drukuj    zapisz    Powrót do listy

6329 Inne o symbolu podstawowym 632, Pomoc społeczna, Samorządowe Kolegium Odwoławcze, Oddalono skargę kasacyjną, I OSK 2820/13 - Wyrok NSA z 2015-05-13, Centralna Baza Orzeczeń Naczelnego (NSA) i Wojewódzkich (WSA) Sądów Administracyjnych, Orzecznictwo NSA i WSA

I OSK 2820/13 - Wyrok NSA

Data orzeczenia
2015-05-13 orzeczenie prawomocne
Data wpływu
2013-11-27
Sąd
Naczelny Sąd Administracyjny
Sędziowie
Barbara Adamiak
Janusz Furmanek
Jolanta Rudnicka /przewodniczący sprawozdawca/
Symbol z opisem
6329 Inne o symbolu podstawowym 632
Hasła tematyczne
Pomoc społeczna
Sygn. powiązane
VIII SA/Wa 255/13 - Wyrok WSA w Warszawie z 2013-08-28
Skarżony organ
Samorządowe Kolegium Odwoławcze
Treść wyniku
Oddalono skargę kasacyjną
Powołane przepisy
Dz.U. 2006 nr 139 poz 992 art. 17 ust, 1 i ust. 5
Ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych - tekst jednolity.
Dz.U. 2013 poz 267 art. 77, art. 80
Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego - tekst jednolity
Sentencja

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia NSA Jolanta Rudnicka (spr.), Sędzia NSA Barbara Adamiak, Sędzia del. NSA Janusz Furmanek, Protokolant starszy asystent sędziego Marta Sikorska, po rozpoznaniu w dniu 13 maja 2015 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej D.B. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 28 sierpnia 2013 r. sygn. akt VIII SA/Wa 255/13 w sprawie ze skargi D.B. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w R. z dnia [...] stycznia 2013 r. nr [...] w przedmiocie odmowy przyznania świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu rezygnacji z zatrudnienia oddala skargę kasacyjną.

Uzasadnienie

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 28 sierpnia

2013 r., sygn. akt VIII SA/Wa 255/13 oddalił skargę D.B. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w R. z dnia [...] stycznia 2013 r.,

nr [...] w przedmiocie odmowy przyznania świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu rezygnacji z zatrudnienia.

Wyrok zapadł na tle następujących okoliczności faktycznych i prawnych sprawy.

Wnioskiem z dnia 20 września 2011 r. D.B. wystąpiła o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego w związku z brakiem możliwości podjęcia zatrudnienia spowodowanej koniecznością opieki nad niepełnosprawnym synem M. B..

Decyzją z [...] grudnia 2011 r. stronie odmówiono przyznania wnioskowanego świadczenia z powodu niespełnienia ustawowych przesłanek umożliwiających jego pobieranie.

Decyzja ta utrzymana została w mocy decyzją organu odwoławczego z dnia

[...] stycznia 2012 r.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 18 lipca 2012 r., sygn. akt VIII SA/Wa 269/12 uchylił zaskarżoną decyzję i decyzję ją poprzedzającą.

W uzasadnieniu wyroku Sąd wskazał, że do prawidłowej oceny stanu faktycznego występującego w przedmiotowej sprawie niezbędne są ustalenia na okoliczność, czy skarżąca sprawuje osobistą opiekę nad synem, w szczególności: na czym polega sprawowanie tej opieki w sytuacji, gdy studiuje on w Warszawie i ma przyznane miejsce w akademiku, w jakich działaniach skarżącej przejawia się pomoc synowi w edukacji, z jaką częstotliwością podejmowane są te działania, tak jak i pozostałe polegające na jego dowożeniu do Warszawy oraz żywności dla niego. W dalszej kolejności organ miał ustalić, czy sprawowanie przez skarżącą opieki nad synem uniemożliwia jej podjęcie zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej.

Ponownie rozpoznając sprawę decyzją z dnia [...] grudnia 2012 r., nr [...] Prezydent Miasta R., działając na podstawie art. 2 pkt 2, art. 17, art. 20 ust. 3, art. 23, art. 24, ust. 1 i 4, art. 25, art. 26 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2006 r., Nr 139, poz. 992 ze zm., zwana dalej "u.ś.r."), rozporządzenia Ministra Polityki Społecznej z dnia 27 grudnia 2011 r. w sprawie sposobu i trybu postępowania w sprawach o świadczenia rodzinne (Dz. U. z 2011 r., Nr 298, poz. 1769), rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10 sierpnia 2012 r. w sprawie wysokości dochodu rodziny albo dochodu osoby uczącej się stanowiących podstawę ubiegania się o zasiłek rodzinny oraz wysokości świadczeń rodzinnych (Dz. U. z 2012 r. poz. 959) orzekł o odmowie przyznania D. B. prawa do świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w związku z koniecznością opieki nad niepełnosprawnym dzieckiem M. B..

