Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący Sędzia NSA Andrzej Kisielewicz Sędzia NSA Janusz Drachal (spr.) Sędzia NSA Urszula Raczkiewicz Protokolant Magdalena Sagan po rozpoznaniu w dniu 3 czerwca 2009 r. na rozprawie w Izbie Gospodarczej skargi kasacyjnej V. S. societe par actions simplifiee w St. D., Francja od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w W. z dnia 19 czerwca 2008 r. sygn. akt VI SA/Wa 278/08 w sprawie ze skargi V. S. societe par actions simplifiee w St. D., Francja na decyzję Urzędu Patentowego Rzeczypospolitej Polskiej z dnia [...] grudnia 2007 r. nr [...] w przedmiocie odmowy udzielenia prawa ochronnego na znak towarowy oddala skargę kasacyjną.

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 19 czerwca 2008 r. o sygn. akt VI SA/Wa 278/08 Wojewódzki Sąd Administracyjny w W. oddalił skargę V. S. s. p. a. s. z siedzibą w S.-D. (Francja) na decyzję Urzędu Patentowego Rzeczypospolitej Polskiej z dnia [...] grudnia 2007 r., nr [...], w przedmiocie odmowy udzielenia prawa ochronnego na znak towarowy. Decyzją tą organ utrzymał po ponownym rozpatrzeniu sprawy własną decyzję z dnia [...] grudnia 2006 r., nr [...].

Sąd pierwszej instancji oparł swoje rozstrzygnięcie na ustaleniach faktycznych organu administracji, który stwierdził, że w dniu 24 września 2006 r. do Urzędu Patentowego wpłynął wniosek V. S. s. p. a. s. z siedzibą w S. Q. (dalej jako: skarżąca lub V. S.) o udzielenie prawa ochronnego na znak towarowy słowno-graficzny przeznaczony do oznaczania towarów i usług w klasach 03, 11, 12 i 37. Pismem z dnia 29 maja 2006 r. organ poinformował wnioskodawcę, iż w toku rozpoznania wniosku stwierdził, że zgłoszony znak jest podobny w rozumieniu art. 132 ust. 2 pkt 2 w zw. z art. 145 ust. 2 ustawy z dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej (tekst jednolity: Dz. U. z 2003 r. Nr 119, poz. 1117 ze zm.; dalej jako: p.w.p.) do znaku towarowego zarejestrowanego na rzecz H. K. a. A. pod numerem [...] z pierwszeństwem od dnia 9 listopada 1993 r. Oba znaki mają służyć do odróżniania towarów klasy 03, przy czym w zgłoszonym oznaczeniu nr [...] są to preparaty do czyszczenia, polerowania, szorowania i ścierania, mydła, preparaty do usuwania rdzy, preparaty do odtłuszczania inne niż do użytku przemysłowego, preparaty do wybielania (prania), preparaty do czyszczenia, preparaty do czyszczenia i oczyszczania powietrza w urządzeniach klimatyzacyjnych, natomiast w znaku zarejestrowanym nr [...] są to mydła, środki do prania i mycia, środki do płukania bielizny, środki do mycia naczyń, środki do czyszczenia i polerowania, środki do usuwania plam, chemiczne środki do czyszczenia metalu, drewna, kamienia, szkła, porcelany, tworzyw sztucznych i materiałów włókienniczych. Zarówno w znaku zgłoszonym, jak i w znaku zarejestrowanym występuje identyczne słowo "pur", przy czym w znaku zarejestrowanym jest to jedyny element (występujący w wersji słownej), natomiast w zgłoszonym oznaczeniu zapisane jest ono dużymi literami pismem stylizowanym w kolorze niebieskim, zakończone apostrofem i usytuowane jest poniżej słowa "clim" zapisanego małymi literami kolorem czarnym, zaś obydwa słowa owinięte są niebieską strzałką, a kropka nad literą "i" w słowie "clim" ma postać śnieżynki. Zgłoszony znak słowno-graficzny w przeciętnych warunkach obrotu gospodarczego oddziaływałby poprzez dominujący element, czyli określenie PUR, a to prowadziłoby u potencjalnego konsumenta do konfuzji i przekonania, że zgłoszona kompozycja stanowi odmianę wcześniej zarejestrowanego znaku towarowego. Równoległe istnienie na rynku przeciwstawionych znaków budziłoby więc wątpliwości wśród potencjalnych konsumentów co do źródła pochodzenia konkretnego towaru. Z uwagi na to, że nie jest możliwe udzielenie prawa ochronnego na znaki towarowe, których używanie mogłoby wprowadzić w błąd odbiorców co do pochodzenia towarów, organ odmówił udzielenia prawa ochronnego na zgłoszony za numerem [...] znak towarowy w zakresie towarów zgłoszonych w klasie 03.

