Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Mariola Kowalska, Krystyna Tomaszewska (spr.), Sędzia WSA Elżbieta Zielińska-Śpiewak, Sędzia WSA, , Protokolant st. sekr. sąd. Ewa Sawicka-Bożek, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 7 lutego 2018 r. sprawy ze skargi [...] Szpitala [...] w [...] na decyzję Rzecznika Praw Pacjenta z dnia [...] września 2017 r. znak [...] w przedmiocie uznania praktyk za naruszające zbiorowe prawa pacjentów I. oddala skargę w części obejmującej pkt 1a zaskarżonej decyzji, w pozostałej części uchyla zaskarżoną decyzję, II. zasądza od Rzecznika Praw Pacjenta na rzecz skarżącego [...] Szpitala [...] w [...] kwotę 500 zł (pięćset złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego.

VII SA/Wa 2767/17

UZASADNIENIE

Rzecznik Praw Pacjenta decyzją z dnia [...] września 2017 r., znak: [...] na podstawie art. 59 ust. 1 pkt 1, art. 64 ust. 1 - 4 oraz art. 65 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (Dz. U. z 2012 r., poz. 159 ze zm., dalej: u.p.p.) oraz art. 104 § 1 i 2 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2013 r., poz. 267 ze zm., dalej: k.p.a.):

1. uznał praktyki stosowane przez [...] Szpital [...] w [...], zwany dalej: "Szpitalem" lub ,,podmiotem leczniczym", polegające na:

a) udostępnianiu dokumentacji medycznej wyłącznie na pisemny wniosek pacjenta, przedstawiciela ustawowego pacjenta bądź osoby upoważnionej przez pacjenta;

b) wymaganiu wskazywania celu uzyskania dokumentacji medycznej w ustanowionym przez Szpital wzorze wniosku o udostępnienie dokumentacji medycznej;

c) nieudostępnianiu dokumentacji medycznej bez zbędnej zwłoki w wyniku ustanowienia, co najmniej dwutygodniowego terminu, na realizację wniosku o udostępnienie dokumentacji medycznej, mające na celu ograniczenie prawa pacjentów do dokumentacji medycznej, o którym mowa w art. 23 ust. 1 i art. 26 ust. 1 i 2 ustawy w związku z § 78 ust. 1 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 9 listopada 2015 r. w sprawie rodzajów, zakresu i wzorów dokumentacji medycznej oraz sposobu jej przetwarzania - za naruszające zbiorowe prawa pacjentów i nakazał ich zaniechania;

2) uznał praktyki stosowane przez Szpital, polegające na zobowiązywaniu pacjentów hospitalizowanych na Oddziale Rehabilitacyjnym do zabierania ze sobą leków przyjmowanych na stałe w oryginalnych opakowaniach na cały pobyt w szpitalu, mające na celu ograniczenie prawa pacjentów do świadczeń zdrowotnych, o którym mowa w art. 8 ustawy - za naruszające zbiorowe prawa pacjentów i nakazał ich zaniechania;

3 ) uznał praktyki stosowane przez Szpital, polegające na pobieraniu od pacjentów hospitalizowanych na Oddziale Rehabilitacyjnym dodatkowych opłat za używanie wyposażenia podmiotu leczniczego, tj. telewizora, szafy i czajnika, skutkujące naruszeniem prawa pacjentów do godności, o którym mowa w art. 20 ust. 1 ustawy - za naruszające zbiorowe prawa pacjentów i nakazał ich zaniechania;

4) zobowiązał podmiot leczniczy do:

a) usunięcia skutków naruszenia zbiorowych praw pacjentów poprzez złożenie oświadczenia o następującej treści: "Dyrektor Szpitala przeprasza pacjentów za:

1) stosowanie niezgodnych z prawem zasad udostępniania dokumentacji medycznej, informując, że:

- udostępnienie dokumentacji medycznej następuje również na ustny wniosek pacjenta, przedstawiciela ustawowego pacjenta, osobę upoważnioną przez pacjenta;

- udostępnienie dokumentacji medycznej następuje bez konieczności wskazywania celu uzyskania dokumentacji;

- udostępnienie dokumentacji medycznej następuje bez zbędnej zwłoki,

2) zobowiązywanie do zabierania na Oddział Rehabilitacyjny leków przyjmowanych na stale w oryginalnych opakowaniach na cały pobyt w szpitalu;

3) pobieranie dodatkowych opłat za używanie wyposażenia podmiotu leczniczego, tj. telewizora, szafy i czajnika ,

a) w formie pozwalającej na identyfikację autora rzeczonego oświadczenia, tj. osób działających w imieniu Szpitala, poprzez jego umieszczenie w formie pisemnej w lokalu należącym do Szpitala w miejscu ogólnodostępnym dla pacjentów na okres trzydziestu dni od dnia doręczenia niniejszej decyzji, oraz na oficjalnej stronie internetowej Szpitala, tj. na dzień wydania decyzji: https://www.szpitalhel.pl/, w ten sposób, że powyższe informacje zostaną umieszczone na stronie głównej oraz będą utrzymywane na niej przez okres trzydziestu dni od dnia doręczenia niniejszej decyzji;

b) usunięcia skutków naruszenia zbiorowych praw pacjentów poprzez zwrot pobranych dodatkowych opłat za używanie na Oddziale Rehabilitacyjnym wyposażenia podmiotu leczniczego, tj. telewizora, szafy i czajnika, każdej osobie która uiściła tą opłatę, w nieprzekraczalnym trzydziestodniowym terminie, licząc od dnia otrzymania niniejszej decyzji;

c) złożenia Rzecznikowi Praw Pacjenta w nieprzekraczalnym trzydziestodniowym terminie, licząc od dnia otrzymania niniejszej decyzji, informacji o stopniu realizacji działań polegających na:

- usunięciu lub zmianie kwestionowanych przez Rzecznika Praw Pacjenta zapisów Regulaminu Organizacyjnego [...] Szpitala [...] w [...] w przedmiocie udostępniania pacjentom dokumentacji medycznej;

- usunięciu "CENNIKA OPŁAT DODATKOWYCH ZA POBYT W NOWYM SKRZYDLE NA ODDZIALE REHABILITACJI";

- zmianie informacji skierowanych do pacjentów przed hospitalizacją na Oddziale Rehabilitacyjnym Szpitala, które to działania są niezbędne do zaniechania stosowania rzeczonych praktyk naruszających zbiorowe prawa pacjentów;

5) decyzji w pkt 1- 3 nadał rygor natychmiastowej wykonalności;

6) uznał praktyki stosowane przez Szpital, na wszystkich oddziałach podmiotu leczniczego, polegające na pobieraniu od pacjentów opłaty w kwocie 5 zł (słownie: pięć złotych) za czynność potwierdzenia za zgodność z oryginałem kopii dokumentacji medycznej, za naruszające zbiorowe prawa pacjentów do dokumentacji medycznej, o którym mowa w art. 23 ust. 1 w związku z art. 27 pkt. 2 ustawy oraz art. 28 ust. 4 pkt 2 ustawy i stwierdził zaniechanie stosowania tej praktyki od dnia 22 września 2016 r.

Decyzja zapadła w następującym stanie faktycznym i prawnym sprawy:

Do Biura Rzecznika Praw Pacjenta wpłynęły informacje od byłych pacjentów Szpitala, świadczące, iż podmiot leczniczy stosuje praktyki naruszające zbiorowe prawa pacjentów. W związku z informacjami uprawdopodabniającymi naruszenie zbiorowych praw pacjentów, postanowieniem z dnia [...] grudnia 2016 r. Rzecznik Praw Pacjenta wszczął z urzędu postępowanie w sprawie stosowania praktyk naruszających zbiorowe prawa pacjentów przez Szpital.

