Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący - Sędzia NSA Bogusław Dauter, Sędzia NSA Antoni Hanusz (sprawozdawca), Sędzia NSA Krzysztof Winiarski, Protokolant Katarzyna Domańska, po rozpoznaniu w dniu 24 września 2013 r. na rozprawie w Izbie Finansowej skargi kasacyjnej Szpitala [...] w B. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia 26 sierpnia 2011 r. sygn. akt I SA/Łd 619/11 w sprawie ze skargi Szpitala [...] w B. na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w L. z dnia 14 marca 2011 r. nr [...] w przedmiocie podatku dochodowego od osób prawnych za 2005 r. 1) oddala skargę kasacyjną, 2) zasądza od Szpitala [...] w B. na rzecz Dyrektora Izby Skarbowej w L. kwotę 3.600 (słownie: trzy tysiące sześćset) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.

1. Wyrokiem z dnia 26 sierpnia 2011 r., I SA/Łd 619/11 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi oddalił skargę Szpitala [...] w B] na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w Ł. z dnia 14 marca 2011 r. w przedmiocie podatku dochodowego od osób prawnych za 2005 r. Powyższe rozstrzygnięcie zapadło w stanie faktycznym, w którym decyzją z 20 grudnia 2010 r. Dyrektor Urzędu Kontroli Skarbowej w Ł. określił wobec skarżącego zobowiązanie podatkowe w podatku dochodowym od osób prawnych za 2005 r. W uzasadnieniu wskazał on, że w 2005 r. szpital sfinansował z uzyskanego dochodu wydatki na koszty egzekucyjne, karę umowną i opłaty oraz odsetki za zwłokę z tytułu nieterminowych wpłat należności do budżetu, do których stosuje się przepisy ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz.U. nr 137 poz. 926 ze zm., dalej: "O.p."). Wydatki te, co prawda zostały poniesione na skutek prowadzonej przez jednostkę działalności i w związku z nią, lecz nie na cel statutowy, jakim jest dla szpitala ochrona zdrowia.

Powyższe, zdaniem organu pierwszej instancji, powoduje, że dochód stanowiący równowartość tych wydatków podlega opodatkowaniu. Aby natomiast skorzystać ze zwolnienia od opodatkowania, przewidzianego w art. 17 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tj. Dz. U. z 2000 r., Nr 54, poz. 654 ze zm.; dalej: "u.p.d.o.p."), przeznaczenie i wydatkowanie tego dochodu musi więc pozostawać w bezpośrednim związku z realizacją jego celu statutowego. Szpital wprawdzie dokonał korekty deklaracji za rok 2005, lecz w skorygowanym zeznaniu ponownie przyjął podstawę opodatkowania w wysokości 0 zł poprzez bezpodstawne dokonanie odliczenia od dochodu części straty poniesionej wcześniej z działalności statutowej w 2002 roku. W ocenie organu kontroli strata poniesiona przez podatnika odnośnie działalności statutowej w tym roku była stratą ekonomiczną lub bilansową, a nie stratą w rozumieniu prawa podatkowego. Wobec tego organ nie jest uprawniony do odliczenia od dochodu osiągniętego w roku 2005 części straty z roku 2002. Stanowiący podstawę do tego rodzaju odliczenia art. 7 ust. 5 ustawy dotyczy bowiem wyłącznie straty podatkowej.

Od decyzji Dyrektora Urzędu Kontroli Skarbowej w Ł. szpital wniósł odwołanie, zarzucając mu naruszenie przepisów prawa materialnego tj.: art. 7 ust. 3 pkt 1 i 3 oraz ust. 4 u.p.d.o.p. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie i art. 7 ust. 5 u.p.d.o.p. poprzez jego niezastosowanie.

