Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Janina Antosiewicz Sędzia NSA Jan Paweł Tarno (spr.) Sędzia NSA del. Leszek Kiermaszek Protokolant st. inspektor sądowy Barbara Dąbrowska po rozpoznaniu w dniu 2 grudnia 2010 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej A. K. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 26 maja 2010 r. sygn. akt I SA/Wa 106/10 w sprawie ze skargi A. K. na decyzję Centralnej Komisji do Spraw Stopni i Tytułów z dnia [...] października 2009 r. nr [...] w przedmiocie nadania stopnia naukowego doktora oddala skargę kasacyjną.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie wyrokiem z 26 maja 2010 r., I SA/Wa 106/10 oddalił skargę A. K. na decyzję Centralnej Komisji do Spraw Stopni i Tytułów z [...] października 2009 r. nr [...] w przedmiocie odmowy nadania stopnia naukowego doktora. W uzasadnieniu Sąd stwierdził, że podstawowym zarzutem skarżącego jest fakt podjęcia przez Radę Naukową Instytutu Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej Państwowego Instytutu Badawczego w Warszawie uchwały o nienadaniu A. K. stopnia naukowego doktora nauk ekonomicznych w zakresie ekonomii w sytuacji, gdy spełnił on wcześniejsze wymogi określone w art. 12 ust. 1 ustawy z 14 marca 2003 r. o stopniach i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki (Dz. U. Nr 6, poz. 595 ze zm., zwana "ustawą o stopniach naukowych"). Jego zdaniem, spełnienie tych wymogów, a następnie podjęcie uchwał określonych w art. 14 ust 2 tejże ustawy - obliguje organ do wydania uchwały o nadaniu stopnia doktora. Na potwierdzenie swojej tezy przytoczył stanowisko zawarte w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 21 grudnia 2007 r., I SA/Wa 1528/07 – w którym Sąd stwierdził, że przepis art. 14 ust 2 ustawy o stopniach naukowych i tytule naukowym (...) został tak skonstruowany, że nie daje organowi administracji publicznej możliwości działania na zasadzie uznania administracyjnego. Jednakże ten wyrok został uchylony przez Naczelny Sąd Administracyjny wyrokiem z 12 grudnia 2008 r., I OSK 539/08. W uzasadnieniu Sąd stwierdził, że zgodnie z art. 14 ust. 2 ustawy, czynności przewodu doktorskiego kończą się uchwałami rady jednostki organizacyjnej w przedmiocie: 1) wszczęcia przewodu doktorskiego i wyznaczenia promotora; 2) wyznaczenia recenzentów; 3) przyjęcia rozprawy doktorskiej i dopuszczenia jej do publicznej obrony; 4) przyjęcia publicznej obrony rozprawy doktorskiej; 5) nadania stopnia doktora. Brzmienie ust. 2 art. 14 ustawy wskazuje, że każdy następny etap przewodu doktorskiego jest realizowany po pozytywnym zakończeniu etapu poprzedniego. NSA uznał, że nie można zgodzić się z konkluzją Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, że jeśli zostanie podjęta uchwała "w sprawie przyjęcia publicznej obrony rozprawy doktorskiej", oznacza to, że wszystkie kolejne czynności przewodu doktorskiego zostały zrealizowane i następuje nadanie stopnia doktora - uchwałą rady wydziału w sprawie "nadania stopnia doktora" oraz, że przepis ten został tak skonstruowany, że nie daje możliwości działania organowi administracji publicznej na zasadzie uznania administracyjnego. Zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego zaakceptowanie prezentowanej interpretacji omawianej regulacji, która zakłada, że podjęcie uchwały o przyjęciu publicznej obrony rozprawy doktorskiej powoduje automatycznie skutek w postaci konieczności podjęcia uchwały o nadaniu stopnia doktora, przeczyłoby racjonalności działania ustawodawcy. Ustawodawca przewidział, że czynności przewodu doktorskiego, m.in. wymienione w art. 14 ust. 1 pkt 4 i 5 ustawy, kończą się odrębnymi uchwałami. Przyjmując, że takie rozwiązanie było celowym działaniem racjonalnego ustawodawcy stwierdzono, że podjęcie pozytywnych uchwał odnoszących się do poszczególnych czynności przewodu doktorskiego nie przesądza pozytywnej uchwały o nadaniu stopnia doktora, ponieważ i ta uchwała, podobnie jak i poprzednie ma autonomiczny charakter. Nie jest ona jedynie formalnym zakończeniem przewodu doktorskiego (por. stanowisko Naczelnego Sądu Administracyjnego w odniesieniu do uchwał podejmowanych w przewodzie habilitacyjnym - wyrok z 8 października 2007 r., I OSK 1101/07).