Pismem z dnia 22 grudnia 2016 r., Rzecznik Praw Pacjenta, zwrócił się do szpitala z wnioskiem o przedłożenie wyjaśnień w sprawie.

W odpowiedzi podmiot leczniczy poinformował, że:

1) "W 2016 roku Szpital nie udostępniał pacjentom dokumentacji w formie oryginałów za pokwitowaniem odbioru i z zastrzeżeniem odbioru, ponieważ żaden pacjent nie wnioskował o wydanie dokumentacji w takiej formie. Natomiast, zgodnie z obowiązującymi przepisami udostępniano w oryginale dokumentację medyczną za pokwitowaniem odbioru i z zastrzeżeniem zwrotu m.in. sądom powszechnym, a także jednostkom organizacyjnym Narodowego Funduszu Zdrowia."

2) "Pacjenci składający ustny wniosek o udostępnienie dokumentacji medycznej proszeni są o złożenie także pisemnego wniosku. Forma pisemna wniosku jest przyjęta jako pożądana do prawidłowego obiegu dokumentacji."

3) "Szpital nie prowadzi rejestru wydanych dokumentów odnoszącego się tylko do wniosków zgłoszonych w formie ustnej. Nawet w sytuacji rozpoczęcia procedury uzyskania przez pacjenta dokumentacji medycznej w formie ustnej, to z poszanowaniem możliwości pacjenta, sporządzany jest wniosek pisemny umożliwiający techniczną realizację jego ustnego wniosku."

4) "Informacja o udostępnieniu dokumentacji medycznej i jej formach jest dostępna w każdej komórce organizacyjnej Szpitala, w postaci wyciągu z ustawy. Wniosek natomiast nie został sporządzony w celu informacji, tylko dla usprawnienia pozyskiwania przez pacjentów dostępu do ich dokumentacji medycznej."

5) "Wskazany we wniosku "cel wydania dokumentacji medycznej" niezbędny jest wyłącznie do ustalenia, czy wniosek o wydanie dokumentacji ma na celu dalsze leczenie pacjenta, czy też inne, np. roszczenia odszkodowawcze. Podanie we wniosku celu wydania dokumentacji medycznej umożliwia ustalenie prawidłowej wysokości stawki VAT, którą Szpital musi odprowadzić na podstawie przepisów podatkowych."

6) "Szpital nie pobiera opłaty za uwierzytelnienie kopii dokumentacji medycznej za zgodność z oryginałem."

7) "Szpital nie zobowiązuje pacjentów Oddziału Rehabilitacji do indywidualnego zaopatrywania się w papier toaletowy, czy mydło. Natomiast, pacjent przybywający do Szpitala na hospitalizację planową, powinien zaopatrzyć się w przybory toaletowe (m. in. szczoteczka do zębów, pasta, grzebień, itp.)."

8) "Na podstawie art. 35 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, pacjentowi przyjętemu do Szpitala lub innego zakładu leczniczego, przy wykonywaniu zabiegów leczniczych i pielęgnacyjnych, diagnostycznych i rehabilitacyjnych, zapewnia się bezpłatne leki i wyroby medyczne, jeżeli są one konieczne do wykonania świadczenia (...). Również w § 10 ust. 1 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 6 listopada 2013 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu rehabilitacji leczniczej (...) ustawodawca powtarza, że jedynie w zakresie koniecznym do wykonania świadczeń gwarantowanych świadczeniodawca zapewnia świadczeniobiorcy nieodpłatnie badania diagnostyczne oraz leki i wyroby medyczne. Na podstawie powyższych przepisów szpital zapewnia pacjentom, którym udziela świadczeń rehabilitacyjnych, wszelkie leki i wyroby medyczne, które są niezbędne do udzielenia tych świadczeń."

9) "Na pozostałych oddziałach szpitalnych pacjenci otrzymują leki i materiały medyczne konieczne do wykonania świadczenia."

10) Podmiot leczniczy tłumaczy, iż dopuszczalne jest pobieranie opłaty za ponad podstawowe wyposażenie sal chorych. Przedmiotem umowy z Narodowym Funduszem Zdrowia jest udzielanie świadczeń zdrowotnych, a wynajęcie telewizora, czajnika, czy korzystanie z szafy w sali chorych nie ogranicza w żaden sposób dostępności do świadczeń realizowanych na podstawie tejże umowy. Istotniejszym jest fakt, iż pacjent w momencie przyjęcia do Szpitala podejmuje samodzielną decyzję związaną z bezpośrednim dostępem do dodatkowego wyposażenia w salach chorych, czy korzystania z ogólnodostępnego dla wszystkich pacjentów telewizora lub czajnika. Jednocześnie, podmiot leczniczy zaznaczył, że zaprzestanie pobierania dopłat w momencie wyposażenia wszystkich sal chorych do jednakowego poziomu.

11) "Pacjenci nie mają obowiązku uiszczania jakichkolwiek opłat, samodzielnie podejmują decyzję, czy chcą korzystać z sal dodatkowo wyposażonych za dodatkową opłatą, czy też z sal standardowych bez opłaty."

12) Na innych oddziałach Szpitala, pacjenci nie ponoszą opłat za korzystanie z "czajnika" lub "szafy".

13) Szpital nie wymaga od pacjentów zgody na ponoszenie opłat za korzystanie z czajnika i telewizora w Oddziale Rehabilitacji. Pacjent w momencie przyjęcia do Szpitala zostaje poinformowany o możliwości wyboru sali chorych i o wysokości dopłat do wyposażenia w salach. W przypadku wyboru przez pacjenta sali z dopłatą pielęgniarka wydaje "zlecenie wpłaty", z którym pacjent udaje się do kasy Szpitala. Kasa podmiotu leczniczego wydaje pacjentowi dowód wpłaty z kasy fiskalnej lub fakturę. Szpital nie wymaga pisemnej zgody pacjenta na ponoszenie opłat za korzystanie z czajnika i szafy na oddziale rehabilitacyjnym."

Do powyższego pisma, podmiot leczniczy dołączył kopie regulaminu organizacyjnego, karty depozytowe, cennik opłat dodatkowych za pobyt w nowym skrzydle na Oddziale Rehabilitacji (obowiązujący od dnia 1 lutego 2016 r.) oraz cennik ksero (obowiązujący od dnia 5 stycznia 2017 r.).

Rzecznik Praw Pacjenta ustalił następujący stan faktyczny:

[...] Szpital [...] (adres: ul. [...], [...]), prowadzi działalność leczniczą, a jedną z komórek organizacyjnych Szpitala jest "Oddział Rehabilitacyjny." Podmiot leczniczy udostępnia dokumentację medyczną wyłącznie na pisemny wniosek pacjenta, przedstawiciela ustawowego bądź osoby upoważnionej przez pacjenta, wymagając złożenia formularza ("Wniosek O Wydanie Kserokopii , Odpisu, Wyciągu Dokumentacji Medycznej", stanowiący załącznik nr 3 do Regulaminu Organizacyjnego Szpitala). Osoby uprawnione, składające wniosek o udostępnienie dokumentacji medycznej w formie ustnej, są proszone również o wniesienie wniosku pisemnego, co wynika z wyjaśnień Szpitala z dnia 12 stycznia 2017 r. Szpital wymaga od wnioskodawcy wskazywania celu uzyskania dokumentacji medycznej w ustanowionym przez siebie wzorze wniosku. Zgodnie z § 97 ust. 7 Regulaminu Organizacyjnego Szpitala: "Wniosek o udostępnienie dokumentacji medycznej składa się, uwzględniając czas na sporządzenie jej kopii, odpisu, wyciągu z co najmniej dwutygodniowym wyprzedzeniem. Natomiast zgodnie z ust. 8 ww. paragrafu Regulaminu Organizacyjnego Szpitala: "We wniosku należy uwzględnić formę odbioru dokumentacji."

