Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Sędzia NSA Małgorzata Stahl po rozpoznaniu w dniu 21 października 2015 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej zażalenia L. S. na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 2 września 2015 r., sygn. akt IV SA/Wa 1498/15 o odmowie przyznania prawa pomocy w zakresie całkowitym w sprawie ze skargi L. S. na postanowienie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia [...] marca 2015 r. nr [...] w przedmiocie odmowy wszczęcia postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji postanawia: oddalić zażalenie.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zaskarżonym postanowieniem z dnia 2 września 2015 r. odmówił L. S. przyznania prawa pomocy w zakresie całkowitym obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych i ustanowienie adwokata.

W zaskarżonym postanowieniu wskazał, że L. S. w złożonym na urzędowym formularzu PPF oświadczył, że samodzielnie prowadzi gospodarstwo domowe, a źródło jego dochodu stanowi świadczenie emerytalne w wysokości 755 zł miesięcznie. Wskazał, że dysponuje oszczędnościami w wysokości 6.000 zł z przeznaczeniem na pogrzeb. Stwierdził, że cierpi na liczne schorzenia. W dodatkowym oświadczeniu z 27 maja 2015 r. wyjaśnił, że w 2002 r. zawarł z bratanicą umowę dożywocia w zamian za gospodarstwo rolne. Ponieważ umowa nie jest dotrzymywana, złożył sprawę do sądu o jej rozwiązanie. Oświadczył, że w postępowaniu w tej sprawie przed Sądem Rejonowym w Rzeszowie reprezentuje go adwokat z wyboru. Nadmienił, że całą emeryturę wydatkuje na lekarstwa, żywność, odzież i obuwie. W budynku, w którym zajmuje jeden pokój, bratanica zameldowała swoich rodziców. Do wniosku załączył kserokopie: 1) wypisów z treści: a) orzeczenia komisji lekarskiej do spraw inwalidztwa i zatrudnienia z 9 kwietnia 1996 r., którym zaliczono skarżącego do drugiej grupy inwalidów z ogólnego stanu zdrowia i b) orzeczenia lekarza orzecznika ZUS z 29 sierpnia 1998 r. uznającego skarżącego za całkowicie niezdolnego do pracy; 2) karty informacyjnej leczenia szpitalnego z 1993 r. oraz 3) karty informacyjnej leczenia szpitalnego z 1996 r.

Sąd I. instancji w zaskarżonym postanowieniu stwierdził, że skarżący we wniosku o przyznanie prawa pomocy nie wykazał, że nie jest w stanie ponieść jakichkolwiek kosztów postępowania.

W ocenie Sądu I. instancji mając na uwadze okoliczność, iż skarżący osiąga regularny dochód, który pozwala mu na pokrycie kosztów niezbędnego utrzymania jak również posiada oszczędności, nie można uznać, że jego sytuacja materialna nie pozwala mu poniesienia jakichkolwiek kosztów postępowania. Pozwala ona mu zarówno na uiszczenie wpisu od skargi, który wynosi 200 zł (§ 2 ust. 5 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 grudnia 2003 r. w sprawie wysokości oraz szczegółowych zasad pobierania wpisu w postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. Nr 221, poz. 2193 ze zm.) oraz innych, ewentualnie należnych na dalszych etapach postępowania opłat sądowych, których wysokość nie przekroczy jednorazowo 100 zł, jak również pozwala na pokrycie kosztów zastępstwa adwokackiego.

Sąd I. instancji zwrócił uwagę, że skarżący posiada już adwokata z wyboru w sprawie zawisłej przed sądem rejonowym dlatego też, stosownie do art. 246 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn. Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm.- zwanej dalej p.p.s.a.), nie jest możliwe ustanowienie mu pełnomocnika z urzędu.

Na powyższe postanowienie L. S. złożył zażalenie w którym podniósł, że jego oszczędności pochodzą z "czasów komuny i o ile sytuacja się nie zmieni w następnym roku stopnieją do zera". Skarżący załączył także wyciąg z rachunku bankowego z którego wynika, że obecnie na koncie posiada 4 273,51 zł.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Na wstępie wyjaśnić należy, że stosownie do art. 199 p.p.s.a., zasadą postępowania sądowoadministracyjnego jest ponoszenie przez stronę kosztów sądowych związanych ze swym udziałem w sprawie. Instytucja prawa pomocy ma natomiast charakter wyjątkowy i jest przyznawana osobom charakteryzującym się trudną sytuacją materialną. Zgodnie z treścią art. 246 § 1 pkt 1 p.p.s.a. przyznanie prawa pomocy osobie fizycznej w zakresie całkowitym następuje gdy osoba ta wykaże, że nie jest w stanie ponieść jakichkolwiek kosztów postępowania.

