Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Jacek Chlebny (spr.) Sędziowie Sędzia NSA Andrzej Jurkiewicz Sędzia del. WSA Arkadiusz Blewązka Protokolant asystent sędziego Katarzyna Miller po rozpoznaniu w dniu 6 maja 2015 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej małoletniego M. S. reprezentowanego przez przedstawiciela ustawowego O. S. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 4 lipca 2013 r. sygn. akt IV SA/Wa 924/13 w sprawie ze skargi małoletniego M. S. reprezentowanego przez przedstawiciela ustawowego O. S. na decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia [...] lutego 2013 r. nr [...] w przedmiocie odmowy stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego 1) oddala skargę kasacyjną; 2) zasądza od M. S. na rzecz Ministra Spraw Wewnętrznych kwotę 120 zł (sto dwadzieścia złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.

Zaskarżonym wyrokiem z 4 lipca 2013 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargę małoletniego M. S., reprezentowanego przez przedstawiciela ustawowego O. S., na decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych z [...] lutego 2013 r. w przedmiocie odmowy stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego przez skarżącego.

W uzasadnieniu wyroku Sąd przytoczył następujące okoliczności faktyczne i prawne sprawy.

W dniu 20 lipca 2012 r. skarżący wystąpił z wnioskiem o stwierdzenie posiadania obywatelstwa polskiego, wskazując, że M. S. urodził się [...] września 2010 r. jako dziecko obywatela polskiego O. S. Do wniosku został załączony amerykański akt urodzenia skarżącego wraz z tłumaczeniem na język polski, z którego wynika, że rodzicami skarżącego są O. S. i D. H. Ponadto strona przedstawiła decyzję Wojewody Mazowieckiego z [...] września 2007 r. stwierdzającą posiadanie obywatelstwa polskiego przez O. S.

Organ pierwszej instancji wezwał stronę do przedstawienia aktu małżeństwa rodziców skarżącego lub aktu uznania dziecka przez ojca, a także o udzielenie informacji, czy matka skarżącego posiada polskie obywatelstwo. W odpowiedzi na wezwanie pełnomocnik wnioskodawcy przesłał uwierzytelnioną kopię postanowienia Sądu Najwyższego Stanu [...] z [...] września 2010 r., sygn. akt [...] wraz z tłumaczeniem przysięgłym na język polski, jednocześnie informując, że nie będzie załączał do wniosku jakichkolwiek dodatkowych dokumentów i wniósł o niezwłoczne wydanie rozstrzygnięcia w sprawie na podstawie dotychczas zgromadzonego materiału dowodowego. Z orzeczenia Sądu Najwyższego Stanu [...] z [...] września 2010 r. wynika, że O. S. i D. H. (obaj płci męskiej) są naturalnymi, wspólnymi i równoprawnymi rodzicami dzieci bliźniąt (skarżącego i jego brata) urodzonych z matki zastępczej K. C. W orzeczeniu Sąd stwierdził, że matka biologiczna nie jest naturalną, genetyczną ani prawną matką urodzonych przez siebie dzieci i nie będzie miała żadnych praw i obowiązków rodzicielskich. Żadnych praw i obowiązków w stosunku do tych dzieci nie będzi miał także mąż matki biologicznej – D. C. Bezpośrednią, pełną, wspólną i wyłączną pieczę prawną oraz opiekę fizyczną nad urodzonymi dziećmi będą sprawować O. S. i D. H.

Pismem z 22 października 2012 r. organ pierwszej instancji wezwał stronę do przedstawienia odpisu zupełnego aktu urodzenia skarżącego wydanego przez polski urząd stanu cywilnego. W odpowiedzi na wezwanie pełnomocnik skarżącego oświadczył, że nie będzie dołączał żadnych dodatkowych dokumentów i wniósł o wydanie rozstrzygnięcia w sprawie na podstawie dotychczas zgromadzonego materiału dowodowego.

Wojewoda Mazowiecki decyzją z [...] grudnia 2012 r. odmówił stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego przez małoletniego M. S. Organ uznał, że amerykański akt urodzenia skarżącego nie rozstrzyga kwestii, kto jest rodzicem skarżącego w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim (Dz.U. z 2000 r., Nr 28, poz. 353 ze zm.). W zagranicznym akcie urodzenia brak jest danych biologicznych rodziców skarżącego, co w konsekwencji uniemożliwia ustalenie jego rzeczywistego pochodzenia. Ponadto treść tego aktu jest sprzeczna z polskim porządkiem prawnym, ponieważ polskie przepisy nie przewidują możliwości wpisania jako rodziców dwóch osób tej samej płci. Organ pierwszej instancji odwołał się do art. 61 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 2012 r., Nr 788), wyjaśniając, że matką biologiczną M. S. jest K. C. z d. B. W polskim porządku prawnym obowiązuje domniemanie, że dziecko urodzone w trakcie trwania małżeństwa pochodzi od męża matki (art. 62 § 1 K.r.o.). Domniemanie to może zostać obalone na skutek powództwa o zaprzeczenie ojcostwa, poprzez ustalenie, że mąż matki nie jest ojcem dziecka. Przy czym w świetle art. 68 K.r.o. nie jest dopuszczalne zaprzeczenie ojcostwa w stosunku do dziecka poczętego w wyniku zabiegu medycznego, na który mąż matki wyraził zgodę.