Wojewódzki Sąd Administracyjny w pełni podzielił powyższe stanowisko. Podjęcie uchwały w sprawie przyjęcia publicznej obrony rozprawy doktorskiej (czwarty etap przewodu) nie oznacza obowiązku nadania stopnia doktora. Nie występuje tu zasada uznania administracyjnego, gdyż wszystkie uchwały są podejmowane w głosowaniu tajnym przez gremium kolegialne. Ustawodawca nie stanowi o nadaniu stopnia naukowego z mocy ustawy po spełnieniu określonych warunków. Przejście do głosowania na kolejną uchwałą uzależnione jest od pozytywnego głosowania uchwały poprzedzającej. Jednakże nadanie stopnia naukowego doktora nie jest sumarycznym wynikiem zapadłych wcześniej czterech pozytywnych uchwał, lecz stanowi autonomiczną uchwałę.

Naczelny Sąd Administracyjny wielokrotnie podkreślał, że w postępowaniach dotyczących nadania stopnia naukowego w zakresie nieuregulowanym w ustawie, stosuje się przepisy kpa jedynie odpowiednio - o czym stanowi art. 29 ust. 1 ustawy z 14 marca 2003 r. W związku z tym ograniczone uzasadnienie decyzji Centralnej Komisji do Spraw Stopni i Tytułów jest wynikiem szczególnego charakteru tego postępowania. Komisja jako organ kolegialny, podejmuje decyzje w głosowaniu tajnym – wobec czego nie ma możliwości ustalenia powodów głosowania za utrzymaniem uchwały odmawiającej nadania stopnia naukowego doktora, zatem ograniczone uzasadnienie decyzji nie stanowi naruszenia prawa.

Z tej samej przyczyny (głosowanie tajne) nie ma możliwości dokładnego wyjaśnienia powodów podjęcia przez Radę Naukową Instytutu Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej Państwowego Instytutu Badawczego w Warszawie uchwały o odmowie nadania stopnia naukowego doktora nauk ekonomicznych w zakresie ekonomii A. K. Podobne stanowisko (które skład orzekający w niniejszej sprawie w całości podziela) zajął Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w sprawie I SA/WA 1292/07. To stanowisko jest konsekwentnie utrzymywane w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego. W wyroku z 7 października 1999 r., I SA 813/99 NSA potwierdził, że ograniczone uzasadnienie decyzji Centralnej Komisji nie stanowi naruszenia prawa, gdyż są to decyzje organu kolegialnego podejmowane w głosowaniu tajnym. Wyników zaś tajnego głosowania nie można przedstawić w formie uzasadnienia, o jakim mowa w art. 107 § 3 kpa. W tej sytuacji brak podstaw do przyjęcia, że zaskarżone decyzje, ze względu na swoją zwięzłość i brak ustosunkowania się do wszystkich istotnych zdaniem skarżącego kwestii, naruszają art. 107 § 3 kpa".

Nie jest też zasadny podniesiony przez skarżącego zarzut naruszenia art. 14 kpa i art. 21 ust. 1 ustawy o stopniach naukowych. Zgodnie ze zdaniem pierwszym tego ustępu: "Osoba ubiegająca się o nadanie stopnia doktora lub doktora habilitowanego może wnieść od uchwał, o których mowa w art. 14 ust. 2 i art. 18 ust. 2, jeżeli są one odmowne, odwołanie do Centralnej Komisji za pośrednictwem rady właściwej jednostki organizacyjnej w terminie jednego miesiąca od dnia powiadomienia o treści uchwały". Wynikający z przytoczonego przepisu obowiązek "powiadomienia o treści uchwały" (jeżeli jest ona odmowna) nie może być utożsamiany z obowiązkiem doręczenia kandydatowi tejże uchwały wraz z uzasadnieniem. Tak samo stwierdził Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 20 kwietnia 2007 r., I OSK 1661/06: "Analizując tego rodzaju obowiązek organu, chybiony jest pogląd, że skarżącemu powinien być doręczony oryginał uchwały rady wydziału wraz z podpisami osób ją podejmujących oraz uzasadnieniem, zgodnie z art. 107 § 1 i 2 kpa.". W niniejszej sprawie - bezpośrednio po zakończenia głosowania przez Radę Naukową - A. K. został poinformowany przez Przewodniczącą Rady o wynikach głosowania i o nie podjęciu uchwały o nadaniu mu stopnia naukowego doktora - od której to uchwały złożył odwołanie.