Sąd pierwszej instancji stwierdził, że zgodnie z art. 132 ust. 2 pkt 2 p.w.p. nie udziela się prawa ochronnego na znak towarowy identyczny lub podobny do znaku towarowego, na który udzielono prawa ochronnego z wcześniejszym pierwszeństwem na rzecz innej osoby dla towarów identycznych lub podobnych, jeżeli zachodzi ryzyko wprowadzenia odbiorców w błąd, które obejmuje w szczególności ryzyko skojarzenia znaku ze znakiem wcześniejszym. W ocenie Sądu, Urząd Patentowy prawidłowo wskazał, że zakres ochrony prawa do znaku towarowego sięga tak daleko, jak granica podobieństwa towaru i oznaczeń przy zestawieniu z innym towarem i oznaczeniem. Przy oznaczaniu podobieństwa towarów bierze się pod uwagę rodzaj towaru, jego przeznaczenie oraz warunki zbytu. Wystarczy zatem, że istnieje możliwość pomylenia znaków przez odbiorców, by takie podobieństwo stwierdzić.

Zdaniem Sądu pierwszej instancji, organ zasadnie przyjął, że przy ocenie jednorodzajowości tych towarów należy brać pod uwagę ich naturę, właściwości, krąg odbiorców, dla których są świadczone oraz warunki, w jakich są oferowane nabywcom. Towary, do oznaczania których przeznaczone są przeciwstawione znaki, oferowane są do sprzedaży w podobnych warunkach, w tych samych sklepach i stoiskach. Są to towary codziennego użytku, przy zakupie których przeciętny klient nie poświęca dużo uwagi, a więc przy ocenie ich podobieństwa należy stosować surowsze kryteria. W ocenie Sądu pierwszej instancji, nie znajduje uzasadnienia twierdzenie skarżącej, że odbiorcami tych towarów są głównie gospodynie domowe, które znają większość tego typu produktów występujących na rynku i potrafią je odróżnić. Nie ma podstaw do kwalifikowania tej grupy jako szczególnie uważnych i wyspecjalizowanych odbiorców, a ponadto wśród towarów przeznaczonych do oznaczania przeciwstawionymi znakami są takie, których odbiorcami nie są na pewno gospodynie domowe (np. preparaty do czyszczenia i oczyszczania powietrza w urządzeniach klimatyzacyjnych).

W ocenie Sądu pierwszej instancji słusznie Urząd Patentowy podkreślił, że podobieństwo znaków ocenia się według cech wspólnych, a nie według występujących w nich różnic. Sprawdzenie podobieństwa powinno więc prowadzić do obiektywnego bilansu podobieństw i różnic, a ich sumę należy odnieść do przeciętnej uwagi rozsądnego kupującego. Sąd uznał, że dla odbiorcy decydujące znaczenie mają przy tym zbieżne elementy, gdyż przeciętny odbiorca zazwyczaj nie analizuje szczegółowo elementów znaku, lecz odbiera znak na podstawie ogólnego wrażenia. Decydujące o podobieństwie przeciwstawionych oznaczeń jest występujące w nich identyczne słowo "PUR", przy czym w zgłoszonym znaku słowno-graficznym - rozumianym jako całość - słowo to jest zdecydowanie dominujące, wyeksponowane dużymi literami w kolorze niebieskim.