Minister Spraw Wewnętrznych, po rozpatrzeniu odwołania, decyzją z [...] lutego 2013 r. utrzymał w mocy decyzję Wojewody Mazowieckiego z [...] grudnia 2012 r. odmawiającą stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego przez skarżącego. W uzasadnieniu decyzji Minister podkreślił, że rodzicami skarżącego w świetle prawa polskiego są K. C. i D. C. Oznacza to, że nie można przyjąć, iż w dacie urodzenia skarżącego O. S. był jego ojcem. Dowodem na ojcostwo O. S. nie może być akt urodzenia skarżącego wydany przez władze amerykańskie na podstawie postanowienia Sądu Najwyższego Stanu [...] z [...] września 2010 r., ponieważ skutki wynikające z tego orzeczenia stoją w sprzeczności z obowiązującym w Polsce porządkiem prawnym. Zdaniem organu odwoławczego przeniesienie na grunt prawa polskiego skutków orzeczenia Sądu Najwyższego Stanu [...] z [...] września 2010 r. godzi w polski porządek prawny. Mimo wezwania przez Ministra, strona nie wystąpiła do sądu powszechnego o uznanie postanowienia Sądu Najwyższego Stanu [...] z [...] września 2010 r. w trybie art. 1148 K.p.c., wskazując, że postanowienie to nie wymaga przeprowadzenia postępowania delibacyjnego. Zdaniem Ministra, zebrany w sprawie materiał dowodowy nie dawał zatem podstaw do stwierdzenia, że na podstawie ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim, jak i aktualnie obowiązującej ustawy z dnia 2 kwietnia 2009 r. o obywatelstwie polskim, małoletni skarżący nabył i posiada polskie obywatelstwo.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, oddalając skargę, wskazał, że zaskarżona decyzja odpowiada prawu. Kluczowym zagadnieniem w tej sprawie jest ocena skutków prawnych orzeczenia Sądu Najwyższego Stanu [...] z [...] września 2010 r. Strona, domagając się stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego, powołała się na amerykański akt urodzenia oraz postanowienie sądu amerykańskiego. Strona zobowiązana przez organ do złożenia aktu urodzenia M. S. wydanego przez polski urząd stanu cywilnego oraz aktu małżeństwa rodziców małoletniego lub aktu uznania dziecka przez ojca nie przedstawiła tych dokumentów. Sąd pierwszej instancji podzielił stanowisko organu, co do oceny amerykańskiego aktu urodzenia w kwestii skutków prawnych z niego wynikających jako godzących w polski porządek prawny. Wojewódzki Sąd Administracyjny podkreślił, że w przypadku orzeczenia sądu państwa obcego znaczenie ma art. 1145 K.p.c., normujący automatyczne uznanie orzeczenia zagranicznego bez potrzeby przeprowadzenia odrębnego postępowania oraz art. 1146 K.p.c. wskazujący, z jakich przyczyn orzeczenie sądu zagranicznego nie podlega uznaniu. Sąd pierwszej instancji podzielił argumentację organu, że uznanie skutków orzeczenia sądu amerykańskiego byłoby sprzeczne z podstawowymi zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej (klauzula porządku publicznego, określona w art. 1146 § 1 pkt 7 K.p.c.). Zagadnienie chronionego konstytucyjnie macierzyństwa, znajduje rozwinięcie w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym, w świetle którego matką jest kobieta, która urodziła dziecko (matka biologiczna). Polski porządek prawny według obecnych standardów prawa nie przewiduje możliwości uznania za rodzica osoby nie będącej matką biologiczną, czy też mężem tej kobiety lub mężczyzną, który dokonał aktu uznania dziecka. Jedynym wyjątkiem jest procedura adopcyjna. Z tych względów w tej sprawie nie można stosować art. 1145 K.p.c. Oznacza to, że postanowienie Sądu Najwyższego Stanu [...] z [...] września 2009 r. mogłoby stanowić podstawę rozstrzygnięcia organu jedynie w wypadku, gdyby wnioskodawca przedłoży orzeczenie sądu powszechnego uznające postanowienie Sądu Najwyższego Stanu [...] na gruncie prawa polskiego. Takie orzeczenie nie zostało przedłożone. Sąd pierwszej instancji uznał zatem, że organy administracji nie naruszyły art. 1145 K.p.c. poprzez nieuzasadnioną odmowę uznania skuteczności postanowienia Sądu Najwyższego Stanu [...] na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Organ co prawda nie wskazał konkretnego przepisu prawa, niemniej jednak stwierdził, że skutki prawne tego orzeczenia pozostają w sprzeczności z porządkiem prawnym RP, co wypełnia dyspozycję z art. 1146 § 1 pkt 7 K.p.c. Sąd pierwszej instancji przyznał rację skarżącemu, że zagraniczny akt urodzenia małoletniego skarżącego stanowi dowód na potrzeby postępowania przed polskim organem administracji na równi z innymi dowodami bez potrzeby wpisywania go do polskich ksiąg stanu cywilnego. Jednakże z dokumentu tego wynika, że rodzicami małoletniego są osoby tej samej płci. Organ miał podstawy do odmowy uznania skutków prawnych zagranicznego aktu urodzenia skarżącego, sporządzonego w oparciu o postanowienie Sądu Najwyższego Stanu [...], które to orzeczenie jest sprzeczne z porządkiem prawnym Rzeczypospolitej Polskiej.

