Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Maria Zawadzka Sędziowie WSA Janusz Kasprzycki (spr.) WSA Barbara Pasternak Protokolant sekretarz sądowy Renata Nowak po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 16 października 2019 r. sprawy ze skargi D. S. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego z dnia 22 listopada 2018 r. nr [...] w przedmiocie zasiłku celowego skargę oddala

Zaskarżoną przez D. S. (dalej skarżąca) decyzją z dnia 22 listopada 2018 r. nr [...], wydaną na podstawie przepisu art. 4, 8, 11 ust. 2, 39 i 107 ust. 4a ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz.U. z 2018 r., poz. 1508, zwanej dalej ustawą o pomocy społecznej) oraz art. 138 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U. z 2018 r. poz. 2096), Samorządowe Kolegium Odwoławcze utrzymało w mocy decyzję Prezydenta Miasta z dnia 5 września 2018 r., znak: [...], odmawiającą skarżącej przyznania świadczenia w formie zasiłku celowego na dofinansowanie do remontu mieszkania.

Powyższa decyzja została wydana w następujących okolicznościach stanu faktycznego i prawnego:

Skarżąca zwróciła się do organu pomocowego w lipcu 2018 r. o przyznanie środków finansowych na remont mieszkania.

Organ pierwszej instancji - Prezydent Miasta - decyzją z dnia [...] 2018 r., znak: [...], odmówił skarżącej przyznania świadczenia w formie zasiłku celowego na dofinansowanie do remontu mieszkania.

Wskazał w uzasadnieniu, że pracownicy socjalni udali się w dniu 16 lipca 2018 r. do miejsca zamieszkania skarżącej celem przeprowadzenia wywiadu środowiskowego. Nie zostali wpuszczeni przez skarżącą do mieszkania, która jedynie przez zamknięte drzwi poinformowała, że jest chora i mimo próśb pracowników socjalnych, nie uzgodniła kolejnego terminu wywiadu.

Wysłana następnie skarżącej korespondencja z wezwaniem do nawiązania kontaktu z pracownikiem socjalnym oraz z zawiadomieniem o możliwości wypowiedzenia się w terminie 7 dni co do zebranych dowodów oraz o przedłużeniu postępowania - wróciła do organu z adnotacją o podwójnym awizowaniu i nieodebraniu w terminie.

Organ przyjął na podstawie powyższych okoliczności, że skarżąca nie współdziała w rozwiązywaniu trudnej sytuacji materialnej, co na podstawie art. 11 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej uzasadnia odmowę przyznania jej wnioskowanego świadczenia.

Skarżąca w odwołaniu od ww. decyzji nie zgodziła się z jej treścią, wnosząc o uchylenie decyzji.

Opisaną na wstępie decyzją Samorządowe Kolegium Odwoławcze utrzymało w mocy decyzję organu pierwszej instancji.

W uzasadnieniu tak podjętego rozstrzygnięcia SKO podzieliło w całości ustalenia faktyczne i prawne organu pierwszej instancji, podkreślając, że pracownicy socjalni podjęli próbę przeprowadzenia wywiadu środowiskowego, niemniej skarżąca unicestwiła ten zamiar, nie wpuszczając pracowników do mieszkania. Ponadto nie odbierała korespondencji ze strony Ośrodka Pomocy Społecznej.

Kolegium przytoczyło ponadto przepisy dotyczące zasad przyznawania zasiłków celowych, podnosząc, że ustawa o pomocy społecznej zobowiązuje osoby korzystające z pomocy społecznej między innymi do współdziałania z pracownikiem socjalnym w rozwiązywaniu ich trudnej sytuacji życiowej oraz wykorzystywania przyznanych świadczeń zgodnie z ich przeznaczeniem.

Przepisy ustawy o pomocy społecznej uzależniają więc wydanie decyzji o odmowie przyznania świadczenia z pomocy społecznej od wykazania w postępowaniu dowodowym, iż osoba ubiegająca się o takie świadczenie nie współdziała z pracownikiem socjalnym.

