Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Irena Wesołowska, Sędziowie Sędzia NSA Małgorzata Gorzeń, Sędzia NSA Ewa Kwarcińska (spr.), Protokolant Starszy Sekretarz Sądowy Beata Jarecka, po rozpoznaniu w Wydziale I na rozprawie w dniu 12 lipca 2011 r. sprawy ze skargi R. W. na postanowienie Dyrektora Izby Celnej z dnia 28 lutego 2011 r. nr [...] w przedmiocie nałożenia kary porządkowej oddala skargę.

I SA/Gd 312/11

UZASADNIENIE

Naczelnik Urzędu Celnego, postanowieniem z 29 listopada 2010r., na podstawie art. 262 § 1 pkt 2 i § 5 w związku z art. 155 § 1 ustawy z 29 sierpnia 1997r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz. nr 8, poz. 60 ze zm.; dalej jako O.p.) nałożył na skarżącego R. W. karę porządkową w wysokości 1 000 zł z uwagi na fakt, że mimo prawidłowego wezwania do złożenia pisemnych wyjaśnień w ramach prowadzonego w stosunku do niego postępowania podatkowego w sprawie określenia zobowiązania podatkowego w podatku akcyzowym od samochodu osobowego LEXUS RX 400H, rok produkcji 2008, o pojemności silnika 3 311 cm3 – nie wywiązał się z obowiązku nałożonego przez organ.

W wyniku rozpoznania odwołania, Dyrektor Izby Celnej, postanowieniem z 28 lutego 2011r., na podstawie art. 233 § 1 pkt 1 w związku z art. 262 § 1 pkt 1 O.p. utrzymał w mocy postanowienie organu pierwszej instancji. W uzasadnieniu postanowienia, przywołując dyspozycję art. 262 O.p. organ podkreślił, że organ podatkowy miał w tej konkretnej sprawie ustalić fakty związane z prowadzonym postępowaniem podatkowym. Co prawda strona w odwołaniu powołuje się na przewlekłość tego postępowania ale to właśnie brak współpracy ze strony skarżącego powoduje, że postępowanie ulega przedłużeniu. Przywołano również treść uzasadnienia wyroku WSA w Szczecinie z 11 września 2008r. w sprawie I SA/Sz 190/08, w którym podkreślono, że to nie podatnik decyduje, które dane przekazać organowi podatkowemu, a które nie mają znaczenia w sprawie; organ podatkowy jako gospodarz postępowania ma bowiem obowiązek zebrać dowody i ustalić stan faktyczny co nie oznacza, że podatnik nie ma obowiązku przekazania i wyjaśnienia okoliczności istotnych dla sprawy – na żądanie organu.

W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku skarżący wniósł o uchylenie skarżonego postanowienia wskazując w uzasadnieniu, że wezwanie organu z 27 października 2010r. dotyczy jego związków osobistych i rodzinnych i wkracza w sferę prywatności chronioną Konstytucją RP oraz ustawą o ochronie danych osobowych.

W odpowiedzi na skargę organ odwoławczy wniósł o jej oddalenie wskazując, że wszczęte z urzędu postępowanie ma doprowadzić do określenia zobowiązania podatkowego w związku z wewnątrzwspólnotowym nabyciem samochodu osobowego LEXUS RX 400H, którego – zdaniem organu – zadeklarowana wartość (77 127 zł) odbiega od średniej wartości rynkowej podobnego samochodu o kwotę 57 500 zł, zaś uwzględniając skomplikowany stan faktyczny istniejący w prowadzonej sprawie organ prowadzący postępowanie uznał za istotne ustalenie ewentualnych koligacji istniejących pomiędzy skarżącym a osobą sprzedawcy spornego samochodu i miał w związku z tym prawo wystosować wezwanie celem poczynienia niezbędnych w tym zakresie ustaleń.

