Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: sędzia NSA Małgorzata Miron (spr.) po rozpoznaniu w dniu 19 stycznia 2024 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej zażalenia Grupy Wyborców Gminy Baranowo na postanowienie Komisarza Wyborczego w Ostrołęce I z dnia 8 stycznia 2024 r. o odmowie przywrócenia terminu do wniesienia skargi postanawia: na podstawie art. 155 § 1 w zw. z art. 193 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2023 r., poz. 1634 ze zm.) poinformować Państwową Komisję Wyborczą o stwierdzonych w toku rozpoznania sprawy istotnych naruszeniach prawa przez Komisarza Wyborczego w Ostrołęce I.

Naczelny Sąd Administracyjny w toku rozpoznawania sprawy o sygn. akt II OKW 40/24 stwierdził istotne naruszenia prawa przez Komisarza Wyborczego w Ostrołęce I, do których doszło w związku z wniesieniem przez Grupę Wyborców Gminy Baranowo skargi na postanowienie Komisarza Wyborczego w Ostrołęce I z dnia 22 grudnia 2023 r. nr 163/2023 w sprawie podziału Gminy Baranowo na okręgi wyborcze, ustalenia ich granic, numerów oraz liczby radnych wybieranych w każdym okręgu.

W dniu 16 stycznia 2024 r. do Naczelnego Sądu Administracyjnego wpłynęło przekazane przez Komisarza Wyborczego w Ostrołęce I (dalej: "Komisarz Wyborczy") zażalenie Grupy Wyborców Gminy Baranowo na postanowienie Komisarza Wyborczego z dnia 8 stycznia 2024 r. o odmowie przywrócenia terminu do wniesienia skargi. Sprawa została zarejestrowana pod sygn. akt II OKW 40/24.

Zaskarżone postanowienie zapadło w następującym stanie faktycznym i prawnym sprawy:

Postanowieniem z dnia 22 grudnia 2023 r. nr 163/2023 Komisarz Wyborczy, działając na podstawie art. 419 § 2 w związku z art. 419 § 2a ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. – Kodeks wyborczy (Dz.U. z 2023 r., poz. 2048; dalej: "Kodeks wyborczy"), dokonał podziału Gminy Baranowo na okręgi wyborcze, ustalił ich granice, numery oraz liczbę radnych wybieranych w każdym okręgu.

W dniu 27 grudnia 2023 r. Grupa Wyborców Gminy Baranowo wniosła skargę na powyższe postanowienie.

Postanowieniem z dnia 28 grudnia 2023 r. nr 167/2023 Komisarz Wyborczy odmówił przyjęcia skargi mieszkańców Gminy Baranowo na ww. postanowienie z dnia 22 grudnia 2023 r. nr 163/2023. Jako podstawę prawną rozstrzygnięcia wskazano art. 167 § 1 pkt 1 i 3 w związku z art. 420 § 1 Kodeksu wyborczego. W uzasadnieniu postanowienia wskazano, że po weryfikacji podpisów wyborców składających skargę na postanowienie z dnia 22 grudnia 2023 r. nr 163/2023 ustalono, że na 15 wyborców jeden z nich, wymieniony pod poz. 2, nie jest ujęty w Centralnym Rejestrze Wyborców poprzez brak meldunku pod wskazanym adresem. Wobec powyższego skarga wyborców Gminy Baranowo nie spełnia wymogów formalnych.

W dniu 30 grudnia 2023 r. A. B. – jedna z osób podpisanych pod skargą na postanowienie z dnia 22 grudnia 2023 r. nr 163/2023, przesłał drogą elektroniczną przez ePUAP do Komisarza Wyborczego pismo dotyczące postanowienia z dnia 28 grudnia 2023 r. nr 167/2023. Załącznikiem do ww. pisma głównego było pismo (skan dokumentu) "Wyjaśnienie" z dnia 29 grudnia 2023 r., pod którym widniały podpisy Grupy Wyborców Gminy Baranowo (17 osób). W treści ostatnio wymienionego pisma wskazano przyczyny błędnego podania adresu zamieszkania (zamiast adresu zameldowania) jednego z wyborców podpisanych pod skargą. Wyjaśniono, że wskazana osoba jest mieszkańcem Gminy Baranowo zameldowanym w C. Wniesiono o uwzględnienie wyjaśnienia i przyjęcie skargi do ponownego rozpatrzenia.