Sąd stwierdził, że nie ma podstaw do uwzględnienia skargi, bo w postępowaniu administracyjnym, toczącym się w niniejszej sprawie zostały dochowane wymagania, jakie przewidują przepisy ustawy z 14 marca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym (...), nie uchybiono także stosowanym odpowiednio przepisom kpa. Organy orzekające w sprawie uzasadniły swoje stanowisko - nie naruszając przy tym granic swobodnej oceny dowodów - a wydana decyzja zawiera niezbędne elementy, o jakich mowa w art. 107 § 1 kpa - z uwzględnieniem specyfiki postępowania.

W skardze kasacyjnej A. K. reprezentowany przez adwokata D. B. zaskarżył powyższy wyrok Sądu I instancji w całości zarzucając mu naruszenie:

1) prawa materialnego poprzez błędną wykładnię art. 12 w zw. z art. 14 ust. 2 ustawy o stopniach naukowych poprzez nietrafne przyjęcie, że przepis ten dopuszcza możliwość wydania uznaniowej decyzji o nienadaniu stopnia naukowego doktora, w przypadku spełnienia wszystkich przesłanek niezbędnych do uzyskania tego tytułu;

2) przepisów postępowania przed sądami administracyjnymi, tj.

a) art. 3 § 1 i art. 145 § 1 pkt 1 lit. a i c p.p.s.a, w zw. z art. 6, 7 i 8 kpa, każdy organ zobowiązany jest do działania na podstawie i w granicach prawa, a wobec odstąpienia od zasady podejmowania wszelkich kroków, niezbędnych w celu dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego, co przejawiło się w zaniechaniu dokładnego wyjaśnienia powodów wydania uchwały o odmowie nadania stopnia naukowego doktora doszło do naruszenia prawa. Tak prowadzone postępowanie z pewnością nie pogłębia zaufania obywateli do organów państwa, a wręcz przeciwnie, negatywnie wpływa na wizerunek władzy publicznej,

b) art. 3 § 1 i art. 145 § 1 pkt 1 lit. a i c p.p.s.a. w zw. z art. 14 i 109 § 1 kpa, polegające na tym, że organ odstąpił bezzasadnie od zasady pisemności postępowania administracyjnego, ogłaszając rozstrzygnięcie ustnie i niedoręczając skarżącemu jako stronie postępowania, uchwały o odmowie nadania stopnia naukowego doktora, co w znacznym stopniu uniemożliwiło skarżącemu odniesienie się w postępowaniu odwoławczym do tejże uchwały. Skarżący również nie miał możliwości zapoznania się z protokołem, który istotne motywy ustnego załatwienia postępowania powinien zawierać, a także nie podpisywał w tym przedmiocie żadnej adnotacji, na które to elementy wskazuje art. 14 ust. 2 kpa

c) art. 3 § 1 i art. 145 § 1 pkt 1 lit. a i c p.p.s.a. w zw. z art. 75 § 1, 77 § 1 i 80 kpa, przejawiające się w tym, że Sąd w wyniku niewłaściwej kontroli legalności działalności administracji publicznej nie zastosował środka określonego w ustawie, pomimo że zebrany przez organ administracji II instancji materiał dowodowy okazał się być niewystarczający, a także rodzący wątpliwości, w szczególności jeżeli chodzi o motywy Rady Naukowej, którymi się kierowała przy podejmowaniu negatywnej dla skarżącego uchwały,

d) art. 3 § 1 i art. 145 § 1 pkt 1 lit. a i c p.p.s.a. w zw. z art. 107 § 1 i 3 kpa, poprzez niewłaściwe, uniemożliwiające poznanie zasad kontroli sporządzenie uzasadnienia uchwały Rady Naukowej, wątpliwości nie rozwiewa a wręcz pogłębia uzasadnienie decyzji Centralnej Komisji

e) art. 3 § 1 i art. 145 § 1 pkt 2 p.p.s.a. w zw. z art. 156 § 1 pkt 2 kpa, polegające na tym, że Sąd I instancji w wyniku niewłaściwej kontroli legalności działalności administracji publicznej nie zastosował środka określonego w art. 145 § 1 pkt 2 p.p.s.a., pomimo że decyzja została wydana z rażącym naruszeniem prawa.