Sąd pierwszej instancji stwierdził, że nie sposób zaprzeczyć twierdzeniu skarżącej, że występujące w obu znakach słowo "PUR" nawiązuje do łacińskiego wyrażenia "purus" oznaczającego "czysty, jasny, nieskazitelny" itp., a także, że w języku angielskim "pure" znaczy "czysty". Sąd wskazał, że znajomość języka łacińskiego w społeczeństwie polskim jest znikoma, zaś znajomość języka angielskiego nie jest na tyle powszechna, by można było przyjąć, iż przeciętny odbiorca w naszym kraju zna ten język. Dla osoby nieznającej żadnego z tych języków słowo "pur" nie znaczy natomiast nic - jest oznaczeniem fantazyjnym.

Pierwszoplanową funkcją znaku towarowego jest funkcja oznaczenia pochodzenia towaru (usługi), czyli funkcja odróżniania. Znak wskazuje, że towar nim opatrzony pochodzi z przedsiębiorstwa osoby używającej tego znaku albo z innych przedsiębiorstw związanych z nim organizacyjnie, gospodarczo lub prawnie w sposób, który ma wpływ na powstanie lub zbyt towarów ze znakiem. Ten sam znak, czy też znak do niego podobny, nie może być więc zarejestrowany na rzecz innej osoby dla takich samych towarów, czy podobnych rodzajowo towarów, jeżeli spowodowałoby to niebezpieczeństwo wprowadzenia odbiorców w błąd co do pochodzenia towarów. Sąd pierwszej instancji stwierdził, że przeciętnie poinformowany, uważny i rozsądny konsument z reguły postrzega znak jako pewną całość, nie zwracając uwagi na szczegóły, które je różnią - rzadko ma także możliwość bezpośredniego porównania różnych znaków, a zdany jest na niepełny obraz, który pozostał mu w pamięci. Zdaniem Sądu, słusznie organ przyjął w przedmiotowej sprawie, że z porównania obu oznaczeń w pamięci pozostaje dominujący element słowny "PUR". Imitacja części słownej w znaku słowno-graficznym może natomiast wprowadzać odbiorców w błąd co do pochodzenia towarów poprzez sugerowanie, iż zgłoszony znak słowno-graficzny jest odmianą wcześniej zarejestrowanego znaku i pochodzi od tego samego producenta lub że istnieją związki organizacyjno-prawne łączące odrębne firmy.

Zdaniem Sądu pierwszej instancji, przy wydaniu zaskarżonej decyzji organ uwzględnił wszelkie rygory procedury administracyjnej, określające obowiązki w zakresie sposobu przeprowadzenia postępowania, a następnie rozstrzygnięcia sprawy. Organ zebrał w sposób wyczerpujący i ocenił cały materiał dowodowy (art. 7, art. 77 § 1 i art. 80 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego - tekst jednolity: Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 ze zm.; dalej jako: k.p.a.), ustosunkował się do wszystkich twierdzeń strony, a także uzasadnił wyczerpująco swoje rozstrzygnięcie zgodnie z wymaganiami art. 107 § 3 k.p.a., zaś skarżąca miała zapewniony czynny udział w tym postępowaniu (art. 10 § 1 k.p.a.).

Z uwagi na powyższe, skoro zaskarżona decyzja nie naruszała prawa w stopniu uzasadniającym jej uchylenie, to skarga podlegała oddaleniu.

W skardze kasacyjnej V. S. s. p. a. s. zaskarżyła wyrok Sądu pierwszej instancji w całości, wnosząc o uchylenie zaskarżonego orzeczenia w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w W., a także o zasądzenie kosztów postępowania, według norm przepisanych.

