Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Włodzimierz Kowalczyk Sędziowie: WSA Dorota Apostolidis WSA Izabela Ostrowska (spr.) Protokolant referent stażysta Małgorzata Sieczkowska po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 16 lipca 2014 r. sprawy ze skargi K. B. na decyzję Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia [...] sierpnia 2013 r. nr [...] w przedmiocie reformy rolnej oddala skargę.

Wnioskiem z dnia [...] K.B. wystąpiła do Wojewody [...] o wydanie decyzji stwierdzającej, że nieruchomość w obrębie [...], jednostka ewidencyjna [...], powiat [...], województwo [...], na której "znajdowały się zbiorniki wodne o przeznaczeniu rekreacyjnym", odpowiadająca obecnie działkom ewidencyjnym Nr [...] o łącznej powierzchni [...] ha, stanowiąca byłą własność spadkobierców J. M. tj. T. M., A. M. i A. M., nie podpadała pod działanie przepisu art. 2 ust. 1 lit e dekretu PKWN z dnia 6 września 1944r. o przeprowadzeniu reformy rolnej (Dz. U. z 1945r. Nr 3 , poz. 13 ze zm.) zwana dalej dekretem.

Wojewoda [...] po rozpatrzeniu ww. wniosku decyzją z dnia [...] znak: [...] orzekł, że nieruchomość stanowiąca stawy, pochodząca z " Dóbr Ziemskich K.", aktualnie oznaczona w rejestrze gruntów obrębu [...], gmina [...], numerami działek: [...] o łącznej powierzchni [...] ha, będąca przed przejęciem na rzecz Skarbu Państwa współwłasnością spadkobierców J. M., podpadała pod działanie przepisów dekretu o przeprowadzeniu reformy rolnej.

Organ ustalił, że zgodnie z przedstawionymi dokumentami spadkowymi, prawa do spadku po byłych właścicielach ww. nieruchomości przysługują K. B., M. K. i G.J. [postanowienia Sądu Rejonowego dla [...] : z dnia [...] sygn. akt [...], z dnia [...] –sygn. akt [...], z dnia [...] – sygn. akt [...] oraz postanowienie Sądu Rejonowego w [...] z dnia [...] sygn. akt I [...].

Wojewoda [...] uzasadniając swoją decyzję wskazał, że dekret o przeprowadzeniu reformy rolnej nie dotyczył wszelkich nieruchomości, a tylko nieruchomości określonego rodzaju, a mianowicie nieruchomości ziemskich, które były lub mogły być wykorzystane do prowadzenia działalności wytwórczej w rolnictwie, a ponad wszelką wątpliwość sporna nieruchomość w dacie przejęcia na własność Skarbu Państwa miała taki charakter. Była nieruchomością rolną, na której, była prowadzona działalność w zakresie produkcji ryb.

W świetle powyższego stwierdzono, że w niniejszej sprawie prawidłowo odczytana została norma prawna zawarta w art. 2 ust. 1 lit e dekretu PKWN z dnia

6 września 1944r. o przeprowadzeniu reformy rolnej.

Po rozpatrzeniu odwołania K.B. od ww. decyzji Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi, zwanej dalej Ministrem decyzją z dnia [...] znak: [...] utrzymał w mocy zaskarżoną decyzję.

Na wstępie uzasadnienia organ odwoławczy wskazał, że objęta wnioskiem nieruchomość stanowiąca stawy stanowiła - w dniu przejęcia jej na rzecz Skarbu Państwa - część majątku ziemskiego "Dobra Ziemskie K.", położonego w gminie [...], w powiecie [...], obejmującego obszar [...] ha. Z czego na ogólną powierzchnię całego majątku składało się: [...] ha gruntów ornych, [...] ha łąk jednokośnych, [...] ha pastwisk, [...] ha lasów, [...] ha sadów, [...] ha stawów rybnych, [...] ha nieużytków, [...] ha ogrodów warzywnych, [...] ha parku, [...] ha podwórz i zabudowań, [...] ha nieużytków i [...] ha innych użytków [dowód: protokół przejęcia na cele reformy rolnej majątku K. z dnia [...].

Z akt sprawy wynika, że przedmiotowa nieruchomość wchodziła w skład dawnego majątku K. i na dzień przejęcia na własność Skarbu Państwa, stanowiła współwłasność sióstr: T.M.S. trzech imion M., A. M. E. trzech imion M. i H. M. dwóch imion M. W dziale II księgi wieczystej nr [...] pn. Dobra K., widnieje wpis, że ww. osoby nabyły własność majątku K. w drodze dziedziczenia po zmarłym w dniu [...] ojcu J. hr. M. Następnie na mocy art. 2 ust. 1 lit e) dekretu o przeprowadzeniu reformy rolnej przejęto niniejsze dobra od współwłaścicieli na rzecz Skarbu Państwa i ujawniono w dziale II księgi hipotecznej nr [...] Dobra K. Skarb Państwa - jako właściciela przejętych nieruchomości.