Organ podał, że w toku prowadzonego postępowania wezwał skarżącą i jej męża (jako drugą osobę zobowiązaną do alimentacji w pierwszej kolejności) do złożenia wyjaśnień w sprawie. Stronie zadano pytania wskazane w wytycznych Sądu, zawartych w uzasadnieniu wyroku z dnia 18 lipca 2012 r., jednak nie udzieliła ona konkretnych odpowiedzi, zasłaniając się treścią art. 17 u.ś.r., a następnie, po sugestiach męża, opuściła pomieszczenie, odmawiając podpisania protokołu i wnioskując o przesłanie jej pytań na piśmie. Wezwany w charakterze świadka P. B. (mąż strony) odmówił składania wyjaśnień w sprawie. W odpowiedzi na wezwanie do złożenia pisemnych wyjaśnień w sprawie, skarżąca złożyła pismo zawierające jedynie ogólne uwagi i subiektywne odczucia odnośnie opieki nad niepełnosprawnymi dziećmi. Treść wskazanego pisma w znacznej mierze nie odnosiła się do istoty sprawy.

Analizując ponownie zebrany w sprawie materiał dowodowy Prezydent uznał, że brak jest podstaw do przyznania wnioskowanego przez skarżącą świadczenia. Ustalił bowiem, iż sprawowana przez stronę opieka nie odbiega od standardowych działań rodzica opiekującego się dzieckiem. Ze względu na zamieszkiwanie skarżącej i jej syna w różnych miejscowościach, oddalonych o około 100 km, opieka ta sprawowana jest w sposób doraźny i polega przede wszystkim na zaspokojeniu potrzeb bytowych. Zarówno w poprzednim, jak i obecnym postępowaniu, jako jedyną skonkretyzowaną czynność wykonywaną w związku z opieką nad synem skarżąca wskazała transport do miejsca pobytu i dowóz żywności, nie określiła jednak częstotliwości tych zdarzeń.

Organ I instancji przyjął, iż wobec faktu zamieszkiwania uprawnionego w Warszawie w akademiku nie jest to czynność codzienna, a jej częstotliwość nie odbiega od ogólnie przyjętej w podobnych sytuacjach, ograniczając się do weekendów. W pozostałe dni tygodnia uprawniony przebywa w akademiku, studiuje w trybie stacjonarnym, nie pozostając pod opieką innej osoby. Z powyższego Prezydent wywiódł, że syn skarżącej nie jest osobą wymagającą stałej opieki i nadzoru innej osoby, a strona nie wykazała - w porównaniu z poprzednio prowadzonym postępowaniem administracyjnym - żadnych nowych okoliczności mogących świadczyć o zasadności przyznania wnioskowanego świadczenia pielęgnacyjnego. Składane przez nią w dniach: 19 października 2011 r. i 8 listopada 2012 r. wyjaśnienia wskazują, że oczekuje ona przyznania świadczenia pielęgnacyjnego tylko na podstawie posiadania dziecka legitymującego się znacznym stopniem niepełnosprawności i wywiązywania się z obowiązków rodzicielskich. W świetle art. 17 u.ś.r., zdaniem organu I instancji, okoliczności te są niewystarczające, bowiem niezbędnym do uznania uprawnień do świadczenia pielęgnacyjnego jest wykazanie związku pomiędzy rezygnacją z zatrudnienia lub jego niepodejmowaniem a sprawowaną opieką. Świadczenie pielęgnacyjne w swojej istocie nie jest nagrodą za sprawowanie opieki nad bliską osobą niepełnosprawną, lecz instytucją pomocy ze strony państwa w sytuacjach, w których choroba, a w konsekwencji niepełnosprawność osoby bliskiej, wymuszają rezygnację albo niepodejmowanie zatrudnienia.

Decyzją z dnia [...] stycznia 2013 r. Samorządowe Kolegium Odwoławcze w R., po rozpatrzeniu odwołania D. B., orzekło o utrzymaniu zaskarżonej decyzji w mocy.

