Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: sędzia NSA Cezary Pryca po rozpoznaniu w dniu 25 czerwca 2008 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Gospodarczej zażalenia "B. P." Spółki z o.o. w P. na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie z dnia 24 kwietnia 2008 r. sygn. akt I SA/Ol 689/07 w przedmiocie odmowy przyznania prawa pomocy w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych w sprawie ze skargi "B. P." Spółki z o.o. w P. na decyzję Dyrektora Izby Celnej w O. z dnia [...] października 2007 r. nr [...] w przedmiocie zmiany elementów zawartych w zgłoszeniu celnym oraz określenia kwoty podatku od towarów i usług postanawia: 1. uchylić zaskarżone postanowienie; 2. przyznać prawo pomocy w zakresie częściowym obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych.

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 24 kwietnia 2008 r., sygn. akt I SA/Ol 689/07 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie odmówił "B. P." Sp.

z o.o. z siedzibą w P. przyznania prawa pomocy w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych w sprawie ze skargi tej spółki na decyzję Dyrektora Izby Celnej w O. z dnia [...] października 2007 r. w przedmiocie zmiany elementów zawartych w zgłoszeniu celnym oraz określenia kwoty podatku od towarów i usług.

W uzasadnieniu Sąd podał, że "B. P." Sp. z o.o. w P. złożyła wniosek o przyznanie prawa pomocy, w którym zwróciła się o zwolnienie od kosztów sądowych. We wniosku podniesiono, że spółka nie posiada żadnych środków, które mogłyby zostać wykorzystane do uiszczenia wpisu od skargi. Wobec spółki prowadzona jest egzekucja na podstawie decyzji będących przedmiotem zaskarżenia, wymierzających spółce zobowiązania publicznoprawne w kwocie kilkudziesięciu milionów złotych. Ponadto wszystkie rachunki bankowe spółki zostały zablokowane. Podniosła, że nie jest w stanie spieniężyć posiadanego towaru, majątku ruchomego i nieruchomego ani praw majątkowych, gdyż są one przedmiotem egzekucji, jak również brak jest osób zainteresowanych zakupem składników przedsiębiorstwa, na którym ciążą zobowiązania.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie na podstawie złożonych oświadczeń i dokumentów uznał, że spółka nie wykazała przesłanek warunkujących przyznanie jej prawa pomocy we wnioskowanym zakresie. Sąd wskazał, że skarżąca mimo trudności finansowych nie zaprzestała prowadzenia działalności gospodarczej ani nie wszczęła postępowania upadłościowego czy naprawczego. W okresie od 1 stycznia do 30 września 2007 r. uzyskała dochód w wysokości 63.374,94 zł. Zainwestowała także w środki trwałe w budowie kwotę 7.574.134,20 zł, niezależnie czy przyjmie się, iż nastąpiło to w 2007 r., jak wynika z dokumentów, czy - jak twierdzi strona - było to wynikiem zmian w sprawozdaniach finansowych spowodowanych błędami księgowymi popełnionymi w 2006 r., kiedy to zbyt wcześnie zakwalifikowano dane środki jako środki trwałe, podczas gdy nie były one oddane do użytku.

Sąd stwierdził, że brak bieżących dochodów nie jest dostatecznym uzasadnieniem dla skutecznego żądania przez stronę zwolnienia od opłat sądowych. Sama spółka wskazała, że w 2007 r. zaciągnęła pożyczkę w kwocie 62.951,90 zł na pokrycie kosztów administracyjnych. W tym aspekcie bez znaczenia jest okoliczność jaki podmiot udzielił spółce tej pożyczki. Istotne jest bowiem, że skarżąca posiadała możliwość wygospodarowania znacznych środków pieniężnych. W konkluzji Sąd stwierdził, że odmawiając spółce przyznania prawa pomocy miał na uwadze, z jednej strony, wysokość obciążeń finansowych w danym postępowaniu, z drugiej zaś możliwości finansowe skarżącej w chwili składania tego wniosku i wysokość wpisu, który w niniejszej sprawie wynosi 1.321 zł. Sąd miał też na względzie wysokość dotychczas przyznanego spółce prawa pomocy.