Szpital przekazuje pacjentom pisemną informację przed hospitalizacją na Oddziale Rehabilitacyjnym. Informacja ta zawiera treść: "(...) Proszę zabrać za sobą następujące rzeczy (...) 3. Leki przyjmowane na stałe, w oryginalnych opakowaniach, na cały pobyt w szpitalu (max. 43 dni - 6 tygodnie) (...)."

Zgodnie z dokumentem: "CENNIK OPŁAT DODATKOWYCH ZA POBYT W NOWYM SKRZYDLE NA ODDZIALE REHABILITACJI", wprowadzonym przez Szpital: "Opłata za używanie telewizora - 30 zł/ tydzień pobytu od osoby; Opłata za używanie szafy - 30zł/ tydzień pobytu od osoby; Opłata za używanie czajnika - 10 zł/ tydzień pobytu od osoby."

Mając na uwadze powyższe ustalenia faktyczne dokonane w toku prowadzonego postępowania w ocenie Rzecznika Praw Pacjenta doszło do stosowania w Szpitalu na Oddziale Rehabilitacyjnym praktyk naruszających zbiorowe prawa pacjentów, o których mowa w art. 59 ust. 1 pkt 1 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta.

Rzecznik stwierdził, iż w celu realizacji prawa do dokumentacji medycznej, pacjent powinien wyrazić stosowne żądanie do podmiotu udzielającego świadczeń zdrowotnych o udostępnienie ww. dokumentacji w wybranej przez siebie formie określonej w art. 27 ust. 1 ustawy. Niemniej jednak przepisy prawa nie określają w jaki sposób pacjent ma skierować powyższe żądanie. Zatem należy uznać, że może być to dowolny sposób, w szczególności pacjent może udać się do podmiotu udzielającego świadczeń zdrowotnych i ustnie zażądać udostępnienia dokumentacji medycznej. Przy tym podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych nie może ograniczać sposobu przyjmowania wniosków o udostępnienie tej dokumentacji jedynie do formy pisemnej bądź elektronicznej. Zebrany w niniejszej sprawie materiał dowodowy, nie pozostawia wątpliwości, że Szpital wymaga od pacjentów składania pisemnych wniosków o udostępnienie dokumentacji medycznej. W podmiocie leczniczym funkcjonuje, opracowany w tym celu formularz, stanowiący załącznik nr 3 do Regulaminu Organizacyjnego Szpitala. Ponadto, w wyjaśnieniach z dnia 12 stycznia 2017 r. podmiot przyznaje, iż: "Pacjenci składający ustny wniosek o udostępnienie dokumentacji medycznej proszeni są o złożenie także pisemnego wniosku. (...) Forma pisemna wniosku jest przyjęta jako pożądana do prawidłowego obiegu dokumentacji (...). Nawet w sytuacji rozpoczęcia procedury uzyskania przez pacjenta dokumentacji medycznej w formie ustnej, to z poszanowaniem możliwości pacjenta, sporządzany jest wniosek pisemny umożliwiający techniczną realizację jego ustnego wniosku". Regulamin Organizacyjny w § 97 ust. 7 stanowi, że: " Wniosek o udostępnienie dokumentacji medycznej składa się uwzględniając (...) ". Natomiast ust. 8 ww. przepisu regulaminu określa, iż " We wniosku należy uwzględnić formę odbioru dokumentacji".

Zdaniem Rzecznika podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych nie może w swoich regulacjach wewnętrznych nakładać dodatkowych obowiązków na pacjenta niż te, które wynikają z przepisów prawa powszechnie obowiązującego. Dotyczy to w szczególności wymogu formy pisemnej wniosku o udostępnienie dokumentacji medycznej. Wymóg takiej formy oznaczałby ograniczenie w dostępie do dokumentacji medycznej np. dla osób, które nie mogą pisać i czytać. Osoba, która z powodu swojej niepełnosprawności nie może złożyć własnoręcznego podpisu na dokumencie, nie mogłaby samodzielnie złożyć wniosku o wydanie takiej dokumentacji. Tym samym ustanowienie obowiązującego formularza (wniosek), jak również przedmiotowych zapisów w akcie wewnętrznym przemawia za zorganizowanym charakterem zachowania podmiotu leczniczego, mającego na celu ograniczenie prawa pacjentów do dokumentacji medycznej.

Nie jest również zasadne wymaganie od pacjentów wskazywania celu w jakim udostępniana ma być dokumentacja medyczna. Podmiot leczniczy we wzorze wniosku o wydanie dokumentacji medycznej wymaga wskazywania celu przygotowania dokumentacji. Ustawa nie stawia dla ważności lub skuteczności wniosku o udostępnienie dokumentacji medycznej (w tym jej odbioru) wymogu wykazywania przyczyny, dla której pacjent żąda wskazanych dokumentów. Oznacza to, że przedmiotowe udostępnienie dokumentacji medycznej powinno nastąpić bez konieczności uzasadniania żądania pacjenta.

W myśl dyspozycji § 78 ust. 1 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 9 listopada 2015 r. w sprawie rodzajów, zakresu i wzorów dokumentacji medycznej oraz sposobu jej przetwarzania, podmiot udostępnia dokumentację medyczną podmiotom i uprawnionym organom bez zbędnej zwłoki. W przypadku gdy udostępnienie dokumentacji nie jest możliwe, odmowę przekazuję się w postaci papierowej lub elektronicznej, zgodnie z żądaniem uprawnionego podmiotu. W każdym przypadku wymagane jest podanie przyczyny odmowy (tak: § 79 ww. rozporządzenia).

Tym samym za bezprawny i naruszający zbiorowe prawa pacjentów organ uznał zapis Regulaminu Organizacyjnego Szpitala ustanawiający co najmniej 14 dniowy termin na realizację złożonego przez pacjenta wniosku (§ 97 ust. 7 Regulaminu Organizacyjnego ).

Rzecznik podkreślił, iż stosownie do zapisów § 5 ust. 5 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 6 maja 2008 r. w sprawie ogólnych warunków umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej świadczeniodawca jest zobowiązany zaopatrywać się we własnym zakresie w produkty lecznicze, wyroby medyczne oraz inne materiały niezbędne do udzielania świadczeń na podstawie umowy. Jednocześnie § 3 ust. 1 pkt. 2 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 22 listopada 2013 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu leczenia szpitalnego, stanowi, że świadczenia gwarantowane obejmują - badania diagnostyczne oraz leki lub wyroby medyczne w zakresie niezbędnym do wykonania świadczeń gwarantowanych.

