Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Za brak odpowiedzi na krytykę prasową, podlegającej zaskarżeniu do sądu administracyjnego, można uznać brak reakcji krytykowanego, zawierającej jego stosunek do podniesionych w prasie zarzutów, a nie odpowiedź nierzetelną, czy z innych powodów nie satysfakcjonującą krytykującego.

Naczelny Sąd Administracyjny po rozpoznaniu sprawy ze skargi Redakcji prasowej biuletynu studentów P.W. "S" na pismo Ministerstwa Edukacji Narodowej z dnia 19.05.1999 r. w przedmiocie odmowy udzielenia odpowiedzi na krytykę prasową - oddala skargę.

Redakcja prasowa biuletynu studentów P.W. "S" zaskarżyła do Naczelnego Sądu Administracyjnego odmowę udzielenia odpowiedzi na krytykę prasowa. Odmowa została zawarta w piśmie Ministerstwa Edukacji Narodowej z dnia 19 maja 1999 r. i wiąże się z krytycznym tekstem prasowym, zamieszczonym w biuletynie "S" z lutego 1999 r. na temat rozpatrywania przez Ministra Edukacji Narodowej wniosku samorządu studenckiego o uchylenie zarządzenia Rektora Politechniki w sprawie udzielania pomocy socjalnej studentom. Zdaniem skarżącej redakcji stanowisko MEN w sprawie krytycznego wystąpienia prasowego, zawarte we wspomnianym piśmie MEN z dnia 19 maja 1999 r. nie odpowiada wymogom rzeczowej odpowiedzi na krytykę prasowa i dlatego stanowi odmowę udzielenia odpowiedzi na krytykę. Taka odmowa jest w świetle prawa równoznaczna z odmowa udzielenia informacji w rozumieniu art. 4 ust. 3 ustawy z dnia 26 stycznia 1984 r. - Prawo prasowe i w związku z tym podlega zaskarżeniu do sądu administracyjnego na podstawie art. 4 ust. 4 tej ustawy.

W odpowiedzi na skargę Minister Edukacji Narodowej wniósł o jej oddalenie, stwierdzając, że ministerstwo udzieliło skarżącej redakcji odpowiedzi na krytykę pismem z dnia 20 kwietnia 1999 r. W sprawie nie chodzi więc o nie udzielenie odpowiedzi na krytykę prasowa, a o zastrzeżenia co do treści tej odpowiedzi, która nie satysfakcjonuje skarżącej.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Kwestia sporna między stronami jest pismo Ministerstwa Edukacji Narodowej z dnia 20 kwietnia 1999 r., skierowane do redakcji "S" po wezwaniu do odpowiedzi na krytykę zawarta w tekście zamieszczonym w tym biuletynie. Skarżąca utrzymuje, że nie zawiera ono odpowiedzi na krytykę i traktując je jako odmowę udzielenia odpowiedzi domaga się ochrony prawnej na podstawie art. 4 ust. 4 ustawy z dnia 26 stycznia 1984 r. - Prawo prasowe. Trzeba w związku z tym przypomnieć, że w tekście zamieszczonym w numerze z lutego 1999 r. "S", sygnowanym /Men/ wypowiadano się na temat przewlekania przez Ministra Edukacji Narodowej rozpatrywania wniosku Samorządu Studenckiego Politechniki o uchylenie zarządzenia Rektora tej uczelni w sprawie wprowadzenia podwyżek opłat za miejsce w akademiku. Poza zarzutem nieterminowego rozpatrzenia tego wniosku tekst prasowy zawiera również opinię na temat znaczenia zwrotu "w porozumieniu" użytego na określenie zasad współdziałania rektora z samorządem studenckim w zakresie podejmowania rozstrzygnięć dotyczących świadczeń z zakresu pomocy materialnej dla studentów. Informuje ponadto o pewnych, bliżej nie określonych co do treści, kontaktach pomiędzy MEN a Rektorem uczelni, dotyczących zakwestionowanego zarządzenia Rektora.

Pismo MEN z dnia 20 kwietnia 1999 r. wyraźnie nawiązuje do tekstu w czasopiśmie. Zawarte w nim wyjaśnienia określono jako odpowiedź na ten artykuł prasowy. Odnoszą się one do zarzutów skierowanych pod adresem ministerstwa. Ministerstwo ustosunkowuje się do kwestii związanej z obowiązkiem współdziałania rektora z samorządem studenckim w zakresie podejmowania tego rodzaju rozstrzygnięć, wypowiada się na temat faksu MEN skierowanego do Rektora w czasie rozpatrywania przez MEN skargi samorządu.