W skardze kasacyjnej od tego wyroku skarżący, zaskarżając wyrok w całości, na podstawie art. 174 pkt 1 i 2 P.p.s.a., zarzucił:

1) niewłaściwe zastosowanie art. 34 w zw. z art. 8 ust. 2 Konstytucji RP oraz art. 4, 6 i 7 w zw. z art. 17 ust 4 ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim, polegające na odmowie stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego przez skarżącego pomimo tego, że w chwili jego urodzenia ojciec skarżącego posiadał polskie obywatelstwo,

2) niewłaściwe zastosowanie art. 4 ustawy z dnia 29 września 1986 r. Prawo o aktach stanu cywilnego (Dz. U. z 2004 r., Nr 161, poz. 1688 ze zm.) i art. 76 § 1 K.p.a. w związku z art. 1138 K.p.c. poprzez odmowę przyznania mocy dowodowej aktowi urodzenia małoletniego z powodu jego niezgodności z pozostałym zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym,

3) błędną wykładnię art. 1145 w zw. z art. 1146 § 1 pkt 7 i 1147 K.p.c. polegającą na przyjęciu, że orzeczenie Sądu Najwyższego Stanu [...] z [...] września 2010 r. może stanowić podstawę rozstrzygnięcia w sprawie, jedynie w razie uznania go za skuteczne na terytorium Polski przez sąd powszechny,

4) naruszenie art. 106 § 3 P.p.s.a. przez nierozpatrzenie złożonego w skardze wniosku dowodowego o przeprowadzenie dowodu z dokumentu, tj. testów DNA potwierdzających ojcostwo O. S. w stosunku do małoletniego skarżącego,

5) naruszenie art. 3 § 1 i 2, art. 134, art. 141 § 4, art. 145 § 1 pkt 1 lit. a i c, art. 151, a także art. 135 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. z 2012 r., poz. 270 ze zm.), dalej P.p.s.a. w zw. z art. 7, 76 § 1, art. 77, 80, 94 § 1 pkt 4 i art 138 § 2 K.p.a. poprzez: a) nieustalenie okoliczności wynikających z aktu urodzenia z powodu jego niezgodności z pozostałym zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym, b) pominięcie, iż O. S. jest biologicznym ojcem małoletniego skarżącego, c) brak dostrzeżenia, że w sprawie mogło wystąpić zagadnienie wstępne polegające na potrzebie uprzedniego uznania przez sąd powszechny orzeczenia Sądu Najwyższego Stanu [...] z [...] września 2010 r., d) nieodniesienie się do zarzutu skargi dotyczącego niedokonania przez Ministra Spraw Wewnętrznych oceny orzeczenia Sądu Najwyższego Stanu [...] na podstawie zasad ogólnych procedury administracyjnej, a zarazem brak poddania tego dowodu przez sąd administracyjny swobodnej ocenie.

W uzasadnieniu skargi kasacyjnej wskazano, że skarżący podziela stanowisko Sądu pierwszej instancji co do tego, że orzeczenie Sądu Najwyższego Stanu [...] z [...] września 2010 r. regulujące kwestie pochodzenia skarżącego pozostaje w sprzeczności z porządkiem prawnym Rzeczypospolitej Polskiej i nie podlega uznaniu z mocy prawa na podstawie art. 1145 K.p.c. Kwestia uznania tego orzeczenia wymaga przeprowadzenia odrębnego postępowania delibacyjnego przed sądem powszechnym. Oznacza to, że uznanie postanowienia Sądu Najwyższego Stanu [...] jest zagadnieniem wstępnym w rozumieniu art. 97 § 1 pkt 4 K.p.a. Tym samym organy administracji były zobowiązane do zawieszenia postępowania i wystąpienia do właściwego sądu o rozstrzygniecie zagadnienia wstępnego albo wezwanie strony do wystąpienia o to w oznaczonym czasie (art. 100 § 1 K.p.a). Organy naruszyły przepisy w tym zakresie. Ponadto odmowa z przyczyn formalnych przyznania szczególnej mocy dowodowej orzeczeniu Sądu Najwyższego Stanu [...] nie zwalniała organu administracji od dokonania jego oceny na podstawie ogólnych zasad (art. 7, 77 i 80 K.p.a.), tym bardziej, że dokument ten zawierał informację o biologicznym pochodzeniu małoletniego skarżącego. Wadliwie Sąd pierwszej instancji odmówił przyznania wartości dowodowej załączonemu aktowi urodzenia małoletniego skarżącego, uznając, że został sporządzony w oparciu o orzeczenie Sądu Najwyższego Stanu [...] z [...] września 2010 r., które z przyczyn formalnych nie może stanowić dowodu w sprawie. Podczas gdy, zgodnie z art. 4 Prawa o aktach stanu cywilnego, akty stanu cywilnego stanowią wyłączny dowód zdarzeń w nich stwierdzonych. Akt urodzenia, będący zagranicznym aktem stanu cywilnego stanowi wyłączny dowód zdarzeń w nim stwierdzonych, a więc określa pochodzenie określonej osoby od danych rodziców, także wtedy gdy nie został wpisany do polskich ksiąg stanu cywilnego. Nie można tego dowodu pominąć na okoliczność wskazania pochodzenia skarżącego. Ponadto w świetle Konstytucji nabycie obywatelstwa polskiego następuje przez urodzenie z rodziców będących obywatelami polskimi. Tym samym skoro O. S. jest biologicznym ojcem skarżącego (co wynika m.in. z testów DNA), to skarżący nabył obywatelstwo polskie.

Mając powyższe względy na uwadze skarżący wniósł o uchylenie w całości zaskarżonego wyroku oraz zaskarżonej decyzji Ministra Spraw Wewnętrznych z [...] lutego 2013 r. i utrzymanej nią w mocy decyzji Wojewody Mazowieckiego z [...] grudnia 2012 r., a także o zasądzenie kosztów wg norm przepisanych.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Skarga kasacyjna nie zawiera usprawiedliwionych podstaw.