W tym stanie rzeczy należy przyjąć, że rozstrzygnięcie Sądu w tej kwestii będzie zależało od tego, co zostanie udowodnione przez stronę.

Instytucja przyznania prawa pomocy ma charakter wyjątkowy i jest stosowana tylko w przypadkach osób, które wykażą, że znajdują się w trudnej sytuacji materialnej. Do osób tych można zaliczyć osoby rzeczywiście ubogie, które ze względu na okoliczności życiowe pozbawione są środków do życia bądź środki te są bardzo ograniczone i zaspokajają tylko podstawowe potrzeby życiowe. Przy ocenie czy sytuacja materialna strony kwalifikuje ją do przyznania prawa pomocy Sąd bierze nie tylko pod uwagę wysokość uzyskiwanych dochodów ale również stan majątkowy strony.

Zgodzić się należy z Sądem I. instancji, że skarżący nie wykazał, iż znajduje się w takiej sytuacji materialnej, która kwalifikowałaby go do przyznania prawa pomocy w zakresie całkowitym. Ze złożonego wniosku o przyznanie prawa pomocy wynika bowiem, że stan majątkowy nie pozwala go zaliczyć do osób ubogich, których środki do życia są ograniczone. Skarżący bowiem oprócz uzyskiwanego stałego dochodu posiada oszczędności które pozwalają mu na uiszczenie kosztów sądowych które na obecnym etapie postępowania wynoszą 200 zł (wpis od skargi ustanowiony na podstawie § 2 ust. 5 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 grudnia 2003 r. w sprawie wysokości oraz szczegółowych zasad pobierania wpisu w postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. Nr 221, poz. 2193 ze zm.).

Odnosząc się natomiast do wniosku skarżącego o przyznanie pełnomocnika z urzędu podnieść należy, że w doktrynie wskazuje się, iż prawo pomocy nie dotyczy instytucji podstawienia określonej w art. 246 § 3 p.p.s.a. zgodnie z którym "adwokata, radcę prawnego, doradcę podatkowego lub rzecznika patentowego można ustanowić dla strony, która nie zatrudnia lub nie pozostaje w innym stosunku prawnym z adwokatem, radcą prawnym, doradcą podatkowym lub rzecznikiem patentowym (...)". Określenie "nie zatrudnia lub nie pozostaje w innym stosunku prawnym" wskazuje, że sąd powinien wziąć pod uwagę stan rzeczy istniejący w dacie sporządzenia wniosku o przyznanie prawa pomocy. Niemniej jednak Sąd będzie mógł odmówić ustanowienia pełnomocnika, jeżeli z okoliczności sprawy wynika, że rozwiązanie stosunku zatrudnienia, stosunku wynikającego z umowy zlecenia lub innego stosunku prawnego z adwokatem, radcą prawnym nastąpiło w celu obejścia przepisów o prawie pomocy (zob. Jan Paweł Tarno Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, Warszawa 2010, s. 569-570).

W niniejszej sprawie skarżący oświadczył, iż posiada już adwokata z wyboru w sprawie zawisłej przed sądem rejonowym. Mając zatem na uwadze brzmienie art. 246 § 3 p.p.s.a., uznać należy, że powyższe wyklucza uwzględnienie wniosku o przyznanie prawa pomocy w zakresie ustanowienia pełnomocnika z urzędu.

Z powyższych przyczyn Naczelny Sąd Administracyjny na podstawie art. 184 w zw. z art. 197 § 2 p.p.s.a. orzekł, jak w sentencji postanowienia

Jedynie na marginesie wskazać należy, że strona może złożyć wniosek o przyznanie prawa pomocy na każdym etapie postępowania, w tym także złożyć kolejny wniosek w tym przedmiocie, dochowując wymogów formalnych takiego wniosku, co wynika z treści art. 243 § 1 p.p.s.a.