W następstwie powyższego Komisarz Wyborczy w dniu 8 stycznia 2024 r. wydał postanowienie, którym – po rozpatrzeniu pisma A. B., [...], z dnia 30 grudnia 2023 r. w sprawie przywrócenia terminu na wniesienie skargi na postanowienie Komisarza Wyborczego z dnia 22 grudnia 2023 r. nr 163/2023 – odmówił przywrócenia terminu na wniesienie skargi. Jako podstawę prawną rozstrzygnięcia wskazano art. 59 § 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2023 r., poz. 775; dalej: "k.p.a.") w związku z art. 420 § 1 Kodeksu wyborczego.

W ocenie Komisarza Wyborczego rozważenia wymagało, jak potraktować wskazane pismo [...], albowiem Kodeks wyborczy nie przewiduje uzupełniania skargi na postanowienie komisarza wyborczego, o jakim mowa w art. 420 § 1 w zw. z art. 419 § 2 w zw. z art. 419 § 2a Kodeksu wyborczego. Uznano zatem, że jest to prośba o przywrócenie terminu, o jakiej mowa w art. 58 § 1 k.p.a. Zdaniem Komisarza Wyborczego wniosek [...] potraktowany jako prośba o przywrócenie terminu nie mógł być jednak uwzględniony. Powołując się na art. 58 § 1 i 2 k.p.a. wskazał, że we wniosku nie zawarto uprawdopodobnienia, że uchybienie terminowi nastąpiło bez winy. Dodatkowo równocześnie z prośbą o przywrócenie terminu nie dokonano czynności, dla jakiej określony był termin. Z uwagi na wskazane okoliczności wniosek nie mógł zostać uwzględniony.

W postanowieniu zawarto również pouczenie, że na niniejsze postanowienie przysługuje zażalenie do Naczelnego Sądu Administracyjnego za pośrednictwem Komisarza Wyborczego w Ostrołęce I, w ciągu 7 dni od dnia otrzymania postanowienia.

Stosując się do powyższego pouczenia, Grupa Wyborców Gminy Baranowo (w liczbie 20) wniosła do Naczelnego Sądu Administracyjnego, za pośrednictwem Komisarza Wyborczego, zażalenie na postanowienie z dnia 8 stycznia 2024 r. o odmowie przywrócenia terminu do wniesienia skargi. Skarżący wnieśli o uchylenie skarżonego postanowienia i nakazanie Komisarzowi Wyborczemu przekazania akt sprawy – skargi mieszkańców Gminy Baranowo na postanowienie w sprawie podziału Gminy Baranowo na okręgi wyborcze. W ocenie skarżących pismo z dnia 30 grudnia 2023 r. należało zakwalifikować jako wezwanie na usunięcia naruszenia prawa, niejako wniosek o reasumpcję postanowienia z dnia 28 grudnia 2023 r. nr 167/2023. Tym samym należało prawidłowo zakwalifikować skargę na postanowienie w sprawie podziału Gminy Baranowo na okręgi wyborcze i przekazać to pismo do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Zdaniem skarżących skarga była bowiem sporządzona i wniesiona skutecznie.

W odpowiedzi na powyższe Komisarz Wyborczy w piśmie z dnia 12 stycznia 2024 r. wniósł o oddalenie zażalenia i utrzymanie w mocy zaskarżonego postanowienia. Jego zdaniem w zażaleniu nie wyjaśniono, w jaki inny, a zgodny z procedurą sposób należało potraktować ich pismo z dnia 30 grudnia 2023 r. Komisarz Wyborczy podtrzymał dotychczasowe stanowisko w sprawie, że pierwotna skarga mieszkańców na postanowienie z dnia 22 grudnia 2023 r. nr 163/2023 nie spełniała warunków, a zatem nie mógł jej być nadany bieg.

W rozpatrywanej sprawie doszło do istotnych naruszeń prawa przez Komisarza Wyborczego.

Przepisy prawa, w tym Kodeksu wyborczego, nie przewidują uprawnienia komisarza wyborczego do decydowania o przyjęciu albo odmowie przyjęcia skargi na postanowienie w sprawach okręgów wyborczych. Wyłącznie Naczelny Sąd Administracyjny jest właściwy do oceny dopuszczalności i spełnienia wymogów formalnych skargi, o której mowa w art. 420 Kodeksu wyborczego. Przepis art. 420 § 1 Kodeksu wyborczego w sposób jednoznaczny określa obowiązki komisarza wyborczego w przypadku wniesienia skargi na jego postanowienie w sprawach okręgów wyborczych, wśród których brak jest kompetencji do orzekania przez komisarza wyborczego w przedmiocie przywrócenia terminu do wniesienia skargi czy jakiegokolwiek innego rozstrzygania o odmowie nadania dalszego biegu wniesionej skardze. Stanowisko co do spełnienia wymogów formalnych skargi, np. dochowania terminu jej wniesienia czy legitymacji podmiotu wnoszącego skargę, komisarz wyborczy winien zawrzeć w odpowiedzi na skargę, ewentualnie w odrębnym piśmie przedstawić wynik weryfikacji skarżących występujących jako grupa wyborców (tj. informację o posiadaniu praw wyborczych przez wnoszących skargę).

