drukuj    zapisz    Powrót do listy

6111 Podatek akcyzowy, Podatek akcyzowy, Dyrektor Izby Celnej, Uchylono zaskarżony wyrok i przekazano sprawę do ponownego rozpoznania przez Wojewódzki Sąd Administracyjny, I GSK 866/09 - Wyrok NSA z 2010-12-01, Centralna Baza Orzeczeń Naczelnego (NSA) i Wojewódzkich (WSA) Sądów Administracyjnych, Orzecznictwo NSA i WSA

I GSK 866/09 - Wyrok NSA

Data orzeczenia
2010-12-01 orzeczenie prawomocne
Data wpływu
2009-12-01
Sąd
Naczelny Sąd Administracyjny
Sędziowie
Magdalena Bosakirska
Maria Jagielska
Zofia Borowicz /przewodniczący sprawozdawca/
Symbol z opisem
6111 Podatek akcyzowy
Hasła tematyczne
Podatek akcyzowy
Sygn. powiązane
I SA/Wr 376/08 - Wyrok WSA we Wrocławiu z 2008-07-03
Skarżony organ
Dyrektor Izby Celnej
Treść wyniku
Uchylono zaskarżony wyrok i przekazano sprawę do ponownego rozpoznania przez Wojewódzki Sąd Administracyjny
Powołane przepisy
Dz.U. 2004 nr 87 poz 825 par. 3 ust. 1 i 2, par. 4 ust. 1 pkt 2, ust. 2, ust. 5
Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 22 kwietnia 2004 r. w sprawie obniżenia stawek podatku akcyzowego
Dz.U. 2002 nr 101 poz 926 art. 23 ust. 1 pkt 1 i 2
Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych - tekst jedn.
Sentencja

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący Sędzia NSA Zofia Borowicz (spr.) Sędzia NSA Magdalena Bosakirska Sędzia del. WSA Maria Jagielska Protokolant Małgorzata Suchocka po rozpoznaniu w dniu 1 grudnia 2010 r. na rozprawie w Izbie Gospodarczej skargi kasacyjnej Dyrektora Izby Celnej we W. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we W. z dnia 3 lipca 2008 r. sygn. akt I SA/Wr 376/08 w sprawie ze skargi "S. Spółka Jawna" w J. G. na decyzję Dyrektora Izby Celnej we W. z dnia [...] stycznia 2008 r. nr [...] w przedmiocie podatku akcyzowego 1. uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu we W.; 2. zasądza od "S. Spółka Jawna" w J. G. na rzecz Dyrektora Izby Celnej we W. kwotę 1.750 zł (jeden tysiąc siedemset pięćdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie

Wojewódzki Sąd Administracyjny we W. wyrokiem z dnia 3 lipca 2008 r., sygn. akt I SA/Wr 376/08, uchylił zaskarżoną przez S. Spółkę Jawną w J. G. decyzję Dyrektora Izby Celnej we W. z dnia [...] stycznia 2008 r. nr [...] oraz poprzedzającą ją decyzję Naczelnika Urzędu Celnego w W. z dnia [...] października 2007 r. nr [...] dotyczącą zobowiązania w podatku akcyzowym za wrzesień 2004 r.

Przedstawiając stan faktyczny sprawy Sąd stwierdził, że strona skarżąca zajmowała się w 2004 r. roku działalnością gospodarczą polegającą na sprzedaży oleju opałowego, przeznaczonego na cele grzewcze. Przeprowadzone czynności sprawdzające w zakresie oświadczeń o przeznaczeniu oleju opałowego doprowadziły do ustalenia, że we wrześniu 2004 r. w przypadku 10 zweryfikowanych oświadczeń odnoszących się do 49.920 litrów oleju opałowego, dane personalno-adresowe nabywców olejów są nieprawdziwe: podane w oświadczeniach adresy nie istnieją, a przesłuchiwane osoby zamieszkujące pod wskazanymi adresami, nie znały w ogóle nabywców ani nie zlecały im nabycia oleju opałowego, nie składały podpisów pod oświadczeniami oraz nie posiadają urządzeń grzewczych na olej opałowy, ponadto wymienieni z imienia i nazwiska nabywcy nie istnieją.

W związku z powyższymi ustaleniami Naczelnik Urzędu Celnego w W. wydał decyzję określającą stronie zobowiązanie podatkowe w podatku akcyzowym za wrzesień 2004 r. w kwocie 56.959 zł. Organ uznał, że podatnik dokonał sprzedaży oleju opałowego na cele inne niż opałowe, co spowodowało zaniżenie podatku akcyzowego.