Zestawienie treści tekstu prasowego i pisma MEN z dnia 20 kwietnia 1999 r. pozwala - zdaniem sądu - uznać to pismo za odpowiedź na krytykę prasowa w rozumieniu art. 6 ust. 2 ustawy - Prawo prasowe. Jest ono bowiem niewątpliwie reakcja na ów krytyczny tekst, odnoszący się do spraw w tym tekście poruszonych. Podzielając stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w uchwale z dnia 19 sierpnia 1987 r., III AZP 2/87 /OSNCP 1988 nr 2-3 poz. 25/, że brak odpowiedzi na krytykę prasowa przewidziana w art. 6 ustawy - Prawo prasowe, jest - w rozumieniu art. 4 ust. 3 tej ustawy - równoznaczny z odmowa udzielenia informacji i w związku z tym podlega zaskarżeniu do sądu administracyjnego na podstawie art. 4 ust. 4 ustawy - Naczelny Sąd Administracyjny w składzie orzekającym nie dopatruje się w rozpatrywanej sprawie istnienia tej zasadniczej przesłanki zaskarżenia. Nie sposób potraktować pisemnej reakcji na artykuł prasowy, odnoszącej się do treści tego artykułu jako brak odpowiedzi na przekazaną krytykę tylko dlatego, że nie satysfakcjonuje ona krytykującego.

Trzeba zauważyć, że przepis art. 6 ust. 2 ustawy - Prawo prasowe zobowiązuje jedynie do udzielenia odpowiedzi na przekazana krytykę bez zbędnej zwłoki, nie przewidując żadnych innych wymagań dla tej odpowiedzi. W tym samym przepisie art. 6 ust. 1 ustawy zobowiązuje się natomiast prasę do prawdziwego przedstawiania omawianych zjawisk. Przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 listopada 1995 r. w sprawie trybu udostępniania prasie informacji oraz organizacji i zadań rzeczników prasowych w urzędach organów administracji rządowej /Dz.U. nr 132 poz. 642/ nakazują zachowanie obiektywnego i rzeczowego stosunku do krytyki i interwencji prasowej /par. 5 ust. 2 i par. 6 ust. 2/. W świetle tych regulacji prawnych odpowiedź na krytykę prasowa jest tym, czym odpowiedź w potocznym tego słowa znaczeniu. Powinna być repliką, reakcja na postawione pytanie albo zarzut. Powinna odnosić się do treści tego pytania lub zarzutu, czyli wyrażać rzeczowy stosunek do krytyki zawartej w publikacji prasowej. W tych tylko granicach sąd administracyjny kontroluje wywiązanie się z obowiązku odpowiedzi na krytykę, wynikającego z art. 6 ust. 1 Prawa prasowego.

Poza kontrolą Naczelnego Sądu Administracyjnego, ograniczona do badania legalności działań podmiotów zobowiązanych do odpowiedzi na krytykę prasową pozostaje natomiast ocena merytoryczna treści tej odpowiedzi, jej rzetelność albo zgodność z prawdą. Za brak odpowiedzi na krytykę prasową, podlegającej zaskarżeniu do sądu administracyjnego można wobec tego uznać brak reakcji zobowiązanego, zawierającej jego stosunek do podniesionych w prasie zarzutów, a nie odpowiedź nierzetelna, czy z innych powodów nie satysfakcjonująca krytykującego.

Krytyka prasowa jest ważnym elementem kontroli i krytyki społecznej. Na ochronę sądowa zasługują jednakże krytyczne poczynania prasy podejmowane w interesie społecznym, nie wchodzące w kolizję z działalnością kontrolna innych organów, w tym organów wymiaru sprawiedliwości. Mając to na względzie ustawa - Prawo prasowe zakazuje wypowiadania w prasie opinii co do rozstrzygnięcia w postępowaniu sądowym przed wydaniem orzeczenia w I instancji /art. 13 ust. 1/. Zdaniem NSA w składzie orzekającym, przepis ten należałoby brać pod uwagę przy rozpatrywaniu niniejszej skargi. Na rozprawie przed NSA wyjaśniono, że krytyczny tekst został opublikowany po wniesieniu przez Samorząd Studencki skargi do NSA na decyzję Ministra Edukacji Narodowej utrzymująca w mocy krytykowane w tym artykule zarządzenie Rektora, a przed rozpatrzeniem tej skargi przez sąd. Tak więc biuletyn Samorządu Studenckiego Politechniki nie czekając na wyrok sądowy wypowiada się w niezbyt eleganckich słowach /"ministerialny knot decyzyjny"/ w swojej sprawie zawisłej przed sądem, wyręczając sąd w ocenie prawnej rozstrzygnięć Rektora i Ministra Edukacji Narodowej. Mając to wszystko na uwadze skargę uznano za nieuzasadniona.