Powołując się na art. 176 w związku z art. 174 pkt 1 i art. 174 pkt 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.; dalej jako: p.p.s.a.) strona wnosząca skargę kasacyjną zarzuciła zaskarżonemu wyrokowi naruszenie przepisów postępowania, a mianowicie:

1. art. 1 § 1 i art. 1 § 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269 ze zm.; dalej jako: p.u.s.a.) oraz art. 3 § 1, art. 3 § 2 pkt 1 p.p.s.a. poprzez zaniechanie rozpoznania istotnych okoliczności sprawy, mających wpływ na decyzję Urzędu Patentowego, w następstwie czego decyzja ta nie została poddana kontroli pod względem jej zgodności z prawem, co miało istotny wpływ na wynik sprawy;

2. art. 151 w związku z art. 145 § 1 pkt 1 lit. c) p.p.s.a. poprzez oddalenie skargi przez Wojewódzki Sąd Administracyjny, pomimo naruszenia przez Urząd Patentowy RP art. 132 ust. 2 pkt 2 p.w.p. oraz art. 7 k.p.a. oraz art. 77 § 1 k.p.a. mającego istotny wpływ na wynik sprawy i uzasadniającego uchylenie decyzji Urzędu Patentowego RP przez ten Sąd.

W uzasadnieniu wnosząca skargę kasacyjną podniosła, że Sąd pierwszej instancji nie rozstrzygał sprawy w jej granicach. W utrwalonym orzecznictwie dotyczącym spraw z zakresu własności przemysłowej dominują poglądy, że: ocena podobieństwa znaków nie może ograniczać się do jednego tylko z elementów znaków, choćby najbardziej charakterystycznego, przynależność towarów do tej samej klasy nie oznacza, że są to towary tego samego rodzaju, niebezpieczeństwo mylenia znaków przez odbiorcę jest wprost proporcjonalne do stopnia znajomości któregoś z tych znaków, ocenę podobieństwa (jednorodzajowości towarów) przeprowadza się z uwzględnieniem przeznaczenia towarów, kręgu odbiorców, do których są skierowane towary, sposobu działania przedsiębiorcy, sposobu sprzedaży (dystrybucji) towarów, wyglądu wyrobów. Urząd Patentowy w toku postępowania administracyjnego nie zastosował powyższych kryteriów, ograniczając się w swojej ocenie jedynie do występowania w obydwu porównywanych znakach słowa "PUR", jako najistotniejszej przesłanki podobieństwa znaków. Tymczasem, jak wynika z rejestru znaków towarowych Urzędu Patentowego, na polskim rynku występują liczne kombinacje słowne z wyrazem "PUR", jako elementem składowym znaku.

Strona wnosząca skargę kasacyjną stwierdziła, że jej towary, oznaczone znakiem towarowym nr [...], są dostępne w stacjach benzynowych, myjniach samochodowych i w serwisowych stacjach samochodowych, zaś ich odbiorcami są głównie mężczyźni. Natomiast towary firmy H., oznaczone znakiem towarowym "PUR" nr [...], występują w punktach sprzedaży chemii gospodarczej i drogeriach, ewentualnie w supermarketach i są kupowane oraz stosowane w gospodarstwach domowych, do sprzątania pomieszczeń biurowych i w punktach gastronomii. Mało prawdopodobne jest wobec tego spotkanie się towarów obu firm w jednym miejscu, a zatem skarżąca trafnie podniosła w skardze, że gospodynie domowe potrafiłyby bez żadnych problemów odróżnić towary firmy V. S. od towarów firmy H., tym bardziej, że różnią się one zarówno wyglądem, ilością wyrazów (a zatem ich wymową), jak i przeznaczeniem.

Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej nie skorzystał z prawa wniesienia odpowiedzi na skargę kasacyjną.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 183 § 1 p.p.s.a. Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej i bierze pod rozwagę z urzędu tylko nieważność postępowania. Rygoryzm formalny w stosunku do skargi kasacyjnej ma na celu umożliwienie ustalenia w sposób niebudzący wątpliwości zakresu rozpoznania sprawy. Prawidłowo sformułowane w skardze kasacyjnej podstawy kasacyjne, o których mowa w art. 174 p.p.s.a., zawierają konkretne przepisy prawa, które, zdaniem wnoszącego taką skargę, zostały naruszone, a także uzasadnienie zarzutu ich naruszenia. W razie zgłoszenia zarzutów z zakresu prawa formalnego należy także wykazać, że podniesione uchybienia mogły mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Ograniczenie rozpoznania sprawy do granic określonych w skardze kasacyjnej oznacza, że sąd, poza przypadkiem nieważności postępowania, która w niniejszej sprawie nie występuje, może odnieść się wyłącznie do przepisów prawa, które powołała strona w skardze kasacyjnej.