Po rozpatrzeniu odwołania Dyrektor Izby Celnej we W. utrzymał decyzję I instancji w mocy. Wskazał, że podatnik dokonywał zakupu oleju opałowego na cele opałowe lub do dalszej odsprzedaży na cele opałowe, po złożeniu oświadczenia o wykorzystaniu oleju do celów opałowych. Obowiązek gromadzenia oświadczeń wynikał z § 4 ust. 1 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 22 kwietnia 2004 r. w sprawie obniżenia stawek podatku akcyzowego (Dz. U. Nr 87 poz. 825 ze zm. - dalej zwanego rozporządzeniem). Odsprzedaż oleju opałowego na cele opałowe dokonywana przez spółkę podlegałaby opodatkowaniu podatkiem akcyzowym według stawek obniżonych określonych w rozporządzeniu, ale pod warunkiem, że "wyroby określone w poz.2 lit. a załącznika nr 1 do rozporządzenia (oleje opałowe) nie byłyby sprzedawane dla celów innych niż opałowe. Niezachowanie tych warunków powodowało, iż tracił prawo do obniżonych stawek podatku akcyzowego oraz był zobowiązany do zapłaty podatku akcyzowego w wysokości odpowiadającej podatkowi dla oleju napędowego (§ 4 ust. 5 i § 5 ust. 2 rozporządzenia). Organ wskazał, że podatnik sprzedający wyroby określone w poz. 2 lit. a załącznika nr 1 rozporządzenia (oleje opałowe, z których 50% lub więcej objętościowo destyluje przy 350°C, w przypadku gdy sprzedaż dotyczy oleju zabarwionego na czerwono i oznaczonego znacznikiem, przeznaczonego na cele opałowe) jest obowiązany w przypadku tej sprzedaży osobom prawnym, jednostkom organizacyjnym niemającym osobowości prawnej oraz osobom fizycznym prowadzącym działalność gospodarczą - do uzyskania od nabywcy oświadczenia o przeznaczeniu nabywanych wyrobów, uprawniającym do stosowania stawek wymienionych w poz. 2 lit. a załącznika nr 1 do rozporządzenia; oświadczenie może być złożone w wystawianej fakturze VAT, a jeżeli jest składane odrębnie, powinno zawierać dane dotyczące nabywcy, datę złożenia tego oświadczenia oraz powinno być dołączone do kopii faktury VAT. Jeżeli sprzedaż odbywała się na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej - do uzyskania od nabywcy oświadczenia stwierdzającego, iż nabywane wyroby są przeznaczone na cele opałowe; oświadczenie to powinno być dołączone do kopii paragonu lub kopii innego dokumentu sprzedaży wystawionego nabywcy, a w przypadku braku takiej możliwości sprzedawca jest obowiązany wpisać na oświadczeniu numer i datę wystawienia dokumentu, potwierdzającego tę sprzedaż. W przypadku niezłożenia oświadczenia, dla wyrobów wymienionych w poz. 2 lit. a załącznika nr 1 do rozporządzenia (oleje opałowe) stosuje się stawki podatku akcyzowego określone w poz. 1 pkt 5 załącznika nr 1 do rozporządzenia, czyli jak dla olejów napędowych.

W ocenie organu, cecha obrotu olejem opałowym, jaką jest przeznaczenie na cele opałowe, w odniesieniu do sprzedaży oleju identyfikowana była na podstawie złożonych przez nabywców oświadczeń. Zasadniczą treścią takiego oświadczenia, składanego przez konkretnego, bo oznaczonego w nim nabywcę, było zapewnienie o nabyciu oleju na cele opałowe. W ten sposób nabywca przyjmował na siebie odpowiedzialność za zgodne z oświadczeniem wykorzystanie oleju opałowego.

Postępowanie kontrolne i podatkowe doprowadziło do ustalenia, że spółka posługiwała się w części oświadczeniami o przeznaczeniu oleju opałowego, które obejmowały nieprawdziwe dane osobowe wystawców. Z przepisu § 4 rozporządzenia wynika, że dla podatnika dokonującego sprzedaży oleju opałowego, podstawą uznania wymaganego przeznaczenia oleju było oświadczenie nabywcy. Zaniechanie ze strony nabywcy złożenia takiego oświadczenia nie pozwala sprzedawcy uznać, że dokonuje zbycia oleju na cele opałowe, co uzasadnia w zakresie tej transakcji utratę zwolnienia od obowiązku podatkowego oraz rodzi powinność zastosowania stawki akcyzy odpowiedniej dla oleju napędowego i obciążenie kwotą podatku nabywcy (w cenie wyrobu). Organ wyjaśnił, że chociaż zasadniczo § 3 ust. 3 rozporządzenia odnosi się do niezłożenia oświadczenia w ogóle, to jednak regulacja ta ma również znaczenie w sytuacji, gdy posiadane przez podmiot dokonujący sprzedaży oleju opalowego oświadczenie nie pozwala na zidentyfikowanie osoby od której pochodzi bądź transakcji, której dotyczy, z uwagi na brak rzeczywistych danych. Zakwestionowane oświadczenia nie mogą być podstawą do przyznania preferencji podatkowych, ponieważ dane w nich zawarte uniemożliwiają zidentyfikowanie prawdziwych nabywców oleju opałowego, zatem oświadczenia te nie mogą być dowodem potwierdzającym zużycie oleju na cele opałowe.

Nadto organ odwoławczy stwierdził, że w świetle postanowień ww. rozporządzenia nawet fakt używania przez nabywcę oleju opałowego na cele opałowe - co jest niemożliwe do udowodnienia - nie zwalnia sprzedawcy z obowiązku zapłaty podatku akcyzowego w przypadku braku oświadczenia. Interpretując treść przepisu § 4 rozporządzenia organ podatkowy przyjął, że należy rozumieć go w pełnym brzmieniu "uzyskanie oświadczenia od nabywcy o przeznaczeniu oleju (...)", a nie jak sugeruje podatnik, iż wystarczającym jest posiadanie jakiegokolwiek oświadczenia złożonego przez osobę nie będącą nabywcą. Podatnik powinien dołożyć starań, aby oświadczenia zawierały prawdziwe dane nabywcy i spełniały warunki przewidziane przepisami prawa. Podatnik powinien zatem sprawdzać dokumenty tożsamości kupujących, czemu nie stały na przeszkodzie przepisy ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (tekst jednolity Dz. U. z 2002 r. Nr 101, poz. 926).