Brak jest podstaw prawnych do wydania przez komisarza wyborczego postanowienia o odmowie przyjęcia skargi na postanowienie w sprawach okręgów wyborczych, jak też rozstrzygania przez komisarza wyborczego w przedmiocie przywrócenia terminu do wniesienia skargi. Rozstrzygnięcie komisarza wyborczego w tych kwestiach nie wywołuje skutków prawnych. Nie jest ono też zaskarżalne, w szczególności nie stanowi ono "postanowienia komisarza wyborczego w sprawach okręgów wyborczych", na które przysługuje skarga w trybie art. 420 Kodeksu wyborczego bądź inny środek prawny, do rozpoznania którego właściwy byłby Naczelny Sąd Administracyjny. Błędne pouczenie o możliwości zaskarżenia postanowienia Komisarza Wyborczego z dnia 8 stycznia 2024 r. nie powoduje, że mogło być ono przedmiotem zaskarżenia do sądu administracyjnego.

W rezultacie doszło istotnych naruszeń prawa przez Komisarza Wyborczego. Wydane przez Komisarza Wyborczego postanowienia z dnia 28 grudnia 2023 r. nr 167/2023 o odmowie przyjęcia skargi i z dnia 8 stycznia 2024 r. o odmowie przywrócenia terminu do wniesieni skargi wydane zostały bez podstawy prawnej i w sprawie, w której komisarz wyborczy nie jest właściwy. Działania te spowodowały, że Grupa Wyborców Gminy Baranowo została pozbawiona możliwości skorzystania ze swoich ustawowych uprawnień polegających na zaskarżeniu do sądu administracyjnego postanowienia Komisarza Wyborczego z dnia 22 grudnia 2023 r. nr 163/2023 w sprawie podziału Gminy Baranowo na okręgi wyborcze, ustalenia ich granic, numerów oraz liczby radnych wybieranych w każdym okręgu. Jednocześnie Naczelny Sąd Administracyjny zwraca uwagę, że Komisarz Wyborczy nadal nie zrealizował ustawowego obowiązku przekazania Naczelnemu Sądowi Administracyjnemu skargi Grupy Wyborców Gminy Baranowo na ww. postanowienie z dnia 22 grudnia 2023 r. nr 163/2023 – wraz z kompletnymi i uporządkowanymi aktami sprawy i odpowiedzią na skargę, do czego zobowiązuje go art. 420 § 1 Kodeksu wyborczego, zakreślając termin 2 dni od wpływu skargi.

Wymaga przy tym podkreślenia, że wniesione zażalenie Grupy Wyborców Gminy Baranowo zarejestrowane pod sygn. akt II OKW 40/24 podlega odrzuceniu jako niedopuszczane. Brak możliwości merytorycznego rozpoznania zażalenia nie pozwala Naczelnemu Sądowi Administracyjnemu na wyeliminowanie z obrotu prawnego ww. postanowień Komisarza Wyborczego wydanych bez podstawy prawnej. W związku z powyższym, w ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego, konieczne stało się wydanie postanowienia informującego Państwową Komisję Wyborczą o istotnych naruszeniach prawa w rozpoznawanej sprawie w celu rozważenia możliwości podjęcia działań i wydania rozstrzygnięć określonych w art. 161 § 1 pkt 2 Kodeksu wyborczego.

Postanowienie informujące o istotnym naruszeniu prawa w rozpoznawanej sprawie skład orzekający Naczelnego Sądu Administracyjnego podjął na podstawie art. 155 § 1 w zw. z art. 193 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2023 r., poz. 1634 ze zm.; dalej: "p.p.s.a."), z obowiązkiem dla organu wynikającym z art. 155 § 2 ww. ustawy. Stosownie do art. 155 § 2 p.p.s.a. organ, który otrzymał postanowienie wydane na podstawie § 1 tego przepisu, obowiązany jest je rozpatrzyć i powiadomić w terminie trzydziestu dni sąd o zajętym stanowisku.