W złożonych wyjaśnieniach, Szpital powołuje się na art. 35 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz na § 10 ust. 1 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 6 listopada 2013 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu rehabilitacji leczniczej. Podmiot leczniczy broniąc swojego stanowiska, błędnie interpretuje treść ww. przepisów. W wyjaśnieniach z dnia

12 stycznia 2017 r. Szpital podnosi, iż: "Na podstawie powyższych przepisów szpital zapewnia pacjentom, którym udziela świadczeń rehabilitacyjnych, wszystkie leki i wyroby medyczne, które są niezbędne do udzielenia tych świadczeń." Jednakże zdaniem Rzecznika chodzi nie tylko o zaopatrzenie pacjenta w leki na bezpośrednią przyczynę hospitalizacji, ale także w niezbędne do podtrzymania życia i zdrowia pacjenta, wynikające z leczenia schorzeń współistniejących. Oznacza to, że szpital ma obowiązek zapewnić bezpłatne leki, które pacjent przyjmuje, np. w związku z chorobami przewlekłymi, mimo że nie te choroby są powodem przyjęcia do szpitala na Oddział Rehabilitacji. W związku z powyższym, działanie Szpitala polegające na niezapewnianiu pacjentom bezpłatnych leków i wyrobów medycznych jest swobodną, a zarazem bezprawną interpretacją, przepisów powszechnie obowiązującego prawa. Tym działaniem, Dyrekcja Szpitala naraża wszystkich pacjentów hospitalizowanych na Oddziale Rehabilitacji na nieuzasadnione prawnie dodatkowe wydatki. Ponadto, powyższa praktyka naraża pacjentów na niebezpieczeństwo, poprzez zażywanie własnych, prywatnych leków.

W trakcie prowadzonego postępowania, Rzecznik Praw Pacjenta ustalił, iż w Szpitalu obowiązuje "CENNIK OPŁAT DODATKOWYCH ZA POBYT W NOWYM SKRZYDLE NA ODDZIALE REHABILITACJI" . Regulamin Organizacyjny Szpitala w § 53 ust. 2 stanowi, że "Pacjent ponosi koszty z tytułu ponadstandardowego wyposażenia sal, wysokość opłat z tego tytułu określa cennik, wprowadzony przez Dyrektora w drodze zarządzenia. Cennik podany jest do publicznej wiadomości na stronie internetowej Szpitala oraz na tablicy ogłoszeń."

Szpital nie neguje faktu pobierania od pacjentów przedmiotowych opłat. W wyjaśnieniach z dnia 12 stycznia 2017 r. informuje, że: " (...) udziela świadczeń medycznych na oddziale rehabilitacyjnym w salach chorych wyposażonych w standardowe urządzenia w większości szpitali, tj. łóżko, szafka przyłóżkowa oraz w salach chorych wyposażonych dodatkowo w telewizory, czajniki czy szafy (...).Szpital twierdzi, że dopuszczalne jest pobieranie opłaty za ponad podstawowe wyposażenie sal chorych. Przedmiotem umowy z Funduszem jest bowiem udzielanie świadczeń zdrowotnych, a wynajęcie telewizora, czajnika czy korzystanie z szafy w sali chorych nie ogranicza w żaden sposób dostępności do świadczeń realizowanych na podstawie tejże umowy. Zdaniem Szpitala istotniejszym jest fakt, iż pacjent w momencie przyjęcia do szpitala podejmuje samodzielną decyzję związaną z bezpośrednim dostępem do dodatkowego wyposażenia w salach chorych, czy korzystania z ogólnodostępnego dla wszystkich pacjentów telewizora, czajnika lub depozytu. Jednocześnie Szpital zaznaczył, iż zaprzestanie pobierania dopłat w momencie wyposażenia wszystkich sal chorych do jednakowego poziomu, w innym przypadku należy spodziewać się skarg pacjentów np. na nierówne traktowanie."

Zdaniem Rzecznika wyjaśnienia Szpitala nie zasługują na uwzględnienie , a kwestionowana praktyka wskazuje na naruszenie prawa pacjentów do poszanowania godności. Wyjaśnienia Szpitala w zakresie pobierania od pacjentów dodatkowych opłat są nie do zaakceptowania. W opinii organu, stanowią wyłącznie usprawiedliwienie dla stosowanych praktyk. Rzecznik Praw Pacjenta uznał jako niewiarygodne wyjaśnienia podmiotu leczniczego, jakoby "pacjent w momencie przyjęcia do szpitala podejmował samodzielną decyzję związaną z bezpośrednim dostępem do dodatkowego wyposażenia w salach chorych ". Pismem z dnia 22 grudnia 2016r Rzecznik Praw Pacjenta zobowiązał Szpital do przekazania do akt postępowania, kopii 10 ostatnich, pisemnych zgód pacjentów na ponoszenie opłat za korzystanie z czajnika, telewizora, czy szafy na oddziale rehabilitacji. Do dnia wydania niniejszej decyzji, nie wpłynęła chociażby, jedna zgoda. Natomiast do organu wpłynęły skargi pacjentów w przedmiocie obowiązku ponoszenia dodatkowych opłat, co bezpośrednio było przyczyną wszczęcia postępowania. Dlatego, wyjaśnienia Szpitala, że "Szpital zaprzestanie pobierania dopłat w momencie wyposażenia wszystkich sal chorych do jednakowego poziomu, w innym przypadku należy spodziewać się skarg pacjentów np. na nierówne traktowanie " są niewiarygodne.

Działanie Szpitala godzi w zasadę równego prawa, każdego obywatela do ochrony zdrowia. Dyspozycja art. 68 ust. 1 i 2 Konstytucji stanowi, że "Każdy ma prawo do ochrony zdrowia. Obywatelom, niezależnie od ich sytuacji materialnej, władze publiczne zapewniają równy dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej, finansowanej ze środków publicznych. Warunki i zakres udzielania świadczeń określa ustawa".

W niniejszej sprawie bezsporne jest, że Szpital od dnia 1 września 2016 r. do dnia 22 września 2016 r. (wprowadzenie nowego cennika ksero) pobierał za sporządzenie kopii, dokumentacji medycznej poświadczonej za zgodność z oryginałem, opłatę przekraczającą maksymalną wysokość, wskazaną w art. 28 ust. 4 pkt 2 ustawy. W związku z powyższym Rzecznik Praw Pacjenta uznał, że od dnia 22 września 2016 r. Szpital zaniechał pobierania ww. opłat a tym samym zaniechał stosowanie praktyk naruszających zbiorowe prawa pacjentów.

W ocenie Rzecznika Praw Pacjenta skutki naruszeń prawa pacjentów uwidocznione są przy naruszeniu prawa do dokumentacji medycznej, prawa do świadczeń zdrowotnych oraz prawa do poszanowania godności. Samo zaniechanie stosowanie praktyk w postaci podjęcia działań, do których Szpital jest zobowiązany, nie przyczyni się do usunięcia skutków, które już nastąpiły. Szpital będzie więc zobowiązany do złożenia stosownego oświadczenia, w którym przeprosi pacjentów za stosowanie niezgodnych z prawem zasad udostępnienia dokumentacji medycznej, za zobowiązywanie do zabierania na Oddział Rehabilitacyjny leków przyjmowanych na stałe w oryginalnych opakowaniach na cały pobyt w szpitalu oraz za pobieranie dodatkowych opłat za używanie wyposażenia podmiotu leczniczego, tj. telewizora, szafy i czajnika". Dodatkowo Szpital poinformuje pacjentów o prawidłowych regułach udostępniania dokumentacji medycznej. Ponadto podmiot leczniczy będzie zobowiązany do zwrotu dodatkowych opłat za używanie na Oddziale Rehabilitacyjnym wyposażenia tego podmiotu, tj. telewizora, szafy i czajnika, każdej osobie która uiściła tą opłatę.

