasiłek opiekuńczy ma na celu m.in. rekompensatę dla osób które rezygnują z zatrudnienia celem sprawowania opieki nad członkiem rodziny, niezdolnym do samodzielnego funkcjonowania z uwagi na niepełnosprawność. Przyznanie tej rekompensaty jest wynagradzaniem przez Państwo osób opiekujących się członkami rodziny, gdyż w innym wypadku musiałoby ono wywiązać się z obowiązku opieki nad swoim obywatelem. Zauważyć trzeba, że skarżąca jako córka jest osobą zobowiązaną do alimentacji na rzecz swojej niepełnosprawnej matki i że sprawowanie tej opieki nie da się pogodzić z pracą zawodową. W ocenie Sądu byłoby fikcją wymaganie od niej, aby podjęła po 2009 r. (to jest po dacie, kiedy matka stała się niepełnosprawna wymagająca opieki osoby trzeciej) pracę, a następnie z niej zrezygnowała by te opiekę sprawować.

Przywołać także należy art. 65 Konstytucji RP, w którym nie jest zagwarantowana praca dla każdego obywatela, ale jednak nakłada on na władze publiczne określone obowiązki, które wykonywane są w interesie obywateli. Podstawowy obowiązek sprowadza się do prowadzenia polityki ekonomicznej i socjalnej, zmierzającej do pełnego i produktywnego zatrudnienia zasobów ludzkich. Władze mają to osiągnąć w drodze realizowania programów zwalczania bezrobocia przez jego ograniczanie i wspieranie poradnictwa oraz szkolenia zawodowego a także przez organizowanie robót publicznych i prac interwencyjnych.

Skarżąca będąc zarejestrowana w urzędzie pracy jako bezrobotna jak sama podaje, uczestniczyła w wielu szkoleniach, kursach przysposabiających do wykonywania określonej pracy będąc gotową do podjęcia pracy, ale od 2001 r. nie otrzymała żadnej oferty pracy.

Ponownie rozpoznając sprawę organy administracji publicznej winny mieć na uwadze przedstawioną powyżej wykładnię przepisów ustawy o świadczeniach rodzinnych, którą to wykładnią organ administracyjny jest związany z mocy art. 153 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm.), dalej w skrócie p.p.s.a. Organ winien ponownie dokonać oceny stanu faktycznego według wskazań zawartych w niniejszym wyroku oraz zbadać czy strona skarżąca spełnia pozostałe przesłanki wynikające z art. 16 a ustawy do przyznania specjalnego zasiłku pielęgnacyjnego.

Mając na uwadze powyższe, Sąd na mocy art. 145 § 1 pkt. 1 lit. a i c oraz art. 135 p.p.s.a. uchylił zarówno zaskarżoną decyzję jak i decyzję organu I instancji .