Na tej podstawie wniesiono o 1) uchylenie zaskarżonego wyroku w całości; 2) rozpoznanie skargi; 3) zasądzenie od organu na rzecz skarżącego kosztów postępowania według norm przepisanych.

W uzasadnieniu skargi kasacyjnej podniesiono, że Sąd I instancji nie dostrzegł, że art. 12 ust. 1 ustawy o stopniach naukowych zawiera enumeratywne przesłanki, których łączne spełnienie umożliwia uzyskanie tytułu naukowego doktora. Zawarty w art. 14 ust 2 ustawy o stopniach naukowych tryb prowadzenia przewodu doktorskiego, a zwłaszcza uchwała o nadaniu stopnia doktora (art. 14 ust. 2 pkt 4) jedynie potwierdza spełnienie warunków ustawowych niezbędnych do uzyskania wyżej wymienionego stopnia naukowego. Do warunków tych należy zgodnie z art. 12 ust. 1 posiadanie tytułu zawodowego magistra lub równorzędnego, zdanie egzaminów doktorskich, przedstawienie i obronienie rozprawy doktorskiej, a także w myśl art. 14 ust. 2 podjęcie pozytywnej uchwały w sprawie: wszczęcia przewodu doktorskiego i wyznaczenia promotora; wyznaczenia recenzentów; przyjęcia rozprawy doktorskiej i dopuszczenia jej do publicznej obrony; przyjęcia publicznej obrony rozprawy doktorskiej, wszystkie te uchwały są podejmowane kolejno po sobie. Uchwały takie w przypadku Pana A. K. były podjęte. Ostatnia uchwała w sprawie nadania stopnia doktora ma charakter deklaratoryjny i jedynie potwierdza zaistnienie wszystkich wyżej wskazanych ustawowych przesłanek, organ nie działa w tym przypadku w ramach uznania administracyjnego.

Jest możliwe podjęcie uchwały odmawiającej przyznania tytułu doktora, pomimo podjęcia wcześniej uchwały o przyjęciu publicznej rozprawy doktorskiej. Przesłanki związane z podjęciem uchwały odmawiającej przyznania tytułu doktora, w sytuacji wskazanej powyżej, mogą dotyczyć okoliczności niespełnienia wymagań, którym powinna czynić zadość praca doktorska, a które są określone w art. 13 ust. l ustawy o stopniach naukowych. Według ustawodawcy praca doktorska powinna stanowić oryginalne rozwiązanie problemu naukowego lub artystycznego oraz wykazywać ogólną wiedzę teoretyczną kandydata w danej dyscyplinie naukowej lub artystycznej, a także umiejętność samodzielnego prowadzenia pracy naukowej lub artystycznej. O braku nadania stopnia doktora mogą również stanowić przesłanki dotyczące samej osoby doktoranta, nieposiadanie tytułu zawodowego magistra, magistra inżyniera, lekarza lub innego równorzędnego, czy brak zdanych egzaminów doktorskich w zakresie określonym przez radę jednostki organizacyjnej, a także nieprzedstawienie, bądź nieobronienie rozprawy doktorskiej. Mogło się np. okazać, że dokumenty zaświadczające o posiadaniu tytułu zawodowego były sfałszowane, czy doktorant nie zdał przewidzianych w przewodzie doktorskim egzaminów, bądź zdał je po terminie, z czym w niniejszej sprawie nie mamy do czynienia.

Ustawa o stopniach naukowych nie wskazuje na inne podstawy niż określone w art. 12 i 13, czy przesłanki dotyczące wszczęcia przewodu doktorskiego i wyznaczenia promotora, wyznaczenia recenzentów, przyjęcia rozprawy doktorskiej i dopuszczenia jej do publicznej obrony, przyjęcia publicznej obrony rozprawy doktorskiej, nie dopuszczające podjęcie uchwały w sprawie odmowy nadania stopnia doktora. W przedmiotowej sprawie wszystkie te przesłanki zostały spełnione.

Jeżeli nie została spełniona jakakolwiek przesłanka ustawowa, to uchwała Rady Naukowej, a następnie decyzja Centralnej Komisji powinna ją wskazać. Rada Naukowa pominęła milczeniem motywy wydania uchwały o odmowie nadania stopnia naukowego doktora, nie siląc się nawet na pisemne sporządzenie decyzji i jej uzasadnienie, a uzasadnienie Centralnej Komisji ma charakter lakoniczny, z którego nic nie wynika. Takie postępowanie organów administracji publicznej nie jest działaniem, ani na podstawie, ani w granicach prawa, a już na pewno nie prowadzi do przekonania obywateli o wzmacnianiu zaufania do organów Państwa.