Kasator w petitum skargi kasacyjnej wymienił jedynie zarzuty naruszenia przez Sąd I instancji przepisów prawa procesowego. Niemniej jednak formułując zarzut naruszenia art. 151 w zw. z art. 145 § 1 pkt 1 lit c p.p.s.a. poprzez oddalenie skargi pomimo naruszenia przez Urząd Patentowy art. 132 ust. 2 pkt 2 p.w.p., strona skarżąca w istocie podważyła prawidłowość zastosowania tego przepisu prawa materialnego. Argumentacja zawarta w uzasadnieniu skargi kasacyjnej w całości zmierza do podważenia, przyjętego przez Sąd I instancji, poglądu o podobieństwie porównywalnych znaków towarowych, w rozumieniu art. 132 ust. 2 pkt 2 p.w.p.

Zgodnie z art. 132 ust. 2 pkt 2 p.w.p. nie udziela się prawa ochronnego na znak towarowy identyczny lub podobny do znaku towarowego, na który udzielono prawa ochronnego lub zgłoszonego w celu uzyskania prawa ochronnego (o ile na znak taki zostanie udzielone prawo ochronne) z wcześniejszym pierwszeństwem na rzecz innej osoby dla towarów identycznych lub podobnych, jeżeli zachodzi ryzyko wprowadzenia odbiorców w błąd, które obejmuje w szczególności ryzyko skojarzenia znaku ze znakiem wcześniejszym. Przepis ten ma na celu zapewnienie ochrony podmiotom, które zarejestrowały swój znak wcześniej, przez uniemożliwienie rejestracji na rzecz innych osób oznaczeń, których używanie mogłoby stwarzać ryzyko pomyłki.

W doktrynie prawa z zakresu własności przemysłowej podkreśla się, że "niebezpieczeństwo wprowadzenia w błąd odbiorców co do pochodzenia towarów polega na możliwości błędnego, nie odpowiadającego rzeczywistości, przypisania przez przeciętnego odbiorcę uprawnionemu z rejestracji danego towaru ze względu na nałożony nań znak, a ponadto iż niebezpieczeństwo to jest wynikiem podobieństwa towarów i podobieństwa oznaczeń." (R. Skubisz "Prawo Znaków Towarowych" komentarz Wydawnictwo Prawnicze Spółka z o.o. str. 83 Warszawa 1997). W przypadku porównywania znaków różnego rodzaju, tak jak w przedmiotowej sprawie znaku słownego i słowno - graficznego, należy wziąć pod uwagę wszystkie elementy występujące w danych znakach. Podobieństwo porównywanych znaków będzie zazwyczaj wynikiem przeważającej sumy elementów podobnych.

W ocenie zarówno Urzędu Patentowego, jak też Sądu I instancji, najistotniejszym elementem świadczącym o podobieństwie znaków jest słowo "PUR". Jak zauważył w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku WSA w W. znak słowno-graficzny clim PUR - rozumiany jako całość - zawiera w sobie znak słowny "PUR" chroniony prawem i jest to w znaku zgłoszonym słowo zdecydowanie dominujące. Jest ono wyeksponowane dużymi literami w kolorze niebieskim. Podkreślić przy tym trzeba, że samo słowo "PUR" jest określeniem fantazyjnym. Sygnalizowane przez kasatora pochodzenie tego określenia od łacińskiego słowa "purus", czy angielskiego "pure" nie ma wpływu na tą ocenę. Słowo to (zapisane w sposób występujący w znakach przeciwstawnych) nie posiada żadnej treści językowej. Istotne jest natomiast, że dla przeciętnego konsumenta słowo PUR nie kojarzy się z polskim tłumaczeniem łacińskiego słowa purus, może natomiast kojarzyć się z innym produktem oznaczonym znakiem towarowym, któremu wcześniej udzielono prawa ochronnego.