W piśmie procesowym z dnia 29 czerwca 2011r. skarżący, podtrzymując zarzuty skargi wskazał, że skoro postępowanie podatkowe zostało umorzone, to brak jest podstawy do pozostawienia w obrocie prawnym skarżonego orzeczenia. Zawsze lojalnie i terminowo odpowiadał na każde zapytanie i wezwania organu podatkowego.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku zważył co następuje:

I.

Sąd administracyjny został wyposażony w funkcje kontrolne działalności administracji publicznej, co oznacza, że w przypadku zaskarżenia decyzji, sąd bada jej zgodność z przepisami prawa (art. 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych - Dz. U. Nr 153, poz. 1269 oraz art. 3 i art. 145 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.). Podstawowym celem i efektem kontroli sądowej jest więc eliminowanie z obrotu aktów i czynności organów administracji publicznych niezgodnych z prawem i przywrócenie stanu zgodnego z prawem poprzez wydanie orzeczenia odpowiedniej treści.

W rozpatrywanej sprawie Sąd nie dopatrzył się wskazanych naruszeń prawa przez organy podatkowe, dających podstawę do uchylenia, czy stwierdzenia nieważność w całości lub w części zaskarżonej decyzji.

Należy podkreślić, że Sąd administracyjny nie ustala stanu faktycznego, a jedynie wskazuje, które ustalenia organu zostały przez niego przyjęte, a które nie (wyrok NSA z 6 lutego 2008r. sygn. akt: II FSK 1665/06 LEX nr 471526), zatem oceniając stan faktyczny ustalony przez organ, Sąd przyjął za podstawę rozstrzygnięcia ustalenia faktyczne poczynione przez organ administracji publicznej (organy podatkowe) albowiem stan faktyczny został ustalony z zachowaniem reguł procedury administracyjnej. Ustalony w postępowaniu administracyjnym stan faktyczny stał się stanem faktycznym przyjętym przez Sąd.

II.

Przechodząc do oceny merytorycznej zaskarżonego postanowienia należy w pierwszej kolejności odnieść się do dyspozycji art. 155 § 1 O.p., zgodnie z którym to przepisem organ podatkowy może wezwać stronę lub inne osoby do złożenia wyjaśnień, zeznań lub dokonania określonej czynności osobiście, przez pełnomocnika lub na piśmie, jeżeli jest to niezbędne do wyjaśnienia stanu faktycznego lub rozstrzygnięcia sprawy.

Granicę swobody organu wyznacza tu wymóg niezbędności wyjaśnień, zeznań lub dokonania określonej czynności - do wyjaśnienia okoliczności składających się na stan faktyczny sprawy lub też wymagających ustalenia okoliczności faktycznych lub prawnych służących rozstrzygnięciu sprawy.

Z kolei dyspozycja art. 262 § 1 O.p. postanawia między innymi, że strona, która mimo prawidłowego wezwania organu podatkowego bezzasadnie odmówi złożenia wyjaśnień może zostać ukarana karą porządkową.

Z akt postępowania wynika, że 27 października 2010r. Naczelnik Urzędu Celnego wezwał skarżącego, na podstawie art. 155 § 1 O.p. i art. 189 O.p., w związku z prowadzonym postępowaniem podatkowym w sprawie określenia zobowiązania podatkowego w podatku akcyzowym od samochodu osobowego LEXUS RX 400H, rok produkcji 2008, o pojemności silnika 3 311 cm3 – do złożenia w terminie 7 dni wyjaśnień w następujących kwestiach: czy sprzedawca przedmiotowego samochodu osobowego jest ze skarżącym w jakikolwiek sposób spokrewniony lub spowinowacony, jak długo skarżący zna osobę sprzedawcy pojazdu i czy kiedykolwiek wcześniej kupował od niego lub kogokolwiek z jego rodziny inny samochód osobowy.

Wezwanie to zawiera prawidłowe pouczenie o treści art. 187 § 1 O.p., art. 189 O.p., art. 155 § 1 O.p. oraz o treści art. 261 O.p.