Zgodnie z wypisami z rejestru gruntów oraz mapami ewidencyjnymi ze starostwa powiatowego we [...] z dnia [...], stawy będące przedmiotem niniejszego postępowania, położone są na działkach nr [...] oraz nr [...]. Przy tym działki o nr [...] o łącznej powierzchni [...] ha są we własności Skarbu Państwa Agencji Nieruchomości Rolnych Oddziału Terenowego w [...], natomiast działka o nr [...] o łącznej powierzchni [...] ha jest we własności Skarbu Państwa Agencji Nieruchomości Rolnych Oddziału Terenowego w [...]. Łącznie powierzchnia objęta wnioskiem obejmuje obszar [...] ha. Istniejący stan potwierdza treść księgi wieczystej nr [...] z dnia [...], prowadzonej przez Sąd Rejonowy w [...].

Minister wskazał, że podstawę prawną do orzekania przez Wojewodę [...] w przedmiocie wniosku K.B. stanowił § 5 rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Reform Rolnych z dnia 1 marca 1945r. w sprawie wykonania dekretu PKWN z dnia 6 września 1944r. o przeprowadzeniu reformy rolnej (Dz. U. Nr 10, poz. 51; dalej: rozporządzenie) oraz art. 2 ust. 1 lit. e) dekretu PKWN z dnia 6 września 1944r. o przeprowadzeniu reformy rolnej (Dz. U. z 1945r. Nr 3, poz. 13)

Następnie wyjaśnił, iż zgodnie z przepisem art. 2 ust. 1 lit. e) ww. dekretu, na własność Skarbu Państwa w całości przechodziły bezzwłocznie bez żadnego wynagrodzenia tylko te nieruchomości ziemskie o charakterze rolniczym, które jednocześnie mogły być wykorzystane na cele wskazane w art. 1 ust. 2 dekretu o przeprowadzeniu reformy rolnej, ponadto stanowiły własność albo współwłasność osób fizycznych lub prawnych, jeżeli ich rozmiar łączny przekraczał bądź 100 ha powierzchni ogólnej, bądź 50 ha użytków rolnych, a na terenie województw poznańskiego pomorskiego, śląskiego, jeśli ich rozmiar łączny przekraczał 100 ha powierzchni ogólnej, niezależnie od wielkości powierzchni użytków rolnych.

Minister wskazał, że przejęta nieruchomość wymieniona wyżej spełniała wymagania normy obszarowej zawartej w art. 2 ust. 1 lit e dekretu.

Dalej, Minister wskazał, że zgodnie zgromadzonym materiałem dowodowym w sprawie nieruchomość oznaczona w ewidencji gruntów gminy [...], obręb [...], jako działki o nr [...] stanowi obiekt stawowy wraz z całą infrastrukturą, na którą składają się groble, doprowadzalniki wody, mnichy, przepusty oraz zastawki. Powyższe działki w całości stanowią obiekty stawowe - rozdzielone groblami - o dużym lustrze wody. Brzegi stawów porośnięte są roślinnością stawową (tatarak, trawy wodne). Na działce ewidencyjnej nr [...] od strony wschodniej, tj. od granic parku, występuje niewielkie zadrzewienie i zakrzaczenie, zaś w pozostałej części, lustro wody jest częściowo porośnięte roślinnością stawową. Jedynie działka ewidencyjna nr [...] aktualnie na gruncie nie stanowi stawu i jest porośnięta łąką, częściowo zakrzaczona z pozostałością fundamentów po dawnych zabudowaniach gospodarstwa rybackiego. Na powyższych nieruchomościach nie istniała jakakolwiek infrastruktura o charakterze sportowo-rekreacyjnym.

Minister przywołał wyjaśnienia wnioskodawczyni, która wskazała, że jej dziadek J. B. założył kompleks stawów w majątku K. już przed I wojną światową. Obiekt ten powstał na rozlewiskach rzeki [...], która w ówczesnym okresie płynęła nieopodal stawów i naturalnie zasilała je w wodę. Tym niemniej, stawy nie były tworami naturalnymi, gdyż powstały w sposób sztuczny, w wyniku podjętych działań ludzkich. Po II wojnie światowej koryto rzeki zostało uregulowane i aktualnie rzeka stanowi zachodnią granicę kompleksu stawowego.

Wnioskodawczyni podała, że do 1939 r. mieszkała poza [...] i jako dziecko nie interesowała się czy w założonych stawach była prowadzona produkcja ryb. Dodała przy tym, że powszechnie wiadomo, że gdzie są stawy tam są i ryby. Wnioskodawczyni pamiętała również, że staw, który graniczył z parkiem, nazywał się [...]. Po stawie tym wnioskodawczyni pływała łódką, natomiast w okresie letnim rodzina zażywała w nim kąpieli. Na terenie innego stawu o nazwie "K.", rodzina jeździła na koniach. Natomiast w stawie o nazwie "J.", hodowane były ryby ozdobne tzw. złote jazie. Wnioskodawczyni dodatkowo wskazała, że przed II wojną światową kompleks stawów był obiektem zadbanym, o znacznie większym lustrze wody, stawy były głębsze i mniej zarośnięte. Park bezpośrednio dochodził do stawów, aktualnie odgradza je rów melioracyjny i grobla. Wnioskodawczyni nie wskazała przy tym na istnienie jakiejkolwiek infrastruktury sportowo-rekreacyjnej, która posadowiona była przy stawach.