W uzasadnieniu decyzji Kolegium wskazało, iż do 31 sierpnia 2011 r. skarżąca miała przyznane świadczenie pielęgnacyjne oraz składkę na ubezpieczenie emerytalne i rentowe na córkę A. B., która przebywa obecnie w Szkole Integracyjnej w K.. Podało, iż z oświadczenia skarżącej z dnia 20 września 2011 r. wynika, że "dowozi syna do szkoły, odbiera z miejsca nauki (powroty do domu), pomaga w edukacji, dowozi żywność, zrezygnowała z pracy, aby podjąć opiekę nie tylko nad M., ale i A.". Odpowiadając na pytanie organu, z jaką częstotliwością podejmuje działania, takie jak dowóz dziecka czy żywności do W., w piśmie z dnia 8 listopada 2012 r. wnioskująca wskazała , że nigdy nie prowadziła notatek, kiedy i jak często miało to miejsce, dlatego nie potrafiła wskazać częstotliwości wykonywania tych czynności. Jednak robiła to zawsze, kiedy istniała taka konieczność, działając " na zasadzie pogotowia ratunkowego". Ponadto skarżąca wskazała, że jej mąż zaprzestał prowadzenia działalności gospodarczej, dlatego aktualnie uzupełniają się wzajemnie w kształceniu, rehabilitacji i edukacji dzieci bez szczególnego podziału na konkretne czynności.

Na rozprawie administracyjnej przed organem odwoławczym, która odbyła się w dniu 21 styczniu 2013 r., skarżąca oświadczyła, że ponieważ syn przebywa w W., a ona nie ma możliwości mieszkania razem z nim w akademiku, to jej pomoc jest doraźna, polega na pomocy w nauce, doglądaniu, troszczeniu się, dbaniu o syna i dozorze. Syn przebywa w W. najczęściej od poniedziałku do piątku, czasami krócej, zaś w trakcie sesji – o dzień dłużej. Do W. wyjeżdża w poniedziałek rano; jeździ sam, czasami ze skarżącą, znajomym lub ojcem. Podobnie jest z przyjazdem syna do domu. Skarżąca wskazała również, że wprawdzie syn nie jest z nią codziennie, ale jest na każde jego wezwanie, jeździ do W. zawsze wtedy, kiedy syn zadzwoni, aby przyjechała. Nie potrafiła wyjaśnić, z jaką częstotliwością jeździ do W. oraz w czym przejawia się jej pomoc w edukacji syna. Jednocześnie podniosła, że w okresie pobierania świadczenia pielęgnacyjnego na córkę A. opiekowała się również synem i nadal opiekuje się dwojgiem dzieci. Nie potrafiła ocenić, czy częściej jeździ do syna do W., czy do córki do K.. Kolegium wskazało, że prawo do świadczenia pielęgnacyjnego uzależnione jest od łącznego spełnienia przesłanek określonych w art. 17 ust. 1 u.ś.r., a niespełnienie którejkolwiek z nich oznacza brak uprawnień do świadczenia pielęgnacyjnego.

Za bezsporny uznało fakt, że syn strony, urodzony 5 grudnia 1988 r., ma orzeczony na stałe znaczny stopień niepełnosprawności (orzeczenie Miejskiego Zespołu do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w R. z dnia 18 stycznia

2005 r.) oraz okoliczność, że uprawniony jest studentem Akademii Pedagogiki Specjalnej Wydział Stosowanych Nauk Społecznych w W., które rozpoczął w dniu 1 października 2009 r. Obecnie są to studia stacjonarne drugiego stopnia, a planowany termin ich ukończenia przypada na 30 czerwca 2014 r. Mieszkał i nadal mieszka w akademiku.

Dokonując analizy wyjaśnień skarżącej organ odwoławczy podzielił stanowisko Prezydenta, że jej pomoc świadczona synowi ma charakter doraźny. Skarżąca nie sprawuje bowiem opieki nad niepełnosprawnym synem w sposób ciągły i systematyczny. W pomocy świadczonej synowi i córce uzupełnia się z mężem, który jest osobą bezrobotną. Zatem zakres sprawowanej przez nią opieki nie wyklucza możliwości podjęcia jakiejkolwiek pracy zarobkowej. Tym samym skarżąca nie spełnia ustawowej przesłanki rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w związku z koniecznością zapewnienia opieki nad niepełnosprawnym synem.

Skargę do sądu administracyjnego na powołane rozstrzygnięcie złożyła D. B., wnioskując o uchylenie zaskarżonej i poprzedzającej ją decyzji w całości.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalając skargę, w pierwszej kolejności wskazał, że analiza akt sprawy prowadzi do wniosku, iż w postępowaniu prowadzonym po wyroku Sądu z dnia z dnia 18 lipca 2012 r., sygn. akt VIII SA/Wa 269/12, organy administracji podjęły czynności w celu ustalenia stanu faktycznego sprawy i jej prawidłowego rozstrzygnięcia, zgodnie z wytycznymi zawartymi w wyroku.

