Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie w składzie następującym: Przewodniczący NSA Maria Piórkowska Sędziowie SO (del.) Anna Bembenek /spr./ WSA Grzegorz Panek Protokolant st. sekr. sąd. Anna Mazurek-Ferenc po rozpoznaniu w Wydziale II Ogólnoadministracyjnym na rozprawie w dniu 1 grudnia 2010 r. sprawy ze skargi G. M. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego z dnia [...] czerwca 2010 r. nr [...] w przedmiocie świadczenia pielęgnacyjnego I. uchyla zaskarżoną decyzję i poprzedzającą ją decyzję Burmistrza Gminy i Miasta [...] z dnia [...] kwietnia 2010 r. nr [...]; II. stwierdza, że zaskarżona decyzja nie podlega wykonaniu do czasu uprawomocnienia się niniejszego wyroku.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w R. decyzją z dnia [..] czerwca 2010r. nr SKO – [...] po rozpoznaniu odwołania Pani G.M. utrzymało w mocy decyzję wydaną z upoważnienia Burmistrza Miasta i Gminy S.M. przez Kierownika Miejsko-Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w S.M. z dnia [..] kwietnia 2010r.sygn. MGOPS-[...] o odmowie przyznania skarżącej świadczenia pielęgnacyjnego związku z opieką nad ojcem C.W.

Wskazaną decyzję organ odwoławczy wydał na podstawie art.138 par.1 k.p.a. oraz art.3 pkt 1,2,21 i art. 17 ustawy z dnia 28 listopada 2003r. o świadczeniach rodzinnych ( Dz. U. z 2006r.Nr 139, poz.992 – t.j. z późn.zm.).

W uzasadnieniu decyzji Samorządowe Odwoławcze w R. (dalej: Kolegium) podało ,że wnioskiem z dnia [..].04.2010r. Pani G.M. zwróciła się do Miejsko-Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w S.M. o ustalenie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego związku z opieką nad swym niepełnosprawnym ojcem C.W. Do wniosku dołączyła m.in. odpis skrócony aktu małżeństwa rodziców C.W. i M.W. oraz orzeczenia Powiatowego Zespołu ds. Orzekania

o Niepełnosprawności w R. stwierdzające , że zarówno C.W. jak i jego żona M.W. są osobami trwale niepełnosprawnymi, wymagającymi stałej opieki i pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji.

Po przeprowadzeniu postępowania organ I Instancji decyzją z dnia [..] kwietnia 2010r. sygn. MGOPS-[...] odmówił Pani G.M. przyznania świadczenia z powołaniem się na treść art. 17 ust.5 pkt 2 lit. a ustawy z dnia 28 listopada 2003r. o świadczeniach rodzinnych (Dz.U. z 2006r., nr 139,poz. 992 z późn.zm.) , zgodnie z którym świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje, jeżeli osoba wymagająca opieki pozostaje w związku małżeńskim.

W odwołaniu Pani G.M. zarzuciła , że ta decyzja jest dla niej krzywdząca , ponieważ opiekuje się niepełnosprawnymi rodzicami, którzy nie są w stanie opiekować się sobą wzajemnie.

Organ odwoławczy rozpatrując odwołanie ustalił, że Pan C.W. – ojciec Pani G.M. legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności wydanym w dniu [..].11.2009r. przez Powiatowy Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w R. Orzeczony stopień niepełnosprawności ma charakter trwały a orzeczenie wydane zostało na stałe. Pan C.W. przebywa u córki G.M., gdzie jest zameldowany na pobyt stały . Także małżonka Pana C.W. – M. W. ma orzeczenie o stopniu niepełnosprawności wydane przez Powiatowy Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w R. zaliczające ją do znacznego stopnia niepełnosprawności na stałe.

W ocenie prawnej organ odwoławczy dał wyraz stanowisku, że przyznawanie świadczeń pielęgnacyjnych nie zależy od uznania organu administracji a jest możliwe jedynie na zasadach sprecyzowanych w ustawie. Zgodnie z art., 17 ust. 5 ustawy o świadczeniach rodzinnych świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje, jeżeli osoba wymagająca opieki pozostaje

w związku małżeńskim. Skoro ta okoliczność została pozytywnie ustalona , brak jest podstaw do uwzględnienia wniosku a argumenty podnoszone w odwołaniu są bez znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy.

W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Rzeszowie skarżąca G. M. nie wskazując kierunku weryfikacji zaskarżonej decyzji ponownie wskazała na aspekty sprawy zawarte w odwołaniu a nadto podniosła, że M.W. od dnia [..].04.2010r. do [..].06.2010r. przebywała w szpitalu w związku z operacją ortopedyczną a od dnia [..].07.2010r. czeka ją ponowna hospitalizacja .