Z uwagi na brak kontaktu ze skarżącą nie można było, zdaniem Kolegium ustalić, czy skarżąca spełnia warunki określone przepisem art. 39 w zw. z art. 8 ust. 1 pkt 1 ustawy o pomocy społecznej umożliwiające ubieganie się o zasiłek celowy.

Kolegium zaznaczyło, że świadczenie pieniężne w postaci zasiłku celowego nie ma charakteru obligatoryjnego i nie jest środkiem zastępczym utrzymania osób lub rodzin. Sam fakt spełnienia kryterium ustawowego nie oznacza automatycznego przyznania osobie zainteresowanej zasiłku celowego w wysokości zgodnej z oczekiwaniami.

Wskazało też Kolegium, że zgodnie z art. 106 ust. 4 ustawy o pomocy społecznej decyzję administracyjną o przyznaniu lub odmowie przyznania świadczenia wydaje się po przeprowadzeniu rodzinnego wywiadu środowiskowego, przy czym wywiad środowiskowy zgodnie z art. 107 ust. 1 ma na celu ustalenie sytuacji osobistej, rodzinnej, dochodowej i majątkowej osoby lub rodziny.

Kolegium podkreśliło, że rodzinny wywiad środowiskowy stanowi podstawowy element postępowania wyjaśniającego w sprawie o przyznanie świadczenia z pomocy społecznej i jest traktowany jako obowiązkowy sposób zebrania informacji o wnioskodawcy. Potwierdzają to przepisy § 2, 3 – 5 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 25 sierpnia 2016 r. w sprawie rodzinnego wywiadu środowiskowego.

Postawę skarżącej, która uniemożliwiła przeprowadzenie wywiadu środowiskowego organ ocenił jako skrajnie odmienną od tych, które spotykane są u osób faktycznie potrzebujących pomocy społecznej.

Niewyrażenie zgody na przeprowadzenie rodzinnego wywiadu środowiskowego stanowi na gruncie przepisu art. 107 ust. 4 a ustawy o pomocy społecznej podstawę do odmowy przyznania świadczenia. Natomiast brak zgody na przeprowadzenie rodzinnego wywiadu środowiskowego może przejawiać się nie tylko w jednoznacznym formułowaniu odmowy udziału w jego przeprowadzeniu ale także w unikaniu ustalenia terminu jego przeprowadzenia czy też uniemożliwianiu pracownikowi socjalnemu bezpiecznego kontaktu ze stroną w jej miejscu zamieszkania.

Powyższa decyzja stała się przedmiotem skargi do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie, w której skarżąca wskazała, że nie było potrzeby przeprowadzenia w jej sprawie wywiadu środowiskowego, gdyż jej sytuacja majątkowa powinna być znana organowi w świetle korzystania już z pomocy społecznej. Ponadto uznała, że odmowa przeprowadzenia wywiadu środowiskowego była jak najbardziej uzasadniona, gdyż pozostaje w konflikcie z pracownikami organu socjalnego.

W odpowiedzi na skargę SKO wniosło o jej oddalenie, podtrzymując dotychczasowe stanowisko w sprawie.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie rozpoznając sprawę zważył, co następuje:

Stosownie do treści art. 1 § 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (t. jedn., Dz. U. z 2018 r., poz. 2107) w zw. z art. 3 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t. jedn., Dz. U. z 2018 r., poz. 1302 ze zm., dalej w skrócie P.p.s.a.), sądy administracyjne sprawują kontrolę działalności administracji publicznej, stosując środki określone w ustawie. Kontrola sądu polega na zbadaniu zgodności z prawem (legalności) tej działalności administracji publicznej, a więc czy przy wydawaniu zaskarżonego aktu nie doszło do rażącego naruszenia prawa dającego podstawę do stwierdzenia nieważności, naruszenia prawa dającego podstawę do wznowienia postępowania, naruszenia prawa materialnego w stopniu mającym wpływ na wynik sprawy oraz naruszenia przepisów postępowania administracyjnego w stopniu mogącym mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Sąd nie jest przy tym związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną, zgodnie z dyspozycją art. 134 § 1 P.p.s.a. Sąd administracyjny nie rozstrzyga więc merytorycznie, lecz ocenia zgodność decyzji z przepisami prawa.