Sąd podniósł, że w świetle stanowiącego materialnoprawną podstawę zaskarżonej decyzji art. 17 ust. 1 u.ś.r. (w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 2012 r.) istotne jest, aby zaniechanie podjęcia lub rezygnacja z pracy zarobkowej wynikało z konieczności sprawowania opieki nad osobą niepełnosprawną, wymagającą stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby. Świadczenie pielęgnacyjne ma bowiem zrekompensować utratę uzyskiwanego lub potencjalnego dochodu osobie, która podejmuje się opieki nad osobą niepełnosprawną i tym samym na czas tej opieki dobrowolnie pozbawia się możliwości zarobkowania. W tej sytuacji ustalenia wymagało, czy skarżąca jest jedyną osobą, która może sprawować tę opiekę i czy zakres sprawowanej opieki rzeczywiście uniemożliwia jej podjęcie zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej.

Sąd podzielił w tym zakresie ocenę dokonaną przez organy administracji, iż

w sprawie brak jest podstaw do przyjęcia, że skarżąca nie podejmuje zatrudnienia, chociażby w niepełnym wymiarze czasu pracy, w związku z koniecznością opieki nad synem. W ocenie Sądu okoliczność pozostawania osoby niepełnosprawnej przez znaczną część tygodnia poza faktyczną opieką osoby zobowiązanej do alimentacji, która nie podejmuje lub zrezygnowała z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności, nie koliduje z możliwością podjęcia przez osobę zobowiązaną do alimentacji zatrudnienia (chociażby w niepełnym wymiarze) lub innej pracy zarobkowej.

Sąd podniósł, że podnoszone przez stronę w skardze argumenty wskazujące, iż działa na zasadzie pogotowia ratunkowego, musi pozostawać w stałej gotowości na wezwanie syna, w czasie gdy przebywa on w Warszawie oraz sprawuje tę opiekę w czasie jego pobytu w domu, tj. w stałym miejscu zamieszkania, nie zasługują na uwzględnienie w aspekcie niemożliwości podjęcia jakiegokolwiek zatrudnienia. Nie można bowiem uznać, że skoro skarżąca opiekuje się synem po jego powrocie z akademika do domu, dostarcza mu żywność i pomaga w razie takiej konieczności w Warszawie, to jest osobą uprawnioną do świadczenia pielęgnacyjnego.

W ocenie Sądu, sprawowana przez stronę opieka ma charakter doraźny, a nie stały i nie uniemożliwia jej podjęcia pracy. Syn skarżącej, pomimo iż posiada orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności z uwagi na genetyczne uszkodzenie narządu wzroku, to już czwarty rok studiuje w W. w systemie stacjonarnym (najpierw pedagogikę specjalną, a obecnie socjologię), mieszka w akademiku, a z materiału dowodowego zebranego w sprawie nie wynika, aby w Warszawie korzystał z opieki innej osoby. Skarżąca nie wykazała również, w jaki sposób pomaga w edukacji syna i z jaką częstotliwością jeździ do W. w celu sprawowania opieki nad synem. Podczas przesłuchania przed Kolegium sama przyznała, że z uwagi na odległość jej pomoc świadczona na rzecz syna jest tylko doraźna.

Sąd wywodził dalej, że świadczenie pielęgnacyjne, o którym mowa w art. 17 ust. 1 u.ś.r., nie jest przyznawane za samą opiekę nad niepełnosprawnym dzieckiem, która wynika z prawnego i moralnego obowiązku rodzica względem dziecka, lecz za faktyczny brak możliwości podjęcia zatrudnienia z powodu konieczności sprawowania tej opieki lub za rezygnację z zatrudnienia w celu jej sprawowania. Nie może być ono traktowane jako zastępcze źródło dochodu. Przepis art. 17 ust. 1 u.ś.r. należy zatem stosować wyłącznie do takich stanów faktycznych, w których zakres opieki wyklucza możliwość podjęcia jakiejkolwiek pracy zarobkowej. Okoliczność pozostawania osoby niepełnosprawnej przez znaczną część tygodnia w Warszawie nie może pozostawać bez wpływu na ustalenie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego.