Minister zaznaczył, iż z protokołu przejęcia majątku K. na rzecz Skarbu Państwa jednoznacznie wynika, że stawów rybnych było [...] ha. Dodał także, że w punkcie 8 omawianego protokołu, w pozycji inne gałęzie rolnictwa wykazano rybołówstwo o powierzchni [...] ha samego lustra wody, co świadczy o istnieniu w ówczesnym okresie stawów rybnych [dowód: protokół w sprawie przejęcia na cele reformy rolnej majątku K. pod nazwę "Dobra K." z dnia [...]].

Organ wskazał również że widoczne groble okalające stawy i przepusty wody, wskazują na fakt , iż prowadzona była hodowla ryb, a także brak jakiejkolwiek infrastruktury sportowo-rekreacyjnej, dowodzą tego, że stawy te nie mogły stanowić zorganizowanego kompleksu rekreacyjno-sportowego. Zdaniem Ministra zgromadzone materiały dowodowe wskazują, że nie istniały przesłanki przeciwstawiające się możliwości wykorzystania przedmiotowych stawów do prowadzenia działalności wytwórczej w rolnictwie. Nie zmienia tego wykorzystywanie przedmiotowych stawów również do celów pozagospodarczych. Minister wyjaśnił, że wskazane obiekty stawowe mogły być bowiem bardzo atrakcyjne, mogły posiadać wiele walorów przyrodniczych i niewątpliwie na ich terenie można było również doskonale wypoczywać. Jednakże, okazjonalne formy wypoczynku nie mogły mieć wpływu na zmianę charakteru tej nieruchomości. Stawy hodowlane służyły i służą do produkcji ryb i uzyskiwania z tego tytułu korzyści finansowych, w ramach prawidłowo prowadzonej gospodarki.

W dalszych rozważaniach Minister podał, że z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, że przeznaczenie nieruchomości objętej wnioskiem - jako urządzonego kompleksu stawów - nie uległo zmianie do dnia podjęcia przez organ decyzji, z wyjątkiem działki nr [...] nie stanowiącej obecnie stawu, porośniętej łąką, częściowo zakrzaczonej z pozostałością fundamentów po dawnych zabudowaniach gospodarstwa rybackiego, powstałego już po przejęciu ww. majątku na rzecz Skarbu Państwa. Po przejęciu majątku K. na własność Skarbu Państwa, grunty rolne majątku zostały rozparcelowane, z wyjątkiem stawów rybnych, na obszarze których zostało utworzone gospodarstwo rybackie.

Wobec powyższego został w ocenie Ministra spełniony jeden z celów reformy rolnej wskazany w art.1 ust. 2 lit d) dekretu o przeprowadzeniu reformy rolnej. Stawy zostały bowiem zarezerwowane jako "odpowiednie tereny" dla przemysły rolnego.

Następnie organ II instancji stwierdził, że za niezasadne należy uznać twierdzenie odwołującej, że nieruchomość objęta wnioskiem stanowiła zbiorniki wodne o charakterze sportowo-rekreacyjnym. Za bezpodstawną argumentację odwołującej w zakresie zasadności stosowania w niniejszej sprawie ugruntowanego orzecznictwa dotyczącego pałaców, dworów, nieruchomości miejskich przez analogię do obiektu stawowego. Wyjaśnił, że obiekt stawowy oraz dwory i pałace, stanowią diametralnie różne nieruchomości.

W końcowych rozważaniach Minister zaznaczył, że choć w momencie przejmowania przedmiotowych stawów na cele reformy rolnej na rzecz Skarbu Państwa nie istniały regulacje prawne odnoszące się do stawów hodowlanych z wyjątkiem § 50 rozporządzenia Ministra Skarbu z dnia 31 marca 1937r. wydanego w porozumieniu z Ministrami: Spraw Wewnętrznych oraz Rolnictwa i Reform Rolnych o wymiarze i poborze państwowego podatku gruntowego (Dz. U. Nr 32, poz. 250) wskazującym, że grunty pod wodami zamkniętymi z podziałem na grunty pod wodami, na których prowadzi się gospodarstwo rybne, objęte są podatkiem gruntowym - to kwestia ta nie wzbudzała wątpliwości w zakresie przeznaczania tych gruntów dla celów służących rolnictwu. Minister powołał wyrok WSA z dnia 30 grudnia 2008r., sygn. akt IV SA/Wa 1294/08 w którym wskazano, że pojęcie "gruntów zajętych pod wody użytkowane dla celów rybołówstwa" było ówcześnie rozumiane przez prawodawcę jako elementy składowe nieruchomości ziemskiej.

