Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

1. Wystarczy jeśli z pisma wynika, że strona daje w nim jednoznaczny wyraz temu, iż nie zgadza się z treścią rozstrzygnięcia i wynika z niego wola jego zaskarżenia. Pismo takie powinno być wówczas traktowane jako odwołanie w rozumieniu art. 220 par. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa /Dz.U. nr 137 poz. 926 ze zm./, które jednak nie spełnia wymogów formalnych przewidzianych w art. 222 Ordynacji podatkowej, z możliwością uzupełnienia w trybie art. 169 Ordynacji podatkowej i związanymi z tym skutkami.

2. Postępowanie w przedmiocie zaniechania ustalenia zobowiązań podatkowych i poboru podatku na podstawie art. 22 par. 2 Ordynacji podatkowej może być prowadzone w sytuacji, gdy podatnik nie kwestionuje swego obowiązku podatkowego.

Naczelny Sąd Administracyjny po rozpoznaniu sprawy ze skargi Leona S. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w B.-B. z dnia 9 sierpnia 2000 r. (...) w przedmiocie wysokości podatku od nieruchomości - uchyla decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w B.-B. z dnia 9 sierpnia 2000 r. (...) i poprzedzającą ją decyzję Wójta Gminy R. z dnia 27 kwietnia 2000 r. (...); (...).

Nakazem płatniczym z dnia 20.01.2000 r., Wójt Gminy R. określił Leonowi S. wysokość podatku od nieruchomości za 2000 r. W podstawie prawnej organ I instancji powołał przepisy ustawy z dnia 15 listopada 1984 r. o podatku rolnym /Dz.U. 1993 nr 94 poz. 431/, rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 11 stycznia 1990 r. w sprawie podatku rolnego /Dz.U. nr 3 poz. 18 ze zm./, ustawę z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach oraz opłatach lokalnych /Dz.U. nr 9 poz. 31 ze zm./. Uchwałę z dnia 29 grudnia 1999 r. (...) Rady Gminy R., ustawę z dnia 28 września 1991 r. o lasach /Dz.U. nr 101 poz. 444 ze zm./.

Ze zwrotnego poświadczenia odbioru nakazu płatniczego wynika, że odebrała go w dniu 29 lutego 2000 r. Krystyna W.

W dniu 9 marca 2000 r. Leon S. skierował do Wójta Gminy R. podanie, w którym zwrócił się o umorzenie podatku od nieruchomości podnosząc w uzasadnieniu, że podatek płaci bezprawnie ponieważ nie jest ani właścicielem, użytkownikiem ani dzierżawcą. Wyjaśnił dalej, że jest synem nieżyjącej już właścicieli, przedmiotowej nieruchomości. Zdaniem Leona S. przedmiotową nieruchomość odziedziczyła na podstawie testamentu ustnego jego nieżyjąca już siostra. Zaznaczył też, iż do tej pory opłacał podatek od nieruchomości "dla świętego spokoju", gdyż nie była to duża kwota. Powołał się na swój podeszły wiek, zły stan zdrowia.

Decyzją z dnia 27 kwietnia 2000 r. (...) Wójt Gminy R., powołując się na przepisy art. 17 ustawy z dnia 26 listopada 1998 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego w latach 1999 i 2000 oraz art. 207 i art. 13 par. 1 pkt 1 lit. "b" ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa /Dz.U. nr 137 poz. 926 ze zm./ zaniechał poboru IV raty podatku od nieruchomości z tytułu posiadania gruntu w kwocie 32,00 zł.

W uzasadnieniu decyzji podniósł, że skarżący wniósł o częściowe umorzenie podatku od nieruchomości za 2000 r. Zdaniem organu I instancji sytuacja materialna i zdrowotna rodziny oraz fakt, że naliczony podatek za 2000 r. jest znacznie wyższy niż w 1999 r. uzasadniały zaniechanie poboru IV raty podatku od nieruchomości.

W odwołaniu od powyższej decyzji skarżący podniósł, że uważa ją za krzywdzącą, podnosząc, że w swym piśmie z 9 marca 2000 r. kwestionował zasadność obciążania go przedmiotowym podatkiem. Ponadto zaznaczył, że nie wnosił o częściowe umorzenie podatku od nieruchomości.

Decyzją z dnia 9 sierpnia 2000 r. Samorządowe Kolegium Odwoławcze w B.-B., powołując się na przepisy art. 1-2, art. 17-18 i art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 12 października 1994 r. o samorządowych kolegiach odwoławczych /Dz.U. nr 122 poz. 593 ze zm./ art. 13 par. 1 pkt 1 w związku z art. 22 par. 2 ustawy z dnia 28 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa /Dz.U. nr 137 poz. 926 ze zm./ art. 233 par. 1 pkt 1 Ordynacji podatkowej zaskarżoną decyzję utrzymało w mocy.

W uzasadnieniu decyzji w pierwszej kolejności podniesiono, że akt sprawy wynika, że organ podatkowy przeprowadził postępowanie wyjaśniające zgodnie z przepisami Ordynacji podatkowej tj. zaprosił stronę do czynnego udziału i zebrał materiał dowodowy. Strona nie skorzystała z możliwości udziału w tym postępowaniu.