Jednocześnie zgodnie z art. 64 ust. 2 ustawy, Rzecznik Praw Pacjenta może nałożyć na podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych obowiązek składania w wyznaczonym terminie informacji o stopniu realizacji działań niezbędnych do zaniechania praktyk naruszających zbiorowe prawa pacjentów lub usunięcia skutków naruszenia zbiorowych praw pacjentów. Dlatego też zobowiązano Szpital do złożenia organowi informacji o stopniu realizacji działań, tj. usunięciu lub zmianie kwestionowanych przez Rzecznika Praw Pacjenta zapisów Regulaminu Organizacyjnego [...] Szpitala [...] w [...] w przedmiocie udostępniania pacjentom dokumentacji medycznej; usunięciu "CENNIKA OPŁAT DODATKOWYCH ZA POBYT W NOWYM SKRZYDLE NA ODDZIALE REHABILITACJI" oraz zmianie informacji skierowanych do pacjentów przed hospitalizacją na Oddziale Rehabilitacyjnym Szpitala, które są niezbędne do zaniechania stosowania rzeczonych praktyk naruszających zbiorowe prawa pacjentów.

Skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie na decyzję Rzecznika Praw Pacjenta złożył Szpital wnosząc o uchylenie zaskarżonej decyzji i zasądzenie na rzecz skarżącego kosztów postępowania.

Zaskarżonej decyzji zarzucił naruszenie:

1) art. 59 ust. 1 pkt 1 u. p. p. przez jego błędne zastosowanie wyrażające się w przyjęciu, że w Szpitalu miały miejsce praktyki naruszające zbiorowe prawa pacjentów wyszczególnione w zaskarżonej decyzji;

2) art. 27 ust. 1 przez jego błędne zastosowanie wyrażające się w przyjęciu, że stosowany w Szpitalu wniosek pisemny jest ograniczeniem prawa pacjenta do dostępu do dokumentacji medycznej;

3) naruszenie podstawowych zasad postępowania administracyjnego oraz art. 107 Kodeksu Postępowania Administracyjnego.

Zdaniem skarżącego organ w sposób wybiórczy i nieuzasadniony interpretuje przekazane przez Szpital informacje, w tym informacje zawarte w wyjaśnieniach przekazanych do Rzecznika Praw Pacjenta dnia 13 stycznia 2017 roku. Zdaniem skarżącego błędne jest w całości stanowisko Rzecznika, iż to Szpital dokonuje ograniczeń w dostępie do dokumentacji medycznej, a postępowanie i procedury Szpitala są sprzeczne z zapisami ustawy o prawach pacjenta. Ustawodawca wprost w art. 28 u.o.p.p. zawarł upoważnienie do pobierania tak opłat za wykonanie kopii dokumentacji medycznej, jak i obciążył te opłaty w wybranych wypadkach koniecznością zapłaty podatku VAT. Nie jest naruszeniem prawa pacjenta - podanie przez niego celu uzyskania dokumentacji medycznej. Jest to zdaniem szpitala informacja techniczna umożliwiająca realizację prawa pacjenta z poszanowaniem obowiązujących przepisów chociażby prawa podatkowego. Również bowiem w imieniu pacjenta występują uprawnione przez niego podmioty, czy ograny administracji, które zwracając się o dokumentację medyczną określają podstawy swego żądania, wskazując cel pozyskania dokumentacji medycznej. Bezspornym winno być , iż zgodnie z treścią art. 43 ust. 1 pkt. 18 do 20 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług ( Dz. U. z 2017r., poz. 122 z późniejszymi zmianami) , zwolnienie przedmiotowe obejmuje usługi w zakresie "opieki medycznej, służące profilaktyce, zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu i poprawie zdrowia, oraz dostawę towarów i świadczenie usług ściśle z tymi usługami związane, wykonywane w ramach działalności leczniczej przez podmioty lecznicze" i brak informacji w zakresie dotyczącym przeznaczenia pozyskiwanej dokumentacji medycznej przez pacjenta i każdą uprawnioną osobę lub podmiot przekłada się na wadliwe ustalanie obowiązku podatkowego w wyżej przytoczonym zakresie.

Naruszenie więc praw pacjenta poprzez uzyskiwanie informacji o przeznaczeniu dokumentacji medycznej wynika z konieczności przestrzegania prawa podatkowego.

Nieuzasadnione i przekraczające dopuszczalną interpretację jest stanowisko organu, że wniosek pisemny o udostępnienie dokumentacji medycznej jest ograniczeniem prawa pacjenta. Jak wynika z wyjaśnień przekazywanych Rzecznikowi, w szpitalu udostępnianie dokumentacji odbywa się na bieżąco, z poszanowaniem praw pacjenta, bez utrudniania dostępu do dokumentacji.

Zdaniem Szpitala twierdzenie przez Rzecznika, że Szpital wprowadził ograniczenie praw pacjenta poprzez "nieudostępnianie dokumentacji medycznej bez zbędnej zwłoki w wyniku ustanowienia, co najmniej dwutygodniowego terminu na realizację wniosku o udostępnienie dokumentacji medycznej" jest nieuzasadnione i nie mające oparcia w zebranym materiale dowodowym. W poprzednio obowiązującym Regulaminie Organizacyjnym Szpital udostępniał dokumentację z dwudniowym, a nie dwutygodniowym terminem realizacji wniosku. Natomiast w obecnie obowiązującym Regulaminie Organizacyjnym, Szpital usunął zapis mówiący o dwudniowym terminie udostępnienia dokumentacji medycznej. Zapisy w dokumentacji Szpitala określają, że Szpital udostępnia dokumentację medyczną niezwłocznie.

Pełnomocnik Szpitala wskazał, że tak doktryna, jak i piśmiennictwo w zakresie definicji "niezwłocznego" załatwienia sprawy administracyjnej posiada już ugruntowane stanowisko, z którego w sposób prosty wywodzi się konieczność wykonania danych działań przez zobowiązany organ czy też instytucje - bez zbędne zwłoki. W takiej więc sytuacji wydanie historii choroby pacjentowi, który opuszcza szpital w godzinach rannych jeszcze przed wykonaniem wypisu ze szpitala i wydanie dokumentacji medyczne na drugi dzień, lub jej wysłanie na adres pacjenta jest zdecydowanie wydaniem tej dokumentacji bez zbędnej zwłoki, gdyż dokumentacja ta natychmiast po jej sporządzeniu i uzupełnieniu o dane związane z wypisem jest wręczana pacjentowi lub wysyłana na jego adres, jeśli już opuścił szpital, co wiąże się często z faktem szczególnego położenia geograficznego szpitala oraz możliwościami komunikacyjnymi. Tym samym zapis, iż dokumentacja medyczna wydawana jest w terminie dwóch dni - wbrew stanowisku Rzecznika, nie jest naruszeniem lub ograniczeniem praw pacjenta, a realizacją jego uprawnień do otrzymania rzetelnie przygotowanej dokumentacji medycznej, natomiast dla rozstrzygnięcia czy wydawanie dokumentacji medycznej odbywa się bez zbędne zwłoki - organ kontrolujący winien przeprowadzić postępowanie, w którego wyniku wykazałby powstawanie takiego opóźnienia, które skutkowałoby uznaniem dwudniowego terminu realizacji za ograniczenie praw pacjenta. Powyższe rozważania nie powinny jednak być brane pod uwagę przy fakcie podania nieprawdziwego stanu faktycznego przez organ kontrolujący - "dwutygodniowy termin realizacji wniosku o udostępnienie dokumentacji medycznej". Dowolną interpretacją organu jest uznanie , że proszenie o sporządzenie wniosku w formie pisemnej i udzielenie w tym zakresie pomocy pacjentowi w jego wypełnieniu jest naruszeniem prawa pacjenta. Argumentacja przytoczona powyżej w pełni potwierdza, że taka praktyka ani nie narusza ani nie zmierza do naruszenia praw pacjenta, gdyż w sytuacji odmowy jego współdziałania, dokumentację wypełnia pracownik szpitala, celem nadania sprawie biegu jak i udokumentowaniu tej czynności.