W odpowiedzi na skargę organ drugiej instancji wniósł o jej oddalenie

i podtrzymał stanowisko precyzowane dotychczas w rozpoznawanej sprawie.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie zważył, co następuje :

Zgodnie z art.184 Konstytucji Rzeczpospolitej |Polskiej z 1007r. oraz

art. 1 par.1 ustawy z dnia 25 lipca 2002r. – Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. nr 153,poz.1269) sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej. Kontrola ta sprawowana jest w aspekcie zgodności z prawem , jeżeli ustawy nie stanowią inaczej ( art.1 par.2 cytowanej ustawy). Zakres tej kontroli wyznacza art.134 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U.nr 153, poz. 1270 ze zm.) , zwanej dalej p.p.s.a. stanowiący, że sąd orzeka w granicach danej sprawy , nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną. Powyższe oznacza , że w postępowaniu sądowo-administracyjnym badaniu podlega prawidłowość zastosowania przepisów prawa w odniesieniu do stanu faktycznego sprawy oraz trafność wykładni tych przepisów . W oparciu o przepis art. 145 par.1 pkt 1 p.p.s.a. , Sąd uwzględniając skargę na decyzję, uchyla ją w całości lub w części , jeżeli stwierdzi naruszenie prawa materialnego , które mogło mieć wpływ na wynik sprawy, naruszenie prawa dające podstawę do wznowienia postępowania administracyjnego lub inne naruszenie przepisów postępowania , jeżeli mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy.

Dokonując kontroli legalności zaskarżonej decyzji w świetle powołanych wyżej kryteriów Sąd stwierdził, że skarga zasługuje na uwzględnienie , bowiem organy orzekające w sprawie dokonały błędnej wykładni art.17 ust. 5 pkt 2 lit. a w zw. z art. 17 ust.1 ustawy z dnia 28 listopada 2003r. o świadczeniach rodzinnych ( Dz. U. z 2006r.Nr 139, poz.992 – t.j. z późn.zm.), co miało wpływ na wynik sprawy.

Z akt administracyjnych przekazanych Sądowi wynika bezsporny stan faktyczny tej sprawy. Skarżąca w dniu [..] kwietnia 2010r.wystąpiła do organu pierwszej instancji o ustalenie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego związku z opieką nad ojcem. Do wniosku dołączyła m.in. odpis skrócony małżeństwa rodziców oraz orzeczenia Powiatowego Zespołu ds. Orzekania o Niepełnosprawności w R. dotyczące zaliczenia obojga rodziców do osób ze znacznym stopniem niepełnosprawności ze wskazaniem konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji . W wydanych orzeczeniach – tak przez organ pierwszej jak i organ odwoławczy stwierdzono, że wnioskodawczyni spełnia przesłanki do przyznania świadczenia pielęgnacyjnego , o których mowa w art.17 ust.1 ustawy o świadczeniach rodzinnych , natomiast negatywną przesłankę uniemożliwiającą przyznanie Pani G.M. wnioskowanego świadczenia stanowi zapis art.17 ust.5 pkt 1 lit. a w/w ustawy, zgodnie z którym świadczenia pielęgnacyjne nie przysługują, jeżeli osoba wymagająca opieki pozostaje w związku małżeńskim.

Organy obu instancji orzekając negatywnie o wniosku strony poprzestały na literalnej wykładni art. 17 ust.5 pkt 2 lit.a ustawy o świadczeniach rodzinnych. Literalna wykładnia wyżej przytoczonego przepisu istotnie prowadzi do wniosku, iż w przypadku osoby wymagającej stałej opieki , która pozostaje w związku małżeńskim , wyłączone jest prawo do ubiegania się o świadczenie pielęgnacyjne dla osoby, która spełnia wszystkie pozostałe warunki ustawowe nawet w takiej sytuacji, gdy małżonkowie ze względu na swój stan zdrowia nie są w stanie opiekować się sobą wzajemnie. . Dokonując wyjaśnienia rzeczywistego znaczenia normy prawnej nie można jednak na takiej wykładni poprzestać. Granice wykładni językowej nie są bezwzględne a ich przekroczenie jest uzasadnione w sytuacji odwołania się do wartości konstytucyjnych. Sąd jest zobowiązany wybrać taką interpretację normy ustawowej , która umożliwia najpełniejsze urzeczywistnienie norm, zasad i wartości konstytucyjnych ( vide : wyrok NSA dnia 26 lutego 2009r. , sygn. akt OSK 533/08 , nie publikowany).