Decyzją z dnia 14 marca 2011 r. Dyrektor Izby Skarbowej w Ł. utrzymał jednak w mocy decyzję organu kontrolnego. Organ podniósł, że dochód szpitala korzysta ze zwolnienia od opodatkowania, przewidzianego w art. 17 ust. 1 pkt 4 u.p.d.o.p. w sytuacji, gdy przeznaczenie i wydatkowanie tego dochodu pozostawałoby w bezpośrednim związku z realizacją celu statutowego określonego w tym przepisie. Ustalenie wartości zwolnienia podatkowego, o którym mowa w art. 17 ust. 1 pkt 4 u.p.d.o.p. możliwe jest po uprzednim określeniu prawidłowej wysokości dochodu (podstawy opodatkowania). Bowiem dochód odpowiadający wydatkom nieuważanym za koszty uzyskania przychodów i nieponiesionym na cele statutowe zwiększa podstawę opodatkowania.

Z kolei strata osiągnięta na działalności statutowej jest stratą ekonomiczną lub bilansową, a nie stratą w rozumieniu prawa podatkowego. Dlatego też nie może ona obniżać bądź eliminować dochodu zwolnionego od opodatkowania uzyskanego w następnych latach podatkowych, oraz dochodu podlegającego opodatkowaniu z racji ukształtowania go przez wydatki poniesione na inne cele niż preferowane przez ustawodawcę. Skoro zatem wydatkowanie części dochodu następuje niezgodnie ze zwolnieniem warunkowym, tę część dochodu należy opodatkować podatkiem dochodowym, jednak bez możliwości odliczenia straty jako poniesionej ze źródła przychodu wolnego od podatku. Organ zauważył, iż szpital oprócz działalności w zakresie ochrony zdrowia nie prowadził innej działalności, w szczególności gospodarczej. Wobec tego strata, którą chce on odliczyć od dochodu dotyczy tego samego źródła przychodów, którego w świetle art. 7 ust. 3 pkt 1 i 3 u.p.d.o.p. nie można uwzględnić przy ustalaniu dochodu stanowiącego podstawę opodatkowania, podobnie jak kosztów uzyskania tych przychodów. Stanowisko ww. prezentuje Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 8 czerwca 1999 r., SK 12/98.

2. W skardze na powyższą decyzję szpital zarzucił temu orzeczeniu naruszenie art. 7 ust. 3 punkt 1 i 3 oraz ust. 4 u.p.d.o.p. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie, art. 7 ust. 5 cytowanej ustawy poprzez jego niezastosowanie oraz art. 121 O.p. poprzez jego niezastosowanie, a także art. 2, art. 7 i art. 32 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

3. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi uznał skargę za niezasadną. Za przedmiot sporu pomiędzy stronami Sąd ten uznał możliwość obniżenia dochodu osiągniętego przez stronę skarżącą w 2005 r. o wysokość straty za rok 2002 dotyczącej przedmiotu objętego zwolnieniem podatkowym. W ocenie Sądu pierwszej instancji organ odwoławczy prawidłowo zinterpretował treść art. 7 ust. 5 u.p.d.o.p. Po pierwsze, trafnie wskazał, że chodzi tu o stratę w rozumieniu prawa podatkowego, bowiem tylko o taką stratę można obniżyć dochód. Nie można go natomiast obniżyć o stratę w sensie ekonomicznym, za którą uznaje się, zgodnie z dotychczasowym orzecznictwem, stratę poniesioną w okresie i zakresie zwolnienia podatkowego (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 3 grudnia 1997 r., III RN 70/1997, POP 2000/1/10 oraz wyrok NSA w Warszawie z 7 maja 1991 r., III SA 5404/98, LEX Nr 38116). Po drugie, Sąd przyjął, że strata, którą strona skarżąca zamierza odliczyć od dochodu dotyczy tego samego źródła przychodów, których w świetle art. 7 ust. 3 pkt 1 i 3, nie można uwzględniać przy ustalaniu dochodu stanowiącego podstawę opodatkowania, podobnie, jak kosztów uzyskania tych przychodów. W konsekwencji w ocenie Sądu wywieść należało, czego zabrakło w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji, że zrealizowane z tytułu prowadzenia statutowej działalności przychody i koszty nie mają znaczenia przy ustalaniu straty gdyż, zgodnie z art. 7 ust. 4 ustawy, w tej operacji nie uwzględnia się ani przychodów ani kosztów, o których mowa w ust. 3. Istotne jest przy tym odwołanie do treści art. 17 ust. 1 pkt 4, wprowadzającego zasadę, że wolne od podatku są: dochody podatników, których celem statutowym jest ochrona zdrowia, w części przeznaczonej na te cele. W tej sytuacji należy przyjąć, że dochody z danego źródła podlegają zwolnieniu już w momencie podjęcia decyzji o przeznaczeniu ich na cele statutowe.