Jednocześnie Minister podkreślił, że ówcześnie zwyczajowe użytkowanie stawów hodowlanych dla potrzeb służących rolnictwu znalazło zastosowanie we współcześnie obowiązujących regulacjach prawnych, jako grunty spełniające cele rolnictwa. Wskazuje na to przepis art. 4 ustawy z dnia 18 kwietnia 1985 r. o rybactwie śródlądowym (Dz. U. Nr 21, poz. 91 ze zm.) odnoszący się do posiadacza gruntów pod wodami stojącymi, jako uprawnionego do chowu, hodowli i połowu ryb. Ponadto art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz. U. 2004 r. Nr 121, poz. 1266 ze zm.) odnosi się do definicji gruntów rolnych, z której to wynika, że gruntami rolnymi są m in. grunty pod stawami rybnymi i innymi zbiornikami wodnymi, służącymi wyłącznie dla potrzeb rolnictwa. Z art. 46¹ ustawy z dnia 23 kwietnia 1964r. ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 1964 r. Nr 16, poz. 93 ze zm.) zawierającego definicję nieruchomości rolnej, można wyprowadzić wniosek, że stawy hodowlane zaliczane się do nieruchomości rolnych.

Reasumując Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi uznał, że stawy będące przedmiotem niniejszego postępowania, położone na działkach nr [...] oraz nr [...] w gminie [...], były przeznaczone do prowadzenia szeroko rozumianej działalności rolniczej i nadawały się do realizacji zadań wskazanych w art. 1 ust. 2 lit d dekretu o przeprowadzeniu reformy. Podlegały zatem przejęciu na realizację celów reformy rolnej.

Skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie na opisaną wyżej decyzję wniosła K. B. wnosząc o jej uchylenie oraz jej poprzedzającej decyzji Wojewody [...].

Zaskarżonej decyzji skarżąca zarzuciła:

1) naruszenie prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy tj.

a) dekretu PKWN z dnia 6 września 1944r. poprzez błędne uznanie, że nieruchomość stanowiąca stawy, pochodząca z "Dóbr Ziemskich K." aktualnie oznaczona w rejestrze gruntów obrębu [...], gmina [...], numerami działek [...],[...] o łącznej powierzchni [...] ha, która stanowiła część dóbr K. ujawnionych w dawnej księdze hipotecznej nr [...] K. prowadzonej przez Sąd Powiatowy we [...], przechowywanej aktualnie w zasobie ksiąg hipotecznych Sądu Rejonowego we [...] Wydział IV Ksiąg Wieczystych podpadała pod działanie tego przepisu, w tym także poprzez uznanie, że pojęcie nieruchomość ziemska obejmowało wszystkie grunty zajęte pod wody, w tym nie użytkowane faktycznie dla celów rybołówstwa (w związku z wyrokiem WSA w Warszawie z dnia 30 grudnia 2008r., SA/Wa 1294/08 oraz z art. 2 pkt 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1925 r. o wykonaniu reformy rolnej (Dz. U. z 1926 r., Nr 1 poz. 1);

2) przepisów postępowania mające istotny wpływ na wynik sprawy, a to:

a) art. 107 § 1 kpa w zw. z art. 2 ust. 1 lit. e) dekretu PKWN poprzez nie wskazanie

w sentencji decyzji pod działanie którego przepisu ww. dekretu podpadała przedmiotowa nieruchomość,

b) art. 7, 77 § 1 i 80 kpa, a w konsekwencji art. 107 § 1 i 3 kpa, poprzez błędną ocenę zgromadzonego materiału dowodowego, oparcie zaskarżonej decyzji na okolicznościach uznanych za udowodnione, mimo braku dokonania ustaleń faktycznych na podstawie zgromadzonego materiału dowodowego, oparcie decyzji na okolicznościach faktycznych i prawnych nie mających znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy, a w konsekwencji błędne uzasadnienie zaskarżonej decyzji, a to:

- powołanie się przez organy obu instancji na okoliczność, że nieruchomość (...) stanowi obiekt stawowy wraz z całą infrastrukturą, na którą składają się groble, doprowadzalniki wody, mnichy, przepusty oraz zastawki, bez wykazania jakie znaczenie mają powyższe okoliczność dla ustalenia charakteru stawów oraz bez ustalenia kiedy urządzenia te powstały, wobec ustalenia aktualnego stanu nieruchomości na podstawie jej oględzin, a nie stanu z dnia wejścia w życie dekretu PKWN, co w świetle ustalonych zmian jakie zaszły na nieruchomości od zakończenia II wojny światowej poddaje w wątpliwość ustalenia faktyczne organów obu instancji, oraz ustalenie na tej podstawie, że wraz z faktem braku jakiejkolwiek infrastruktury sportowo-rekreacyjnej (...) stawy te nie mogły stanowić zorganizowanego kompleksu rekreacyjno-sportowego;

- powołanie się przez organy obu instancji na istnienie na działce ewidencyjnej nr [...] pozostałości fundamentów po dawnych zabudowaniach gospodarstwa rybackiego, bez ustalenia, kiedy zabudowania te powstały, a to w związku z ustaleniem, że po przejęciu majątku K. na własność Skarbu Państwa, grunty rolne majątku zostały rozparcelowane, z wyjątkiem stawów rybnych, na obszarze których zostało utworzone gospodarstwo rybackie,

- błędne i nie poparte żadnymi dowodami twierdzenie, że w stawach prowadzona była hodowla ryb, zwłaszcza wobec utworzenia gospodarstwa rybnego dopiero po rozparcelowaniu reszty majątku, w tym brak ustalenia czy stawy zostały zarybione dopiero po utworzeniu gospodarstwa rybnego,

