drukuj    zapisz    Powrót do listy

647 Sprawy związane z ochroną danych osobowych, Ochrona danych osobowych, Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych, Oddalono skargę, II SA/Wa 1542/20 - Wyrok WSA w Warszawie z 2020-11-27, Centralna Baza Orzeczeń Naczelnego (NSA) i Wojewódzkich (WSA) Sądów Administracyjnych, Orzecznictwo NSA i WSA

II SA/Wa 1542/20 - Wyrok WSA w Warszawie

Data orzeczenia
2020-11-27 orzeczenie prawomocne
Data wpływu
2020-08-17
Sąd
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie
Sędziowie
Andrzej Kołodziej /przewodniczący/
Karolina Kisielewicz
Tomasz Szmydt /sprawozdawca/
Symbol z opisem
647 Sprawy związane z ochroną danych osobowych
Hasła tematyczne
Ochrona danych osobowych
Skarżony organ
Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych
Treść wyniku
Oddalono skargę
Powołane przepisy
Dz.U. 2020 poz 256 art. 61a par. 1
Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego - t.j.
Dz.U. 2018 poz 1000 art. 64
Ustawa z dnia 10 maja 2018 r. o ochronie danych osobowych
Sentencja

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Andrzej Kołodziej, Sędzia WSA Tomasz Szmydt (spr.), Asesor WSA Karolina Kisielewicz, po rozpoznaniu w trybie uproszczonym w dniu 27 listopada 2020 r. sprawy ze skargi Kancelarii Prawnej [...] Oddział [...] Sp. z o. o. z siedzibą w [...] na postanowienie Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych z dnia [...] czerwca 2020 r. nr [...] w przedmiocie odmowy wszczęcia postępowania oddala skargę.

Uzasadnienie

Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych (dalej: "organ", "Prezes UODO") postanowieniem z dnia [...] czerwca 2020 r. ([...]), działając na podstawie art. 61a § 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2018 r. poz. 2096 ze zm., dalej: "k.p.a.") w zw. z art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 10 maja 2018 r. o ochronie danych osobowych (Dz. U. z 2019 r. poz. 1781 t.j., dalej "u.o.d.o."), odmówił wszczęcia postępowania w sprawie wniosku Kancelarii [...] Oddział [...] Spółka z o.o, z siedzibą w [...] (dalej: "skarżąca", "spółka", "wnioskodawca") o nakazanie udostępnienia danych osobowych autorów komentarzy naruszających dobra osobiste wnioskodawcy przez [...] Sp. z o.o. z siedzibą w [...], oraz [...] sp. z o.o. z siedzibą [...] w zakresie imienia, nazwiska, adresu zamieszkania, adresu e-mail oraz numeru IP komputera, z którego dokonano wpisów, dotyczących poszczególnych użytkowników.

Z akt postępowania wynikało, że do organu w dniu [...] kwietnia 2020 r. wpłynął wniosek skarżącej o nakazanie udostępnienie danych osobowych autorów nierzetelnych komentarzy naruszających dobra osobiste wnioskodawcy przez spółki [...] oraz [...] w zakresie imienia, nazwiska, adresu zamieszkania, adresu e-mail oraz numeru IP komputera, z którego dokonano wpisów, dotyczących poszczególnych użytkowników wraz ze wskazaniem ich loginów. Skarżąca wskazała, że w związku z podejrzeniem popełnienia przestępstwa zniesławienia z art. 212 § 1 i 2 k.k. oraz w związku z podejrzeniem zaistnienia deliktu naruszenia dóbr osobistych skarżącej, niezbędne jest ustalenie danych osobowych sprawców przedmiotowych wpisów.

Skarżąca podkreśliła, że dla skutecznego wytoczenia powództwa niezbędne jest wniesienie do sądu pisma, które spełniać będzie warunki określone w art. 187 § 1 k.p.c. Wskazała również, iż sporządzenie pozwu do sądu cywilnego w związku z naruszeniem dóbr osobistych wymaga podania danych osobowych osób pozwanych. W ocenie Skarżącej doszło do naruszenia jej dóbr osobistych poprzez publikowanie nierzetelnych i nieprawdziwych komentarzy odnośnie charakteru jej działalności. Uzasadnionym jest według skarżącej dochodzenie ochrony dóbr osobistych poprzez wystąpienie do sądu z powództwem wobec autorów wpisów.

