Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie : Przewodniczący: sędzia NSA Roman Hauser Sędziowie NSA: Barbara Adamiak Jacek Chlebny Zofia Flasińska (współsprawozdawca) Andrzej Gliniecki (sprawozdawca) Jolanta Rajewska Włodzimierz Ryms po rozpoznaniu w dniu 3 kwietnia 2017 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej w sprawie umorzenia zawieszonego postępowania z wniosku o rozstrzygnięcie zagadnienia prawnego przedstawionego przez skład orzekający Naczelnego Sądu Administracyjnego postanowieniem z dnia 26 listopada 2008 r., sygn. akt II OSK 687/07 na podstawie art. 187 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm.): "Czy do orzeczenia Komisji Majątkowej, o której mowa w art. 62 ust. 1 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 29, poz. 154 ze zm.), wydanego na podstawie art. 63 ust. 4 tej ustawy ma zastosowanie art. 3 § 2 pkt 1 lub pkt 4 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi?" w sprawie ze skargi kasacyjnej Gminy Miejskiej K. od postanowienia Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 23 stycznia 2007 r. sygn. akt I SA/Wa 65/07 w sprawie ze skargi Gminy Miejskiej K. na orzeczenie Komisji Majątkowej z dnia [...] maja 2006 r. nr [...] w przedmiocie przyznania własności nieruchomości zamiennych postanawia: umorzyć postępowanie przed Naczelnym Sądem Administracyjnym w sprawie II OPS 1/08 oraz w sprawie II OSK 687/07.

Postanowieniem z dnia 23 stycznia 2007 r., sygn. akt I SA/Wa 65/07 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie odrzucił skargę Gminy Miejskiej K. na orzeczenie Komisji Majątkowej w Warszawie z dnia [...] maja 2006 r. w przedmiocie przyznania [...] w K. nieruchomości zamiennych z zasobów nieruchomości gminy K., ponieważ sprawa nie należy do właściwości sądu administracyjnego. Postanowienie to zaskarżyła do Naczelnego Sądu Administracyjnego skargą kasacyjną Gmina Miejska K.

W toku rozpoznawania skargi kasacyjnej skład orzekający, postanowieniem z dnia 26 listopada 2008 r., sygn. akt II OSK 687/07, na podstawie art. 187 § 1 ustawy z dnia 20 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, dalej: P.p.s.a. przedstawił do rozstrzygnięcia składowi siedmiu sędziów NSA zagadnienie prawne: czy do orzeczenia Komisji Majątkowej, o której mowa w art. 62 ust. 1 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 29, poz. 154 ze zm.), wydanego na podstawie art. 63 ust. 4 tej ustawy, ma zastosowanie art. 3 § 2 pkt 1 lub pkt 4 P.p.s.a.?

Postanowieniem z dnia 9 marca 2009 r., sygn. akt II OPS 1/08 NSA, w składzie siedmiu sędziów, zawiesił postępowanie w sprawie na podstawie art. 125 § 1 pkt 1 w związku z art. 193 P.p.s.a., z tej przyczyny, że rozstrzygnięcie sprawy (zagadnienia prawnego) zależy od wyniku postępowania toczącego się przed Trybunałem Konstytucyjnym wszczętego wnioskiem grupy posłów z dnia 22 stycznia 2009 r. o stwierdzenie niezgodności z Konstytucją RP oraz Europejską Konwencją o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności przepisów art. 61 ust. 1, 2 i 3, art. 62, 63 ust. 8 i 9 oraz art. 70a ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej. Wyrokiem z dnia 8 czerwca 2011 r., sygn. akt K 3/09 Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 63 ust. 9 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej jest niezgodny z art. 92 ust. 1 Konstytucji RP oraz nie jest niezgodny z art. 216 ust. 2 Konstytucji, art. 70a ust. 1 i 2 tej ustawy jest zgodny z art. 25 ust. 1 Konstytucji oraz nie jest niezgodny z art. 25 ust. 2 Konstytucji, a w pozostałym zakresie umorzył postępowanie na podstawie art. 39 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym.

Postanowieniem z dnia 15 listopada 2011 r., sygn. akt II OPS 1/08, NSA w składzie siedmiu sędziów nie podjął zawieszonego postępowania, pomimo zakończenia postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym w sprawie K 3/09, ponieważ nadal rozstrzygnięcie sprawy (zagadnienia prawnego) zależało od wyniku postępowania toczącego się przed Trybunałem Konstytucyjnym, gdyż dnia 7 grudnia 2010 r. Rzecznik Praw Obywatelskich wystąpił o zbadanie zgodności z przepisami Konstytucji RP art. 63 ust. 8 w związku z art. 63 ust. 4 oraz art. 62 ust. 2 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej, sygn. akt K 25/10. W wyroku z dnia 13 marca 2013 r., sygn. akt K 25/10 Trybunał Konstytucyjny na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 i 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, umorzył postępowanie w zakresie dotyczącym zbadania konstytucyjności art. 63 ust. 8 w związku z art. 63 ust. 4 oraz art. 62 ust. 2 ustawy o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej.