Następnie zaznaczono, że z dokumentów znajdujących się w aktach sprawy wynika, że Leon S. w roku 1990 i 1995 złożył podpisany "Wykaz nieruchomości" w Urzędzie Gminy w R., w którym potwierdza, iż jest administratorem nieruchomości. Nieruchomością tą włada jak sam podatnik przyznaje po śmierci matki i siostry. Podniesiono też, że strona odwołująca corocznie systematycznie opłacała podatek za powyższy grunt i nie wnosiła żadnych z tego tytułu zastrzeżeń.

W dalszej części uzasadnienia podniesiono, że instytucja ulg podatkowych jest szczególnym odstępstwem od ustawowego obowiązku podatkowego. Dlatego ustawodawca uzależnił w przepisach prawa udzielenie ulg podatkowych od istnienia wyjątkowych przesłanek. Zgodnie z art. 22 par. 2 pkt 1 lit. "b" Ordynacji podatkowej "organ podatkowy może zaniechać poboru podatku, gdy pobranie podatku zagraża ważnym interesom podatnika, a w szczególności jego egzystencji". Według cytowanego przepisu organ może udzielić ulgi, zatem jest to decyzja uznaniowa.

Następnie wyrażono pogląd, że kwestią zasadniczą w niniejszej sprawie jest ustalenie przez organ podatkowy czy po stronie podatnika istnieje na tyle ważny interes, że może ubiegać się o pomoc organów podatkowych w zapłacie podatku.

Stwierdzono też, że Kolegium rozpatrując sprawę wskutek odwołania Strony nie jest organem uprawnionym do wypowiadania się w zakresie merytorycznym, objętym uznaniem organu pierwszej instancji. Zaznaczono jednak, że zasadą jest płacenie podatków. Ulgi podatkowe są wyjątkiem od zasady powszechności i równości opodatkowania i organ tylko w nadzwyczajnych sytuacjach może zrezygnować z ustawowo przyznanych dochodów.

Podkreślono też, że Kolegium bada zaskarżoną decyzję i poprzedzające ją postępowanie z punktu widzenia zgodności z prawem.

Ustosunkowując się do tej kwestii stwierdzono, że w tym zakresie nie dopatrzono się naruszeń proceduralnych. Z akt sprawy wynika, że organ pierwszej instancji przeprowadził postępowanie wyjaśniające w celu ustalenia sytuacji finansowej strony odwołującej.

Odnośnie przesłanek z art. 22 par. 2 Ordynacji podatkowej stwierdzono, że z dokumentacji wynika, że Państwo S. mają stałe źródło dochodu i uiszczenie podatku nie zagrozi w sposób bezpośredni egzystencji życiowej podatnika. Zdaniem Kolegium Wójt Gminy wydając w tej sprawie decyzję nie naruszył prawa, gdyż wziął pod uwagę wszystkie okoliczności.

W skardze do Naczelnego Sądu Administracyjnego Leon S. zakwestionował podwyższenie podatku od nieruchomości. Tak jak w odwołaniu podniósł, że nie jest właścicielem nieruchomości i uprzednio podatek płacił "dla świętego spokoju". Zaznaczył, że decyzja Wójta Gminy R. z dnia 27.04.2000 r. zadowoliła go jedynie częściowo i uważa ją za krzywdzącą.

W odpowiedzi na skargę Samorządowe Kolegium Odwoławcze w B.-B. wniosło o jej oddalenie podtrzymując stanowisko i argumentację zawartą w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji. Odnosząc się do kwestii uznania skarżącego za podatnika Samorządowe Kolegium Odwoławcze podniosło, że Leon S. otrzymał nakaz płatniczy na podatek od nieruchomości za 2000 r., bowiem uznany został za podatnika. Przyznano, że w części dokumentów /karta nieruchomości i operat leśny dotyczący przedmiotowej nieruchomości/ wymieniona jest nieżyjąca matka skarżącego Aniela S., jednakże skarżący składa co do tej nieruchomości wykazy nieruchomości, oświadczenia i opłaca podatek wykonując czynności jak właściciel.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje :

Skarga zasługuje na uwzględnienie, albowiem zaskarżona decyzja, jak i poprzedzająca ją decyzja organu I instancji naruszają przepisy prawa w stopniu nakazującym ich uchylenie.

W pierwszej kolejności podnieść należy, że z akt sprawy wynika, iż nakaz płatniczy adresowany do skarżącego z dnia 20.01.2000 r. doręczony został w dniu 29 lutego 2000 r. W terminie do wniesienia odwołania /który upływał w dniu 14 marca 2000 r./ skarżący w dniu 9 marca 2000 r. skierował do Wójta Gminy R. pismo, w którym zwracał się wprawdzie "o umorzenie podatku od nieruchomości", ale w uzasadnieniu kwestionował przede wszystkim fakt, że jest podatnikiem podatku od nieruchomości. Tymczasem organy obu instancji zarzut powyższy zupełnie zignorowały i odwołanie od nakazu płatniczego potraktowały jako wniosek o zaniechanie poboru podatku. Podkreślić przy tym należy, że skarżący również w odwołaniu od decyzji z dnia 27 kwietnia 2000 r. (...) podnosił, że w swym piśmie z 9 marca 2000 r. kwestionował zasadność obciążania go przedmiotowym podatkiem i zaznaczył, że nie wnosił o częściowe umorzenie podatku od nieruchomości.

W orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego przyjęty został pogląd, że pismo złożone przez stronę w organie podatkowym I instancji w terminie przewidzianym do złożenia odwołania, w którym to piśmie kwestionuje ona zasadność rozstrzygnięcia w doręczonej jej decyzji podatkowej I instancji, należy - zgodnie z art. 7 i art. 9 Kpa - uznać za odwołanie od tej decyzji, chociażby nie spełniało ono wszystkich warunków określonych w art. 170 Kpa, jeżeli w zakreślonym przez organ terminie strona potwierdzi, że jest to jej odwołanie i uzupełni jego treść zgodnie z wymaganiami określonymi w art. 170 Kpa. Taki obowiązek spoczywa na organie prowadzącym postępowanie z mocy art. 64 par. 1 Kpa /por. wyroki NSA z dnia 11 marca 1992 r. III SA 261/92 i z dnia 22 stycznia 1993 r. SA/Kr 1988/92 - Kodeks postępowania administracyjnego z orzecznictwem Naczelnego Sądu Administracyjnego, Sądu Najwyższego i Trybunału Konstytucyjnego Wyd. Prawnicze, Warszawa 1995 r. str. 381, wyrok NSA z dnia 18 grudnia 1996 r., SA/Ka 2552/95 - nie publ./. Jeżeli nawet skarżący z powodów obiektywnych nie dostrzegł różnicy między odwołaniem od decyzji wymiarowych a postępowaniem w sprawie umorzenia zaległości podatkowych /i chodziło mu tylko o efekt w postaci zmniejszenia bądź uchylenia dolegliwości podatkowej/, rozróżnienia, rozważenia i wyjaśnienia w tym przedmiocie zgodnie z art. 6-9 Kpa obciążały organ podatkowy /wyrok NSA z dnia 16 września 1997 r., I SA/Łd 658/96 - nie publ./.

O tym, jaki charakter ma pismo, decyduje sama strona. Jeśli charakter pisma budzi wątpliwości, organ administracji ma obowiązek wyjaśnić rzeczywistą wolę strony. To "czego domaga się podatnik", jeśli odwołanie pochodzi od samej strony, nie zawsze musi mieć postać procesowe poprawnie sformułowanych wniosków. Wystarczy jeśli z pisma wynika, że strona daje w nim jednoznaczny wyraz temu, iż nie zgadza się z treścią rozstrzygnięcia i wynika z niego wola jego zaskarżenia. Pismo takie powinno być wówczas traktowane jako odwołanie w rozumieniu art. 220 par. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa /Dz.U. nr 137 poz. 926 ze zm./, które jednak nie spełnia wymogów formalnych przewidzianych w art. 222 Ordynacji podatkowej, z możliwością uzupełnienia w trybie art. 169 Ordynacji podatkowej i związanymi z tym skutkami.

W rozpoznawanej sprawie organ I instancji, mimo, że pismo skarżącego zawierało elementy odwołania, nie postąpił według podanych wyżej zasad. Nie wezwał strony do wyjaśnienia i uzupełnienia charakteru pisma. Traktując je jako wniosek o zaniechanie poboru podatku. Pozbawił w ten sposób skarżącego prawa do rozpoznania jego pisma jako odwołania. Czyniąc tak, naruszył zasadę wynikającą z art. 220 Ordynacji podatkowej. Uchybień tych nie usunięto w toku postępowania odwoławczego.

Ponadto podkreślić także należy, że postępowanie w przedmiocie zaniechania ustalenia zobowiązań podatkowych i poboru podatku na podstawie art. 22 par. 2 Ordynacji podatkowej może być prowadzone w sytuacji, gdy podatnik nie kwestionuje swego obowiązku podatkowego. Postępowanie to nie ma bowiem na celu ustalenia czy obowiązek podatkowy po strome podatnika istnieje, lecz właśnie gdy obowiązek ten niewątpliwie istnieje - ma ono na celu ustalenie czy nie zachodzą w sprawie tego rodzaju szczególne okoliczności, o których mowa w art. 22 par. 2 Ordynacji podatkowej, a które uzasadniałyby odstąpienie /zaniechanie/ od ustalenia zobowiązania podatkowego poboru podatku.

Zaniechanie ustalenia zobowiązania podatkowego i poboru podatku z tego powodu, że obowiązek podatkowy nie istnieje byłoby niedopuszczalne /por. wyrok NSA z dnia 13 marca 1998 r., III SA 1128/96 - nie publ., z dnia 30 stycznia 1996 r., SA/Wr 1473/95 - nie publ./.

Z powyższych względów - działając na mocy art. 22 ust. 1 oraz art. 55 ust. 1 ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym /Dz.U. nr 74 poz. 368 ze zm./ - orzekł jak w sentencji wyroku.