Sąd w uzasadnieniu wyroku stwierdził że: "Organy orzekające w sprawie wnikliwie i wszechstronnie rozpatrzyły stan faktyczny sprawy oraz wyjaśniły motywy, jakimi się kierowały przy rozstrzyganiu sprawy". Rozpatrzenie wszechstronne i wnikliwe stanu faktycznego nie oznacza jednak bezwarunkowego dania wiary argumentom Rady Naukowej, a następnie Centralnej Komisji, które to instytucje wskazują na niespełnienie kryteriów do otrzymania stopnia doktora. Nie wiadomo jak należy rozumieć stwierdzenie, że Rada Naukowa rzeczowo przedyskutowała argumenty przemawiające za nadaniem lub nienadaniem stopnia doktora i podjęła suwerenną, merytoryczną decyzję. Nie ma protokołu z dyskusji, więc nie wiadomo jak ona przebiegała, jakie były argumenty "za", a jakie "przeciw" nadaniu stopnia doktora. Trudno mówić o wyjaśnieniu motywów, jeżeli uchwała Rady Naukowej została ogłoszona bez podania uzasadnienia, a uzasadnienie decyzji Centralnej Komisji nie rozwiewa żadnych wątpliwości, a je jeszcze pogłębia i podkreśla sprzeczność postępowania w ramach przewodu doktorskiego. Centralna Komisja w uzasadnieniu decyzji z [...] października 2009 r. w przedmiocie utrzymania w mocy uchwały Rady Naukowej Instytutu Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z [...] listopada 2008 r. o nienadaniu skarżącemu stopnia naukowego doktora nauk ekonomicznych w zakresie ekonomii wskazuje, że recenzje rozprawy doktorskiej wskazywały na liczne jej wady, a przecież Rada Naukowa zapoznając się z tymi recenzjami przyjęła rozprawę doktorską i dopuściła ją do publicznej obrony, a następnie przyjęła publiczną obronę rozprawy doktorskiej. Podkreślono, że same recenzje zawierają pozytywne konkluzje dotyczące rozprawy doktorskiej.

Sąd powołuje się również na uzasadnienie decyzji Centralnej Komisji, z którego wynika, że odpowiedzi Kandydata w trakcie obrony nie przyniosły wyjaśnienia wszystkich wątpliwości, a ponadto wskazywały na braki jego wiedzy w istotnych sprawach związanych z tematem pracy. Najwyraźniej brak wiedzy nie miał charakteru istotnego, a był jedynie powierzchowny, gdyż Rada Naukowa po przeprowadzeniu publicznej dyskusji podjęła uchwałę w sprawie przyjęcia publicznej obrony rozprawy doktorskiej, czego wydaje się Sąd nie dostrzegł.

Rada Naukowa odstąpiła od powszechnie obowiązującej w postępowaniu administracyjnym zasady pisemności, na rzecz wyjątkowej, obarczonej wymogami szczególnymi, zasady ustności. Sprawy mogą być załatwiane ustnie, o ile przemawia za tym interes strony, a przepis prawa nie stoi temu na przeszkodzie. Niemniej jednak treść oraz istotne motywy takiego załatwienia sprawy powinny być utrwalone w aktach w formie protokołu lub podpisanej przez stronę adnotacji (art. 14 ust. 2 kpa). Strona nie mogła zapoznać się z protokołem zawierającym takie motywy, o ile został on rzeczywiście sporządzony, nie utrwalono tych motywów również w formie podpisanej przez stronę adnotacji.

W odpowiedzi na skargę Centralna Komisja podnosi, że ustny sposób procedowania wynika z wieloletnich tradycji instytucji naukowych. W demokratycznym państwie prawnym to ustawa jest podstawą prowadzenia postępowania administracyjnego, a nie bliżej niedookreślona tradycja. Jeżeli tradycja byłaby z jakichś względów źródłem prawa, to na pewno nie taka tradycja, która pozwala na bezprawne wydanie tajnej decyzji, bez jej uzasadnienia. Na marginesie można zaznaczyć pewną niekonsekwencję i wątpliwość co do obowiązywania tego typu tradycji. Uchwały Rady Naukowej w sprawach dotyczących przykładowo odpowiedzialności dyscyplinarnej doktorantów, są sporządzane na piśmie i zawierają uzasadnienie - zadość czyniąc wymogom art. 107 kpa