Nie jest przy tym prawdziwe twierdzenie wnoszącego skargę kasacyjną, że Sąd I instancji rozważając podobieństwo obu porównywanych znaków towarowych ograniczył się jedynie do jednego z elementów znaków. W uzasadnieniu zaskarżonego wyroku wyraźnie wskazano na różnice między znakami, przede wszystkim na okoliczność, że znak skarżącej Spółki jest znakiem słowno - graficznym, a znak zarejestrowany na rzecz spółki H. jest znakiem słownym. Sąd I instancji wziął także pod uwagę potencjalny krąg odbiorców towarów obu przedsiębiorców. Mimo subtelnych różnic pomiędzy porównywanymi znakami Sąd I instancji prawidłowo uznał, że wprowadzenie do obrotu produktów oznaczonych znakiem clim - PUR mogłoby potencjalnie wprowadzać w błąd przeciętnego klienta, co do pochodzenia towarów oznaczonych tymi znakami. Wskazanie przez autora skargi kasacyjnej na sposób dystrybucji produktów oznaczonych tym znakiem poprzez sprzedaż na stacjach benzynowych, myjniach i serwisach samochodowych, nie ma znaczenia w sprawie, podobnie jak wskazanie, że klientami spółki są głównie mężczyźni. Odnosząc się do tego typu wywodów, należy stwierdzić, że współcześnie ulegają zatarciu podziały grup konsumenckich, szczególnie ze względu na płeć. Można też zauważyć, że zarówno artykuły chemii gospodarczej (w tym produkty oznaczone znakiem PUR), jak też produkty samochodowe, dostępne są nie tylko w wyspecjalizowanych punktach sprzedaży. Zatem różnicowanie porównywanych znaków za pomocą wskazanych przez kasatora kryteriów jest nieuzasadnione.

Odnośnie do naruszenia art. 1 § 1 i 2 ustawy Prawo o ustroju sądów administracyjnych oraz art. 3 § 1 i art. 3 § 2 p.p.s.a. zauważyć należy, że oba te przepisy mają charakter zasad ogólnych. Pierwszy z nich określa podstawową funkcję sądów administracyjnych i toczącego się przed nimi postępowania, drugi - określa zakres właściwości sądów administracyjnych. Skarżący nie wyjaśnił na czym - w jego ocenie - polegało naruszenie tych przepisów. Wymienione w petitum skargi kasacyjnej przepisy zostały zupełnie pominięte w jej uzasadnieniu. Naczelny Sąd Administracyjny nie jest zaś uprawniony do samodzielnego konkretyzowania (uzupełniania lub uściślania) zarzutów za autora skargi kasacyjnej, czy stawiania hipotez w tym zakresie, sanując niejako zaistniałe braki. Nie jest także dopuszczalna wykładnia zakresu i kierunków zaskarżenia, gdyż skarga kasacyjna winna być tak zredagowana, aby nie stwarzała wątpliwości interpretacyjnych (por. wyroki NSA: z dnia 25 maja 2004 r. sygn. akt FSK 155/04, Lex nr 129843; z dnia 26 października 2004 r. sygn. akt OSK 773/04, Lex nr 164460; z dnia 30 listopada 2004 r. sygn, akt FSK 1289/04, Lex nr 147753; z dnia 26 kwietnia 2005 r. sygn. akt OSK 1436/04, Lex nr 236857; z dnia 14 grudnia 2005 r, sygn. akt FSK 383/05, Lex nr 187517 ).

W związku z powyższym, Naczelny Sąd Administracyjny uznał, że skarga kasacyjna nie ma usprawiedliwionych podstaw i dlatego na podstawie art. 184 p.p.s.a. podlega ona oddaleniu.