-nieprawidłową ocenę materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie, tj. zeznań stron i załączonej dokumentacji fotograficznej na okoliczność sportowo-rekreacyjnego charakteru stawów,

- pominięcie twierdzeń wnioskodawczyni o tym, że stawy stanowiły element infrastruktury sportowo-rekreacyjnej majątku K. wraz z przylegającym do niego parkiem, i że stanowiły przedłużenie tego parku, także wobec ustalenia, że park bezpośrednio dochodził do stawów;

- przyjęcie za podstawę faktyczną ustaleń w przedmiocie charakteru stawów, tj. jako stawów rybnych założenia, że nie istniały przesłanki przeciwstawiające się możliwości wykorzystania przedmiotowych stawów do prowadzenia działalności w rolnictwie, co dotyczy tylko potencjalnego, a nie rzeczywistego wykorzystania stawów i ich charakteru w dniu wejścia w życie dekretu PKWN;

- oparcie się przy ustalaniu stanu faktycznego na protokole przejęcia majątku K., z którego wynikać ma, że stawów rybnych było [...] ha oraz, że w punkcie [...] omawianego protokołu, w pozycji inne gałęzie rolnictwa wykazano rybołówstwo o powierzchni [...] ha samego lustra wody, podczas gdy protokół ten stanowi element procedury przejęcia majątku, po jego rzekomym przejściu na własność Skarbu Państwa, sporządzany przez upoważnionych przez Ministra Rolnictwa i Reform Rolnych pełnomocników, wojewódzkie lub powiatowe urzędy ziemskie z udziałem tymczasowego zarządcy i przewodniczącego komitetu folwarcznego (§10 rozporządzenia o wykonaniu dekretu o przeprowadzeniu reformy rolnej), co wyklucza ten dokument jako dowód w sprawie, jako sporządzany dopiero po rzekomym przejściu majątku na własność Skarbu Państwa, która to okoliczność podlega badaniu dopiero w niniejszym postępowaniu, bez udziału właściciela,

a ponadto dowód ten, jeżeli jest dopuszczalny w niniejszym postępowaniu powinien podlegać ocenie organu, a nie wskazuje miejsca położenia stawów rybnych i nie zawiera informacji na jakiej podstawie ustalono, że stawy są zarybione, tj. że są to stawy rybne;

- pominięcie okoliczności wskazanych przez wnioskodawców zarówno faktycznych, jak i prawnych oraz przywołanego orzecznictwa sądów administracyjnych

i Naczelnego Sądu Administracyjnego oraz oparcie decyzji o okoliczności nie mające istotnego znaczenia w sprawie, w tym na aktualnie obowiązujących regulacjach prawnych dotyczących chowu, hodowli i połowu ryb co pozostaje

w sprzeczności z obowiązkiem ustalenia stanu faktycznego i prawnego na dzień

13 września 1944r.;

- pominięcie orzecznictwa sądów administracyjnych dotyczącego pałaców, dworów

i parków, które powinno być stosowane wprost do stawów rekreacyjnych, wobec ustalenia, że stawy stanowiły przedłużenie parku i pełniły analogiczną - sportowo- rekreacyjną funkcję;

- brak ustalenia faktycznego związku funkcjonalnego pomiędzy stawami a gospodarstwem rolnym poprzez zastąpienie go domniemaniem opartym na istniejącym ówcześnie zwyczajowym użytkowaniem stawów hodowlanych dla potrzeb służących rolnictwu, w tym także poprzez nie zweryfikowanie poglądu wyrażonego przez organ I instancji, a nie popartego żadnymi dowodami i opartego na historii chowu i hodowli ryb na ziemiach polskich, która zawsze oparta była na karmieniu ryb zbożem, wobec czego prawidłowe funkcjonowanie hodowli ryb było uzależnione od produkcji roślinnej;

c) art. 77 § 4 kpa oraz art. 80 kpa poprzez pominięcie faktu powszechnie znanego, a to, że nieruchomość stanowiąca stawy, pochodząca z "Dóbr Ziemskich K." stanowiła majątek wyłącznie o charakterze rekreacyjnym, a nie majątek rolny, w związku z czym nie podlegała przejęciu na cele reformy rolnej;

d) art. 80 kpa poprzez uznanie, że wnioskodawcy nie udowodnili braku związku funkcjonalnego z resztą majątku;

e) art. 7, 77 § 1 kpa poprzez przeniesienie na wnioskodawców ciężaru dowodu, że brak jest związku funkcjonalnego nieruchomości z resztą majątku, co zdaniem wnioskodawców zostało udowodnione, i wywodzenie z tej okoliczności negatywnych skutków prawnych dla nich poprzez uznanie, że taki związek zachodził na podstawie założeń teoretycznych (opartych na historii chowu i hodowli ryb na ziemiach polskich oraz zwyczajowym wykorzystaniu stawów), a zatem, że nieruchomość podpadała pod działanie dekretu, co stoi w sprzeczności z zasadą oficjalności w postępowaniu administracyjnym;

f) art. 32 ust. 1 Konstytucji RP poprzez orzeczenie w sposób odmienny niż

w analogicznych stanach faktycznych i prawnych, a to w decyzjach administracyjnych oraz wyrokach sądów administracyjnych i Naczelnego Sądu Administracyjnego.