Skarżąca Gmina Miejska K. pismem z dnia 30 lipca 2013 r. wniosła o podjęcie zawieszonego postępowania z uwagi na zakończenie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym, co było przyczyną zawieszenia postępowania.

Jakkolwiek skarżąca trafnie podniosła, że przyczyna zawieszenia postępowania w postaci toczącego się postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym ustała, to jednak wniosek o podjęcie zawieszonego postępowania nie może być uwzględniony i postępowanie nie może być podjęte, ponieważ w toku postępowania w tej sprawie powstała przyczyna zawieszenia postępowania w postaci utraty zdolności sądowej przez organ będący stroną w tej sprawie, co stanowi obligatoryjną przesłankę zawieszenia postępowania, o której mowa w art. 124 § 1 pkt 1 P.p.s.a.

W postępowaniu przed sądem administracyjnym stronami są skarżący oraz organ, którego działanie, bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania jest przedmiotem skargi (art. 32 P.p.s.a.). Organ, którego działanie, bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania jest przedmiotem skargi jest stroną w postępowaniu sądowym, a więc ma zdolność występowania przed sądem administracyjnym jako strona, co oznacza, że ma zdolność sądową w rozumieniu art. 25 P.p.s.a.

Utrata zdolności sądowej jednej ze stron na etapie wnoszenia skargi do sądu administracyjnego skutkuje odrzuceniem skargi na podstawie art. 58 § 1 pkt 5 P.p.s.a., z zastrzeżeniem art. 58 § 2 P.p.s.a., który dopuszcza możliwość uzupełnienia braku zdolności sądowej. Natomiast w razie utraty zdolności sądowej przez stronę w toku postępowania, sąd z urzędu zawiesza postępowanie (art. 124 § 1 pkt 1 P.p.s.a.), przy czym zawieszenie postępowania z tej przyczyny ma skutek od dnia zdarzenia, które je spowodowało (art. 124 § 2 P.p.s.a.). Postępowanie sądowe nie może się toczyć, jeżeli skarżący lub organ utraciły zdolność sądową w toku postępowania. Podjęcie postępowania zawieszonego z powodu utraty zdolności sądowej następuje od dnia ustalenia ogólnego następcy prawnego strony, która utraciła zdolność sądową (art. 128 § 1 pkt 2 P.p.s.a.). Jeżeli natomiast ogólny następca prawny strony, która utraciła zdolność sądową nie zostanie ustalony, sąd umarza postępowania, a w każdym razie po upływie trzech lat od daty postanowienia o zawieszeniu postępowania z tej przyczyny (art. 130 § 1 P.p.s.a.).

Wskazane przepisy mają zastosowanie także w toku rozstrzygania zagadnienia prawnego na podstawie art. 187 P.p.s.a., albowiem jest to postępowanie w ramach postępowania kasacyjnego, toczącego się przed Naczelnym Sądem Administracyjnym, do którego stosuje się odpowiednio przepisy postępowania przed wojewódzkim sądem administracyjnym (art. 193 P.p.s.a.).

W rozpoznawanej sprawie stroną przeciwną w stosunku do skarżącego, której udział w postępowaniu jest konieczny, jest Komisja Majątkowa, której działanie jest przedmiotem skargi. Ustawą z dnia 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2011 r., Nr 18, poz. 89), która weszła w życie z dniem 1 lutego 2011 r., Komisja Majątkowa została zniesiona z dniem 1 marca 2011 r. (art. 2 ust. 1 ustawy). Zniesienie Komisji Majątkowej, która była stroną w toczącym się postępowaniu sądowym, spowodowało utratę zdolności sądowej przez Komisję Majątkową. Skoro Komisja Majątkowa została zniesiona w drodze ustawy, do ustawodawcy należało określenie ogólnego następcy prawnego Komisji Majątkowej. To, kto jest ogólnym następcą prawnym strony, która utraciła zdolność sądową (art. 128 § 1 pkt 2 P.p.s.a.) musi mieć oparcie w przepisach rangi ustawowej, które są zawarte w ustawie, która pozbawia stronę zdolności sądowej albo w przepisach innych obowiązujących ustaw.