W uzasadnieniu postanowienia z 29 listopada 2010r. nakładającego na skarżącego karę porządkową w kwocie 1 000 zł wobec braku wyjaśnień o jakich była mowa w ww. wezwaniu, organ pierwszej instancji stwierdził, że wezwanie to obejmowało kwestie, które organ podatkowy uznał za istotne z punktu widzenia prawa podatkowego dla toczącego się postępowania, aby w sposób pełny i wyczerpujący ustalić stan faktyczny, a ponadto wskazano, że to organ podatkowy decyduje, jakie informacje są mu niezbędne dla prawidłowego określenia stanu faktycznego, a podatnik powinien pomóc organowi w ustaleniu faktów istotnych dla postępowania podatkowego.

Organ odwoławczy w uzasadnieniu postanowienia z 28 lutego 2011r. utrzymującego skarżone postanowienie wskazał, że strona w wyznaczonym terminie wystosowała pismo procesowe, w którym zamiast odpowiedzi na zadane pytania stwierdziła, że jej zdaniem nie mają one związku ze sprawą. Organ podkreślił, że nie zachodziły żadne przeszkody, które by stronie uniemożliwiły wykonanie wezwania np. nagła choroba czy wyjazd. Co prawda strona udzieliła odpowiedzi na pytanie na kolejne wezwanie organu z 29 listopada 2010r., ale fakt ten nie podważa zasadności uprzedniego nałożenia kary pieniężnej.

III.

Sąd stwierdza, że stan faktyczny sprawy jest bezsporny, a mianowicie to, że w toku wszczętego prawidłowo postępowania podatkowego organ skierował do strony tego postępowania wezwanie do złożenia pisemnych wyjaśnień w określonym zakresie, z wyznaczeniem terminu i pouczeniem o skutkach niezastosowania się do tego wezwania oraz, że strona nie złożyła żadnych merytorycznych wyjaśnień w zakresie w jakim domagał się tego organ podatkowy.

Przedmiotem sporu jest zatem wyłącznie kwestia czy tego rodzaju zachowanie strony stanowiło podstawę faktyczną do zastosowania względem niej sankcji przewidzianej w art. 262 § 1 O.p.

Zdaniem Sądu należy udzielić odpowiedzi twierdzącej.

W rozpoznawanej sprawie nie budzi wątpliwości, że kara porządkowa została wymierzona skarżącemu jako stronie postępowania podatkowego za bezzasadną odmowę wyjaśnień. Wynika to wprost z uzasadnienia postanowień obu instancji oraz z treści wezwania. Skarżący został wezwany do złożenia pisemnych wyjaśnień, a podstawę prawną tego wezwania stanowił dyspozycja art. 155 § 1 O.p. Organ podatkowy zażądał od podatnika wyjaśnień w trybie przewidzianym przepisami, realizując wyrażoną w art. 122 O.p. zasadę prawdy obiektywnej, która stanowi, że w toku postępowania organy podatkowe podejmują wszelkie niezbędne działania w celu dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz załatwienia sprawy w postępowaniu podatkowym.

Sąd podziela stanowisko, że ocena czy złożenie przez podatnika wyjaśnień jest niezbędne pozostaje w gestii organu, przed którym toczy się postępowanie.

W sytuacji gdy podatnik nie stosuje się do wezwania organu, organ podatkowy ma prawo podjąć dopuszczalne prawem kroki zmierzające do uzyskania od podatnika wyjaśnień. Takim dopuszczalnym środkiem dyscyplinującym jest przewidziana w art. 262 § 1 O.p. kara porządkowa. Środek ten ma na celu zdyscyplinowanie podatnika i stosowany jest aby wyegzekwować określone zachowanie podatnika.

Orzecznictwo sądów administracyjnych w tym zakresie jest jednorodne.

IV.