Odnosząc się do dalszych zarzutów naruszania praw pacjenta - skarżący wskazuje, iż informacje udzielane Rzecznikowi przez pacjenta, lub treści zawarte w skargach kierowanych do Rzecznika mogą w wielu przypadkach nie odzwierciedlać stanu faktycznego, tak jak to ma miejsce w kwestii zarzucania naruszania praw pacjenta poprzez zobowiązywanie pacjenta do zabierania i zabezpieczania na swoje potrzeby, według Rzecznika, np. papieru toaletowego. Skarżący zwraca uwagę, iż kontrola Rzecznika skupiona była wyłącznie na oddziale rehabilitacyjnym, gdzie pobyt pacjenta nie ma charakteru stricte "leczenia szpitalnego". Pacjent do oddziału rehabilitacyjnego przyjmowany jest jako pacjent zdrowy, który może być ułomny w zakresie poruszania się, czy sprawności fizycznej. Nawet na oddziałach wewnętrznych, jak i ratunkowych nie ma jakichkolwiek przepisów nakazujących szpitalowi zabezpieczenie pacjenta w "szczoteczki do zębów, przybory toaletowe oraz kosmetyki". Wskazywanie na informacje dotyczące zabrania przez pacjenta rzeczy i przyborów osobistych niezbędnych w czasie pobytu na oddziale rehabilitacyjnym jako naruszanie praw pacjenta jest wprost niedopuszczalne i nie znajdujące uzasadnienia ani w stanie prawnym, ani też w stanie faktycznym sprawy. Nie negując rozważań Rzecznika zawartych w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji, zgodnie z którymi dla uznania, że doszło do naruszenia praw pacjenta nie ma znaczenia wina, którą można lub nie przypisać podmiotowi leczniczemu nie można rozpatrywać zachowania zwykłych norm społecznych jako naruszania praw pacjenta. Tak prowadzone postępowanie i przyjęcie stanowiska Rzecznika prowadziłoby do konieczności zawierania w informacji kierowanej do pacjenta nieprawdziwych danych, lub stosowania retoryki, celem ominięcia takich kwestii jak powiadomienie go o fakcie, że szpital nie ma możliwości ani też w szczególności obowiązku do zapewniania pacjentowi - jako świadczeniobiorcy , przyborów toaletowych, takich jak szczoteczka do zębów, pasta, grzebień itp.

Odnośnie zarzut naruszenie praw pacjenta poprzez zobowiązania pacjentów do zabrania ze sobą leków przyjmowanych na stałe na okres pobytu na oddziale Rehabilitacyjnym , skarżący stoi na stanowisku, że nie jest to naruszenie art. 8 ustawy o prawach pacjenta, a uzasadnienia przez Rzecznika tej sytuacji przepisami dotyczącymi zasad etyki lekarskiej oraz zasad wykonywania zawodu lekarza , jest próbą zniekształcenia sytuacji faktycznej. W stanie faktycznym sprawy na oddział przyjmowani są pacjenci - celem usprawnienia funkcji ruchowych organizmu. Tym samym więc działalność oddziału rehabilitacyjnego sprowadza się do świadczeń medycznych związanych z usprawnieniem pacjenta.

Organ pomija cały aspekt dotyczący umów zawieranych przez Szpital regulujący kwestię refundowania udzielanych świadczeń zdrowotnych oraz ich zakres jak i obowiązki podmiotu leczniczego w tym zakresie. Szczególnie nie można zarzucać szpitalowi błędnej interpretacji postanowień rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu rehabilitacji leczniczej. Szpital jak najbardziej prawidłowo , wskazuje na § 10 rozporządzenia dotyczącego rehabilitacji a tym samym prawidłowo wskazuje, że zapewnia pacjentom wszystkie leki i wyroby medyczne niezbędne do udzielenie świadczeń rehabilitacyjnych. Na tle powyższych przepisów należy uznać, że rozróżnienie pomiędzy świadczeniem zdrowotnym szpitalnym dotyczącymi różnych świadczeń , których zakres regulują przepisy szczególne w tym. różnic związanych z leczeniem stacjonarnym , całodobowym lub innym niż szpitalne może być w niektórych sytuacjach dość trudne, co ma o tyle znaczenie, że rodzaj udzielanych świadczeń będzie determinował granice uprawnień do leków.

Uzasadniona jest praktyka przyjmowania na oddział rehabilitacji ogólnej pacjenta, z własnymi lekami nie związanymi z jego stanem uzasadniającym rehabilitację , gdyż udzielane mu świadczenie rehabilitacyjne nie zmierza do ustania stanu jego przewlekłej choroby. Nie wyłącza to absolutnie obowiązku zapewnianie leków pacjentowi oddziału rehabilitacji gdyby jego stan zdrowia pogorszył się i wymagał leczenia , czego nikt nie kwestionuj. Przyjmowanie przez pacjenta ciągłej farmakoterapii prowadzonej przez niego jeszcze przed przyjęciem na oddział rehabilitacji z drugiej strony ma gwarantować pełną wiedzę zespołu terapeutycznego szpitala, w szczególności lekarza prowadzącego leczenie, o substancjach przyjmowanych pozostającego pod jego opieką pacjenta. W przypadku zaś gdy leki, którymi dysponował pacjent, się skończą, obowiązek ich zapewnienia - jeżeli są niezbędne dla prawidłowego przebiegu hospitalizacji - w przypadku skarżącego rehabilitacji, przechodził by na obejmujący go kompleksową opieką szpital. Pamiętać należy, że wiele chorób przewlekłych wymaga przyjmowania w stałych dawkach leków w określonych odstępach czasu, natomiast przerwanie farmakoterapii może doprowadzić do istotnego pogorszenia stanu zdrowia, które może zagrażać nawet jego funkcjom życiowym a szpital nie ma możliwości posiadania wszelkich leków , które mogą być przyjmowane przez pacjentów, pomijając już kwestie leków zamienników . Brak jest, zdaniem skarżącego przesłanek do upatrywania w cytowanym art. 35 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 roku o świadczeniach zdrowotnych finansowanych ze środków publicznych jednoznacznego, wyraźnego unormowania prawa ubezpieczonego pacjenta do dochodzenia od skarżącego nakazania udzielenia mu określonego świadczenia zdrowotnego, które nie zostało zakontraktowane przez NFZ w umowach o udzielanie świadczeń zdrowotnych dotyczących rehabilitacji lub nakazania leczenia pacjentów oddziału rehabilitacyjnego w zakresie nie refundowanym szpitalowi przez NFZ.

W efekcie powyższego w żadnej mierze udzielania świadczeń rehabilitacyjnych nie stwarza po stronie świadczeniobiorcy prawa do żądania ustalenia leczenia określonym lekiem podczas pobytu na oddziale rehabilitacji , tym samym więc korzystanie przez niego z leków przyjmowanych stale.