Wymienionym na wstępie postanowieniem z dnia [...] czerwca 2020 r. Prezes UODO działając na podstawie art. 61 § 1 k.p.a. odmówił wszczęcia postępowania w sprawie z wniosku skarżącej spółki. W uzasadnieniu organ powołał się na treść art. 61a § 1 k.p.a. oraz wskazał, że rozpatrując wniosek o wszczęcie postępowania administracyjnego ma obowiązek zbadać, czy żądanie strony jest zgodne z przepisami i czy Prezes UODO posiada kompetencje do jego spełnienia. Może on bowiem podejmować tylko te czynności, które znajdują się w zakresie jego uprawnień oraz tylko w tych sprawach, które należą do jego właściwości. Uprawnienia te i właściwość wynikają z rozporządzenia 2016/679, ustawy z dnia 10 maja 2018 r. o ochronie danych osobowych, ale także z szeregu regulacji szczegółowych, które wskazują na ograniczenia kompetencji Prezesa UODO w odniesieniu do przetwarzania danych przez określone podmioty bądź w określonych okolicznościach.

Dalej wyjaśnił, że zgodnie z treścią art. 58 ust. 2 lit. c Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (Dz. Urz. UE L 119 z 4 maja 2016 r., str. 1, z późn. zm.) (dalej jako: "rozporządzenie 2016/679", "RODO"), Prezesowi UODO przysługuje uprawnienie naprawcze w postaci prawa do nakazania administratorowi lub podmiotowi przetwarzającemu spełnienia żądania osoby, której dane dotyczą, wynikającego z praw przysługujących jej na mocy niniejszego rozporządzenia. Żądanie udostępnienia danych osobowych osoby trzeciej nie zostało ujęte także wśród praw osób, których dane dotyczą.

Ponadto powołując się na zasadę jednolitości prawa Unii Europejskiej oraz motyw 129 rozporządzenia 2016/679, Prezes UODO podkreślił, że organy nadzorcze innych państw Unii Europejskiej (hiszpański, rumuński, francuski, bułgarski, estoński, włoski i szwedzki) zgodnie uznały brak możliwości wydawania rozstrzygnięć nakazujących udostępnienie danych osobowych osób trzecich w oparciu o przepisy rozporządzenia 2016/679. Również obecnie polska ustawa o ochronie danych osobowych z dnia 10 maja 2018 r. (Dz. U. z 2019 r. poz. 1781) nie zawiera podobnych przepisów.

Biorąc pod uwagę powyższe organ stwierdził, że nie ma on na podstawie obowiązującego prawa kompetencji umożliwiających nakazanie udostępnienia danych osobowych osoby trzeciej, co stanowi inną uzasadnioną przyczynę uniemożliwiającą wszczęcie postępowania w niniejszej sprawie w rozumieniu w art. 61a § 1 k.p.a.

Skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie na powyższe postanowienie wniosła pismem z dnia 13 lipca 2020 r. Kancelaria [...] Oddział [...] Spółka z o.o, z siedzibą w [...]. Skarżąca wniosła o uchylenie w całości zaskarżonego postanowienia Prezesa UODO, wstrzymanie jego wykonania oraz zasądzenie kosztów postępowania. Spółka zarzuciła organowi:

1. naruszenie przepisów postępowania, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy, a mianowicie naruszenie art. 7 w zw. z art. 77 § 1 k.p.a. w zw. z art. 61a § 1 k.p.a. poprzez niepodjęcie wszelkich czynności niezbędnych do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego sprawy, a w konsekwencji poprzez brak prawidłowego ustalenia uzasadnionych okoliczności przemawiających za wskazaniem w zaskarżonym postanowieniu "innych uzasadnionych przyczyn", dla których postępowanie nie może być wszczęte,

2. naruszenie przepisów prawa materialnego przejawiające się w błędnej wykładni i zastosowaniu przepisu art. 58 ust. 2 lit. c rozporządzenia 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w zw. z art. 64 u.o.d.o., tj. wydanie postanowienia odmawiającego wszczęcia postępowania o nakazanie udostępnienia danych osobowych w wyniku przyjęcia braku kompetencji przez organ, pomimo spełniania przez organ kryteriów do uzyskania ww. danych osobowych.