W odpowiedzi na skargę Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi wniósł o jej oddalenie.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, zważył co następuje:

Stosownie do dyspozycji art. 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz.U. Nr 153, poz. 1269 z późn. zm.) sądy administracyjne sprawują kontrolę działalności administracji publicznej pod względem zgodności z prawem, a więc prawidłowości zastosowania przepisów obowiązującego prawa oraz trafności ich wykładni. Uwzględnienie skargi następuje w przypadku stwierdzenia przez Sąd naruszenia przepisów prawa materialnego lub istotnych wad w prowadzonym postępowaniu (art. 145 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – Dz. U. poz. 270).

W rozpoznawanej sprawie tego rodzaju wady i uchybienia nie wystąpiły, wobec czego skarga nie została uwzględniona.

Zaskarżoną do Sądu decyzją z dnia [...] Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi, działając na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 kpa po rozpatrzeniu odwołania K. B. utrzymał w mocy decyzję Wojewody [...] z dnia [...] znak: [...] stwierdzajacą, że nieruchomość stanowiąca stawy, pochodząca z " Dóbr Ziemskich K.", aktualnie oznaczona w rejestrze gruntów obrębu [...], gmina [...], numerami działek: [...] o łącznej powierzchni [...] ha, będąca przed przejęciem na rzecz Skarbu Państwa współwłasnością spadkobierców J. M., podpadała pod działanie przepisów dekretu o przeprowadzeniu reformy rolnej.

Przepis art. 2 ust. 1 lit. e dekretu, stanowiący postawę zaskarżonej decyzji, ma charakter materialnoprawny, w przeciwieństwie do § 5 rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Reform Rolnych z dnia 1 marca 1945 r., który ma charakter procesowy, określający tryb postępowania w tych sprawach. Kryteria, warunki (przesłanki), jakie musi spełniać dana nieruchomość, o której mowa w § 5 ust. 1 rozporządzenia, zostały zawarte w art. 2 ust. 1 lit. e dekretu. Jednakże dla pełnej rekonstrukcji normy prawnej zawartej w tym przepisie należy brać pod uwagę również (zgodnie z zawartym tam odesłaniem) przepis "art. 1, część druga". Już ze wstępu do art. 2 dekretu wynika, że na cele reformy rolnej mogą być przeznaczone tylko "nieruchomości ziemskie", których charakter czy też przydatność odpowiadają celom wskazanym w "art. 1, część druga" dekretu (zdanie zamykające ust. 1). Nie chodzi tu więc o wszystkie nieruchomości, które mogły być określone jako ziemskie, ale o pewną ich grupę, przydatną do realizacji celów, które zostały wyczerpująco wymienione w pkt a, b, c, d i e w art. 1 ust. 2 dekretu.

Próbę zdefiniowania pojęcia "nieruchomości ziemskiej" na potrzeby dekretu podjął Trybunał Konstytucyjny w uchwale z dnia 19 września 1990 r., sygn. akt W 3/89 (OTK 1990, poz. 26, s. 174). Według stanowiska przyjętego w tej uchwale przez to pojęcie należy rozumieć nieruchomości ziemskie o charakterze rolniczym. Jeżeli nawet na mocy art. 239 ust. 3 Konstytucji RP uchwały Trybunału Konstytucyjnego w sprawie ustalenia powszechnie obowiązującej wykładni ustaw utraciły moc powszechnie obowiązującą, nie oznacza to, że utraciły walor poznawczy czy też nie mogą być brane pod uwagę jako dyrektywy interpretacyjne w procesie stanowienia lub stosowania prawa.

Kolejne kryteria, według których scharakteryzował prawodawca nieruchomości w art. 2 ust. 1 lit. e dekretu, to ich powierzchnia ogólna (100 ha) bądź powierzchnia użytków rolnych (50 ha), w zależności od rejonu kraju, w którym są położone, i to, iż muszą one stanowić własność albo współwłasność osób fizycznych lub prawnych.

Mając za podstawę przytoczone wyżej rozważania, prawidłowe odczytanie normy prawnej zawartej w art. 2 ust. 1 lit. e dekretu powinno oznaczać, że na własność Skarbu Państwa w całości przechodzą bezzwłocznie bez żadnego wynagrodzenia tylko te nieruchomości ziemskie o charakterze rolniczym (mogące być wykorzystane na cele wskazane w "art. 1, część druga" dekretu), które stanowią własność albo współwłasność osób fizycznych lub prawnych, jeżeli ich rozmiar łączny przekracza bądź 100 ha powierzchni ogólnej, bądź 50 ha użytków rolnych, a na terenie województw poznańskiego, pomorskiego, śląskiego, jeśli ich rozmiar łączny przekracza 100 ha powierzchni ogólnej, niezależnie od wielkości powierzchni użytków rolnych. Takie rozumienie przepisu art. 2 ust. 1 lit. e dekretu określa jednocześnie zakres przedmiotowy, w jakim powinny orzekać na podstawie § 5 ust. 1 rozporządzenia wojewódzkie urzędy ziemskie o tym, czy dana nieruchomość podpada pod działanie przepisów dekretu. Wydając decyzję administracyjną w trybie tego przepisu, organ administracji publicznej powinien zbadać (wziąć pod uwagę) wszystkie okoliczności wyprowadzone z pełnego brzmienia art. 2 ust. 1 lit. e dekretu ( vide uchwała Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 5 czerwca 2006 r., sygn. akt I OPS 2/06 (ONSAiWSA 2006/5/123).