Skarga nie zasługiwała na uwzględnienie.

Przedmiotem kontroli Sądu w niniejszej sprawie były decyzje organów pomocy społecznej odmawiające skarżącej przyznania świadczenia w postaci zasiłku celowego na remont mieszkania z powodu braku współpracy skarżącej z pracownikami socjalnymi.

Podkreślić należy, że zgodnie z postanowieniami art. 4 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (t. jedn., Dz. U. z 2019 r., poz. 1507, zwanej dalej jako ustawa o pomocy społecznej) osoby i rodziny korzystające z pomocy społecznej są obowiązane do współdziałania w rozwiązywaniu ich trudnej sytuacji życiowej.

Z kolei w myśl art. 11 ust. 2 tej ustawy brak współdziałania osoby lub rodziny z pracownikiem socjalnym lub asystentem rodziny, o którym mowa w przepisach o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, w rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej, odmowa zawarcia kontraktu socjalnego, niedotrzymywanie jego postanowień, nieuzasadniona odmowa podjęcia zatrudnienia, innej pracy zarobkowej przez osobę bezrobotną lub nieuzasadniona odmowa podjęcia lub przerwanie szkolenia, stażu, przygotowania zawodowego w miejscu pracy, wykonywania prac interwencyjnych, robót publicznych, prac społecznie użytecznych, a także odmowa lub przerwanie udziału w działaniach w zakresie integracji społecznej realizowanych w ramach Programu Aktywizacja i Integracja, o których mowa w przepisach o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, lub nieuzasadniona odmowa podjęcia leczenia odwykowego w zakładzie lecznictwa odwykowego przez osobę uzależnioną mogą stanowić podstawę do ograniczenia wysokości lub rozmiaru świadczenia, odmowy przyznania świadczenia, uchylenia decyzji o przyznaniu świadczenia lub wstrzymania świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej.

Zdaniem Sądu w rozpoznawanej sprawie trafnie orzekające organy – Prezydent Miasta i SKO - wskazały na art. 11 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej, że działania w nim opisane mogą stanowić podstawę do odmowy przyznania świadczenia, uchylenia decyzji o przyznaniu świadczenia lub wstrzymania świadczeń pieniężnych pomocy społecznej.

Podkreślić zatem należy, że ustawa o pomocy społecznej nie tylko przyznaje wnioskodawcom określone uprawnienia ale również nakłada na nich określone obowiązki, które przede wszystkim mają doprowadzić do przezwyciężenia trudnej sytuacji w jakiej znaleźli się beneficjenci. Brak wykonania tych obowiązków, jak również brak współpracy z organami pomocy społecznej może skutkować wydaniem decyzji odmawiającej przyznania wnioskowanej pomocy lub odebranie przyznanej już pomocy.

W rozpoznawanej sprawie postawa skarżącej prezentowana w toku prowadzonego postępowania administracyjnego potwierdza słuszność stanowiska organów, zwłaszcza, że celem pomocy społecznej nie jest utrzymywanie, na koszt podatników osób, czy rodzin, które nie chcą we własnym zakresie podjąć kroków, które umożliwią im wyjście z trudnej sytuacji w jakiej się znalazły. Dlatego osoby zwracające się z wnioskiem o przyznanie pomocy ze środków publicznych na zaspokojenie własnych potrzeb mają obowiązek współpracowania z pracownikiem socjalnym nałożony na mocy art. 4 ustawy o pomocy społecznej. Osoby, które takiej współpracy nie podejmują muszą liczyć się z możliwością odmowy przyznania im świadczenia z pomocy społecznej.