Skarżący wskazuje, że wbrew stanowisku organu brak jest przepisów definiujących standard wyposażenia szpitali. W tym zakresie podmiot leczniczy dysponuje tylko wyłącznie swoją inicjatywą i w ramach posiadanych środków może dążyć do podwyższania standardu sal chorych, wyposażenia szpitalnego itp. Skarżący wskazał, że zapewnia wszystkim pacjentom dostęp do takich usług jak możliwość oglądania telewizji w pomieszczeniach ogólnodostępnych dla chorych, możliwość skorzystania takiego wyposażanie jak między innymi czajniki udostępnione w stołówce ogólnodostępnej, pomieszczeń depozytu odzieży i dostępu do sieci internetowej bezprzewodowej. W tym zakresie każdy pacjent korzysta z tych urządzeń bezpłatnie. Pobyt na oddziale rehabilitacji ogólnej łączy się z przebywaniem w nim przez okres od 3 do 4 tygodni, kiedy to pacjent poddawany zabiegom rehabilitacyjnym przebywa w sali chorych przez cały czas poza okresem zabiegów. W tym okresie po zabiegach może również korzystać z możliwości wyjścia ze szpitala. Szpital dążąc do podniesienia standardu swego wyposażenia i bazy obiektowej , dzięki pozyskiwanym funduszom często pomocy Unijnej lub funduszom celowym, rozbudowuje swoją bazę gdzie przekładem jest tak oddział rehabilitacji jak i otwarty w ostatnim okresie oddział chirurgii - blok operacyjny. Są to inwestycje, które powodują podniesienie standardu udzielanych świadczeń zdrowotnych. Organ zapomina, że podmioty lecznicze w Polsce często walczą tylko o utrzymanie swojej działalności, a na kwestię rozbudowy czy też podnoszenie standardów świadczenia usług nie mają już wpływu ani środków finansowych. Wobec powyższego zgodnie z treścią art. 5 pkt. 38 skarżący zapewnia pacjentom oddziału rehabilitacyjnego zakwaterowania oraz wyżywienia jednakowe dla wszystkich. Jednak dysponując częścią bazy lokalowej oraz wyposażeniem, umożliwia pacjentom korzystanie z wyposażenia dodatkowego. Tylko i wyłącznie pacjent decyduje czy ma potrzebę skorzystania z odpłatnych świadczeń , których ceny i zakres jest podany do powszechnej widomości. To pacjent decyduje o ponoszeniu dodatkowych kosztów zwianych z wynajęciem telewizora czy też czajnika. Jeśli pacjent dysponuje swoimi urządzeniami elektrycznymi, szpital nie obciąża go kosztami energii elektrycznej , chociaż własne urządzenia pacjenta nawet takie jaka telefon, komputer nie służą do wykonania świadczeń zdrowotnych ani nie są z nimi związane. To między innymi dzięki takiej działalności, szpital pozyskiwane środki przeznacza na uzupełnienie swojego wyposażenia, utrzymuje działalność , zatrudnianie personelu. Szpital jako podmiot leczniczy nie ma możliwości przeznaczyć pozyskiwanych środków na inne cele niż cele statutowe – działalność leczniczą. Realizując postulaty wskazywane przez Rzecznika zawarte między innymi w Konstytucji , szpital zapewnia równy dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej i dąży do uzyskania jednolitego poziomu wyposażenia chociażby sal chorych. To pacjent może wyłącznie zdecydować , czy skorzysta z oferty odpłatnego dodatkowego świadczenia. Wbrew twierdzeniu Rzecznika , w sytuacji wykorzystania wszelkich miejsc o "standardowym wyposażeniu" , pacjent nie jest zmuszany do wyrażenia zgody na zakwaterowanie w sali o wyższym standardzie, gdyż w takiej sytuacji co miało już miejsce - pacjent korzysta z sali o wyższym standardzie bezpłatnie. Zgodnie z tezami Rzecznika , należało by albo zaprzestać remontów szpitala albo zamknąć wyremontowaną część i z niej nie korzystać.

W odpowiedzi na skargę organ wniósł o jej oddalenie, podtrzymując dotychczas prezentowaną argumentację.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z treścią art. 1 § 1 i 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. – Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. nr 153, poz. 1269 ze zm.) sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej. Kontrola ta, co do zasady sprawowana jest pod względem zgodności z prawem, a więc polega na weryfikacji decyzji organu administracji publicznej z punktu widzenia obowiązującego prawa materialnego i procesowego.

Dokonując oceny zaskarżonej decyzji w świetle wskazanych wyżej kryteriów Sąd stwierdził, iż decyzja prawa nie narusza jedynie w części stwierdzającej naruszenie zbiorowych praw pacjentów poprzez udostępnienie dokumentacji medycznej wyłącznie na pisemny wniosek pacjenta bądź osoby przez niego upoważnionej.

W tej części skarga podlegała oddaleniu natomiast w pozostałej części zaskarżona decyzja została uchylona.

Szpital nie kwestionuje, że udostępnia dokumentację medyczną wyłącznie na pisemny wniosek pacjenta wymagając złożenia odpowiedniego formularza zgodnie z Regulaminem Organizacyjnym Szpitala. Z wyjaśnień Szpitala wynika, że forma pisemna wniosku jest przyjęta jako pożądana dla prawidłowego obiegu dokumentacji.

Wskazać należy, iż prawo pacjenta do dokumentacji medycznej zostało szczegółowo uregulowane w rozdziale 7 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta. Zgodnie z art. 23 ust. 1 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, pacjent ma prawo do dostępu do dokumentacji medycznej dotyczącej jego stanu zdrowia oraz udzielonych mu świadczeń zdrowotnych. W art. 26 ust. 1 wymienionej ustawy wskazano, że podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych udostępnia dokumentację medyczną pacjentowi lub jego przedstawicielowi ustawowemu, bądź osobie upoważnionej przez pacjenta.

Zgodnie z art. 27 ww. ustawy, dokumentacja medyczna może być udostępniona:

1) do wglądu, w tym także do baz danych w zakresie ochrony zdrowia, w siedzibie podmiotu udzielającego świadczeń zdrowotnych;

2) poprzez sporządzanie jej wyciągów, odpisów lub kopii;

3) poprzez wydanie oryginału za pokwitowaniem odbioru i z zastrzeżeniem zwrotu po wykorzystaniu, jeżeli uprawniony organ lub podmiot żąda udostępnienia oryginałów tej dokumentacji.

Ponadto w myśl § 78 ust. 1 rozporządzenia z dnia 21 grudnia 2010 r. w sprawie rodzajów i zakresu dokumentacji medycznej oraz sposobu jej przetwarzania (Dz. U. Nr 252, poz.1697 ze zm.), udostępnienie dokumentacji medycznej następuje bez zbędnej zwłoki. W przypadku, gdy udostępnienie dokumentacji nie jest możliwe, odmowa wymaga zachowania formy pisemnej oraz podania przyczyny (§ 79 rozporządzenia). Przepisy prawa nie określają jednak w jaki sposób pacjent może złożyć powyższy wniosek.

Zdaniem Sądu, należy uznać tak jak to uczynił Rzecznik, że wniosek o udostępnienie dokumentacji medycznej może zostać złożony w dowolny sposób, w szczególności w formie ustnej gdy pacjent z powodu swojej niepełnosprawności nie może złożyć pisemnie wniosku i własnoręcznie go podpisać. Podkreślić tym samym należy, że podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych nie może ograniczać sposobu przyjmowania wniosków o udostępnienie dokumentacji medycznej jedynie do formy pisemnej. Zdaniem Sądu, Rzecznik Praw Pacjenta prawidłowo przyjął, iż Szpital naruszył zbiorowe prawa pacjentów poprzez ograniczenie dostępu do dokumentacji medycznej umożliwiając pacjentom złożenie wniosku o udostępnienie dokumentacji medycznej jedynie w formie pisemnej.

Sąd natomiast nie podzielił oceny Rzecznika Praw Pacjenta przedstawionej w zaskarżonej decyzji, iż w celu realizacji przedmiotowego prawa Szpital nie ma prawa domagać się podania celu wydania dokumentacji medycznej. Z wyjaśnień Szpitala wynika, że podanie we wniosku celu wydania dokumentacji medycznej umożliwia ustalenie prawidłowej wysokości stawki VAT, którą Szpital musi odprowadzić na podstawie przepisów podatkowych.