W pierwszej kolejności należy odnieść się do zarzutu naruszenia przepisów postępowania w zakresie niezawieszenia przez Ministra Spraw Wewnętrznych postępowania w sprawie stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego przez skarżącego, mimo wystąpienia zagadnienia wstępnego w rozumieniu art. 97 § 1 pkt 4 K.p.a., polegającego na konieczności przeprowadzenia odrębnego postępowania przed sądem powszechnym w przedmiocie uznania postanowienia Sądu Najwyższego Stanu [...] z [...] września 2010 r. Skarżący podzielił ocenę Sądu pierwszej inastancji, że postanowienie z [...] września 2010 r. regulujące kwestię pochodzenia skarżącego jest sprzeczne z polskim porządkiem prawnym i nie podlega automatycznemu uznaniu na podstawie art. 1145 K.p.c. Z tych względów, zdaniem skarżącego, organ powinien zawiesić postępowanie, na podstawie art. 97 § 1 pkt 4 K.p.a. i wystąpić, na podstawie art. 100 § 1 K.p.a., do właściwego sądu o rozstrzygniecie zagadnienia wstępnego albo wezwać stronę do wystąpienia o to w oznaczonym czasie. Zarzut ten jest chybiony.

W świetle art. 1145 K.p.c. zasadą jest, że orzeczenia sądów państw obcych wydawane w sprawach cywilnych podlegają uznaniu w Polsce z mocy prawa (uznanie ex lege), chyba że istnieją przeszkody określone w art. 1146 K.p.c. Istota instytucji uznania zagranicznych orzeczeń sprowadza się do przeniesienia skutków prawnych orzeczenia wydanego w jednym państwie, na obszar innego państwa. System automatycznego uznania zagranicznego orzeczenia oznacza, że nie jest konieczne przeprowadzenie odrębnego postępowania i wydanie władczego aktu przez polski organ państwowy, aby zagraniczne orzeczenie wywoływało skutki prawne na terytorium Polski. Ocena, czy orzeczenie zagraniczne staje się skuteczne dokonywana jest ad hoc przez polski organ państwowy, przed którym toczy się postępowanie, dla którego wyniku znaczenie ma zagraniczne orzeczenie. Każdy organ państwowy samodzielnie ocenia, czy dane orzeczenie spełnia przesłanki uznania. Ocena ta nie wiąże jednak innych organów, które mogą w tym zakresie dojść do odmiennych wniosków, albowiem kwestia uznania jest rozpatrywana każdorazowo jako kwestia wstępna (por. T. Ereciński, Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Międzynarodowe postępowanie cywilne. Sąd polubowny (arbitrażowy), Warszawa 2012, s. 550.). Z uwagi na to, że kwestia ta może budzić wątpliwości i być oceniana w odmienny sposób przez poszczególne organy, w postępowaniu w którym powoływane jest zagraniczne orzeczenie, systemowi temu towarzyszy rozwiązanie pozwalające zainteresowanym podmiotom na przeprowadzenie odrębnego postępowania sądowego, którego celem jest wiążące dla tych podmiotów oraz sądów i innych organów ustalenie uznania danego orzeczenia. Stosownie do art. 1148 § 1 K.p.c. każdy, kto ma w tym interes prawny, może wystąpić do sądu z wnioskiem o ustalenie, że orzeczenia sądu państwa obcego podlega albo nie podlega uznaniu. Wniosku takiego nie może złożyć organ administracji publicznej prowadzący postępowanie administracyjne, nawet jeżeli ma wątpliwości co do uznania orzeczenia obcego sądu ex lege, albowiem nie ma on interesu prawnego w sprawie dotyczącej uznania tego orzeczenia. Przeprowadzenie postępowania, o którym mowa w art. 1148 § 1 K.p.c. nie stanowi formalnego warunku uznania lub odmowy uznania zagranicznego orzeczenia.

Wbrew zarzutom skargi kasacyjnej, w przypadku gdy organ administracji publicznej rozpoznający sprawę w zakresie stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego w oparciu o orzeczenie zagraniczne regulujące kwestię pochodzenia dziecka, stwierdzi, że w jego ocenie orzeczenie to nie podlega uznaniu, nie jest on zobowiązany do zawieszenia postępowania na podstawie art. 97 § 1 pkt 4 K.p.a. Stosownie do art. 97 § 1 pkt 4 K.p.a. organ administracji publicznej zawiesza postępowanie, gdy rozstrzygnięcie sprawy i wydanie decyzji zależy od uprzedniego rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego przez inny organ lub sąd. Stosowanie tego przepisu uwarunkowane jest tym, że rozstrzygnięcie sprawy administracyjnej będącej przedmiotem zawieszenia postępowania musi zależeć od uprzedniego rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego przez inny organ lub sąd. W doktrynie przyjmuje się, że z zakresu pojęcia zagadnienia wstępnego wyłączyć należy sytuacje, gdy do rozstrzygnięcia kwestii wynikłej w toku postępowania właściwy jest organ, przed którym postępowanie jest w toku. Jako zagadnienie wstępne można kwalifikować jedynie takie zagadnienie, którego rozstrzygnięcie należy do kompetencji innego organu administracji publicznej lub sądu powszechnego (zob. B. Adamiak, [w:] Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, red. B. Adamiak, J. Borkowski, Warszawa 2011, s. 378). Przepis art. 97 § 1 pkt 4 K.p.a. opiera się zatem na założeniu, że organ administracji nie jest uprawniony do rozstrzygania kwestii mającej stanowić zagadnienie wstępne. Tymczasem istotą systemu uznania automatycznego jest to, że każdy sąd i organ samodzielnie we własnym zakresie ocenia kwestię, czy orzeczenie zagraniczne podlega, czy też nie podlega uznaniu. W konsekwencji uprawniony do tego był także Minister Spraw Wewnętrznych, w sytuacji gdy dla rozpatrzenia sprawy dotyczącej stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego, znaczenie miała skuteczność orzeczenia zagranicznego regulującego kwestię pochodzenia skarżącego. Samo istnienie możliwości wszczęcia postępowania, na podstawie art. 1148 § 1 K.p.c., przed sądem powszechnym o ustalenie, czy orzecznie zagraniczne podlega, czy też nie podlega uznaniu, nie pozbawia – w systemie uznania ex lege – organu adminstracji publicznej kompetencji do oceny we własnym zakresie zagadnienia uznania orzeczenia sądu państwa obcego (por. K. Weitz, Uznanie ex lege zagranicznych orzeczeń a prawo o aktach stanu cywilnego, [w:] Prawo rodzinne w dobie przemian, red. P. Kasprzyk, P. Wiśniewski, Lublin 2010, s. 340). Odmienne stanowisko, prezentowane przez skarżącego, że art. 97 § 1 pkt 4 K.p.a. powinien mieć zastosowanie, jeżeli w postępowaniu przed organem administracji publicznej powołano orzeczenie zagraniczne, a organ ten odmawia jego uznania, w praktyce oznaczałoby negację systemu uznania automatycznego, albowiem zakładałoby, że organ ten nie ma kompetencji do samodzielnej oceny kwestii, czy orzeczenie to podlega czy też nie podlega uznaniu. Na marginesie należy również zwrócić uwagę, że strona, reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika, złożyła w toku postępowania administracyjnego oświadczenie (pismo z 16 stycznia 2013 r.), że nie wystąpi do sądu powszechnego o uznanie orzeczenia Sądu Najwyższego Stanu [...] z [...] września 2010 r.