Skoro z analizy akt spraw administracyjnych niezbicie wynika, że skarżąca uniemożliwiała przeprowadzenie wywiadu środowiskowego, który to wywiad, na gruncie ustawy o pomocy społecznej jest środkiem dowodowym mającym na celu ustalenie sytuacji osobistej, rodzinnej, dochodowej i materialnej beneficjenta, uznać należało za prawidłowe podjęte, negatywne dla skarżącej decyzje. 16 lipca 2018 r. pracownicy socjalni nie zostali wpuszczeni do mieszkania skarżącej. Jak wynika bowiem z treści notatki służbowej (k. 881 akt administracyjnych) "Na kolejne prośby wpuszczenia do mieszkania odpowiadała, że jest chora i leży w łóżku. Nie odpowiadała na prośby umówienia innego terminu wizyty w miejscu zamieszkania." Wezwanie skarżącej do osobistego kontaktu z pracownikiem socjalnym, wysłane w dniu 17 lipca 2018 r., pozostało natomiast bez odpowiedzi (k. 882 akt administracyjnych). Wezwanie to, po powtórnym awizowaniu, nie zostało przez skarżącą podjęte (k. 883 akt administracyjnych).

Nie ulega więc żadnej wątpliwości, że w świetle regulacji ustawy o pomocy społecznej ustalenie sytuacji osobistej oraz stanu majątkowego ma zasadnicze znaczenie dla możliwości pozytywnego rozpatrzenia wniosku osoby ubiegającej się o świadczenia z pomocy społecznej. Podkreślić należy, że ustawodawca rygorystycznie podchodzi do kwestii współpracy osoby ubiegającej się o takie świadczenie z organem pomocy społecznej. Uniemożliwienie przeprowadzenia wywiadu, czy to poprzez odmowę jego przeprowadzenia, czy odmowę odpowiedzi na poszczególne pytania pracownika socjalnego, względnie niewywiązywanie się z uzasadnionych żądań złożenia stosownych dokumentów, może zostać uznane za brak współdziałania osoby lub rodziny z pracownikiem socjalnym, co z kolei stanowi wyrażoną w art. 11 ust. 2 ustawy przesłankę do wydania decyzji odmawiającej przyznania świadczenia z pomocy społecznej.

Zgodzić się należy ze stwierdzeniem, że możliwość tę należy rozpatrywać indywidualnie w każdym przypadku. Analiza akt tego postępowania daje podstawę do stwierdzenia, że skarżąca prezentuje tylko postawę roszczeniową, jest wrogo nastawiona i uniemożliwia organowi przeprowadzenie wywiadu środowiskowego, tj. rzeczywiste ustalenie sytuacji materialnej, dochodowej i życiowej skarżącej.

Nie jest zasadna argumentacja skarżącej o znanej organowi jej sytuacji. W myśl bowiem art. 107 ust. 4 ustawy o pomocy społecznej w przypadku ubiegania się o przyznanie świadczenia z pomocy społecznej po raz kolejny, a także gdy nastąpiła zmiana danych zawartych w wywiadzie, sporządza się aktualizację wywiadu. W przypadku osób korzystających ze stałych form pomocy aktualizację sporządza się nie rzadziej niż co 6 miesięcy, mimo braku zmiany danych.

Z akt wynika, ze skarżąca do dnia wydania decyzji w pierwszej instancji nie nawiązała kontaktu z pracownikami organu. Nie wyszła natomiast naprzeciw staraniom organów i nie przedstawiła, choćby pisemnie, załączając stosowne dokumenty, swojej sytuacji życiowej, zdrowotnej i materialnej.

Wobec powyższego działania organów pomocy społecznej uznać należało w tym przypadku za zgodne z prawem.

Skarga nie mogła więc z powyższych względów odnieść zamierzonego skutku.

W tym stanie rzeczy, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie, na podstawie art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t. jedn., Dz. U. z 2018 r., poz. 1302 ze zm.), orzekł jak w sentencji wyroku.