Sąd wskazał na definicję "zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej", określoną w art. 3 pkt 22 u.ś.r., zgodnie z którą jest to wykonywanie pracy na podstawie stosunku pracy, stosunku służbowego, umowy o pracę nakładczą oraz wykonywanie pracy lub świadczenie usług na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia, umowy o dzieło albo w okresie członkostwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej, spółdzielni kółek rolniczych lub spółdzielni usług rolniczych, a także prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej. W tej sytuacji spełnienie przesłanek koniecznych do uzyskania świadczenia pielęgnacyjnego możliwe jest jedynie w sytuacji rezygnacji lub niepodejmowania tak zdefiniowanego zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej.

Sąd podkreślił, że nie bez znaczenia dla oceny, czy spełnione zostały ustawowe przesłanki przyznania wnioskowanego świadczenia jest także okoliczność, iż skarżąca nie jest jedyną osobą mogącą zapewnić ewentualną opiekę uprawnionemu. Z jej pisemnego oświadczenia z dnia 8 listopada 2012 r. wynika bowiem, iż jej mąż zrezygnował z prowadzenia działalności gospodarczej i "został osobą bezrobotną". Okoliczność powyższa została właściwie zaakcentowana w decyzjach organów jako argument, iż wspólna opieka skutkuje uznaniem braku spełnienia przesłanek do przyznania świadczenia pielęgnacyjnego.

Sąd nie podzielił ponadto zarzutów skarżącej odnośnie naruszenia przez organy art. 7, art. 8 i art. 77 k.p.a. Organy dokonały ustaleń faktycznych zgodnie z wytycznymi sądu administracyjnego na podstawie swobodnej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego. Organ I instancji, ponownie rozpoznając sprawę, dwukrotnie dawał możliwość stronie na wypowiedzenie się co do istotnych okoliczności, wymagających ustalenia: podczas przesłuchania w charakterze strony w dniu 25 października 2012 r., kiedy skarżąca nie podpisała protokołu (k.22), a następnie w piśmie z dnia 8 listopada 2012 r. (k.26). Organ odwoławczy, rozpoznając sprawę merytorycznie, zarządził przeprowadzenie rozprawy administracyjnej w dniu 21 stycznia 2013 r., na której skarżąca mogła ponownie w sposób wyczerpujący uzasadnić swój wniosek o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego. Organ administracji, zgodnie z art. 86 k.p.a., dopuszcza dowód z przesłuchania strony w sytuacji, kiedy po wyczerpaniu środków dowodowych lub z powodu ich braku pozostały jeszcze nie wyjaśnione fakty istotne do rozstrzygnięcia sprawy. W sytuacji związania organów wytycznymi Sądu, Prezydent zasadnie przesłuchał skarżącą na okoliczność dokładnego ustalenia zakresu jej opieki sprawowanej nad synem oraz czy sprawowanie tej opieki uniemożliwia skarżącej podjęcie zatrudnienia. Z uwagi na braki formalne protokołu z przesłuchania strony (brak podpisu) oraz niewyczerpujące wszystkich wątpliwości jej pismo z wyjaśnieniami z dnia 8 listopada 2012 r., organ odwoławczy wyznaczył rozprawę, zgodnie z art. 89 § 2 k.p.a. W ocenie Sądu, postępowanie wyjaśniające w przedmiotowej sprawie było prowadzone zgodnie z zasadami określonymi w art. 7 k.p.a. oraz w art. 8 k.p.a.

Skargę kasacyjną od powyższego wyroku wniosła D. B.. Zaskarżonemu orzeczeniu skarżąca kasacyjnie zarzuciła naruszenie:

1. przepisów postępowania, które mogło mieć wpływ na wynik sprawy tj.:

a) art. 145 § 1 pkt 1 lit. a i c p.p.s.a. w zw. z art. 77 § 1 i art. 80 k.p.a. w zw. z art. 17 u.ś.r. poprzez nieuchylenie zaskarżonej decyzji, pomimo nieustalenia przez organy administracyjne istotnych dla sprawy okoliczności, tj. czy opieka nad synem M. B. uniemożliwia skarżącej podjęcie jakiejkolwiek pracy zarobkowej w świetle określonych przez k.p.a. obowiązków organu do wyczerpującego zebrania i rozpatrzenia całego materiału dowodowego, w sytuacji, gdy wszystkie przesłanki określone w art. 17 u.ś.r. są spełnione, zaś skarżąca, matka M., nie podjęła zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej (bezsporne) w celu sprawowania opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o niepełnosprawności w stopniu znacznym – synem, łącznie ze wskazaniem pomocy swojemu synowi w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji,