Podzielając argumentację zawartą w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji Sąd pierwszej instancji stwierdził, że interpretacja art. 7 ust. 3 pkt 1 i 3 oraz art. 7 ust. 5 u.p.d.o.p. przedstawiona w skardze jest niezasadna. Powoływanie się na wykładnię przepisów prawa podatkowego zawartą w urzędowych interpretacjach tych przepisów jest o tyle niezasadne, że w niniejszej sprawie żadna interpretacja indywidualna nie została wydana. Dlatego nie istnieje możliwość powoływania się na rozbieżność zapadłego rozstrzygnięcia z wydaną w tym samym przedmiocie interpretacją przepisów prawa podatkowego. Dlatego też zarzut naruszenia art. 121 O.p. i art. 2, art. 7 i art. 32 ust.1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej sąd uznał za nieuzasadniony.

4. W skardze kasacyjnej od powyższego wyroku szpital zarzucił Sądowi pierwszej instancji:

a/ naruszenie prawa materialnego, w postaci naruszenia przepisów:

- art. 7 ust. 3 pkt 1 i 3 oraz ust. 4 u.p.d.o.p. poprzez błędną ich wykładnię przejawiającą się uznaniem, iż strata, którą skarżący odliczył od dochodu dotyczy tego samego źródła przychodów, których nie można uwzględniać przy ustalaniu dochodu stanowiącego podstawę opodatkowania oraz przejawiającą się uznaniem, że mają one zastosowanie do zwolnienia wskazanego w art. 17 ust. 1 pkt 4 u.p.d.o.p., gdy w rzeczywistości przepisy te nie mają zastosowania do tego zwolnienia przedmiotowego, ponieważ ma ono warunkowy charakter;

- art. 7 ust. 5 u.p.d.o.p. poprzez odmowę jego zastosowania i uznanie, iż straty poniesionej przez skarżącego na działalności statutowej w roku 2002 nie można odliczyć od dochodu osiągniętego w 2005 r. ;

- art. 2, art. 7 i art. 32 ust. 1 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej poprzez niezastosowanie zasad wynikających z tych norm w sytuacji gdzie w identycznych stanach faktycznych i prawnych organy podatkowe potwierdzają prawo podatnika będącego samodzielnym publicznym zakładem opieki zdrowotnej do dokonania odliczenia od dochodu straty poniesionej na działalności statutowej;

b/ naruszenia przepisów postępowania, które miało wpływ na wynik sprawy w postaci naruszenia przepisów: art. 3 § 1 i art. 145 § 1 pkt 1 lit. c) ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz. U. z 2012 r., poz. 270) dalej: "p.p.s.a." w związku z art. 121 O.p. przejawiające się tym, że Sąd w wyniku niewłaściwej kontroli legalności działalności organów podatkowych nie zastosował środka wskazanego w ustawie, co w konsekwencji doprowadziło do wydania wyroku oddalającego skargę i tym samym utrzymania zaskarżonej decyzji organów podatkowych w sytuacji, gdzie w identycznych stanach faktycznych i prawnych organy podatkowe potwierdzają prawo podatnika będącego samodzielnym publicznym zakładem opieki zdrowotnej do dokonania odliczenia od dochodu straty poniesionej na działalności statutowej.

W odpowiedzi na skargę kasacyjną organ wniósł o jej oddalenie i zasądzenie na swoją rzecz kosztów zastępstwa procesowego radcy prawnego według norm przepisanych.