W skardze na powyższa decyzję Spółka podniosła, że gdyby ustawodawca chciał uzależnić prawo do stosowania obniżonej stawki od weryfikacji danych nabywców przez podatnika, to ustanowiłby stosowną regulację i instrumenty umożliwiające taką weryfikację.

Wojewódzki Sąd Administracyjny we W. uwzględniając skargę stwierdził, że istotę sporu w niniejszej sprawie stanowi ocena zasadności uznania przez organy podatkowe, że wobec strony skarżącej powstał obowiązek w podatku akcyzowym w sytuacji sprzedaży oleju opałowego na cele inne niż grzewcze wobec wadliwości posiadanych przez nią oświadczeń nabywców o przeznaczeniu oleju na cele opałowe.

Sąd wskazał, że stosownie do obowiązujących regulacji ustawy z dnia 23 stycznia 2004 r. o podatku akcyzowym (Dz. U. Nr 29, poz. 257 ze zm.) oraz rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 22 kwietnia 2004 r. w sprawie obniżenia stawek podatku akcyzowego (Dz. U. Nr 87, poz. 825 ze zm.), co do zasady sprzedawca wyrobów akcyzowych (oleju opałowego) z chwilą jego sprzedaży na cele inne niż opałowe staje się podatnikiem podatku akcyzowego, na którym ciąży obowiązek jego odprowadzenia i tylko w przypadku spełnienia warunków wynikających z § 4 rozporządzenia będzie on uprawniony do obniżenia stawki podatku akcyzowego na zasadach określonych w tym rozporządzeniu. Preferencyjne opodatkowanie dotyczy sprzedawców towarów akcyzowych, w tym również oleju opałowego o określonych parametrach, prawidłowo oznaczonego i zabarwionego, przeznaczonego na cele opałowe. Przesłanką warunkującą skorzystanie z ulgi w przypadku sprzedaży oleju na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej było uzyskanie przez sprzedawcę oświadczenia nabywcy, zawierającego dane określone w § 4 ust. 2 rozporządzenia, o przeznaczeniu nabywanego oleju na cele opałowe. Prawo do skorzystania ze zwolnienia od opodatkowania sprzedaży oleju opałowego na rzecz osób fizycznych jest uwarunkowane istnieniem oświadczeń, które nabywcy powinni złożyć sprzedawcy. Jest to zatem warunek sine qua non zwolnienia. Każde oświadczenie powinno zawierać opisane w rozporządzeniu dane, jednakże brak niektórych z nich nie dyskwalifikuje samego oświadczenia. Istotne są w nim dane, które umożliwią ich weryfikację, jak również samo (podpisane przez nabywcę) oświadczenie, o przeznaczeniu oleju na cele grzewcze.

Zdaniem Sądu, brak identyfikacji nabywcy oleju opałowego wyklucza możliwość weryfikacji przez organy podatkowe prawdziwości złożonego oświadczenia o celu przeznaczenia zakupionego oleju. Podatnik zostaje pozbawiony prawa do preferencyjnej stawki podatkowej, jeśli nie posiada oświadczeń nabywców olejów opałowych, przy czym za brak oświadczenia należy traktować również taki przypadek przedstawienia takich oświadczeń, na podstawie których nie można jednak zidentyfikować faktycznych nabywców oleju opałowego.

Sąd stwierdził jednocześnie, że podatnik nie był uprawniony do weryfikacji merytorycznej oświadczenia, tj. badania jego prawdziwości. Rozporządzenie nakazywało bowiem uzyskanie od nabywcy oświadczenia, sprzedawca zaś nie posiadał żadnych instrumentów prawnych pozwalających mu na sprawdzenie autentyczności danych personalnych składających oświadczenie, gdyż obowiązujące we wrześniu 2004 r. przepisy nie dawały podatnikowi jakichkolwiek uprawnień co do kontrolowania swych kontrahentów. Jedynie we wprowadzonym od 1 stycznia 2003 r. do ustawy z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym (Dz. U. nr 11, poz. 50 ze zm.) art. 35a przewidziano uprawnienie sprzedawcy wyrobów akcyzowych wymienionych w poz. 1, 13, 14, 19 i 21 załącznika nr 6 do ustawy do żądania od nabywcy okazania dowodu tożsamości lub innego dokumentu identyfikującego nabywcę, w przypadkach gdy przepisy nakładają na nabywcę obowiązek złożenia oświadczenia o przeznaczeniu tych wyrobów. Unormowanie to straciło jednak moc z dniem 30 kwietnia 2004 r. Obowiązek w prawie podatkowym może być nałożony wtedy, gdy przepis prawa przewiduje w danej sytuacji pewien nakazany lub zakazany adresatowi sposób zachowania, a z zachowaniem odmiennym wiąże powinność zastosowania aktu przymusu państwowego. Skoro ustawodawca w stanie prawnym, którego spór dotyczy, nie wyposażył podatnika w żaden instrument prawny, który pozwoliłby mu zweryfikować prawdziwość danych personalnych składającego przedmiotowe oświadczenie, to zakwestionowane oświadczenia nie sposób uznać jako brak oświadczeń, a w konsekwencji w świetle regulacji, obowiązujących we wrześniu 2004 r., nie można postawić sprzedawcy zarzutu niedopełnienia obowiązków wynikających z § 4 Rozporządzenia i obciążać go skutkami nierzetelności oświadczeń jego kontrahentów. Sąd zgodził się zatem ze skarżącą spółką, że na przeszkodzie do sprawdzania prawdziwości danych osobowych kontrahentów stały przepisy ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (t. j. Dz. U. z 2002 r. Nr 101, poz. 926).