Orzecznictwo sądowoadministracyjne wypracowało pogląd, iż pod pojęciem "nieruchomość ziemska" w rozumieniu dekretu, rozumie się nieruchomość o charakterze rolniczym lub powiązaną funkcjonalnie z prowadzeniem produkcji rolnej ( vide wyrok NSA z 22 kwietnia 2008r., I OSK 532/07).

Orzekający w niniejszej sprawie skład Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w podziela stanowisko Trybunału Konstytucjonalnego zaprezentowane w cytowanej uchwale. Szczególne znaczenie dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy ma ten fragment uchwały, który stwierdza,, że przepisy dekretu na cele reformy rolnej przeznaczały nieruchomości lub ich części " które mogły być przeznaczone do prowadzenia szeroko rozumianej działalności rolniczej. Oznacza to, że na podstawie § 5 rozporządzenia organy administracji państwowej, w drodze decyzji, mogą orzekać o tym, czy dana nieruchomość lub jej część wchodzi w skład nieruchomości ziemskiej, o której mowa w art.2 ust.1 lit.e dekretu. (Uchwała NSA z dnia 5 czerwca 2006r. I OPS 2/06 publ. ONSA i WSA 2006 z.5 poz.123).

Z § 6 powołanego wyżej rozporządzenia wynika natomiast, że strona ubiegająca się o uznanie, że dana nieruchomość jest wyłączona z pod działania art.2 ust. 1 lit. e dekretu, winna przedłożyć Wojewódzkiemu Urzędowi Ziemskiemu ( obecnie wojewodzie) dowody stwierdzające dokładny obszar tej nieruchomości z wyszczególnieniem użytków każdego rodzaju. Zwrot "użytków każdego rodzaju" przemawia za przyjęciem stanowiska, ze obok sprawdzenia normy obszarowej organ powinien sprawdzić, czy jest to nieruchomość rolna nadająca się do realizacji zadań wskazanych w art. 1 ust. 2 dekretu, czy tez inny rodzaj użytku.

Odnosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy Sąd uznał, iż słusznie orzekające w sprawie organy przyjęły, iż nieruchomość stanowiąca stawy, pochodząca z " Dóbr Ziemskich K.", aktualnie oznaczona w rejestrze gruntów obrębu [...], gmina [...], numerami działek: [...] o łącznej powierzchni [...] ha, będąca przed przejęciem na rzecz Skarbu Państwa współwłasnością spadkobierców J.M., podlegała regulacjom przepisów dekretu PKWN z dnia 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej. Nieruchomość stanowiła bowiem stawy hodowlane, a zatem były podstawy do przejęcia jej na cele reformy rolnej.

Z protokołu przejęcia na cele reformy rolnej majątku K. wynika, że na dzień [..] obszar ogólny majątku wynosił [...] ha, z czego na ogólną powierzchnię całego majątku składało się: [...] ha gruntów ornych, [...] ha łąk jednokośnych, [...] ha pastwisk, [...] ha lasów, [...] ha sadów, [...] ha stawów rybnych, [...] ha nieużytków, [...] ha ogrodów warzywnych, [...] ha parku, [...] ha podwórz i zabudowań, [...] ha nieużytków i [...] ha innych użytków.

Na dzień przejęcia na własność Skarbu Państwa, nieruchomość stanowiła współwłasność osób fizycznych, sióstr: T. M. S. M., A. M. E. M. i H. M. M.

Wniosek K.B. będący przedmiotem rozstrzygnięcia przez organy obu instancji dotyczył nieruchomości stanowiącej stawy ,aktualnie oznaczonej jako działki nr [...] o łącznej powierzchni [...] ha.

Jak wynika z akt postępowania administracyjnego ,nieruchomość oznaczona z ewidencji gruntów gminy [...] obręb [...], jako działki o nr [...] stanowi obiekt stawowy wraz z całą infrastrukturą, na którą składają się groble, doprowadzalniki wody, mnichy, przepusty oraz zastawki. Powyższe działki w całości stanowią obiekty stawowe - rozdzielone groblami - o dużym lustrze wody. Brzegi stawów porośnięte są roślinnością stawową (tatarak, trawy wodne). Na działce ewidencyjnej nr [...] od strony wschodniej, tj. od granic parku, występuje niewielkie zadrzewienie i zakrzaczenie, zaś w pozostałej części, lustro wody jest częściowo porośnięte roślinnością stawową. Jedynie działka ewidencyjna nr [...] aktualnie na gruncie nie stanowi stawu i jest porośnięta łąką, częściowo zakrzaczona z pozostałością fundamentów po dawnych zabudowaniach gospodarstwa rybackiego. Z ustaleń organów, niekwestionowanych przez stronę skarżącą wynika, iż na powyższych nieruchomościach nie istniała jakakolwiek infrastruktura o charakterze sportowo-rekreacyjnym.

