Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Anna Łuczaj po rozpoznaniu w dniu 15 lutego 2008 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej zażalenia Stowarzyszenia "[...]" na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 20 grudnia 2007 r., sygn. akt IV SA/Wa 2011/07 o pozostawieniu wniosku o przyznanie prawa pomocy bez rozpoznania w sprawie ze skargi Stowarzyszenia "[...]" na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w W. z dnia [...], nr [...] w przedmiocie ustalenia środowiskowych uwarunkowań zgody na realizację przedsięwzięcia postanawia: oddalić zażalenie

Postanowieniem z dnia 20 grudnia 2007 r., sygn. akt IV SA/Wa 2011/07 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie pozostawił bez rozpoznania wniosek Stowarzyszenia "[...]" o przyznanie prawa pomocy w sprawie ze skargi Stowarzyszenia "[...]" na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w W. z dnia [...] w przedmiocie ustalenia środowiskowych uwarunkowań zgody na realizację przedsięwzięcia.

W uzasadnieniu Sąd pierwszej instancji wskazał, iż w związku ze złożonym przez skarżącego wnioskiem o przyznanie prawa pomocy - pismem z dnia 22 listopada 2007 r. - skarżący został wezwany do złożenia wniosku na urzędowym formularzu w terminie siedmiu dni od dnia otrzymania wezwania, pod rygorem pozostawienia wniosku o przyznanie prawa pomocy bez rozpoznania. Wobec nieprzedłożenia w zakreślonym terminie wniosku na urzędowym formularzu, Sąd pierwszej instancji na podstawie art. 257 p.p.s.a. pozostawił wniosek bez rozpoznania.

W zażaleniu na powyższe postanowienie Stowarzyszenie "[...]", podniosło, że na mocy art. 24 a ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. Nr 96, poz. 873, ze zm.), strona powinna być zwolniona z kosztów sądowych. Zwolnienie to nie jest uzależnione od stanu majątkowego organizacji, co wyłącza konieczność wypełnienia formularza PPPr. Podniesiono, że skoro na gruncie postępowania sądowoadministracyjnego brak jest uregulowań, zgodnie z którymi organizacje pożytku publicznego byłyby zwalniane od kosztów sądowych, to do czasu zatwierdzenia stosownych przepisów odrębnych winien być stosowany bezpośrednio art. 24 powołanej wyżej ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Skarżący powołał się na art. 9 ust. 4 i ust. 5 Konwencji z Aarhus z dnia 25 czerwca 1998 r. o dostępie do informacji, udziale społeczeństwa w podejmowaniu decyzji oraz dostępie do sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska (Dz. U. z 2003 r., Nr 78, poz. 706). Zdaniem skarżącego przepis art. 239 p.p.s.a. w sposób niesprawiedliwy pomija organizacje pożytku publicznego zajmujące się ochroną środowiska i zdrowia ludzi, pozbawiając je prawa do ustawowego zwolnienia od opłat sądowych. To zaś utrudnia realizację celów statutowych Stowarzyszenia i jest sprzeczne z art. 74 ust. 4 Konstytucji RP.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Zażalenie nie jest zasadne.

Zgodnie z art. 252 § 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.), zwanej dalej "p.p.s.a.", wniosek o przyznanie prawa pomocy składa się na urzędowym formularzu według wzoru ustalonego w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 16 grudnia 2003 r. w sprawie określenia wzoru i sposobu udostępniania urzędowego formularza wniosku o przyznanie prawa pomocy w postępowaniu przed sądami administracyjnymi oraz sposobu dokumentowania stanu majątkowego, dochodów lub stanu rodzinnego wnioskodawcy (Dz. U. Nr 227, poz. 2245). Sytuację majątkową strony sąd ocenia w oparciu o podane przez nią w formularzu informacje. Okoliczność, iż Stowarzyszenie – zdaniem strony powinno być zwolnione od kosztów sądowych z mocy ustawy nie zwalnia tej strony od złożenia wniosku o przyznanie prawa pomocy na wymaganym przepisami prawa formularzu. Stowarzyszenie "[...]" nie należy do kręgu podmiotów, o których mowa art. 239 p.p.s.a. Natomiast w myśl art. 24 ust. 1 pkt 5 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie zwolnienie od opłat sądowych przysługuje organizacjom pożytku publicznego tylko wówczas, gdy przepisy odrębne takie zwolnienie przewidują. Oznacza to, że przepis ten nie stanowi samoistnej podstawy do zwolnienia Stowarzyszenia "[...]" od kosztów sądowych w postępowaniu sądowoadministracyjnym. Przepis art. 239 p.p.s.a., który określa zamknięty katalog podmiotów zwolnionych z obowiązku ponoszenia kosztów postępowania sądowego z mocy ustawy, nie wymienia organizacji pożytku publicznego. W tej sytuacji zwolnienie Stowarzyszenia "[...]" od kosztów sądowych może nastąpić wyłącznie na zasadach ogólnych, tj. po złożeniu formularza wniosku o przyznanie prawa pomocy, w przypadku, gdy spełni ono warunki określone w art. 246 § 2 p.p.s.a.