Ustawodawca wprost w art. 28 u.o.p.p. zawarł upoważnienie do pobierania tak opłat za wykonanie kopii dokumentacji medycznej, jak i obciążył te opłaty w wybranych wypadkach koniecznością zapłaty podatku VAT.

Zgodnie z treścią art. 43 ust. 1 pkt. 18 do 20 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług - zwolnienie przedmiotowe obejmuje usługi w zakresie "opieki medycznej, służące profilaktyce, zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu i poprawie zdrowia, oraz dostawę towarów i świadczenie usług ściśle z tymi usługami związane, wykonywane w ramach działalności leczniczej przez podmioty lecznicze." Dlatego brak informacji w zakresie dotyczącym celu uzyskania dokumentacji medycznej przekłada się na wadliwe ustalanie obowiązku podatkowego w wyżej przytoczonym zakresie. Domaganie się przez Szpital informacji o przeznaczeniu dokumentacji medycznej wynika z konieczności przestrzegania prawa podatkowego i nie może być kwalifikowane jako działanie naruszające zbiorowe prawa pacjentów.

Wbrew ustaleniom Rzecznika Praw Pacjenta zapis Regulaminu Organizacyjnego Szpitala ustanawia 2 dniowy termin na realizację złożonego przez pacjenta wniosku (§ 97 ust. 7 Regulaminu Organizacyjnego ). Natomiast w obecnie obowiązującym Regulaminie Organizacyjnym, Szpital usunął zapis mówiący o dwudniowym terminie udostępnienia dokumentacji medycznej określając, że Szpital udostępnia dokumentację medyczną niezwłocznie.

Rzecznik nie przeprowadził żadnego postępowania wyjaśniającego w wyniku którego wykazałby, że udostępnienie dokumentacji medycznej w terminie dwudniowym stanowi ograniczenie prawa pacjenta do otrzymania rzetelnie przygotowanej dokumentacji medycznej. Dlatego nie można przyjąć, że w tym zakresie doszło do naruszenia zbiorowych praw pacjentów.

W ocenie Sądu organ błędnie uznał, iż Szpital ogranicza prawa pacjentów hospitalizowanych na Oddziale Rehabilitacyjnym do świadczeń zdrowotnych poprzez zobowiązywanie ich do zabierania ze sobą leków przyjmowanych na stałe w oryginalnych opakowaniach na cały pobyt na Oddziale Rehabilitacyjnym.

Prawo hospitalizowanego pacjenta do nieodpłatnego zaopatrzenia w leki i wyroby medyczne konieczne do wykonania świadczenia zostało szczegółowo uregulowane w art. 35 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych zgodnie z którym pacjentowi przyjętemu do Szpitala lub innego zakładu leczniczego, przy wykonywaniu zabiegów leczniczych i pielęgnacyjnych, diagnostycznych i rehabilitacyjnych, zapewnia się bezpłatne leki i wyroby medyczne, jeżeli są one konieczne do wykonania świadczenia (...). Również w § 10 ust. 1 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 6 listopada 2013 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu rehabilitacji leczniczej ( Dz. U. z 2013r, poz. 1522 ze zm. ) ustawodawca powtarza, że jedynie w zakresie koniecznym do wykonania świadczeń gwarantowanych świadczeniodawca zapewnia świadczeniobiorcy nieodpłatnie badania diagnostyczne oraz leki i wyroby medyczne. W ocenie Sądu w cytowanych przepisach brak jest jednoznacznego, wyraźnego unormowania prawa ubezpieczonego pacjenta do dochodzenia od skarżącego nakazania udzielenia mu określonego świadczenia zdrowotnego, które nie zostało zakontraktowane przez NFZ w umowach o udzielanie świadczeń zdrowotnych dotyczących rehabilitacji lub nakazania leczenia pacjentów oddziału rehabilitacyjnego w zakresie nie refundowanym szpitalowi przez NFZ.

Jak trafnie wskazuje skarżący działalność oddziału rehabilitacyjnego sprowadza się do świadczeń medycznych związanych z usprawnieniem funkcji ruchowych organizmu pacjenta i na podstawie powyższych przepisów szpital zapewnia pacjentom, którym udziela świadczeń rehabilitacyjnych, wszelkie leki i wyroby medyczne, które są niezbędne do udzielenia tych świadczeń. Ponieważ na oddział rehabilitacyjny trafiają pacjenci wymagający ciągłej farmakoterapii dlatego uzasadniona jest praktyka przyjmowania na oddział rehabilitacji ogólnej pacjenta z własnymi lekami nie związanymi z jego stanem uzasadniającym rehabilitację ,gdyż udzielane mu świadczenie rehabilitacyjne nie zmierza do ustania stanu jego przewlekłej choroby. Natomiast lekarz prowadzący leczenie rehabilitacyjne powinien posiadać pełną wiedzę o substancjach przyjmowanych pozostającego pod jego opieką pacjenta. Nie wyłącza to absolutnie obowiązku zapewnianie leków pacjentowi oddziału rehabilitacji gdyby jego stan zdrowia pogorszył się i wymagał leczenia , czego Szpital nie kwestionuje.

Sąd nie podziela oceny Rzecznika dotyczącej uznania praktyk polegających na pobieraniu od pacjentów hospitalizowanych na Oddziale Rehabilitacyjnym dodatkowych opłat za używanie wyposażenia podmiotu leczniczego, tj. telewizora, szafy i czajnika jako skutkujących naruszeniem prawa pacjentów do godności, o którym mowa w art. 20 ust. 1 ustawy - za naruszające zbiorowe prawa pacjentów.

Pobieranie opłaty za ponad podstawowe wyposażenie sal chorych w żaden sposób nie ogranicza dostępności do świadczeń rehabilitacyjnych realizowanych na podstawie umowy z Narodowym Funduszem Zdrowia.

Skarżący wskazał, że zapewnia wszystkim pacjentom bezpłatnie dostęp do takich usług jak możliwość oglądania telewizji w pomieszczeniach ogólnodostępnych dla chorych, możliwość skorzystania takiego wyposażanie jak między innymi czajniki udostępnione w stołówce ogólnodostępnej, pomieszczeń depozytu odzieży i dostępu do sieci internetowej bezprzewodowej .

Pacjent sam wyłącznie decyduje o ponoszeniu dodatkowych kosztów podanych do powszechnej wiadomości związanych z zakwaterowaniem w sali o wyższym standardzie w nowo wyremontowanym skrzydle szpitala. Natomiast jak wynika z wyjaśnień Szpitala w sytuacji wykorzystania wszystkich miejsc o standardowym wyposażeniu pacjent zostaje zakwaterowany w sali o wyższym standardzie bezpłatnie.

Z tych też przyczyn Sąd podzielił zarzuty podniesione w skardze za wyjątkiem zarzutów dotyczących naruszenia art. 27 ust. 1 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta przez jego błędne zastosowanie wyrażające się w przyjęciu, że stosowany w Szpitalu wniosek pisemny jest ograniczeniem prawa pacjenta do dostępu do dokumentacji medycznej.

W tej części zaskarżona decyzja jest zgodna z prawem, a w pozostałej części została wydana z naruszeniem prawa materialnego tj. art. 59 ust. 1 pkt 1, art. 64 ust. 1 i 2 oraz art. 65 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, co uzasadnia jej uchylenie na podstawie art. 145 § 1 pkt. 1 a ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r. poz. 270 ze zm ).

O kosztach orzeczono na podstawie art. 206 ww. ustawy biorąc pod uwagę, że skarga w znacznej części została uwzględniona.