Nietrafne są również podnoszone w skardze kasacyjnej zarzuty naruszenia art. 3 § 1 i 2, art. 134, 135, 141 § 4, art. 145 § 1 pkt 1 lit. a i c, art. 151 w związku z art. 7, 76 § 1, art. 77, 80 i 138 § 2 K.p.a., poprzez dokonanie niewłaściwej oceny zgormadzonego w sprawie materiału dowodowego, w szczególności postanowienia Sądu Najwyższego Stanu [...] z [...] września 2010 r. i nieuwzględnienie zawartych w nim informacji, kto jest genetycznym ojcem skarżącego.

Przede wszystkim należy wyjaśnić, że dla stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego nie ma znaczenia genetyczne pochodzenie dziecka. Zgodnie z art. 6 ust. 1 ustawy o obywatelstwie polskim, dziecko rodziców, z których jedno jest obywatelem polskim, drugie zaś obywatelem innego państwa, nabywa przez urodzenie obywatelstwo polskie. Pojęcie rodzica w rozumieniu przepisów ustawy o obywatelstwie polskim ma charakter prawny. Przez "rodziców" w polskim porządku prawnym rozumie się ojca i matkę. Przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, jednoznacznie wskazują w art. 619 K.r.o., że matką dziecka jest kobieta, która je urodziła (matka biologiczna). Natomiast domniemywa się, że ojcem dziecka jest mąż matki, jeżeli dziecko urodziło się w czasie trwania małżeństwa (art. 62 § 1 K.r.o.). Domniemanie to może zostać obalone tylko na skutek powództwa o zaprzeczenie ojcostwa. Stosownie do art. 68 K.r.o. zaprzeczenie ojcostwa nie jest dopuszczalne, jeżeli dziecko zostało poczęte w następstwie zabiegu medycznego, na który mąż matki wyraził zgodę. Przysposobić dziecko, mogą wyłącznie małżonkowie (art. 115 § 1 K.r.o.), a pojęcie "rodzicielstwa", czy “rodzice" zawsze odnoszone jest do osób różnej płci. Prawo polskie nie zna instytucji "rodziców jednopłciowych", ani "matki zastępczej", a także nie uznaje "umów o zastępcze macierzyństwo" (umów między dawcami komórki jajowej i nasienia a kobietą, która godzi się urodzić im dziecko i zobowiązuje się do zrzeczenia praw rodzicielskich wobec tego dziecka). Przyjmuje się, że umowa o zastępcze macierzyństwo jest nieważna, albowiem jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego, ponieważ człowiek traktowany jest w niej jak przedmiot. Polski system prawny nie przyznaje również tzw. związkom partnerskim praw rodzicielskich i nie umożliwia nadania takim stanom faktycznym atrybutu stanu regulowanego prawem. Z tych też powodów podobne stanowisko, w zakresie niemożności uznania osoby płci żeńskiej za ojca (rodzica) biologicznego dziecka, wyraził już Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 17 grudnia 2014 r., sygn. akt II OSK 1298/13.