W kontekście celów ustawy o świadczeniach , art. 18, 71, 32 i 69 Konstytucji RP oraz w kontekście rozumienia wykładni jako operacji myślowej, której celem jest dokonanie przekładu zbioru przepisów ogłoszonych w aktach prawodawczych na zbiór norm postępowania równoznaczny jako całość z danym zbiorem przepisów (tak: Z. Ziembiński : Interpretacja jako proces dekodowania tekstu prawnego , WN UAM 1972, s.26 i nast.) przy odczytywaniu właściwego znaczenia art. 17 ust.5 pkt 2 lit. a ustawy z dnia 28 listopada 2003r. o świadczeniach rodzinnych przyznać należy prymat wykładni prokontytucyjnej – zmierzającej do poszukiwania rezultatu pozwalającego na respektowanie wartości konstytucyjnych , celowościowej i systemowej nad wąską wykładnią literalną. Kierunek tej wykładni wskazał Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 18 lipca 2008r., sygn. akt P 27/07 oraz w uzasadnieniach postanowień z dnia 1 czerwca 2010r. (nr S 1/10 , OTK-A 2010/5/54 i nr P 38/09, OTK-A 2010/5/53).

Świadczenie pielęgnacyjne jest jednym z dwóch świadczeń opiekuńczych przewidzianych w ustawie o świadczeniach rodzinnych. Celem tego świadczenia jest częściowe pokrycie wydatków ponoszonych przez rodzinę w związku z koniecznością zapewnienia opieki i pielęgnacji niepełnosprawnemu dziecku lub niepełnosprawnej osobie dorosłej w sytuacji, gdy osoba bliska, na której ciąży obowiązek alimentacyjny , rezygnuje z zatrudnienia lub z innej pracy zarobkowej po to, by sprawować osobistą opiekę nad osobą niepełnosprawną. W art.17 ust.5 w/w ustawy ustawodawca wyłączył możliwość uzyskania świadczenia pielęgnacyjnego ze względu na sytuację osoby sprawującej opiekę, osoby wymagającej opieki i osoby w rodzinie. Wszystkie przypadki wyłączenia wiążą się z możliwością zorganizowania opieki nad osobą niepełnosprawną w inny sposób i bez angażowania dodatkowych środków publicznych lub obejmują sytuacje, gdy opieka nad osobą niepełnosprawną jest faktycznie wykonywana poza rodziną. Do pierwszej grupy przypadków należy regulacja objęta art.17 ust.5 pkt 2 lit.a w/w ustawy, zgodnie z którą przesłankę negatywną przyznania świadczenia pielęgnacyjnego stanowi pozostawanie osoby wymagającej opieki w związku małżeńskim. Przepis ten pozostaje kompatybilny z art. 23 k.r. i o. , który statuuje obowiązek wzajemnej pomocy małżonków, z wyżej wskazanym celem ustawy o świadczeniach oraz z wartościami konstytucyjnymi pod warunkiem, że jego zakres obejmuje tylko takie przypadki, gdy istnieje realna możliwość wywiązania się małżonka z obowiązku wzajemnej pomocy. Ta możliwość ewidentnie nie istnieje , gdy każdy z małżonków jest osobą niepełnosprawną, nie zdolną do samodzielnej egzystencji. W związku z powyższym mając na uwadze sformułowane w Konstytucji RP zasady sprawiedliwości społecznej ,ochrony i opieki nad rodziną, uwzględniania przez państwo w polityce społecznej dobra rodziny , równości wobec prawa i równego traktowania przez władze publiczne oraz udzielania osobom niepełnosprawym pomocy w zabezpieczeniu egzystencji uznać należy, iż pozostawanie w związku małżeńskim przez osoby wymagające opieki nie powinno być uważane za przesłankę odmowy prawa do świadczenia pielęgnacyjnego w przypadku, gdy oboje małżonkowie legitymują się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności , a osobą ubiegająca się o to świadczenie jest ich dziecko.

Wskazania co do ponownego rozpatrzenia sprawy wynikają wprost z powyższych rozważań Sądu (art.141 par.4 zdanie drugie p.p.s.a. ) .

Mając powyższe na uwadze na podstawie art. 145 par.1 pkt 1 lit.a

p.p.s.a. w zw. z art. 135 p.p.s.a. Sąd orzekł jak w sentencji , uchylając zaskarżoną decyzję Kolegium oraz utrzymaną nią w mocy decyzję organu pierwszej instancji. Podstawę prawną rozstrzygnięcia o niewykonalności zaskarżonej decyzji stanowi przepis art.152 p.p.s.a.