Jako naruszające przepisy prawa materialnego Sąd pierwszej instancji uznał stanowisko Dyrektora Izby Celnej we W., iż oświadczenia zawierające nieprawdziwe (fikcyjne) dane personalno-adresowe nie mogą stanowić potwierdzenia sprzedaży oleju na cele opałowe, co powoduje, iż sprzedawca traci prawo do zwolnienia określonego w rozporządzeniu z dnia 22 kwietnia 2004 r. Warunkiem zasadności takich twierdzeń organów podatkowych byłoby wykazanie w toku postępowania podatkowego, iż skarżąca w chwili dokonywania sprzedaży "wiedziała i chciała" jej dokonać na cele inne niż opałowe oraz miała świadomość, iż oświadczenia nie odpowiadają stanowi rzeczy, jaki wymagany był przepisem § 4 rozporządzenia. Brak takiego dowodu - obciążającego zgodnie z zasadą prawdy obiektywnej organy podatkowe - wykluczał zatem możliwość opodatkowania przedmiotu sprzedaży po niepreferencyjnych stawkach i tym samym pozbawienia sprzedawcy zwolnienia w podatku akcyzowym. Sprzedawca był zobligowany jedynie do przyjęcia oświadczenia składanego przez nabywcę oleju opałowego, a dokonywana przez niego kontrola formalna składanego oświadczenia wypełniała wymagane przepisami standardy starannego zachowania. Sam fakt przyjęcia oświadczeń, które pozwalały na zidentyfikowanie nabywcy stanowił spełnienie przesłanek formalnych, od których uzależnione było stosowanie obniżonych stawek dla nabywców, a tym samym zwolnienie z podatku sprzedawcy.

W skardze kasacyjnej Dyrektor Izby Celnej we W. wniósł o uchylenie powyższego wyroku w całości i przekazanie sprawy Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu we W. do ponownego rozpatrzenia oraz o zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Opierając skargę kasacyjną na obu podstawach wymienionych w art. 174 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.) orzeczeniu zarzucono:

1. naruszenie przepisów postępowania, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy, tj. art. 145 § 1 pkt 1 lit. c) w zw. z art. 145 § 2 p.p.s.a. w zw. z art. 120, art. 121 § 1 art. 122 oraz art. 187 § 1 i art. 191 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm.) przez nałożenie na organ podatkowy nieograniczonego obowiązku poszukiwania dowodów mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy służących wykazaniu przez organ w toku postępowania podatkowego, że strona skarżąca w chwili dokonywania sprzedaży oleju opałowego "wiedziała i chciała" dokonać tej sprzedaży na inne cele niż cele grzewcze oraz że miała świadomość, że złożone oświadczenia nie odpowiadają stanowi rzeczywistemu, jaki wymagany był przepisem § 4 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 22 kwietnia 2004 r. w sprawie obniżenia stawek podatku akcyzowego (Dz.U. Nr 87, poz. 825 ze zm.). Podczas gdy do takiego uchybienia nie doszło, bowiem organy podatkowe, zgodnie z art. 122 i 187 § 1 Ordynacji podatkowej (przyjmując, iż proces dowodzenia polega na wykazaniu istnienia danego faktu) podjęły wszelkie niezbędne działania w

celu dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego sprawy i jego wyczerpującego rozpatrzenia oraz ustosunkowały się do każdego dowodu, jednoznacznie ustalając, iż w 10 oświadczeniach złożonych we wrześniu 2004 r., znajdują się nieprawdziwe dane personalno - adresowe nabywców oleju, skutkiem czego dokonały zgodnie z art. 191 Ordynacji podatkowej, prawidłowej oceny dowodów i uznały, że strona skarżąca dokonała sprzedaży oleju opałowego na cele inne niż opałowe i nie może skorzystać z obniżonej stawki podatku akcyzowego.

2. naruszenie przepisów postępowania, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy tj. art. 145 § 1 pkt 1 lit. a) w zw. z art. 145 § 2 w zw. z art. 151 p.p.s.a. przez uwzględnienie skargi i uchylenie zaskarżonej decyzji poprzez uznanie, iż organy podatkowe dokonały błędnej wykładni § 4 ust. 2 i § 3 ust. 3 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 22 kwietnia 2004 r. w sprawie obniżenia stawek podatku akcyzowego ( Dz.U. Nr 87, poz. 825 ze zm.) polegającej na zakwestionowaniu uprawnienia do preferencyjnej stawki podatku akcyzowego również w przypadku, gdy oświadczenia składane przez nabywców oleju opałowego na cele grzewcze zawierają nieprawdziwe dane osobowe ich wystawców, gdy tymczasem - zdaniem Sądu I instancji - zakwestionowanie uprawnienia do preferencyjnej stawki podatku akcyzowego uzasadnione jest tylko w przypadku, gdy sprzedawca wiedział lub mógł wiedzieć o nierzetelności składanych przez nabywców oleju opałowego oświadczeń. Podczas gdy do tego rodzaju uchybienia nie doszło i organy podatkowe prawidłowo przyjęły, że dla skorzystania z uprawnienia