Podkreślić należy, wobec stanowiska strony, że przewidziane dyspozycją art. 262 O.p. rozwiązanie ma na celu zdyscyplinowanie uczestników postępowania podatkowego w dbałości o to, aby postępowanie to przebiegało sprawnie i kończyło się w oznaczonym terminie konkretnym rozstrzygnięciem. Ma więc ono na celu usprawnienie postępowania jako pewnego procesu, w znaczeniu technicznym.

Czynności procesowe podejmowane przez organ podatkowy w zakresie gromadzenia materiału dowodowego powinny być wspierane przez podmiot biorący udział w postępowaniu, ponieważ sam organ nie zawsze będzie mógł obiektywnie wyjaśnić wszystkie istotne okoliczności sprawy (Stefan Babiarz i in. w: Ordynacja podatkowa. Komentarz, Warszawa 2005 Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, s. 590). Zasada gromadzenia materiału dowodowego przez organ podatkowy nie jest zasadą bezwzględną i podkreśla się wielokrotnie, że zdarzają się od niej odstępstwa; w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 22 maja 2000 r. wyrażono następujący pogląd: (...) podatnik nie może czuć się zwolniony od współdziałania z organem podatkowym w realizacji obowiązku wyczerpującego zebranie materiału dowodowego, zwłaszcza, jeśli nieudowodnienie określonej czynności faktycznej może prowadzić do rezultatów niekorzystnych dla strony (...).

Podkreślić przy tym należy, że interes strony stanowi zazwyczaj wystarczającą przesłankę skłaniającą ją do aktywnego uczestnictwa w postępowaniu dowodowym. W przeciwnym wypadku może to spowodować wadliwe ustalenie stanu faktycznego i wydanie rozstrzygnięcia negatywnego dla strony.

Z podanych wyżej powodów Sąd uznał, że organ podatkowy w sposób uprawniony i zgodny z prawem wezwał stronę do złożenia wyjaśnień, na co strona zareagowała odrzuceniem, a nie merytoryczną postawą. Nie sposób więc podzielić zarzutu, że nieudzielanie przez nią wyjaśnień merytorycznych nie było żadnym z zachowań mieszczących się w treści przepisu art. 262 § 1 O.p., bowiem kierowała stroną konieczność ochrony własnej prywatności. Wskazać tu należy, że do uzyskania informacji istotnych dla realizacji podstawowego celu postępowania podatkowego jakim jest ustalenie prawdy obiektywnej, zasadniczym kryterium winna być - przy zachowaniu wszystkich praw przysługujących obywatelowi, w tym ochronie jego prywatności - sprawność postępowania, wyrażająca się dążeniem do tego by nastąpiło możliwie szybko. Pytania skierowane do skarżącego (to np. czy jakaś osoba jest jego krewnym i czy kupował wcześniej od tej osoby samochód), których zakres nie godzi w sferę prywatności prawem chronioną, do takiej szybkości postępowania dążył.

Zdaniem Sądu stanowisko skarżącego, który co prawda przesłał pismo na ww. wezwanie organu, ale bezpodstawnie odmówił wyjaśnienia wskazanych w wezwaniu informacji w przedmiotowej sprawie wyczerpała dyspozycję art. 262 § 1 pkt 2 O.p., była bowiem bezzasadną odmową złożenia wyjaśnień.

Trzeba też w tym miejscu podkreślić, że do tego rodzaju zachowania strony nie ma zastosowania wyłączenie ukaranie karą porządkową, przewidziane w art. 262 § 4 O.p., gdyż dotyczy ono jedynie przesłuchania strony w trybie art. 199 O.p. (por. B. Brzeziński, M. Kalinowski, A. Olesińska, M. Masternak, J. Orłowski, Ordynacja podatkowa. Komentarz, t. II, s. 629, Dom Organizatora, Toruń 2007). Ze względów wyżej wyrażonych Sąd nie podzielił także argumentów zamieszczonych w opinii dołączonej do skargi.

W tym stanie rzeczy Sąd uznał że skarga nie zasługuje na uwzględnienie i orzekł o jej oddaleniu na podstawie art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.).

EK