Sąd nie wziął również pod uwagę, iż organ administracji publicznej jest obowiązany w sposób wyczerpujący zebrać i rozpatrzyć cały materiał dowodowy, o czym stanowi art. 77 § 1 kpa Sąd nie dążył do zbadania, jakimi motywami kierowała się Rada Naukowa podejmując negatywną uchwałę dla A. K. w sprawie nienadania stopnia doktora. Nie wiadomo również jak należy rozumieć stwierdzenie Centralnej Komisji "... ocena procedury Rady Naukowej została dokonana w sposób umotywowany". Ponieważ na rzecz powyższego umotywowania nie przytacza się argumentów, trudno więc mówić o podjęciu rozstrzygnięcia przez Radę Naukową w sprawie odmowy nadania stopnia naukowego doktora w sposób umotywowany. Wydaje się również, że Sąd nie dostrzegł, że ocena, czy dana okoliczność została udowodniona zostaje podjęta przez organ administracji na podstawie całokształtu materiału dowodowego (art. 80 kpa). W przedmiotowej sprawie nie jest brany pod uwagę całokształt materiału dowodowego, nie wiadomo, jakimi motywami kierowała się Rada Naukowa, może była to zwykła niechęć do doktoranta, a nie przesłanki merytoryczne.

Sąd błędnie ustalił, że "... wydana decyzja zawiera niezbędne elementy, o jakich mowa w art. 107 § 1 kpa - z uwzględnieniem specyfiki postępowania". Uchwała Rady Naukowej o nienadaniu stopnia doktora była pozbawiona uzasadnienia, a ponadto wydana w niewłaściwym trybie - ustnym. Decyzja Centralnej Komisji utrzymała w mocy niniejszą uchwałę. Kpa dokładnie wskazuje w jakich sytuacjach decyzję można wydać bez jej uzasadnienia: Można odstąpić od uzasadnienia decyzji, gdy uwzględnia ona w całości żądanie strony; nie dotyczy to jednak decyzji rozstrzygających sporne interesy stron oraz decyzji wydanych na skutek odwołania, art. 107 § 4 kpa Organ może odstąpić od uzasadnienia decyzji również w przypadkach, w których z dotychczasowych przepisów ustawowych wynikała możliwość zaniechania lub ograniczenia uzasadnienia ze względu na interes bezpieczeństwa Państwa lub porządek publiczny, art. 107 § 5 kpa Przepisy szczególne (ustawa o stopniach naukowych) również nie wskazują na możliwość odstąpienia od uzasadnienia uchwały w sprawie nadania (odmowy nadania) stopnia naukowego doktora.

W przedmiotowej sprawie nie mamy do czynienia z uwzględnieniem w całości żądania strony, nie jest również zagrożony interes bezpieczeństwa Państwa, czy porządek publiczny. Istnieje jednak, jak to ujął Sąd "specyfika postępowania". Pojęcie którym się posłużył Sąd (specyfika postępowania) tak naprawdę jest niedefiniowalne, nieostre, rodzące szereg wątpliwości, a także niedopuszczalne z prawnego punktu widzenia. Każda instytucja, sfera, struktura w ramach której kształtowany jest stosunek administracyjnoprawny posiada jakieś szczególne cechy, specyfikę i przy przyjęciu stanowiska Sądu strona postępowania tylko w nielicznych przypadkach mogłaby zapoznać się z argumentacją organu podniesioną w uzasadnieniu decyzji, ze względu właśnie na tę specyfikę. W świetle wymogów ustawowych (art. 107 § 3 kpa) uzasadnienie faktyczne decyzji powinno m.in. zawierać wskazanie faktów, które organ uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł, oraz przyczyn, z powodu których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej, zaś uzasadnienie prawne - wyjaśnienie podstawy prawnej decyzji, z przytoczeniem przepisów prawa.

