Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

W przypadku niemożności doręczenia pisma adresatowi w jego mieszkaniu, w pracy, w siedzibie organu podatkowego lub w każdym innym miejscu lub pod czasową nieobecność adresata - pełnoletniemu domownikowi, sąsiadowi, dozorcy domu - organ podatkowy może wezwać publicznie adresata do odbioru pisma. Wezwanie takie jest publikowane w dzienniku o zasięgu ogólnopolskim, w odstępie co najmniej siedmiu dni. Doręczenie takie uważa się za dokonane po upływie siedmiu dni od dnia ogłoszenia drugiego wezwania.

Naczelny Sąd Administracyjny po rozpoznaniu sprawy ze skargi M. T. na postanowienie Izby Skarbowej w K. Ośrodka Zamiejscowego w B.-B. z dnia 24 maja 2000 r. (...) w przedmiocie kosztów postępowania administracyjnego w sprawie określenia wysokości podatku od towarów i usług - oddala skargę.

Postanowieniem z dnia 24 maja 2000 r., (...) Izba Skarbowa w K. Ośrodek Zamiejscowy w B.-B., działając na podstawie art. 233 par. 1 pkt 2a w związku z art. 239, art. 216 i art. 267 par. 1 pkt 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa /Dz.U. nr 137 poz. 926 ze zm./, uchyliła postanowienie Urzędu Skarbowego w Ż. z dnia 4 lutego 2000 r., (...), którą organ ten ustalił M. T. koszty postępowania w sprawie publicznego wezwania do odebrania postanowienia dotyczącego wszczęcia postępowania podatkowego, opublikowanego dwukrotnie w Rzeczypospolitej w dniach 18 i 26 listopada 1999 r. w wysokości 1.000 złotych i ustaliła wysokość kosztów postępowania wynikających z dwukrotnej publikacji wyżej wymienionego postanowienia na kwotę 866,20 złotych.

W uzasadnieniu decyzji Izba Skarbowa w pierwszej kolejności przedstawiła ustalony w sprawie stan faktyczny. Wynikało z niego zaś, że decyzją z dnia 17 grudnia 1998 r., (...), skierowaną do E. B. i M. T., Dyrektor Urzędu Celnego w C. uchylił swoje decyzje zawarte w dowodach odprawy celnej z dnia 3 października 1997 r. i dopuścił do obrotu na polskim obszarze celnym samochód osobowy marki Opel Astra w stanie niezmontowanym, wymierzając od niego należności celne.

Wobec powyższego sprawę ponownego naliczenia podatku od towarów i usług Dyrektor Urzędu Celnego w C. przekazał właściwemu Urzędowi Skarbowemu.

Postanowieniem z dnia 27 kwietnia 1999 r., (...) Urząd Skarbowy w Ż. wszczął postępowanie podatkowe w zakresie podatku od towarów i usług. Postanowienie to organ pierwszej instancji próbował doręczyć M. T. za pośrednictwem poczty /art. 144 Ordynacji podatkowej/ w mieszkaniu adresata /art. 148 Ordynacji podatkowej/. Powyższa przesyłka została dwukrotnie awizowana /4 i 25 maja 1999 r./, a w konsekwencji zwrócona nadawcy ze względu na niepodjęcie jej w terminie.

Zatem organ pierwszej instancji, działając na podstawie art. 150 wezwał publicznie M. T. do odbioru postanowienia o wszczęciu postępowania. Wezwanie to opublikowane zostało dwukrotnie /18 i 26 listopada 1999 r./ w dzienniku "Rzeczpospolita". Zgodnie z art. 150 par. 2 Ordynacji podatkowej doręczenie takie uważa się dokonane po upływie siedmiu dni od dnia ogłoszenia drugiego wezwania. Koszty doręczenia pisma w postaci wezwania publicznego do jego odbioru obciążają stronę /art. 267 par. 1 pkt 2 Ordynacji podatkowej/.

Postanowieniem z dnia 4 lutego 2000 r., (...) Urząd Skarbowy w Ż., działając na podstawie art. 269 Ordynacji podatkowej, obciążył stronę kosztami związanymi z opublikowaniem wyżej wymienionego ogłoszenia w prasie.

W zażaleniu od tego postanowienia M. T. zarzucił bezpodstawne obciążenie go kosztami publikacji wezwania w prasie. Wskazał, iż organ pierwszej instancji naruszył art. 138 par. 1 i par. 2 Ordynacji podatkowej, gdyż stwierdzając niemożliwość doręczenia pisma, ze względu na nieobecność adresata postanowienia, powinien ustalić dla niego przedstawiciela do odbioru korespondencji.