preferencyjnej stawki podatku akcyzowego przy sprzedaży oleju opałowego, nie jest wystarczające, przyjęcie przez sprzedającego, oświadczenia nabywcy oleju opałowego, odpowiadającego wyłącznie wymogom formalnym, określonym w § 4 ust. 2 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 22 kwietnia 2004 r. w sprawie obniżenia stawek podatku akcyzowego (Dz.U. Nr 87, poz. 825 ze zm.), lecz oświadczeń pozwalających na zidentyfikowanie tych nabywców,

oraz

3. naruszenie przepisu § 4 ust. 1 pkt 2, § 4 ust. 2 w zw. z ust. 5 oraz § 3 ust. 3 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 22 kwietnia 2004 r. w sprawie obniżenia stawek podatku akcyzowego w zw. z art. 23 ust. 1 pkt 2 i 5 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (Dz.U. z 2002 Nr 101, poz. 926 ze zm.) przez błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że sprzedawca oleju opałowego był zobligowany wyłącznie do przyjęcia oświadczenia nabywcy tego oleju, spełniającego wymogi formalne określone w § 4 ust. 2 wyżej przytoczonego rozporządzenia, a dokonana przez niego kontrola złożonego oświadczenia pod względem formalnym, wypełnia wymagane przepisami standardy starannego zachowania, co stanowi podstawę do skorzystania z uprawnienia preferencyjnej stawki podatku akcyzowego. Organ zarzucił również przyjęcie, że sprzedawca nie posiadał uprawnień merytorycznej weryfikacji tych oświadczeń czyli żądania okazania dokumentu tożsamości od nabywcy oleju opałowego. Stosownie do postanowień § 4 ust. 1 pkt 2, § 4 ust. 2 w zw. z ust. 5 oraz § 3 ust. 3 rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie obniżenia stawek podatku akcyzowego w zw. z art. 23 ust. 1 pkt 2 i 5 ustawy o ochronie danych osobowych, nieprawdziwe dane zawarte w oświadczeniach, o których mowa § 4 ust. 2 ww. rozporządzenia, nie stanowią podstawy do korzystania przez sprzedającego olej opałowy z obniżonej stawki podatku akcyzowego, a obowiązujące w tej materii przepisy umożliwiały sprzedawcy skuteczną weryfikację złożonych przez nabywców oleju opałowego oświadczeń.

W odpowiedzi na skargę kasacyjną Spółka wniosła o jej oddalenie oraz zasądzenie kosztów postępowania. Podkreśliła, że po 1 maja 2004 r. nie miała obowiązku ani instrumentu do sprawdzania danych osobowych nabywców.

Naczelny Sąd Administracyjny wskazał, co następuje:

Skarga kasacyjna jest usprawiedliwiona.

Naczelny Sąd Administracyjny zauważa, że w niniejszej sprawie postępowanie sądowoadministracyjnego zostało zawieszone postanowieniem tegoż Sądu z dnia 6 lipca 2010 r. w związku z innym pytaniem prawnym przedstawionym Trybunałowi Konstytucyjnemu w sprawie o sygn. akt I FSK 817/07.

W związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 7 września 2010 r., wydanym w sprawie o sygn. P 94/08 (sygn. akt NSA – I FSK 817/07) Naczelny Sąd Administracyjny postanowieniem z dnia 27 września 2010 r. podjął postępowanie w niniejszej sprawie.

W powołanym powyżej wyroku Trybunał Konstytucyjny uznał m.in., że § 4 ust. 5 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 22 kwietnia 2004 r. w sprawie obniżenia stawek podatku akcyzowego (Dz. U. Nr 87 poz.825 ze zm.) jest zgodny z art. 2 Konstytucji RP. Treść tegoż rozstrzygnięcia Naczelny Sąd Administracyjny miał na uwadze przy rozpoznaniu wniesionej w tej sprawie skargi kasacyjnej.

Przystępując do oceny zarzutów skargi kasacyjnej Naczelny Sąd Administracyjny najpierw rozpoznał zarzut nr 3 dotyczący błędnej wykładni prawa materialnego. Prawidłowa wykładnia prawa materialnego determinuje bowiem zakres postępowania dowodowego i określa, co należy w tym postępowaniu ustalić w świetle prawidłowo rozumianych przepisów prawa materialnego. Ponieważ zarzuty procesowe dotyczą właśnie nieuzasadnionych wymagań stawianych postępowaniu dowodowemu, konieczne było dokonanie na wstępie oceny prawidłowości wykładni prawa materialnego zastosowanej przez Sąd I instancji.

Naruszenie prawa materialnego kasator upatruje w istocie w błędnej ocenie skutków prawnych przyjęcia przez sprzedawcę nierzetelnych oświadczeń. Kasator zarzucił naruszenie prawa materialnego tj. § 4 ust. 1 pkt 2 w zw. z ust. 2 cytowanego wyżej rozporządzenia z dnia 22 kwietnia 2004 r. przez błędną wykładnię polegającą na uznaniu, że samo przyjęcie oświadczeń poprawnych pod względem formalnym jest wystarczające do skorzystania z preferencyjnej stawki podatku, a co za tym idzie, iż także złożenie oświadczeń zawierających nieprawdziwe dane uprawnia sprzedawcę do zastosowania preferencyjnej stawki podatku.