Obecnie kompleks stawów znajduje się w zasobie Agencji Nieruchomości Rolnych oddział terenowy w [...] i jest dzierżawiony jako gospodarstwo rybackie.

Również w okresie przed przejęciem nieruchomości istniał na przedmiotowych działkach kompleks stawowy. Okoliczność tę potwierdza sama wnioskodawczyni, wskazując, iż utworzył go na początku XX wieku jej dziadek J.B. na rozlewiskach rzeki [...]. Skarżąca co prawda nie potwierdziła istnienia na terenie powyższego kompleksu, hodowli ryb , choć jednocześnie faktowi temu skutecznie nie zaprzeczyła, kładąc jednak nacisk na charakter rekreacyjno-wypoczynkowy stawów. Nie może także umknąć ocenie Sądu, iż skarżąca swoje wyjaśnienia składała z perspektywy kilkuletniego dziecka, które z pewnością bardziej zainteresowane było wszelkiego rodzaju formami wypoczynku i zabawy jakie zapewniały stawy, niż prowadzoną działalnością rolniczą na ich terenie.

Dowód z wyjaśnień wnioskodawczyni nie stoi więc w sprzeczności, co podkreśliły organy z innymi dowodami zgromadzonymi w postępowaniu a przede wszystkim z zapisami protokołu przejęcia majątku na cele reformy rolnej z dnia [...] z którego wynika, że stawów rybnych było [...] ha ,a wśród innych gałęzi rolnictwa wykazano rybołówstwo o powierzchni [...] ha samego lustra wody, co jednoznacznie wskazuje o istnieniu hodowlanych stawów rybnych.

Wbrew zarzutom skargi, zdaniem Sądu materiał dowodowy został w sprawie zgromadzony i oceniony zgodnie z regułami wynikającymi z norm art. 77 i 80 kpa, przy czym dowodowi z protokołu przejęcia nie przeciwstawiono żadnego innego podważającego jego prawidłowość. Znamienne jest także , iż żadne i innych danych wskazanych w tym protokole nie zostały przez skarżącą zakwestionowane ani też nie budziły jej wątpliwości.

Organy oceniły także wyjaśnienia samej skarżącej jako wiarygodne, wskazując jednocześnie ,iż wykorzystywanie stawów w celach rekreacyjnych nie stoi w sprzeczności z ich rolniczym przeznaczeniem. Zgromadzona w aktach dokumentacja fotograficzna potwierdzająca wyjaśnienia skarżącej również nie może być traktowana jako dowód obalający ustalenia organów, zwłaszcza ,iż na przedmiotowych działkach nie stwierdzono jakichkolwiek śladów wcześniej istniejącej infrastruktury sportowo-rekreacyjnej. Istnienia takiej nie wskazuje także sama skarżąca.

Jak słusznie podkreślały organy nie wyklucza to korzystania ze stawów w celach pozagospodarczych, jak " pływanie na koniach" czy pływanie na osłach" lub zażywanie kąpieli.

Jest rzeczą oczywistą , iż upływ czasu oraz aktualne funkcjonowanie stawów jako gospodarstwa rybnego utrudniają ocenę ich przeznaczenia w dacie przejęcia majątku na cele reformy rolnej, jednak analiza zgromadzonych dowodów pozwalał organom na dokonanie ustaleń stanowiących podstawę dla wydania decyzji.

W tym kontekście nie można racjonalnie odnieść się do zarzutów skargi o braków dowodów i ustaleń na okoliczność daty zarybienia stawów, skoro protokół przejęcia jednoznacznie wskazuje na istnienie stawów rybnych i prowadzenie w majątku działalności rolnej jaką jest rybołówstwo.

Faktu tego nie zmienia okoliczność, iż z jednej strony do stawów dochodził fragment parku, bowiem wielkość i sposób wykorzystywania zespołu stawów wskazują na jej rolniczy charakter co decydowało o tym, iż nadawały się do realizacji zadań wskazanych w art. 1 ust 2 dekretu o przeprowadzeniu reformy rolnej.

Należy także podzielić stanowisko organów o braku analogi pomiędzy stanem faktycznym w sprawie niniejszej a sprawach będących przedmiotem licznego orzecznictwa sądowoadministracyjnego zapadłego na tle związku funkcjonalnego pomiędzy działalnością rolniczą prowadzoną w majątku a charakterem zespołu pałacowo-parkowego. W ocenie Sądu materiał dowodowy wskazuje ,iż przedmiotowy zespół stawów nie był częścią zespołu parkowego służącego wyłącznie rekreacji mieszkańców, a stanowił część nieruchomości ziemskiej związanej bezpośrednio z szeroko rozumiana działalnością rolniczą.

Z tych wszystkich względów należało uznać zarzuty skargi za nieuzasadnione.

Reasumując Sąd uznał, że zaskarżona decyzja jest zgodna z prawem, a zatem skarga jako bezzasadna podlega oddaleniu na podstawie art. 151 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.