W uzasadnieniu skarżąca powtórzyła, że informacje, o jakie wnioskowała są jej niezbędne w celu wytoczenia powództwa cywilnego o naruszenie dóbr osobistych. Zarzuciła Prezesowi UODO, że ten nie podjął czynności niezbędnych do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego w niniejszej sprawie, a w szczególności nie ustalił okoliczności przemawiających za tym, że organ spełnia ww. kryteria dostępu do informacji objętych tajemnicą prawnie chronioną wskazaną przez skarżącą, czym organ naruszył art. 7 w zw. z art. 77 § 1 k.p.a. W jej ocenie organ błędnie zastosował art. 61a § 1 k.p.a. w zw. art. 58 ust. 2 lit. c rozporządzenia 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r., choć wnioski wskazane przez nią spełniały przesłanki do wszczęcia przedmiotowego postępowania. W ocenie skarżącej redakcja art. 64 u.o.d.o. i nadany mu charakter powodują, że przepis ten samodzielnie, mocą własnych postanowień nie wprowadza żadnych wyłączeń dostępu organu nadzorczego do informacji objętych tajemnicą prawnie chronioną w celu nakazania udostępnienia danych osobowych osoby trzeciej.

W odpowiedzi na skargę Prezes UODO wniósł o jej oddalenie podtrzymując stanowisko wskazane w zaskarżonym postanowieniu. Podkreślił również, że przed 25 maja 2018 r. polski organ nadzorczy uznawał się za kompetentny do wydawania ww. nakazów w zakresie udostępnienia danych osobowych autorów nierzetelnych komentarzy naruszających dobra osobiste, na podstawie art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (Dz. U. z 2016 r. poz. 922 ze zm.). Artykuł ten wskazywał, że polski organ ochrony danych w przypadku stwierdzenia naruszenia przepisów o ochronie danych osobowych "w drodze decyzji administracyjnej, nakazuje przywrócenie stanu zgodnego z prawem", w tym mógł nakazać "uzupełnienie, uaktualnienie, sprostowanie, udostępnienie lub nieudostępnienie danych osobowych". Obecnie polska ustawa o ochronie danych osobowych z dnia 10 maja 2018 r. nie zawiera podobnych przepisów.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje:

Skarga nie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 1 § 1 ustawy z 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (jt. Dz. U. z 2019 r., poz. 2167) sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej, przy czym ta kontrola stosownie do § 2 powołanego artykułu sprawowana jest pod względem zgodności z prawem. Sąd w ramach swojej właściwości dokonuje zatem kontroli aktów z zakresu administracji publicznej z punktu widzenia ich zgodności z prawem materialnymi jak i prawem procesowym. Sąd rozstrzyga przy tym w granicach danej sprawy nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 134 § 1 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2019 r., poz. 2325 ze zm.; dalej: "p.p.s.a.").

W świetle powołanego przepisu Wojewódzki Sąd Administracyjny w zakresie swojej właściwości ocenia zaskarżone postanowienie z punktu widzenia jego zgodności z prawem materialnym i przepisami postępowania administracyjnego, według stanu faktycznego i prawnego obowiązującego w dacie jego wydania.

Zaskarżone w niniejszej sprawie postanowienie Prezesa UODO, wydane zostało na podstawie art. 61a § 1 k.p.a., stanowiącego, że: "Gdy żądanie, o którym mowa w art. 61, zostało wniesione przez osobę niebędącą stroną lub z innych uzasadnionych przyczyn postępowanie nie może być wszczęte, organ administracji publicznej wydaje postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania."

Zaznaczyć również należy, iż na skutek odmowy wszczęcia postępowania organ nie prowadzi postępowania administracyjnego i nie rozstrzyga sprawy co do jej istoty. W tej sytuacji należy przyjąć, że w postanowieniu wydanym w trybie art. 61a § 1 k.p.a. organ nie może formułować wniosków i ocen dotyczących meritum żądania. Instytucja odmowy wszczęcia postępowania kończy się aktem formalnym, a nie merytorycznym (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 18 grudnia 2015 r., sygn. akt II OSK 999/14, publ. LEX nr 1989306).