Oceniając ten zarzut przypomnieć należy, że od dnia 1 maja 2004 r. kwestie podatku akcyzowego od olejów opałowych regulowała ustawa z 23 stycznia 2004 r. o podatku akcyzowym (Dz.U. Nr 29, poz. 257 ze zm.) oraz wydane na podstawie art. 65 ust. 2 tej ustawy (cytowane wyżej) rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 22 kwietnia 2004 r. w sprawie obniżenia stawek podatku akcyzowego. Sprawa niniejsza dotyczy podatku akcyzowego za wrzesień 2004 r., zatem do jej rozstrzygnięcia znajdują zastosowanie powołane przepisy.

Zgodnie z § 3 ust. 1 i ust.2 rozporządzenia z dnia 22 kwietnia 2004 r., obniżone stawki akcyzy stosuje się tylko dla olejów opałowych przeznaczonych na cele opałowe. Zgodnie z § 4 ust. 1 cytowanego rozporządzenia, warunkiem skorzystania z preferencji jest uzyskanie od nabywcy będącego osobą prawną, jednostką organizacyjną niemającą osobowości prawnej oraz osobą fizyczną prowadzącą działalność gospodarczą oraz od nabywcy będącego osobą fizyczną nieprowadzącą działalności gospodarczej oświadczenia stwierdzającego, iż nabywane wyroby są przeznaczone na cele opałowe.

Zgodnie z § 4 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia, oświadczenie pochodzące od osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej powinno być dołączone do kopii paragonu lub innego dokumentu sprzedaży wystawionego nabywcy i zgodnie z § 4 ust. 2 tego rozporządzenia powinno zawierać co najmniej: 1) PESEL, NIP, imię i nazwisko nabywcy, 2) adres zamieszkania nabywcy, 3) określenie ilości nabywanego oleju opałowego, 4) określenie ilości urządzeń grzewczych oraz miejsca (adresu) gdzie znajdują się te urządzenia, jeżeli jest ono inne niż adres zamieszkania nabywcy, 5) wskazanie rodzaju i typu urządzeń grzewczych, datę i miejsce wystawienia oświadczenia oraz podpis nabywcy.

Zgodnie zaś z § 4 ust. 5 rozporządzenia z dnia 22 kwietnia 2004 r. w przypadku niezłożenia oświadczenia, o którym mowa w ustępie § 4 ust. 1-3, przepisy § 3 ust. 3 stosuje się odpowiednio.

"Odpowiednie stosowanie" wskazanych przepisów rozporządzenia oznacza powrót do stawki podatku akcyzowego przewidzianej dla oleju opałowego na cele nieopałowe, czyli niemożność skorzystania ze stawki preferencyjnej.

Kluczowe znaczenie dla oceny rozpoznawanej skargi kasacyjnej ma prawidłowe rozumienie przywołanych przepisów rozporządzenia oraz związane z tym ustalenie znaczenia poprawności oświadczeń złożonych przez nabywców oleju dla możliwości skorzystania z preferencji w podatku akcyzowym.

Opierając się na brzmieniu powołanych przepisów wskazać należy, że nie chodzi o jakiekolwiek oświadczenia nabywców oleju, ale o oświadczenia, o których mowa w § 4 ust.1-3 rozporządzenia z dnia 22 kwietnia 2004 r., zatem o oświadczenia odpowiadające wymogom prawa zarówno pod względem formalnym jak i materialnym. Stanowisko takie przedstawił Naczelny Sąd Administracyjny w licznych orzeczeniach dotyczących znaczenia oświadczeń nabywców: wyrok NSA z dnia 25 kwietnia 2007 r. I FSK 719/06, wyrok NSA z dnia 25 kwietnia 2007 r. I FSK 719/06, wyrok NSA z dnia 1 kwietnia 2008 r. I FSK 1483/07, wyrok NSA z dnia 19 marca 2008 r. I FSK 498/07, wyrok NSA z dnia 20 sierpnia 2008 r. I FSK 1003/07, wyrok NSA z dnia 20 kwietnia 2010 r. I GSK 778/09. Oświadczenia, aby mogły być podstawą stosowania preferencyjnej stawki podatku akcyzowego, muszą zawierać wszystkie dane wymagane przepisami prawa, a zarazem muszą być rzetelne tj. zawierać dane zgodne z rzeczywistością. Wskazać należy, że prawidłowo złożone tj. poprawne formalnie i rzetelne oświadczenie o przeznaczeniu oleju na cele opałowe z woli ustawodawcy jest warunkiem zastosowania przez sprzedawcę obniżonej stawki podatku akcyzowego. W sytuacji, gdy oświadczenia są nieprawidłowe, nie jest możliwe skorzystanie ze stawki preferencyjnej. Nałożenie na sprzedawcę oleju opałowego obowiązku uzyskania od jego nabywcy danych określonych w rozporządzeniu umożliwia organowi podatkowemu kontrolę rzeczywistego wykorzystania oleju opałowego na cele opałowe. Prawidłowe wywiązanie się z tego obowiązku uwalnia sprzedającego od odpowiedzialności podatkowej za rzeczywiste wykorzystanie oleju opałowego na cele inne niż opałowe. Ustawodawca uzależnił zastosowanie przez podatnika preferencyjnej stawki podatkowej od prawidłowości oświadczenia złożonego przez nabywcę oleju opałowego, zawierającego deklarację o przeznaczeniu go na cele opałowe. Brak prawidłowych oświadczeń i to zarówno pod względem formalnym, jak i materialnym, powoduje, że niemożliwe jest opodatkowanie sprzedawanego oleju preferencyjną stawką akcyzy. Posiadanie wadliwych oświadczeń jest równoznaczne z brakiem oświadczeń prawidłowych, zatem uniemożliwia uznanie prawa podatnika do zastosowania preferencji podatkowych przy sprzedaży olejów opałowych przeznaczonych na cele opałowe. Na sprzedawcy ciążył zatem szczególny obowiązek związany z pozyskaniem tego dokumentu w sposób rzetelny, związany z prawidłowym doborem kontrahentów. Podatnik sprzedający olej opałowy powinien dołożyć zatem wszelkich starań celem zgromadzenia rzetelnych oświadczeń nabywców o przeznaczeniu oleju opałowego. Zaniedbanie w zakresie pozyskania prawidłowych oświadczeń poprzez niesprawdzenie danych osobowych obciąża sprzedawcę. Inaczej mówiąc, podatnik w przypadkach wątpliwych powinien odmówić sprzedaży oleju ze stawką preferencyjną.