Zgodnie zaś z art. 257 p.p.s.a., wniosek o przyznanie prawa pomocy niezłożony na urzędowym formularzu, pozostawia się bez rozpoznania.

Powołany przez Stowarzyszenie "[...]" przepis art. 9 ust. 5 Konwencji o dostępie do informacji, udziale społeczeństwa w podejmowaniu decyzji oraz dostępie do wymiaru sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska (Dz. U. U.E. L. 05.124.4) zobowiązuje Strony tej konwencji do zapewnienia informowania społeczeństwa o dostępie do administracyjnych lub sądowych środków odwoławczych oraz rozważenia stworzenia odpowiedniego mechanizmu pomocy, aby zlikwidować lub zredukować finansowe i inne ograniczenia dostępu do wymiaru sprawiedliwości.

Takim mechanizmem jest bez wątpienia nie tylko ustawowe zwolnienie od kosztów sądowych ale i prawo pomocy.

Prawo pomocy jest szczególną instytucją postępowania przed sądami administracyjnymi, która ma na celu zagwarantowanie konstytucyjnego prawa do sądu osobom, które nie są w stanie samodzielnie ponieść kosztów postępowania sądowego, a tym samym realizację uprawnień wynikających z art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz art. 6 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności sporządzonej w Rzymie w dniu 4 listopada 1950 roku (Dz. U. z 1993 roku, Nr 61, poz. 284 ze zm.). Wskazać jednak należy, iż prawo dostępu do sądu nie ma charakteru absolutnego i może być przedmiotem uzasadnionych prawnie ograniczeń. W przypadku, gdy dostęp jednostki do sądu jest ograniczony czy to przez działanie prawa, czy faktycznie, ograniczenie tego prawa nie będzie sprzeczne z cytowanymi wyżej przepisami Konstytucji i Konwencji, gdy ograniczenie dostępu do sądu nie narusza samej istoty tego prawa, gdy zmierza do realizacji uzasadnionego prawnie celu oraz gdy zachowana została rozsądna relacja proporcjonalności pomiędzy stosowanymi środkami a celem, do realizacji którego stosowane środki zmierzały. Stąd ograniczona ilość funduszy publicznych dostępna na udzielanie pomocy prawnej sprawia, że koniecznością systemu wymiaru sprawiedliwości jest przyjęcie procedury selekcji, a sposób w jaki ta procedura funkcjonuje w poszczególnych sprawach, winien być pozbawiony arbitralności lub dysproporcjonalności i nie powinien rzutować na istotę prawa dostępu do sądu (por. wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z dnia 16 lipca 2002 roku w sprawie P., C. i S. vs. Wielka Brytania nr 56547/00, LEX nr 75481).

Podkreślenia wymaga również fakt, iż organem powołanym do kontroli przepisów ustawowych co do ich zgodności z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i Konstytucją RP jest Trybunał Konstytucyjny. Podniesiony przez stronę zarzut "niesprawiedliwości" art. 239 p.p.s.a. nie zwalnia sądu administracyjnego od obowiązku jego stosowania.

W tym stanie rzeczy Naczelny Sąd Administracyjny, na podstawie art. 184

w związku z art. 197 § 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.), postanowił oddalić zażalenie.