b) art. 153 p.p.s.a. poprzez uznanie, że organ I instancji wykonał prawidłowo wytyczne Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie zawarte w wyroku z dnia 18 lipca 2012 r., sygn. akt VIII SA/Wa 269/12 zobowiązujące organ do ustalenia, czy skarżąca sprawuje osobistą opiekę nad synem, w szczególności: na czym polega sprawowanie tej opieki w sytuacji, gdy studiuje on w W. i ma przyznane miejsce w akademiku, w jakich działaniach skarżącej przejawia się pomoc synowi w edukacji, z jaką częstotliwością podejmowane są te działania, tak jak i pozostałe polegające na jego dowożeniu do W. oraz żywności dla niego, w dalszej kolejności organ miał ustalić, czy sprawowanie przez skarżącą opieki nad synem uniemożliwia jej podjęcie zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, w sytuacji, w której organ I instancji ograniczył się do wezwania skarżącej i jej męża do udzielenia odpowiedzi na powyżej skonstruowane przez Sąd pytania, zaś udzielone odpowiedzi uznał za ogólne z uwagi na to, że skarżąca, jak i jej mąż nie udzielili w ocenie organu precyzyjnych odpowiedzi, a następnie organ II instancji, jak również Wojewódzki Sąd Administracyjny uznali, że skarżąca sprawuje nad synem opiekę nieodbiegającą od standardowych działań rodzica opiekującego się dzieckiem oraz że opieka ta sprawowana jest w sposób doraźny i polega przede wszystkim na zaspokojeniu potrzeb bytowych, a w konsekwencji przyjęcie, że M. B. jest osobą niewymagającą stałej opieki, w sytuacji gdy bezspornie z dokumentacji dotyczącej M. wynika, iż nie jest on w stanie samodzielnie egzystować i wymaga opieki, co potwierdza wydane orzeczenie.

2. przepisów prawa materialnego, które mogło mieć wpływ na wynik sprawy, tj.:

a) art. 17 ust. 1 u.ś.r. poprzez jego błędną wykładnię polegającą na przyjęciu przez Wojewódzki Sąd Administracyjny, iż jedynie stała opieka wyklucza możliwość podjęcia jakiejkolwiek pracy zarobkowej przez skarżącą, w sytuacji, gdy wykładnia logiczna ww. przepisu prowadzi do wniosku, iż świadczenie pielęgnacyjne jest przyznawane w celu sprawowania opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby, zatem z treści przepisu nie wynika dokonana przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie Wydział VIII Zamiejscowy w Radomiu wykładnia, gdyż alternatywa zawarta w art. 17 umożliwia spełnienie jednej z określonych przesłanek zgodnie z zasadami logiki prawniczej, gdzie alternatywa jest oznaczana symbolem V oraz spójnikiem "lub" i zachodzi wówczas, gdy jeden z jej elementów jest zaprzeczeniem pozostałego lub oba elementy są prawdziwe, inaczej alternatywa jest jedynie wtedy fałszywa, gdy oba zdania są fałszywe. Zatem zgodnie z zasadami wykładni logicznej ww. przepisu wystarczy, iż skarżąca spełni choć jedną z określonych w przepisie przesłanek, np. udzielanie pomocy, którą zarówno przed organem I instancji w odpowiedzi na wezwanie wskazała, iż pomaga synowi, jak również wskazała ten fakt w trakcie rozprawy przed organem II instancji, aby nabyć prawo do świadczenia,

b) art. 17 ust 5 u.ś.r. poprzez jego niezastosowanie, a tym samym odmówienie skarżącej świadczenia bez zastosowania ww. przepisu, co jest niezgodne z orzecznictwem Sądu orzekającego w przedmiotowej sprawie (vide wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie Wydział VIII Zamiejscowy w Radomiu z dnia 22 marca 2012 r. sygn. akt VIII SA/Wa 1107/12, zgodnie z którym w

art. 17 ust. 5 u.ś.r. wymienione zostały wszystkie przesłanki uniemożliwiające przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego).