Skoro nie jest prowadzone postępowanie administracyjne, to za bezzasadne należało uznać podniesione w skardze zarzuty naruszenia art. 7 w zw. z art. 77 § 1 k.p.a. w zw. z art. 61a § 1 k.p.a. Jeśli bowiem organ powołuje się na oczywistość przeszkód uzasadniającą wydanie postanowienia w przedmiocie odmowy wszczęcia postępowania, to musi ona wynikać bądź z treści samego wniosku o wszczęcie postępowania, faktów powszechnie znanych lub znanych organowi z urzędu (art. 77 § 4 k.p.a.), bądź z dokumentów urzędowych, którymi dysponuje organ. (za: B. Adamiak, J. Borkowski, Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2016 r., str. 491). Nie prowadzi on w sprawie postępowania dowodowego. To między innymi odróżnia wstępną kontrolę wpływających do organu podań, od następczej kontroli możliwości prowadzenia postępowania. Jeżeli organ poweźmie wątpliwości co do możliwości procedowania, będzie potrzebował przeprowadzić w tym zakresie postępowanie dowodowe – to powinien wszcząć postępowanie, przeprowadzić je, a w razie następczego stwierdzenia przeszkody do jego kontynuacji i merytorycznego zakończenia – umorzyć je na podstawie art. 105 k.p.a. Skoro zaś organ wybrał w niniejszej sprawie możliwe rozwiązanie na podstawie art. 61a § 1 k.p.a., w ocenie Sądu słuszne, to oznacza, że nie mógł naruszyć przepisów o postępowaniu dowodowym.

W rozpoznawanej sprawie jako przesłankę zastosowania art. 61a § 1 k.p.a. organ powołał brak ustawowych kompetencji, a więc w istocie brak przesłanki materialnoprawnej do rozpatrzenia żądania skarżącej o nakazanie udostępnienia danych osobowych autorów komentarzy zamieszczonych na portalach internetowych Google oraz Facebook, naruszających jej dobra osobiste.

Należy wskazać, iż od dnia 25 maja 2018 r., bezpośrednie zastosowanie w polskim porządku prawnym mają przepisy rozporządzenia 2016/679. Ponadto w dniu 25 maja 2018 r. weszła w życie ustawa o ochronie danych osobowych, którą to ustawę stosuje się do ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych w zakresie określonym w art. 2 i art. 3 RODO (art. 1 ust. 1 u.o.d.o.). Katalog uprawnień nadzorczych w zakresie prowadzonych przez Prezesa UODO postępowań określony został w art. 58 ust. 1 RODO, natomiast przysługujące Prezesowi UODO uprawnienia naprawcze zostały wymienione w art. 58 ust. 2 RODO i są one dla organu wiążące. Prezesowi UODO przysługuje uprawnienie naprawcze w postaci prawa do nakazania administratorowi lub podmiotowi przetwarzającemu spełnienia żądania osoby, której dane dotyczą, wynikającego z praw przysługujących jej na mocy niniejszego rozporządzenia. Tym żądaniem może być prawo dostępu do danych, prawo do sprostowania danych, prawo do usunięcia danych, prawo do ograniczenia przetwarzania danych, prawo do przenoszenia danych oraz prawo do sprzeciwu i niepodlegania decyzjom opartym na zautomatyzowanym przetwarzaniu. Powyższe przepisy ujmują prawa osób, których dane dotyczą, w sposób wyczerpujący. Tak określone uprawnienia Prezesa UODO nie przewidują możliwości ingerencji tego organu w materię opinii wyrażonych w Internecie. Stanowisko organu, w ocenie Sądu, jest prawidłowe.

Trafnie w odpowiedzi na skargę organ wskazał, że o ile przed 25 maja 2018 r. uznawał się za kompetentny do wydawania nakazów w zakresie udostępnienia danych osobowych autorów nierzetelnych komentarzy naruszających dobra osobiste, na podstawie art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych, to obecnie obowiązująca ustawa o ochronie danych osobowych, dostosowana do regulacji europejskich, nie przewiduje takiego uprawnienia dla Prezesa UODO. Biorąc pod uwagę, że organy administracji publicznej zobowiązane są na podstawie art. 6 k.p.a. do działania w granicach i na podstawie obowiązującego prawa, Sąd uznał również i to stanowisko organu za prawidłowe.