5. Skarga kasacyjna nie ma uzasadnionych podstaw. Odnosząc się do zarzutów naruszenia przepisów prawa materialnego w pierwszej kolejności należy zauważyć, że ich autor kwestionując prawidłowość zastosowania art. 7 ust. 3 pkt 1 i 3 oraz ust. 4 u.p.d.o.p. kwestionuje jednocześnie poczynione w sprawie ustalenia faktyczne. Przy czym nie czyni tego, jak powinien, zarzutami naruszenia odpowiednich przepisów postępowania podatkowego, na podstawie których tworzony jest stan faktyczny, lecz zarzutem naruszenia przepisów prawa materialnego. Przypomnieć w związku z tym należy, że ewentualna niewłaściwa ocena prawna zaistniałego stanu faktycznego nie stanowi naruszenia prawa materialnego i jako taka nie może stanowić podstawy kasacyjnej w rozumieniu art. 174 pkt 1 P.p.s.a. Ocena zasadności zastosowania prawa materialnego może zostać dokonana jedynie na gruncie prawidłowo ustalonego stanu faktycznego.

Wskazując na powyższe uchybienie Naczelny Sąd Administracyjny stwierdza, że sformułowany zarzut nie zasługuje na uwzględnienie również z przyczyn merytorycznych. W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego sąd pierwszej instancji w procesie kontroli legalności dokonał prawidłowej wykładni art. 7 ust. 3 pkt 1 i 3 oraz ust. 4 u.p.d.o.p. Wobec nieprawidłowo sformułowanego zarzutu konieczne jest odwołanie się do pełnej treści kwestionowanego przepisu. Zgodnie z art. 7 ust. 1 u.p.d.o.p., przedmiotem opodatkowania podatkiem dochodowym jest dochód bez względu na rodzaj źródeł przychodów, z jakich dochód ten został osiągnięty. Przepis ten w ust. 2 definiuje pojęcie dochodu. Jest nim, z zastrzeżeniem art. 10 i 11 (niemającym zastosowania w rozpoznawanej sprawie), nadwyżka sumy przychodów nad kosztami ich uzyskania, osiągnięta w roku podatkowym. Z kolei sposób ustalania dochodu określa art. 7 ust. 3 u.p.d.o.p. Powyższy przepis przewiduje zasadę, że przy ustalaniu dochodu stanowiącego podstawę opodatkowania nie uwzględnia się: przychodów ze źródeł przychodów położonych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub za granicą, jeżeli dochody z tych źródeł nie podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym albo są wolne od podatku, przychodów wymienionych w art. 21 i 22, kosztów uzyskania przychodów, o których mowa w pkt 1 i 2, oraz strat przedsiębiorców (przekształcanych, łączonych, przejmowanych lub dzielonych) i przedsiębiorstw państwowych (pkt 4 i 5). Natomiast w art. 7 ust. 2 u.p.d.o.p. zdefiniowane zostało pojęcie straty określonej jako nadwyżka sumy kosztów uzyskania przychodu nad przychodami oraz sposób jej ustalania. Przy jej ustalaniu, zgodnie z art. 7 ust. 4 u.p.d.o.p., nie uwzględnia się przychodów i kosztów uzyskania przychodów, o których mowa w ust. 3. Stosownie do art. 7 ust. 5 u.p.d.o.p., o wysokość straty, o której mowa w ust. 2, poniesionej w roku podatkowym można obniżyć dochód w najbliższych kolejno po sobie następujących pięciu latach podatkowych, z tym że wysokość obniżenia w którymkolwiek z tych lat nie może przekroczyć 50% kwoty tej straty.

Zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego Sąd pierwszej instancji prawidłowo zinterpretował treść art. 7 ust. 5 u.p.d.o.p., wyjaśniając, że chodzi tu o stratę w rozumieniu prawa podatkowego, ponieważ tylko o taką można obniżyć dochód, a nie o stratę w sensie ekonomicznym, za którą uznaje się stratę poniesioną w okresie zwolnienia podatkowego. Ponadto, nieporozumieniem jest wywodzenie określonych konsekwencji prawnych z faktu, że zwolnienie wskazane w art. 17 ust. 1 pkt 4 u.p.d.o.p. ma charakter warunkowy. Po pierwsze, przedmiot zaskarżenia nie dotyczy w ogóle tego, jaka dokładnie część przychodu strony skarżącej objęta jest zwolnieniem przedmiotowym, lecz zasady wynikającej z treści art. 7 ust. 1 pkt 1 i 3 oraz ust. 4 u.p.d.o.p. Po wtóre, charakter warunkowy zwolnienia oznacza tylko tyle, że jego zastosowanie wymaga spełnienia określonych przesłanek, tj. zależy nie tylko od przeznaczenia, ale także wydatkowania osiągniętego dochodu na preferowane ustawą cele statutowe. Użyte przez ustawodawcę w art. 17 ust. 1 pkt 4 sformułowanie "w części przeznaczonej na te cele" oznacza, że jeżeli podatnik przeznaczy i wydatkuje środki na realizację innych celów, niż wymienione w tym przepisie, to przeznaczenie dochodów podatnika na realizację tych "innych celów" nie będzie stanowiło podstawy do zwolnienia od opodatkowania. Innymi słowy, podatnik, który realizuje swój cel statutowy, wymieniony w art. 17 ust. 1 pkt 4, w zakresie w jakim przeznacza swoje dochody na realizację tego celu, korzysta ze zwolnienia podatkowego, ale jednocześnie wydatki poniesione w związku z realizacją tego celu, nie są uwzględniane jako koszty uzyskania przychodów przy obliczaniu dochodu podlegającego opodatkowaniu lub straty podatkowej. Jeżeli podatnicy wymienieni w art. 17 ust. 1 pkt 4 ponoszą wydatki, które w myśl art. 15 ust. 1 u.p.d.o.p., nie stanowią kosztów uzyskania przychodów ich równowartość wpływa na zwiększenie dochodu. Jeżeli jednak wydatki te były poniesione na cele statutowe dochód powstały z tego tytułu jest wolny od podatku.

Jak wynika z przyjętego w sprawie stanu faktycznego skarżący świadczy głównie usługi w zakresie ochrony zdrowia. Korzysta, więc ze zwolnienia przedmiotowego w podatku dochodowym od osób prawnych, na podstawie art. 17 ust. 1 pkt 4, jako jednostka przeznaczająca dochody na cele statutowe związane z ochroną zdrowia. W 2005 r. przychody były niższe niż koszty ich uzyskania i powstała strata na całokształcie działalności. W związku z tym zasadnie przyjął sąd pierwszej instancji, że zgodnie z treścią art. 7 ust. 1 pkt 1 i 3 oraz ust. 4 u.p.d.o.p. stratą, która może być odliczona w latach następnych będzie jedynie strata poniesiona z działalności innej niż statutowa, podlegającej opodatkowaniu. Natomiast strata poniesiona z działalności zwolnionej jest stratą w znaczeniu ekonomicznym a nie stratą w rozumieniu prawa podatkowego. Taka konstatacja wynika wprost z treści przywołanego wyżej przepisu, zarówno przychody, jak i koszty wpływające na dochód podatnika (przeznaczony na cele statutowe) pozostają neutralne podatkowo, bowiem tworzą dochód zwolniony z opodatkowania. Konsekwentnie przy ustalaniu straty - powyższych przychodów i kosztów ich uzyskania - również się nie uwzględnia. Wystąpienie straty w znaczeniu ekonomicznym, tj. wydatkowanie przez podatnika większej ilości środków, niż faktycznie uzyskane z tytułu prowadzonej działalności w danym okresie rozliczeniowym, nie może, w świetle przywołanych definicji dochodu i straty, przekładać na stratę podatkową, której wielkość determinują przychody nie objęte zwolnieniami oraz wydatki zaliczane do kosztów uzyskania przychodów.