W zażaleniu Spółka "B. P." zaskarżyła powyższe postanowienie w całości domagając się jego zmiany poprzez zwolnienie od kosztów sądowych w całości. W uzasadnieniu spółka nie zgodziła się z twierdzeniem Sądu, iż niewypłacalność spółki winna być wykazana w sposób formalny, to jest poprzez wystąpienie o ogłoszenie jej upadłości. Przepisy ustawy nakazują bowiem jedynie wykazanie, że spółka nie posiada obecnie środków na poniesienie kosztów sądowych. Spółka udowodniła również, że środki, które miała zgromadzone na koszty prowadzenia postępowań sądowych zostały zajęte w toku postępowania egzekucyjnego. Nie stanowi również argumentu przeciwko przyznaniu stronie prawa pomocy fakt, iż spółka była w stanie zaciągnąć pożyczkę w wysokości 63.374,94 zł. Spółka podniosła także, że w jej obecnej sytuacji finansowej nie jest możliwe uzyskanie jakiejkolwiek pożyczki czy kredytu na zasadach komercyjnych, ponieważ żadna instytucja nie podejmie takiego ryzyka. Odnosząc się do stwierdzenia Sądu, że spółka powinna była uzyskać dofinansowanie od wspólników, podkreśliła, że nałożenie dopłat jest możliwością, z której wspólnicy jedynie mogą, ale nie muszą skorzystać. W konkluzji spółka stwierdziła, że w 2007 r. poniosła stratę bilansową w kwocie 6.501.422,87 zł, co oznacza, że jej sytuacja nie pozwala na poniesienie kosztów sądowych w jakiejkolwiek części.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Zażalenie zasługuje na uwzględnienie.

Przystępując do oceny okoliczności wskazujących na aktualną trudną sytuację finansową Spółki wnoszącej zażalenie, Naczelny Sąd Administracyjny w składzie orzekającym w tej sprawie stwierdza na wstępie, że podziela stanowisko prezentowane w postanowieniach NSA z dnia 28 maja 2008 r. o sygn. akt I GZ 97/08 - I GZ 102/08 wydanych na skutek zażalenia Spółki "B. P." w P., przyznających tej spółce prawo pomocy w zakresie częściowym obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych. Z uwagi na ową aktualną sytuację finansową spółki uzasadnione jest oparcie rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie na podobnych motywach, jakie zaprezentował Naczelny Sąd Administracyjny w powołanych wyżej postanowieniach.

Należy przypomnieć, że stosownie do art. 246 § 2 pkt 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.), zwanej dalej p.p.s.a., osobie prawnej, a także innej jednostce organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej, prawo pomocy może być przyznane w zakresie częściowym, gdy wykaże, że nie ma dostatecznych środków na poniesienie pełnych kosztów postępowania. Ciężar dowodu powyższych okoliczności spoczywa na stronie, która ubiega się o przyznanie prawa pomocy. Świadczy o tym użycie we wskazanym przepisie zwrotu "gdy wykaże". Dodatkowo należy podkreślić, iż przyznanie prawa pomocy osobom prawnym i innym jednostkom organizacyjnym, przy spełnieniu przesłanek przewidzianych w przepisie art. 246 § 2 pkt 2 p.p.s.a., nie ma charakteru obowiązkowego. Sąd bowiem może, a nie musi, przyznać taką pomoc, gdy w oparciu o powyższy przepis uzna, że zachodzi taka potrzeba w świetle zapewnienia stronie realizacji zasady prawa do sądu.

Oceniając zasadność zażalenia, Naczelny Sąd Administracyjny wziął pod uwagę z jednej strony szeroko rozumiane możliwości finansowe skarżącej, a z drugiej wysokość obciążeń finansowych w tym postępowaniu oraz w analogicznych postępowaniach zawisłych przed sądem administracyjnym. Należy stwierdzić, że skarżąca wykazała brak dostatecznych środków na pokrycie kosztów postępowania sądowego, zwłaszcza gdy się weźmie pod uwagę znany Sądowi z urzędu fakt, że nie są to koszty jednostkowe do pokrycia w jednej sprawie, lecz dotyczą ponad 150 spraw, co nie może być obojętne dla oceny jej kondycji finansowej i związanej z tym możliwości ponoszenia kosztów sądowych.

Zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego, z uwagi na konsekwencje wynikające z faktu, iż NSA oddalił już 102 zażalenia spółki w przedmiocie przyznania prawa pomocy w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych, polegające na konieczności uiszczenia kosztów w wyżej wymienionych postępowaniach sądowych w łącznej kwocie prawie 200.000 zł, sytuacja finansowa "B. P." Sp. z o.o. w P. uległa pogorszeniu w stopniu uzasadniającym przyznanie prawa pomocy w żądanym zakresie.

W tym stanie rzeczy, Naczelny Sąd Administracyjny na podstawie art. 188 w związku z art. 197 p.p.s.a. uchylił zaskarżone postanowienie i przyznał skarżącej prawo pomocy w zakresie częściowym obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych, to jest zgodnie z wnioskiem strony.