Mając powyższe względy na uwadze należy podzielić ocenę Sądu pierwszej instancji, aprobującą stanowisko organu odwoławczego, że uznanie postanowienia Sądu Najwyższego Stanu [...] z [...] września 2010 r. byłoby sprzeczne z klauzulą porządku publicznego. Zgodnie z art. 1146 § 1 pkt 7 K.p.c. orzeczenie sądu państwa obcego nie podlega uznaniu, jeżeli uznanie byłoby sprzeczne z podstawowymi zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej (klauzula porządku publicznego). Klauzula ta ma istotne znaczenie w zakresie międzynarodowego obrotu prawnego, albowiem gwarantuje ochronę krajowego porządku prawnego przed przypadkami jego naruszenia przez nadanie skuteczności (uznanie) orzeczeniu nieodpowiadającemu fundamentalnym zasadom porządku prawnego. Sformułowanie zawarte w art. 1146 § 1 pkt 7 K.p.c. nie może być rozumiane jako wymaganie, aby orzeczenia zagraniczne był całkowicie zgodne ze wszystkimi przepisami prawa polskiego, nawet z przepisami bezwzględnie obowiązującymi. W ramach przesłanki porządku publicznego badaniu podlegają skutki prawne uznania danego orzeczenia. Nie chodzi o samą sprzeczność orzeczenia zagranicznego z podstawowymi zasadami naszego porządku prawnego, ale o to, by skutki uznania orzeczenia były nie do pogodzenia z tymi zasadami. Przez podstawowe zasady porządku prawnego należy rozumieć nie tylko fundamentalne zasady ustroju społeczno-politycznego, czyli zasady konstytucyjne, ale także naczelne zasady rządzące poszczególnymi dziedzinami prawa cywilnego, rodzinnego czy procesowego (zob. T. Ereciński, Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Międzynarodowe postępowanie cywilne. Sąd polubowny (arbitrażowy), Warszawa 2012, s. 586). W konsekwencji należy uznać, że organy administracji rozpatrujące sprawę w przedmiocie stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego miały podstawy do przyjęcia, że uznanie orzeczenia Sądu Najwyższego Stanu [...] z [...] września 2010 r. byłoby sprzeczne z podstawowymi zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej, w szczególności z naczelnymi zasadami rządzącymi prawem rodzinnym. W orzeczeniu tym, wydanym przed narodzinami skarżącego, Sąd Najwyższy Stanu [...] stwierdził bowiem, że naturalnymi, wspólnymi, równoprawnymi rodzicami skarżącego urodzonego z matki zastępczej K. C. są O. S. i D. H. (obydwaj płci męskiej). Ponadto uznano, że matka biologiczna nie jest naturalną, genetyczną ani prawną matką skarżącego i nie będzie miała żadnych praw i obowiązków rodzicielskich (to samo odnosi się do męża matki biologicznej). Taka treść orzeczenia i skutki z niego wynikające godzą w podstawowe zasady porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej. Tym samym ocena skutków prawnych postanowienia Sądu Najwyższego Stanu [...] zaprezentowana przez organy obu instancji i zaakceptowana przez Wojewódzki Sąd Administracyjny nie narusza wskazywanych w podstawach kasacyjnych art. 3 § 1 i 2, art. 134, 135, 141 § 4, art. 145 § 1 pkt 1 lit. a i c, art. 151 w związku z art. 7, 76 § 1, art. 77, 80 i 138 § 2 K.p.a. ani przepisów postępowania cywilnego art. 1145 w zw. z art. 1146 § 1 pkt 7 i 1147 K.p.c.

Z podobnych względów organy administracji miały podstawy do odmowy uznania skutków prawnych wynikających z amerykańskiego aktu urodzenia skarżącego, wydanego na podstawie postanowienia Sądu Najwyższego Stanu [...] z [...] września 2010 r. W amerykańskim akcie urodzenia wskazano bowiem, że ojcem skarżącego jest O. S., a matką (rodzicem) jest D. H., będący mężczyzną. Jakkolwiek rację ma skarżący, że co do zasady zagraniczny akt urodzenia stanowi wyłączny dowód zdarzeń w nim stwierdzonych, to jednak nie podważa to trafności wyrażonej w zaskarżonym wyroku oceny, że decyzja Ministra Spraw Wewnętrznych z [...] lutego 2013 r. nie narusza art. 4 Prawa o aktach stanu cywilnego w związku z art. 1138 K.p.c.

Zgodnie z art. 4 Prawa o aktach stanu cywilnego, obowiązującego w dacie wydania zaskarżonej decyzji, akty stanu cywilnego stanowią wyłączny dowód zdarzeń w nich stwierdzonych; ich niezgodność z prawdą może być udowodniona jedynie w postępowaniu sądowym. Zagraniczne dokumenty urzędowe, w tym także akty stanu cywilnego mają moc dowodową na równi z polskimi dokumentami urzędowymi (art. 1138 K.p.c.). Moc dowodowa zagranicznego aktu stanu cywilnego nie zależy od wpisania go do polskich ksiąg stanu cywilnego na podstawie art. 73 ust. 1 Prawa o aktach stanu cywilnego. Stanowisko, że akt stanu cywilnego sporządzony za granicą stanowi wyłączny dowód zdarzeń w nim stwierdzonych także wtedy, gdy nie został wpisany do polskich ksiąg stanu cywilnego, zostało wyrażone w uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 20 listopada 2012 r., sygn. akt III CZP 58/12 (OSNC z 2013 r., nr 5, poz. 55). Słusznie zatem skarżący podniósł, że co do zasady zagraniczny akt urodzenia stanowi wyłączny dowód zdarzeń w nim stwierdzonych. Nie można jednak podzielić zarzutów skargi kasacyjnej, że organy administracji oraz Wojewódzki Sąd Administracyjny, niewłaściwie oceniły amerykański akt urodzenia skarżącego i w konsekwencji wadliwie odmówiły stwierdzenia posiadania obywatestwa polskiego przez skarżącego, który powołując się na ten akt urodzenia, wskazywał, że jest dzieckiem obywatela polskiego. Należy bowiem zwrócić uwagę, że wywodzenie skutków prawnych z treści zagranicznych aktów stanu cywilnego jest czym innym niż "uznanie" zagranicznego aktu stanu cywilnego. Zagraniczny dokument urzędowy, jakim jest akt stanu cywilnego, zawsze pozostaje ważnym dowodem, że dane zdarzenie miało miejsce i według określonego systemu normatywnego wywołuje skutki prawne. Skutków tych nie można całkowicie ignorować, jednakże nie wszystkie skutki prawne można przeniosić na grunt prawa polskiego (por. M. Wojewoda, [w:] System Prawa Prywatnego. Prawo prywatne międzynarodowe. Tom 20c, red. M. Pazdan, Warszawa 2015, s. 612-613). Oznacza to, że każdorazowo należy badać jakie skutki prawne wywodzone z zagranicznych aktów stanu cywilnego mogą zostać zastosowane na płaszczyźnie prawa polskiego. Jeżeli treść wynikająca z zagranicznego aktu stanu cywilnego, w szczególności aktu urodzenia jest sprzeczna z istniejącym porządkiem prawnym, to wówczas istnieją podstawy do odstąpienia od zasady, że moc dowodowa zagranicznego aktu stanu cywilnego jest równa mocy dowodowej polskiego aktu stanu cywilnego. Podstawę do odstąpienia od tej zasady stanowią przepisy ustawy z dnia 4 lutego 2011 r. Prawo prywatne międzynarodowe (Dz.U. Nr 80, poz. 432 ze zm.). Prawo prywatne międzynarodowe reguluje właściwość prawa dla stosunków z zakresu prawa prywatnego związnych z więcej niż jednym państwem (art. 1). Zgodnie z art. 7 ust. 1 Prawa prywatnego międzynarodowego, prawa obcego nie stosuje się, jeżeli jego stosowanie miałoby skutki sprzeczne z podstawowymi zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej. Jest to tzw. klauzula porządku publicznego. Klauzula, wyrażona w art. 7 ust. 1 Prawa prywatnego międzynarodowego, tak jak klauzula porządku publicznego, wymieniona w art. 1146 § 1 pkt 7 K.p.c., stanowi zabezpieczenie przed skutkami zastosowania prawa obcego przewidującego rozwiązania godzące w podstawowe (m.in. konstytucyjne) wartości akceptowane w Polsce.