Powyższe rozważania znajdują odzwierciedlenie w ustabilizowanym w tym zakresie orzecznictwie sądów administracyjnych. Powszechnie wskazuje się, m.in., że "organ nie może zatem gromadzić dowodów i ustalać stanu faktycznego sprawy bez formalnego wszczęcia postępowania, a następnie – po stwierdzeniu, że brak podstaw do prowadzenia postępowania – wydać postanowienia o odmowie jego wszczęcia "z innych uzasadnionych przyczyn" na podstawie art. 61a § 1 k.p.a." (por. wyrok WSA w Białymstoku z 10 września 2015 r., II SA/Bk 429/15, LEX nr 1796627). Należy podzielić pogląd, że "inne uzasadnione przyczyny" uniemożliwiające wszczęcie postępowania administracyjnego – (zostały ograniczone) do sytuacji, które w sposób oczywisty stanowią przeszkodę do wszczęcia postępowania (np. wyrok NSA z 20 listopada 2017 r., sygn. akt II GSK 1706/17, LEX nr 2424216). Biorąc pod uwagę wskazany wcześniej obowiązek działania organów na podstawie i w graniach prawa, brak ustawowego upoważnienia dla Prezesa UODO do działania w zakresie materii objętej wnioskiem skarżącej, stanowi w ocenie Sądu właśnie oczywistą przeszkodę do wszczęcia postępowania, nie wymagającą przeprowadzenia w tym zakresie postępowania.

Za bezzasadny należy ocenić również podniesiony w skardze zarzut niezastosowania przez organ art. 64 u.o.d.o. Należy wskazać, że przepis ten ma zastosowanie przy udostępnianiu tajemnicy prawnie chronionej, tj. informacji, które na podstawie poszczególnych przepisów ustaw mających charakter lex specialis w stosunku do ustawy o ochronie danych osobowych, są chronione przed dostępem osób nieuprawnionych. Tego rodzaju regulacje dotyczą choćby tajemnicy zawodowej, informacji niejawnych, czy tajemnicy przedsiębiorstwa. W doktrynie zwraca się uwagę na blankietowość regulacji zawartej w art. 64 u.o.d.o., która sama w sobie nie stanowi żadnej podstawy do wyłączenia dostępu organu nadzorczego do tajemnic prawnie chronionych. Jego redakcja powoduje, że dopiero regulacje szczególne dotyczące poszczególnych przypadków tajemnic prawnie chronionych będą skutkowały wprowadzeniem ograniczeń dla Prezesa UODO w dostępie do informacji objętych tajemnicą prawnie chronioną. (za: I. Bogucka [w:] Ustawa o ochronie danych osobowych. Komentarz, red. D. Lubasz, Warszawa 2019). Ponadto w ocenie Sądu obowiązek zachowania poszczególnych tajemnic ustawowo chronionych nie ustaje z mocy samego wysunięcia przez Prezesa UODO żądania ujawnienia informacji objętych poufnością. Nie może on również stanowić samodzielnej podstawy działania organu w przypadku dostępu do informacji, które nie posiadają charakteru informacji prawnie chronionej, a w stosunku do których, Prezes UODO nie posiada kompetencji do działania na podstawie przepisów ustawy o ochronie danych osobowych, a także rozporządzenia 2016/679.

Należy również zwrócić uwagę, że materia żądania skarżącej dotyczy w istocie niezwykle istotnych i wrażliwych, chronionych normami konstytucyjnymi praw i wolności obywatelskich. Dochodzi tu do kolizji norm prawa cywilnego dotyczących potencjalnego naruszenia dóbr osobistych skarżącej, z wyrażoną w art. 54 Konstytucji RP zasadą wolności słowa. Z uwagi, na okoliczność, że materia ta jest wysoce delikatną, w ocenie Sądu, nie może mieć w tym przypadku miejsca domniemanie kompetencji organu do rozpoznania tego rodzaju spraw. Mając na względzie powyższe, w tym z uwagi na brak odpowiednich uregulowań w ustawie o ochronie danych osobowych (z 2018 r.), Sąd uznał wydane przez organ postanowienie w przedmiocie odmowy wszczęcia postępowania za prawidłowe.

Sąd stwierdza jednocześnie, że wydając sporne postanowienie, organ nie dopuścił się naruszenia przepisów postępowania administracyjnego. Nie dopatrzono się żadnych nieprawidłowości, bowiem regulacja zawarta w art. 61a k.p.a. zakłada działanie organu w ograniczeniu do zbadania ustawowych przesłanek zaistnienia przeszkód w możliwości wszczęcia postępowania. Stwierdzenie ich już na samym wstępie, nie nakłada na organ wszystkich obowiązków związanych z prowadzeniem postępowania administracyjnego. Podejmując sporne rozstrzygnięcie organ prawidłowo zastosował art. 61a k.p.a. Uzasadnienie zaskarżonego postanowienia odpowiada dyspozycji art. 107 § 3 k.p.a.

Mając powyższe na uwadze, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie - działając na podstawie art. 151 p.p.s.a. - orzekł, jak w sentencji wyroku.



Powered by SoftProdukt