Z uwagi na powyższe skarżąca kasacyjnie wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji oraz zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

W uzasadnieniu skargi kasacyjnej rozwinięto argumentację szeroko omówionych w petitum zarzutów. Zwrócono uwagę na niewyczerpujące wyjaśnienie sprawy, nieprzeprowadzenie wywiadu środowiskowego, nieprzesłuchanie w charakterze świadka M.B. oraz błędną wykładnię art.17 ust.1 u.ś.r. Podniesiono również, że organy administracji i Sąd I instancji nie zwrócili uwagi na treść art.17 ust.5 u.ś.r., w którym wymienione zostały przesłanki uzasadniające odmowę przyznania świadczenia pielęgnacyjnego.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 183 § 1 p.p.s.a. Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej, bierze jednak z urzędu pod rozwagę nieważność postępowania, której przesłanki określone w art.183 § 2 p.p.s.a. w niniejszej sprawie nie występują. Oznacza to, że przytoczone w skardze kasacyjnej przyczyny wadliwości zaskarżonego wyroku determinują zakres kontroli dokonywanej przez sąd drugiej instancji, który w odróżnieniu od sądu pierwszej instancji nie bada całokształtu sprawy, lecz tylko weryfikuje zasadność zarzutów podniesionych w skardze.

W rozpoznawanej sprawie skarga kasacyjna została oparta na obu podstawach określonych w art. 174 pkt 1 i 2 p.p.s.a. W pierwszej kolejności należało odnieść się do zarzutów naruszenia powołanych w skardze kasacyjnej przepisów prawa procesowego.

Nie zasługuje na uwzględnienie zarzut naruszenia art.145 §1 pkt 1 lit. c p.p.s.a. w zw. z art.77 § 1 i art.80 k.p.a. polegający na nieuchyleniu zaskarżonej decyzji pomimo nieustalenia przez organy administracji istotnych dla sprawy okoliczności. Nie można zgodzić się, zarówno z twierdzeniem zawartym w uzasadnieniu skargi kasacyjnej, że Sąd nie poczynił żadnych ustaleń, jak również z zarzutem, że sprawa nie została w sposób należyty i wszechstronny wyjaśniona, bowiem organ mógł przeprowadzić wywiad w trybie art.23 ust.4 ustawy o świadczeniach rodzinnych, jak również przesłuchać w charakterze świadka syna skarżącej. Powyższe zarzuty nie znajdują potwierdzenia w materiale dowodowym. Z akt sprawy wynika bowiem, że po uchyleniu przez Wojewódzki Sąd Administracyjny poprzednio wydanych w sprawie decyzji organ pierwszej instancji, zgodnie z zaleceniami zawartymi w uzasadnieniu wskazanego wyroku z dnia 18 lipca 2012 r., sygn. akt VIII SA/Wa 269/12 starał się w dniu 25 października 2012 r. przesłuchać D.B., właśnie w trybie art.23 ust.4a ustawy o świadczeniach rodzinnych, jednakże strona zażądała przesłania pytań w formie pisemnej, odmawiając podpisania protokołu. Następnie na przesłane w formie pisemnej pytania strona udzieliła odpowiedzi w piśmie z dnia 8 listopada 2012 r. Skarżąca miała także możliwość wypowiedzenia się podczas rozprawy wyznaczonej i przeprowadzonej przez organ odwoławczy. Na rozprawie skarżąca zeznała, że syn przebywa w W. od poniedziałku do piątku, jak jest sesja przebywa o dzień dłużej. Do W. syn wyjeżdża w poniedziałek rano, czasami jeździ sam, czasami ze skarżącą lub kimś znajomym. Na rozprawie przed organem odwoławczym brał także udział mąż skarżącej, jako jej pełnomocnik. Zeznania skarżącej i wyjaśnienia jej męża są spójne, a wynika z nich, że syn M. przebywa w akademiku przez 5 a czasem 6 dni w tygodniu, zaś rodzice mieszkają w R.. W W. syn nie korzysta z pomocy osób trzecich. Organy obu instancji umożliwiły stronie wnioskującej o przyznanie świadczenia wypowiedzenie się, tak w formie ustnej, pisemnej, jak również podczas rozprawy. Na tej podstawie ustalono stan faktyczny w sprawie, który w ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego nie budzi wątpliwości. Nie została wprawdzie ustalona częstotliwość wyjazdów skarżącej do syna, jednakże strona skarżąca sama nie podała takich danych, twierdząc że ich nie pamięta, co nie może skutkować negatywną oceną działań organów orzekających w sprawie. Postępowanie zostało przeprowadzone w sposób wszechstronny zgodnie z przepisami procedury.

W sprawie nie doszło także do naruszenia normy prawnej zawartej w art.153 p.p.s.a. Organy orzekające w pełni wykonały, ponownie rozpoznając sprawę, zalecenia Sądu Wojewódzkiego i przeprowadziły postępowanie zgodnie z tymi zaleceniami.