Powołana ustawa z dnia 16 grudnia 2010 nie zawiera przepisów określających ogólnego następcę prawnego zniesionej Komisji Majątkowej. Z uwagi na szczególne zadania realizowane przez Komisję Majątkową w postępowaniu regulacyjnym, polegające na przywracaniu kościelnym osobom prawnym własności upaństwowionych nieruchomości (art. 61 ustawy z dnia 17 maja 1989 r.), skład Komisji Majątkowej oraz zasady postępowania w tych sprawach i orzekania w tym postępowaniu, nie można przyjąć, że ogólnym następcą prawnym Komisji Majątkowej został minister właściwy do spraw wyznań religijnych oraz mniejszości narodowych i etnicznych. W żadnym razie minister ten nie jest ogólnym następcą prawnym Komisji Majątkowej, z tego tylko powodu, że Komisja Majątkowa została zobowiązana, przed zakończeniem działalności, do dnia 28 lutego 2011 r. do przedstawienia temu ministrowi sprawozdania ze swej działalności (art. 2 ust. 3 ustawy z dnia 10 grudnia 2010 r.). Sprawozdanie takie ma być przedstawione przez Komisję Majątkową w tym terminie także sekretariatowi Konferencji Episkopatu Polski oraz Komisji Wspólnej Przedstawicieli Rządu Rzeczypospolitej Polskiej i Konferencji Episkopatu Polski. Statusu ministra jako ogólnego następcy prawnego Komisji Majątkowej nie można opierać także na tym, że Komisja Majątkowa została zobowiązana do przekazania ministrowi, w terminie do dnia 28 lutego 2011 r., dokumentacji zgromadzonej w toku prowadzonych przez nią postępowań regulacyjnych oraz wniosków o wszczęcie postępowania regulacyjnego nierozpatrzonych przed dniem wejścia w życie ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r., po uprzednim zawiadomieniu uczestników postępowań regulacyjnych o nierozpatrzeniu tych wniosków (art. 3 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r.). W sprawach niezakończonych w postępowaniu regulacyjnym przez Komisję Majątkową uczestnicy postępowań regulacyjnych mogą wystąpić do sądu o zasądzenie roszczenia (art. 4 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r.). Przedstawienie sprawozdania, o którym mowa w art. 2 ust. 3 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. oraz przekazanie dokumentacji i wniosków, na podstawie art. 3 tej ustawy dotyczy czynności technicznych, a nie wskazania ministra właściwego do spraw wyznań oraz mniejszości narodowych i etnicznych jako ogólnego następcy prawnego zniesionej Komisji Majątkowej, która utraciła zdolność sądową w sprawach zawisłych przed sądami administracyjnymi.

Również na podstawie przepisów innych aktualnie obowiązujących ustaw, nie można ustalić ogólnego następcy prawnego Komisji Majątkowej.

W razie utraty zdolności sądowej przez stronę postępowanie sądowe ulega zawieszeniu do dnia ustalenia ogólnego następcy prawnego (art. 128 § 1 pkt 2 P.p.s.a.). Skoro więc nastąpiła utrata zdolności sądowej Komisji Majątkowej i nie został dotychczas ustalony ogólny następca prawny tej strony, to postępowanie sądowe nie może się toczyć i podlega zawieszeniu.

Jakkolwiek postępowanie w tej sprawie zostało zawieszone z uwagi na zależność od wyniku postępowania toczącego się przed Trybunałem Konstytucyjnym i to postępowanie zostało zakończone, to jednak w okresie zawieszenia postępowania z tej przyczyny nastąpiło zdarzenie, które stanowi obligatoryjną przesłankę zawieszenia postępowania ze skutkiem zawieszenia od dnia tego zdarzenia. Tym zdarzeniem jest zniesienie Komisji Majątkowej z dniem 1 marca 2011 r. Istnienie tej przyczyny zawieszenia powoduje ten skutek, że postępowanie zawieszone dotychczas z innej przyczyny, która ustała, nie może być podjęte, z tym że przyczyną zawieszenia stała się utrata zdolności sądowej przez organ, którego działanie jest przedmiotem skargi (art. 124 § 1 pkt 1 P.p.s.a.). Stosownie do przepisu art. 130 § 1 pkt 2 P.p.s.a. sąd umarza zawieszone postępowanie w razie stwierdzenia braku następcy prawnego strony, która utraciła zdolność sądową, a w każdym razie po upływie trzech lat od dnia wydania postanowienia o zawieszeniu z tej przyczyny.

W związku z powyższym należało jednocześnie umorzyć postępowanie w sprawie II OSK 687/07.

Mając powyższe względy na uwadze Naczelny Sąd Administracyjny orzekł jak w sentencji postanowienia.