Uzyskanie stosownego oświadczenia nie jest zatem wypełnieniem błahej formalności, tylko dopełnieniem warunku uprawniającego do zastosowania preferencyjnej stawki podatkowej, który to warunek nie może być uzupełniony później przez uzupełnienie niepełnych oświadczeń lub wyjaśnienie błędów poprzez dowód z przesłuchanie świadków na okoliczność treści oświadczeń (por. np. wyrok NSA z dnia 27 listopada 2007 r. I FSK 1480/06, wyrok NSA z dnia 27 listopada 2007 r. I FSK 42/07, wyrok NSA z dnia 19 marca 2008 r. I FSK 498/07).

Pozostaje do rozważenia, czy podatnik-sprzedajacy olej opałowy po 1 maja 2004 r. miał instrument prawny umożliwiający mu realną kontrolę rzetelności składanych oświadczeń poprzez sprawdzenie danych osobowych nabywców.

W chwili obecnej w orzecznictwie ugruntował się pogląd, że w okresie od 1 stycznia 2003r. do 30 kwietnia 2004r., poprzez dodanie do ustawy z dnia 8 stycznia 1993r. o podatku od towarów i usług oraz podatku akcyzowym - art.35a, sprzedawca miał instrument do weryfikowania danych przedstawianych przez nabywcę w oświadczeniu. Ustawą z dnia 4 grudnia 2002 r. (Dz.U. Nr 213, poz. 1803) zmieniono ustawę z dnia 8 stycznia 1993 r. i wprowadzono wspomniany art. 35a, który uprawniał sprzedawcę do żądania od nabywcy składającego oświadczenie dowodu osobistego lub innego dokumentu identyfikującego.

Od 1 maja 2004 r., w związku z wejściem w życie nowej, cytowanej wyżej, ustawy o podatku akcyzowym z dnia 23 stycznia 2004 r., wspomniany art. 35a przestał obowiązywać. Nie oznacza to jednak, że sprzedawca został pozbawiony instrumentu umożliwiającego mu weryfikację oświadczenia nabywcy oleju.

W tym miejscu wskazać należy, że na podstawie ustawy z dnia 22 stycznia 2004 r. o zmianie ustawy o ochronie danych osobowych i ustawy o wynagrodzeniu osób zajmujących inne kierownicze stanowiska państwowe (Dz.U. Nr 33, poz. 285) od dnia 1 maja 2004 r. uległy zmianie liczne przepisy ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (Dz.U. z 2002 r. Nr 101, poz. 926). Zmiany te m.in. miały na celu doprowadzenie do zgodności z ustawą o ochronie danych osobowych uregulowań dotyczących gromadzenia oświadczeń o przeznaczeniu oleju zawierających dane osobowe nabywców. Zgodnie ze zmienionym art. 3 ust. 2, ustawę stosuje się również do osób fizycznych i prawnych, jeżeli przetwarzają dane osobowe w związku z działalnością zarobkową. Zgodnie z art. 7 pkt 2) ustawy o ochronie danych osobowych, przetwarzanie danych to jakiekolwiek operacje wykonywane na danych osobowych takie jak zbieranie, utrwalanie, przechowywanie, opracowanie, zmienianie, udostępnianie i usuwanie. Zgodnie z art. 23 ust. 1 pkt 1 tej ustawy, przetwarzanie danych dopuszczalne jest m.in. gdy osoba, której dane dotyczą, wyrazi na to zgodę. Natomiast art. 23 ust. 1 pkt 2 ustawy o ochronie danych osobowych, po zmianie, stanowi, że przetwarzanie danych jest dopuszczalne wtedy, gdy jest to niezbędne dla zrealizowania uprawnienia lub spełnienia obowiązku wynikającego z przepisu prawa.