Innymi słowy poniesiona strata z działalności statutowej nie może obniżać dochodów z pozostałej opodatkowanej działalności. Przyjęcie odmiennego stanowiska prowadziłoby do sytuacji, w której skarżący uzyskując dochód z działalności statutowej korzystałby ze zwolnienia od opodatkowania, natomiast uzyskując stratę na działalności zwolnionej eliminowałby lub obniżał dochód z działalności opodatkowanej, co byłoby sprzeczne z intencją ustawodawcy. Podatnik uzyskując ujemny wynik finansowy z działalności statutowej, której dochody są wolne od podatku na podstawie art. 17 ust. 1 pkt 4 u.p.d.o.p., zgodnie z art. 7 ust. 3 pkt 1 i 3 oraz ust. 4 u.p.d.o.p. nie może przy ustalaniu dochodów (straty) uwzględnić przychodów oraz kosztów uzyskania tych przychodów, ze źródeł przychodów wolnych od podatku.

Z uwagi na powyższe niezasadny jest zarzut naruszenia art. 7 ust. 5 u.p.d.o.p. w wersji przedstawionej w skardze kasacyjnej. Zarzutem naruszenia prawa materialnego nie można wzruszyć poczynionych w sprawie ustaleń faktycznych. Ponadto, prawidłowa wykładnia art. 7 ust. 1 pkt 1 i 3 oraz ust. 4 u.p.d.o.p. pozwala na zastosowanie art. 7 ust. 5 u.p.d.o.p. w sprawie, ale w taki sposób, że tylko od dochodu wykazanego do opodatkowania, który został osiągnięty w 2005 r. skarżący mógłby odliczyć stratę podatkową poniesioną w 2002 r. z działalności opodatkowanej (a nie na działalności statutowej wolnej od podatku), wysokość obniżenia nie mogłaby jednak przekroczyć 50% kwoty tej straty.

Nie są również zasadne zarzuty naruszenia art. 2, art. 7, art. 32 ust. 1 Konstytucji RP oraz art. 121 O.p. Ich naruszenie zdaniem skarżącego polega na tym, że w identycznych stanach prawnych jak w sprawie niniejszej organy podatkowe potwierdzają prawo podatnika będącego samodzielnym publicznym zakładem opieki zdrowotnej do dokonania odliczenia od dochodu straty poniesionej na działalności statutowej. Zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego zaskarżony wyrok nie może naruszać wskazanych wyżej przepisów, bowiem kontrola legalności (zgodności z prawem) dokonana przez sąd pierwszej instancji została przeprowadzona prawidłowo. To, że w analogicznych stanach faktycznych organy podatkowe wydają odmienne rozstrzygnięcia, jakkolwiek, co należy podkreślić błędne, nie może stanowić podstawy do negowania rozstrzygnięcia prawidłowego, pomimo tego, że jest ono dla skarżącego niekorzystne. Ponadto, te odmienne rozstrzygnięcia, przywołane przez skarżącego w skardze kasacyjnej zawarte były w pisemnych interpretacjach przepisów prawa podatkowego, a nie w decyzjach wymiarowych jak w sprawie niniejszej i nie wywołują one bezpośrednich skutków w sferze praw i obowiązków podatnika.

Przyjąć w związku z tym należy, że sąd pierwszej instancji w sposób właściwy dokonał kontroli legalności zaskarżonej decyzji i nie naruszył przepisów art. 3 § 1 i art. 145 § 1 pkt 1 lit. c P.p.s.a.

Z tych wszystkich względów i na podstawie art. 184 P.p.s.a. Naczelny Sąd Administracyjny orzekł jak w sentencji. O kosztach postępowania kasacyjnego Sąd orzekł na podstawie art. 209 w zw. z art. 204 pkt 1 i art. 205 § 2 P.p.s.a. w zw. z § 6 pkt 6, § 14 ust. 2 pkt 1 lit. a) i pkt 2 lit. a) rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2013 r., poz. 490).