Odnosząc się do zarzutów zażalenia Izba Skarbowa uznała wszystkie z nich za nieuzasadnione. Przywołując treść art. 138 par. 1 Ordynacji podatkowej wskazała, iż organ podatkowy wystąpi do sądu z wnioskiem o wyznaczenie przedstawiciela dla osoby niezdolnej do czynności prawnych lub osoby nieobecnej, jeżeli przedstawiciel nie został już wyznaczony. Natomiast w przypadku konieczności podjęcia niezbędnych czynności organ podatkowy wyznacza dla osoby nieobecnej przedstawiciela uprawnionego do działania w postępowaniu do czasu wyznaczenia dla niej przedstawiciela przez sąd /art. 138 par. 2 Ordynacji podatkowej/. Zdaniem organu odwoławczego, aby organ podatkowy mógł stwierdzić, iż daną osobę należy uważać za nieobecną musi najpierw wszcząć postępowanie.

Następnie Izba wyraziła pogląd, iż pojęcie nieobecności należy odnieść do sytuacji, w której osoba, będąca stroną w sprawie, opuściła miejsce stałego zamieszkania - w rozumieniu art. 25 Kodeksu cywilnego - i nie jest znane jej miejsce pobytu. Podkreśliła, iż z materiałów znajdujących się w aktach sprawy nie wynika, aby M. T. można było uznać za osobę nieobecną tj. osobę której miejsce pobytu nie jest znane na skutek opuszczenia miejsca stałego zamieszkania. Z pisma Urzędu Miejskiego w Ś. z dnia 8 maja 2000 r. wynika bowiem, iż strona zameldowana jest pod wskazanym przez siebie adresem od 7 grudnia 1974 r. Natomiast liczną korespondencję kierowaną zarówno od organów podatkowych jak i celnych, strona odbierała osobiście, bądź dorosły domownik, co może świadczyć jedynie o ewentualnej czasowej nieobecności strony, w czasie próby doręczenia jej postanowienia o wszczęciu postępowania podatkowego.

W końcowej części uzasadnienia Izba wskazała, iż wysokość kosztów dwukrotnej publikacji w prasie wezwania do odbioru postanowienia ustaliła na kwotę 866,20 złotych, co wynika z rachunku uproszczonego z dnia 15 listopada 1999 r., nr (...), wystawionego organowi pierwszej instancji przez Spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością "P." Biuro Ogłoszeń i Reklamy "Rzeczpospolitej" w W.

W skardze, skierowanej do Naczelnego Sądu Administracyjnego M. T. domagał się uchylenia postanowienia Izby Skarbowej i zasądzenia od organu drugiej instancji zwrotu kosztów postępowania.

W uzasadnieniu w pełni podtrzymał zarzuty sformułowane wcześniej w zażaleniu podkreślając, iż jako osoba "nieznana z miejsca pobytu" miał prawo być reprezentowany przez przedstawiciela uprawnionego do działania w postępowaniu podatkowym. Wskazał także, iż przepisy art. 138 par. 1 i par. 2 oraz art. 154 par. 2 Ordynacji podatkowej obligowały organ podatkowy do wyznaczenia takiego przedstawiciela tymczasowo lub o wystąpienie do sądu o jego ustanowienie. W znacznej części uzasadnienia skarżący podniósł zarzuty dotyczące niewłaściwego, jego zdaniem, ponownego wymiaru cła od towaru dopuszczonego do obrotu na polskim obszarze celnym.

Odpowiadając na skargę Izba Skarbowa wniosła o jej oddalenie, podtrzymując swoje wcześniejsze stanowisko wyrażone w zaskarżonym postanowieniu.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Skarga jest nieuzasadniona.

Naczelny Sąd Administracyjny bada zgodność zaskarżonego postanowienia organu odwoławczego tylko i wyłącznie z punktu widzenia jego legalności a nie celowości, tj. z punktu widzenia zgodności tego postanowienia z przepisami powszechnie obowiązującego prawa /art. 21 ustawy z dnia 21 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym - Dz.U. nr 74 poz. 368 ze zm./.

Przystępując do oceny zgodności z prawem zaskarżonego postanowienia należy w pierwszej kolejności sięgnąć do regulacji prawnej zawartej w art. 150 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa /Dz.U. nr 137 poz. 926 ze zm./. Zgodnie z treścią tego przepisu, w przypadku niemożności doręczenia pisma adresatowi w jeden ze sposobów wskazanych w art. 148 /w jego mieszkaniu, w pracy, w siedzibie organu podatkowego lub w każdym innym miejscu/ lub w art. 149 /pod czasową nieobecność adresata - pełnoletniemu domownikowi, sąsiadowi, dozorcy domu/ - organ podatkowy może wezwać publicznie adresata do odbioru pisma. Wezwanie takie jest publikowane w dzienniku o zasięgu ogólnopolskim, w odstępie co najmniej siedmiu dni. Doręczenie takie uważa się za dokonane po upływie siedmiu dni od dnia ogłoszenia drugiego wezwania /art. 150 par. 2 Ordynacji podatkowej/.