Naczelny Sąd Administracyjny nie podziela również podniesionych w skardze kasacyjnej zarzutów naruszenia przepisów prawa materialnego.

Stosownie do art.17 ust.1 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych w brzmieniu obowiązującym w dacie wydania zaskarżonej decyzji :

Świadczenie pielęgnacyjne z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej przysługuje:

1) matce albo ojcu,

2) innym osobom, na których, zgodnie z przepisami ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. Nr 9, poz. 59, z późn. zm.), ciąży obowiązek alimentacyjny, z wyjątkiem osób o znacznym stopniu niepełnosprawności,

3) opiekunowi faktycznemu dziecka

- jeżeli nie podejmują lub rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji, albo osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności.

W skardze kasacyjnej zarzut naruszenia wskazanego przepisu uzasadniono tym, że ustawodawca użył w omawianym przepisie słowa " lub" , a zatem skarżąca nie musi spełniać przesłanki stałej lub długotrwałej opieki, lecz przesłankę samodzielną, czyli pomocy innej osoby. Na tej podstawie wywiedziono, że Sąd I instancji błędnie uznał, że sprawowanie opieki doraźnej, a nie stałej wyklucza przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego. Wbrew twierdzeniom skargi kasacyjnej Sąd I instancji wyraźnie wskazał, że przepis art. 17 ust. 1 u.ś.r. należy stosować wyłącznie do takich stanów faktycznych, w których zakres opieki wyklucza możliwość podjęcia jakiejkolwiek pracy zarobkowej. Okoliczność pozostawania osoby niepełnosprawnej przez znaczną część tygodnia w W. nie może pozostawać bez wpływu na ustalenie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego.

Naczelny Sąd Administracyjny zauważa ponadto, że powyższa argumentacja autora skargi kasacyjnej nie uwzględnia zasadniczej kwestii, a mianowicie podstawową przesłanką warunkującą uwzględnienie wniosku o ustalenie prawa do zasiłku pielęgnacyjnego, jest niemożność podjęcia lub rezygnacja z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą takiej opieki wymagającą. Przesłanka ta musi być spełniona niezależnie od tego, czy chodzi o stałą opiekę, czy pomoc innej osobie. W każdej indywidualnej sprawie właściwy organ musi zatem dokonać oceny, czy w okolicznościach konkretnej sprawy istotnie osoba sprawująca opiekę nie ma możliwości podjęcia zatrudnienia lub zmuszona jest zrezygnować z zatrudnienia. W tym kontekście słusznie Sąd I instancji zwrócił uwagę na definicję zatrudnienia zawartą w art.3 pkt 22 ustawy o świadczeniach rodzinnych.

Prawidłowa jest dokonana przez Sąd I instancji ocena niespełnienia przez skarżącą podstawowego wymogu przyznania świadczenia pielęgnacyjnego. W okolicznościach rozpoznawanej sprawy nie można bowiem przyjąć, że skarżąca nie może podjąć zatrudnienia, tym bardziej, że również jej mąż pozostaje bez pracy i także włącza się w świadczenie pomocy dzieciom.

Odnośnie do zarzutu naruszenia art.17 ust.5 ustawy o świadczeniach rodzinnych jest on także nietrafny. Aby uzyskać świadczenie pielęgnacyjne określony podmiot musi po pierwsze spełnić warunki, o których mowa w art. 17 ust. 1 tej ustawy, a po drugie nie może być beneficjentem dochodów wymienionych w ust. 5 tego przepisu. Istota świadczenia pielęgnacyjnego z art. 17 ust. 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych polega na tym, że jest ono adresowane wyłącznie do tych osób, których źródłem utrzymania jest wykonywanie zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej z którego muszą zrezygnować z uwagi na konieczność sprawowania opieki lub niepodejmowanie zatrudnienia z tego powodu. W art.17 ust. 5 ustawy o świadczeniach rodzinnych ustawodawca określił okoliczności uniemożliwiające ustalenie świadczenia pielęgnacyjnego nawet, gdy wnioskujący spełnia wymogi określone w art.17 ust.1 omawianej ustawy. W świetle wskazanych regulacji, aby uzyskać świadczenie pielęgnacyjne strona powinna spełniać przesłanki z art.17 ust. 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych, a równocześnie nie mogą zachodzić okoliczności wyłączające przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego, wymienione enumeratywnie w art.17 ust.5 tej ustawy.

Mając na uwadze powyższe Naczelny Sąd Administracyjny, na podstawie art.184 p.p.s.a. orzekł, jak w wyroku.



Powered by SoftProdukt