W świetle powyższych przepisów uznać należy, że gromadzenie oświadczeń zawierających dane osobowe nabywców oleju opałowego stanowi przetwarzanie danych osobowych (zbieranie i przechowywanie). Co do zasady działanie takie jest dopuszczalne za zgodą osoby, której dane dotyczą. Ponadto w związku z nową treścią art. 23 pkt 2) ustawy przetwarzanie danych (zbieranie i przechowywanie) jest dopuszczalne wtedy, gdy jest to niezbędne dla spełnienia obowiązku wynikającego z przepisu prawa. Obowiązkiem podatnika – sprzedawcy, sprzedającego olej opałowy z preferencyjną stawką podatku akcyzowego jest dołączenie oświadczenia nabywcy do kopii dokumentu sprzedaży. Aby wywiązać się z tego obowiązku sprzedawca musi zebrać i przechować dane osobowe nabywcy i jest to dopuszczalne w świetle nowego brzmienia ustawy o ochronie danych osobowych. Skoro sprzedający ma prawo (w świetle ustawy o ochronie danych osobowych) i obowiązek (w świetle rozporządzenia z dnia 22 kwietnia 2004 r.) zbierać i przechowywać dane osobowe nabywcy zawarte w oświadczeniach, to oczywiście ma też prawo, a nawet obowiązek ustalenia, czy rzeczywiście podane w oświadczeniu dane są danymi osobowymi nabywcy. W tym stanie rzeczy sprzedający powinien, poprzez żądanie okazania stosownego dokumentu, zweryfikować rzetelność oświadczenia. Legitymowanie się dowodem osobistym w celu potwierdzenia prawdziwości danych osobowych jest dozwolonym przez prawo sposobem wykazania danych osobowych i temu celowi służy omawiany dokument. Uregulowanie zawarte w art. 33 ustawy z dnia 10 kwietnia 1974 r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych (Dz.U. z 2006 r. Nr 139, poz. 993 ze zm.) zakazujące zatrzymania dowodu osobistego nie ma nic wspólnego z sytuacją, w której sprzedawca, powołując się na swój prawny obowiązek gromadzenia danych osobowych, żąda okazania dokumentu umożliwiającego ich weryfikację.

Mając na uwadze powyższe uznać należy, że błędny jest pogląd Sądu I instancji, iż po 1 maja 2004 r. sprzedawca oleju opałowego nie miał instrumentu prawnego do weryfikacji danych osobowych nabywcy. Sprzedawca także po 1 maja 2004 r. miał taki instrument w postaci uprawnienia i obowiązku gromadzenia rzeczywistych danych osobowych nabywcy. Sąd dokonał zatem błędnej wykładni art. 23 ust.1 pkt 2 ustawy o ochronie danych osobowych uznając, że nie uprawnia ona sprzedającego do gromadzenia rzetelnych danych osobowych sprzedawcy. Sąd dokonał też błędnej wykładni prawa materialnego tj. § 4 ust. 1 i 2 rozporządzenia z dnia 22 kwietnia 2004 r. uznając, iż istotna była tylko formalna poprawność oświadczenia nabywcy i sprzedawca mógł sprzedawać olej opałowy z obniżoną stawką akcyzy opierając się na oświadczeniu poprawnym pod względem formalnym, ale zawierającym fałszywe dane. Nie ma też żadnych podstaw prawych pogląd, że tylko gdy sprzedawca wiedział, iż dane nabywcy są fałszywe, tracił prawo do zastosowania stawki preferencyjnej. Wiedza sprzedawcy o fałszywej treści oświadczeń mogłaby mieć znaczenie dla ustalenia jego odpowiedzialności karnej, nie ma natomiast znaczenia dla ustalenia stawki podatku akcyzowego. Warunkiem zastosowania stawki preferencyjnej podatku jest uzyskanie od nabywcy oświadczenia zawierającego m.in. jego dane osobowe, brak takiego oświadczenia powoduje brak uprawnienia do obniżki. Oświadczenie, które zawiera fałszywe dane osobowe, nie zawiera danych osobowych nabywcy (tylko jakieś inne fikcyjne dane), zatem nie spełnia warunku z § 4 ust. 2 pkt 1 i pkt 2 rozporządzenia z dnia 22 kwietnia 2004 r. i nie uprawnia do zastosowania zniżki podatkowej.

W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego także po 1 maja 2004 r. sprzedawca miał obowiązek sprawdzenia, czy dane osobowe nabywcy, do których gromadzenia był zobowiązany, są prawdziwe. Sprzedawca był uprawniony do zastosowania stawki preferencyjnej tylko wtedy, gdy nie miał wątpliwości, że dane osobowe nabywcy zawarte w oświadczeniu są prawdziwe. W przeciwnym wypadku powinien zastosować stawkę akcyzy jak dla oleju napędowego.

Zarzuty dotyczące błędnej wykładni prawa materialnego okazały się zatem uzasadnione.

Mając na uwadze powyższe uznać należy za zasadne także zarzuty dotyczące naruszenia przez Sąd prawa procesowego poprzez uwzględnienie skargi i uchylenie decyzji w oparciu o naruszenie przez organ prawa materialnego, które to naruszenie jak wykazano wyżej nie miało miejsca.

W tym stanie rzeczy Naczelny Sąd Administracyjny uznał zarzuty skargi kasacyjnej za usprawiedliwione i działając na podstawie 185 § 1 p.p.s.a. uchylił wyrok Sądu I instancji.

W ponownie prowadzonym postępowaniu Sąd I instancji, opierając się na prawidłowej wykładni prawa materialnego, oceni, czy zaskarżona decyzja jest zgodna z prawem.

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 203 pkt 2 p.p.s.a. w związku z art. 205 § 1 i § 2 p.p.s.a. w związku z art. 207 § 2 p.p.s.a. i zasądził kwotę 1750 zł, na którą składa się kwota 750 zł tytułem zwrotu uiszczonego wpisu sądowego od skargi kasacyjnej oraz kwota 1000 zł tytułem częściowego zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. Zwrot kosztów zastępstwa procesowego został ograniczony do kwoty 1000 zł z uwagi na fakt, iż organ złożył 8 jednobrzmiących skarg kasacyjnych, w związku z czym nakład pracy pełnomocnika był znacznie ograniczony.

...



Powered by SoftProdukt