W doktrynie wskazuje się, że zastosowanie klauzuli porządku publicznego aktualizuje nie sama ogólna sprzeczność obcych przepisów prawa z zasadą porządku publicznego, lecz przede wszystkim skutek zastosowania zagranicznego prawa (por. P. Mostowik, [w:] System Prawa Prywatnego. Prawo prywatne międzynarodowe. Tom 20c, red. M. Pazdan, Warszawa 2015, s. 309). Takie nieakceptowane skutki prawne mogą wynikać w niektórych systemach prawnych z zerwania powiązania między biologią a prawem rodzinnym, w szczególności z uznania umów o zastępcze macierzyństwo, czy “rodziców jednopłciowych". Wprowadzenie tego typu regulacji tworzy pewien rodzaj fikcji prawnego pochodzenia dziecka nie od rodziców o odmiennej płci, ale od osób tej samej płci, co stoi w sprzeczności z podstawowymi zasadami polskiego porządku prawnego. Nie ulega wątpliwości, że przy ustalaniu podstawowych zasad porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej - na użytek klauzuli porządku publicznego - należy brać pod uwagę m.in. art. 18 Konstytucji i wynikającą z niego zasadę nakazującą jako małżeństwo traktować w Polsce jedynie związek heteroseksualny, art. 30 Konstytucji chroniący godność człowieka (dziecka) oraz podstawowe zasady prawa rodzinnego. Fundamentalną zasadą polskiego porządku prawnego, co zostało już wcześniej przeanalizowane, jest to, że dziecko może mieć najwyżej dwoje rodziców, którymi są matka, będąca kobietą i ojciec, będący mężczyzną, co wiąże się z biologicznym pochodzeniem dziecka (ewentualnie matka i ojciec adopcyjny), a także to, że dziecko nie może być przedmiotem umowy i zostać pozbawione swojej tożsamości związanej z naturalnym pochodzeniem.

W piśmiennictwie przyjmuje się, że uznanie zagranicznych aktów stanu cywilnego i przyznanie im mocy dowodowej niezależnie od dokonania ich transkrypcji nie jest tożsame z bezwarunkowym uznawaniem ich skutków prawnych, np. w zakresie pochodzenia dziecka od osób tej samej płci. Stąd też istnieją podstawy do odmowy uznania skutku zagranicznego aktu ojcostwa mężczyzny niebędącego mężem matki w razie domniemania pochodzenia dziecka z małżeństwa, czy też aktu stwierdzającego pochodzenie dziecka od rodziców tej samej płci. Uzasadnieniem takiej odmowy jest ogólna zasada nienaruszania przez skutki zagranicznych dokumentów podstawowych zasad polskiego porządku prawnego, wyrażona w art. 7 Prawa prywatnego międzynarodowego oraz art. 1146 § 1 pkt 7 K.p.c. (por. P. Mostowik, [w:] System Prawa Prywatnego. Prawo prywatne międzynarodowe. Tom 20c, red. M. Pazdan, Warszawa 2015, s. 293). Podobny pogląd, że przepis art. 7 ust. 1 Prawa prywatnego międzynarodowego ma znaczenie dla wykładni prawa publicznego, w zakresie w jakim zdarzenia cywilnoprawne są podstawą dokonywania czynności publicznoprawnych, prezentowany jest w orzecznictwie (por. wyroki Naczelnego Sądu Administracyjnego z 10 czerwca 2013 r., sygn. akt II OSK 475/12 oraz z 17 grudnia 2014 r., sygn. akt II OSK 1298/13). Tym samym klauzulę porządku publicznego stosuje się do oceny skutków prawnych jakie wywołuje zagraniczny akt stanu cywilnego. Skoro zatem zagraniczny akt urodzenia skarżącego, wydany na podstawie postanowienia Sądu Najwyższego Stanu [...] z [...] września 2010 r., wskazuje jako rodziców skarżącego dwóch mężczyzn i uznaje tym samym umowę o macierzyństwo zastęczne, to stoi on w sprzeczności podstawowymi zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej. Uniemożliwia to przyznanie skutków prawnych zagranicznemu aktowi urodzenia skarżącego. Pogląd przeciwny oznaczałby zaakceptowanie skutków umowy o macierzyństwo zastępcze, mającej za przedmiot dziecko oraz uznanie postanowienia Sądu Najwyższego Stanu [...] w polskim prawie, co naruszałoby klauzulę porządku publicznego. Podstawę uznania za rodziców w rozumieniu art. 6 ust. 1 ustawy o obywatelstwie polskim, może stanowić tylko taki akt urodzenia sporządzony za granicą, którego skutki prawne nie naruszają klauzuli porządku publicznego, o której mowa w art. 7 Prawa prywatnego międzynarodowego. Tym samym za rodzica skarżącego w rozumieniu art. 6 ust. 1 ustawy o obywatelstwie polskim nie można uznać O. S., albowiem podstawę takiego uznania stanowiłby zagraniczny akt stanu cywilnego, którego skutki prawne naruszają podstawowe zasady porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej, ponieważ wskazuje on jako matkę (rodzica) dziecka mężczyznę i został wydany w oparciu o umowę o macierzyństwo zastępcze.