Przepis art. 150 Ordynacji podatkowej stanowi fikcję prawną doręczenia pisma. Ta forma doręczenia stronie pisma może być zastosowana dopiero wtedy, gdy nie ma możliwości dokonania doręczenia w sposób właściwy /art. 148 Ordynacji podatkowej/ lub zastępczy /art. 149 Ordynacji podatkowej/. W aktach sprawy powinny zatem znajdować się dowody potwierdzające niemożność zrealizowania doręczenia pisma w tych formach. Jeśli bowiem brak będzie takich dowodów, a przyjęto domniemanie doręczenia na podstawie art. 150 par. 2 Ordynacji podatkowej, adresat będzie miał możliwość obalenia tego domniemania przez wykazanie, że przepis ten nie powinien być zastosowany, gdyż nie zostały spełnione przesłanki do wykorzystania trybu doręczenia pisma poprzez wezwanie publiczne /por. R. Mastalski, J. Zubrzycki - Ordynacja podatkowa, Komentarz, Wydanie III, Oficyna Wydawnicza "Unimex", Wrocław 2000, str. 184-185/.

Koszty doręczenia pisma w postaci doręczenia publicznego do jego odbioru obciążają stronę /art. 267 par. 1 pkt 2 Ordynacji podatkowej/.

Zebrany w niej materiał dowodowy wykazuje, że postanowienie Urzędu Skarbowego w Ż. z dnia 27 kwietnia 1999 r., (...) w przedmiocie wszczęcia postępowania podatkowego w sprawie określenia M. T. wysokości zobowiązania w podatku od towarów i usług nie zostało doręczone adresatowi w sposób przewidziany w art. 148 i art. 149 Ordynacji podatkowej. Przesyłka ta została dwukrotnie awizowana /4 i 26 maja 1999 r./, a w konsekwencji zwrócona organowi pierwszej instancji ze względu na niepodjęcie jej w terminie. Zatem zasadnie organ podatkowy skorzystał z możliwości przewidzianej w art. 150 Ordynacji podatkowej i wezwał publicznie skarżącą do odbioru pisma, obciążając ją następnie kosztami tego wezwania /publikacji w dzienniku ogólnopolskim/.

W świetle dotychczasowych spostrzeżeń zarzuty podniesione w skardze trzeba uznać za chybione. W szczególności nie znajduje uzasadnienia twierdzenie, iż organ pierwszej instancji ze względu na niemożność doręczenia skarżącej postanowienia winien wyznaczyć jej przedstawiciela uprawnionego do działania w postępowaniu podatkowym. Art. 138 Ordynacji podatkowej daje podstawy do wystąpienia do sądu z wnioskiem o wyznaczenie przedstawiciela /par. 1/, a w wyjątkowych sytuacjach do wyznaczenia przedstawiciela przez sam organ do czasu wyznaczenia przedstawiciela przez sąd /par. 2/.

Wyznaczenie przedstawiciela może dotyczyć dwóch sytuacji, w których dana osoba nie jest w stanie sama działać w postępowaniu podatkowym. Sytuacje te różnią się od siebie zasadniczo. Pierwsza dotyczy braku zdolności do czynności prawnych. Druga dotyczy "nieobecności" danej osoby. Przyjmuje się w orzecznictwie i komentarzach, że pojęcie nieobecności należy odnieść do sytuacji, w której osoba opuściła stałe miejsce zamieszkania i nie jest znane miejsce jej pobytu, a uwzględniając obowiązek ewidencyjny /art. 10 ustawy z dnia 10 kwietnia 1974 r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych - Dz.U. 1984 nr 32 poz. 174 ze zm./, przepis art. 138 Ordynacji podatkowej stosuje się w przypadku nieobecności osoby w kraju /por. B. Adamiak, J. Borkowski - Kodeks postępowania administracyjnego, Komentarz, Wydawnictwo C. H. Beck, Warszawa 1996, str. 237-238/.

Powołana wyżej regulacja prawna nie pozostawia zatem wątpliwości, iż brak było podstaw do wyznaczenia skarżącemu przedstawiciela w trybie art. 138 Ordynacji podatkowej. Jak trafnie bowiem podniósł organ odwoławczy, przeprowadzone postępowanie wyjaśniające wykazało, iż skarżącą nie można było uznać za osobę nieobecną tj. osobę, której miejsce pobytu nie jest znane na skutek opuszczenia stałego miejsca zamieszkania.

Podniesione w skardze zarzuty dotyczące decyzji w przedmiocie wymiaru cła od towaru dopuszczonego na polski obszar celny pozostają poza zakresem oceny dokonywanej przez Naczelny Sąd Administracyjny, który w niniejszym postępowaniu badał jedynie zgodność zaskarżonego postanowienia z przepisami powszechnie obowiązującego prawa.

W sumie zatem Sąd uznał, iż zaskarżone postanowienie nie narusza prawa i działając na podstawie art. 27 ust. 1 ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym /Dz.U. nr 74 poz. 368 ze zm./, orzekł jak w sentencji wyroku.