Organ nie wskazał żadnych argumentów na potwierdzenie faktów, iż doktorant nie spełnił wymogów ustawowych umożliwiających otrzymanie stopnia naukowego doktora. Wszystko to jest owiane tajemnicą, która w myśl kpa powinna być wyjaśniona w uzasadnieniu, gdyż nie zachodzą w skarżonej sprawie okoliczności wyłączające sporządzenie uzasadnienia decyzji. Stwierdzenia typu: " ...odpowiedzi Kandydata w trakcie obrony nie przyniosły wyjaśnienia wątpliwości", "... wskazywały na braki Doktoranta w sprawach istotnych związanych z tematem pracy", czy "... recenzje wskazywały ponadto na liczne wady rozprawy doktorskiej", są nieistotne, gdyż A. K. otrzymał pozytywną uchwałę Rady Naukowej o przyjęciu publicznej obrony rozprawy doktorskiej, a także uchwałę o przyjęciu i dopuszczeniu do publicznej obrony rozprawy doktorskiej. Takie stanowisko organu prowadzi do wewnętrznej sprzeczności postępowania, z jednej strony mówi się o licznych brakach rozprawy doktorskiej, a następnie dopuszcza się ją do publicznej obrony, o brakach w wiedzy doktoranta, a podejmuje się uchwałę o przyjęciu publicznej obrony rozprawy doktorskiej. Rodzi się więc pytanie dlaczego? Sąd jednak najwyraźniej nie chciał dotrzeć do motywów, jakimi kierowały się organy przy rozstrzyganiu sprawy i zbadać, czy organy wnikliwie i wszechstronnie rozpatrzyły stan faktyczny sprawy.

Uchwała Rady Naukowej została wydana z rażącym naruszeniem prawa, które to rażące naruszenie prawa utrzymała w mocy decyzja Centralnej Komisji. Sąd nie zważając na przesłankę określoną w art. 156 § 1 pkt 2 kpa i zachodzącą w niniejszej sprawie, nie stwierdził nieważności decyzji. O rażącym naruszeniu prawa świadczą zarzuty przytoczone w niniejszej skardze powyżej.

W odpowiedzi na skargę kasacyjną wniesiono o jej oddalenie jako pozbawionej usprawiedliwionych podstaw. Podniesiono w szczególności, że Centralna Komisja podziela w pełni interpretację przepisów prawa zawartą w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku. Zawarto w niej również obszerną polemikę z zarzutami skargi kasacyjnej.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

W postępowaniu przed NSA prowadzonym na skutek wniesienia skargi kasacyjnej obowiązuje generalna zasada ograniczonej kognicji tego sądu (art. 183 § 1 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.). NSA jako sąd II instancji rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej, wyznaczonych przez przyjęte w niej podstawy, określające zarówno rodzaj zarzucanego zaskarżonemu orzeczeniu naruszenia prawa, jak i jego zakres. Z urzędu bierze pod rozwagę tylko nieważność postępowania. Ta jednak nie miała miejsca w rozpoznawanej sprawie.

Skarga kasacyjna nie mogła być uwzględniona, albowiem podniesione w niej zarzuty przeciwko zaskarżonemu wyrokowi Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie nie są trafne.

Zarzut naruszenia prawa materialnego poprzez błędną wykładnię art. 12 w zw. z art. 14 ust. 2 ustawy o stopniach naukowych nie ma usprawiedliwionych podstaw, ponieważ uchwała o nadaniu stopnia naukowego doktora ma charakter aktu samodzielnego właściwej rady (np. wydziału czy naukowej), co wynika chociażby z odrębnego usytuowania tego etapu w enumeracji zawartej w art. 14 ust. 2 ustawy. Głosowanie w tej sprawie – wbrew twierdzeniu skarżącego – jest kompleksową oceną całego przewodu doktorskiego Doktoranta, w tym wszystkich wymienionych w art. 12 tej ustawy przesłanek warunkujących nadanie stopnia naukowego doktora, a nie tylko oceną przedstawionej przez niego rozprawy doktorskiej i jej publicznej obrony. W tej sytuacji uchwała o nadaniu stopnia naukowego nie jest ma charakteru li tylko deklaratoryjnego i nie jest czystą formalnością czy automatycznym powtórzeniem wyników głosowania z etapu(ów) wcześniejszego(ych). Wprost przeciwnie, poczynione i wypowiedziane w toku przewodu doktorskiego oceny dotyczące umiejętności doktoranta (w zakresie określonym w art. 14 ust. 2) i przedstawionej przez niego rozprawy, mogą spowodować, że poszczególni członkowie Rady – mimo pozytywnych głosowań na wcześniejszych etapach przewodu – zmienią zdanie i zagłosują w głosowaniu tajnym przeciwko nadaniu doktorantowi stopnia doktora. Jak to trafnie ujął Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z 26 kwietnia 1996 r., III ARN 86/95 (OSNP 96/21/315) - "ktokolwiek poddaje się jakimkolwiek recenzjom (...) musi się zawsze liczyć z tym, że może spotkać się również z recenzjami, których w najgłębszym przekonaniu nie będzie w stanie osobiście zaakceptować. Nikt bowiem nie przyjmuje chętnie otwartej dyskwalifikacji własnych umiejętności, talentu czy wiedzy". Z tymi samymi skutkami musi liczyć się osoba, która swój dorobek naukowy i umiejętności poddaje ocenie Rady Naukowej, która swój werdykt podejmuje działając in pleno w głosowaniu tajnym, co oznacza, że żaden z głosujących nie tylko nie musi uzasadniać swego stanowiska, ale nawet nie wolno jest mu go uzewnętrzać.