Nie może odnieść również skutku zarzut naruszenia art. 106 § 3 P.p.s.a, który wnoszący skargę kasacyjną wiąże z nierozpatrzeniem złożonego w skardze wniosku dowodowego o przeprowadzenie dowodu z dokumentu – testów DNA – potwierdzających, że ojcem genetycznym skarżącego jest O. S. W świetle art. 106 § 3 P.p.s.a., sąd może z urzędu lub na wniosek stron przeprowadzić dowody uzupełniające z dokumentów, jeżeli jest to niezbędne do wyjaśnienia istotnych wątpliwości i nie spowoduje nadmiernego przedłużenia postępowania w sprawie. Przeprowadzenie dowodu z testów DNA nie miałoby wpływu na wynik sprawy, albowiem jak zostało już wskazane kwestia genetycznego pochodzenia dziecka nie ma znaczenia w postępowaniu w sprawie stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego, albowiem pojęcie rodzica w rozumieniu przepisów ustawy o obywatelstwie polskim ma charakter prawny i decydujące znaczenia mają podstawowe zasady polskiego prawa rodzinnego dotyczące sposobu ustalenia pochodzenia dziecka.

Naczelny Sąd Administracyjny, stosownie do art. 183 § 1 P.p.s.a., rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej. Związanie Naczelnego Sądu Administracyjnego granicami skargi kasacyjnej oznacza, że Sąd może odnieść się do tych zarzutów, które przytoczone są w podstawach kasacyjnych jako zarzuty naruszenia wskazanych przepisów prawnych. Prawo strony do przytaczania nowego uzasadnienia podstaw kasacyjnych oznacza możność powołania nowej argumentacji na ich poparcie, a nie podnoszenia nowych zarzutów, które nie zostały zawarte w podstawach kasacyjnych. Z tych względów podniesiony dopiero w piśmie z 20 marca 2015 r., a niezawarty w skardze kasacyjnej zarzut naruszenia prawa do poszanowania życia prywatnego, o którym mowa w art. 8 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r. (Dz.U. z 1993 r., Nr 61, poz. 284 ze zm.), nie podlegał ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego. Na marginesie należy jedynie wskazać, że powoływane przez skarżącego wyroki Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu z dnia 26 czerwca 2014 r., w sprawie nr 65192/11 Mennesson przeciwko Francji oraz w sprawie nr 65941/11 Labassee przeciwko Francji i ocena prawna w nich zawarta dotyczyły innego stanu faktycznego. W rozpoznawanej sprawie na polskie obywatelstwo powołuje się tylko jeden z wpisanych w amerykańskim akcie urodzenia rodziców skarżącego, a problem nie dotyczy możliwości wspólnego zamieszkania (opiekunowie prawni małoletniego skarżącego nie zamieszkują w Polsce, a ich centrum życiowe znajduje się na terytorium Izraela), a jedynie wywołania skutku w postaci uzyskania dodatkowego obywatelstwa.

Mając powyższe względy na uwadze należy uznać, że żądanie stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego, wywodzonego z faktu nabycia przez skarżącego tego obywatelstwa przez urodzenie na podstawie art. 6 ust. 1 ustawy o obywatelstwie polskim nie znajduje oparcia w zgromadzonym materiale dowodowym. W toku postępowania nie zostało dowiedzione, że rodzicem skarżącego jest obywatel polski, albowiem przedstawiony zagraniczny akt urodzenia oraz postanowienie Sądu Najwyższego Stanu [...] stoją w sprzeczności z zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej, co uniemożliwia przyznanie tym dokumentom skutków prawnych na terytorium Polski. W konsekwencji nie można mówić o naruszeniu art. 4, 6 i 7 ustawy o obywatelstwie polskim ani art. 34 w związku z art. 8 ust. 2 Konstytucji. W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego zaskarżony wyrok odpowiada prawu.

W tym stanie rzeczy Naczelny Sąd Administracyjny, na podstawie art. 184 P.p.s.a. oddalił skargę kasacyjną.

O kosztach postępowania kasacyjnego Naczelny Sąd Administracyjny orzekł na podstawie art. 204 pkt 1 P.p.s.a.