Nie można również zgodzić się ze skarżącym, że w sprawie doszło do naruszenia wskazanych przez niego w skardze kasacyjnej przepisów kpa, ponieważ przepisy te w ogóle nie mają zastosowania w postępowaniu administracyjnym w przedmiocie nadania stopnia naukowego doktora, albowiem kwestie te zostały uregulowane odmiennie w ustawie o stopniach naukowych i w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z 15 stycznia 2004 r. w sprawie szczegółowego trybu przeprowadzania czynności w przewodach doktorskim i habilitacyjnym oraz w postępowaniu o nadanie tytułu profesora (Dz. U. Nr 15, poz. 128).

W orzecznictwie sądowym niejednokrotnie wyjaśniano, że "odpowiednie" stosowanie kpa w sprawach o nadanie stopnia naukowego albo tytułu naukowego ma ścisły związek ze specyfiką postępowań poprzedzających podejmowanie przez właściwe jednostki organizacyjne uchwał w tych sprawach. Regułę wyrażoną w art. 29 ust. 1 ustawy o stopniach naukowych należy rozumieć w ten sposób, że w omawianych sprawach przepisy kpa mają zastosowanie tylko w kwestiach nieuregulowanych w ustawie i jest to tylko zastosowanie odpowiednie. Odpowiedniość stosowania kpa oznacza, że jedne przepisy Kodeksu będą stosowane wprost, bez żadnych modyfikacji, a niektóre - z dostosowaniem do charakteru rozpatrywanej sprawy, a inne zaś wcale (por. wyroki NSA z 30 maja 2008 r., I OSK 212/08 i z 20 kwietnia 2007 r., I OSK 1661/06).

Przepisy kpa nie znajdują zastosowania w przypadkach, kiedy przepis szczególny reguluje daną kwestię odmiennie. Przykładowo, w rozpoznawanej sprawie odrębny jest sposób zawiadamiania osoby zainteresowanej o treści podejmowanych rozstrzygnięć w przedmiocie nadania stopnia naukowego. Z art. 21 ust. 1 ustawy wynika bowiem, że takie zawiadomienie następuje poprzez powiadomienie o treści uchwały, o czym czyni się wzmiankę w protokole z przewodu doktorskiego. Z jednej strony wyłącza to stosowanie przepisów kpa o doręczeniach, z drugiej zaś nie obejmuje wymogu doręczania uzasadnienia podjętej uchwały – zob. np. wyrok NSA z 12 grudnia 2008 r., I OSK 539/08.

W tych sprawach zasadniczo ograniczony jest zakres i przebieg postępowania dowodowego, które szczególne przepisy ustawy o stopniach naukowych oraz rozporządzenia wykonawczego do niej Ministra Edukacji Narodowej i Sportu regulują w zasadzie samodzielnie. W postępowaniach w tych sprawach nie znajduje zastosowania zasada czynnego udziału strony w rozumieniu art. 10 kpa, która powinna się realizować uczestniczeniem kandydata w każdym stadium postępowania, w szczególności poprzez zapoznawanie go z całokształtem zgromadzonego materiału dowodowego, czy udziałem w postępowaniu dowodowym wraz ze zgłaszaniem przez kandydata wniosków dowodowych (wyrok NSA z 18 czerwca 2010 r., I OSK 420/10). Zasadniczym dowodem i podstawą podejmowanych decyzji w omawianych sprawach są recenzje i opinie przygotowywane przez powoływanych w tym celu recenzentów, a także oceny ekspertów, z których składa się rada naukowa (wydziału), podejmowane w toku przewodu doktorskiego.

Jest to odejście od zasad ogólnych postępowania administracyjnego, ale odejście zgodne z zasadą lex specialis derogat legi generali.

Naczelny Sąd Administracyjny pragnie dodać, że przedstawiona tu ocena prawna nie budzi wątpliwości w utrwalonym orzecznictwie sądów administracyjnych, co jasno przedstawił Sąd I instancji.

Mając powyższe na uwadze, Naczelny Sąd Administracyjny uznał skargę kasacyjną za niemającą usprawiedliwionych podstaw i na podstawie art. 184 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi orzekł jak w sentencji.