Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Anna Jarosz (spr.) Sędziowie WSA Józef Maleszewski WSA Izabela Paluszyńska Protokolant ref. staż. Agata Pawlicka po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 18 grudnia 2014 r. sprawy ze skargi S. O. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w [...] z dnia [...]czerwca 2013 r., nr [...] w przedmiocie świadczenia pielęgnacyjnego 1. uchyla zaskarżoną decyzję i poprzedzającą ją decyzję Prezydenta Miasta [...] z [...] kwietnia 2013r., nr [...]. 2. przyznaje adwokatowi K. T. od Skarbu Państwa (Prezesa Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu) wynagrodzenie w kwocie [...] zł ([...] złotych) podwyższone o kwotę [...] zł ([...]) stanowiącą podatek od towarów i usług – łącznie [...] zł ([...] złotych i [...]) tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej.

Decyzją z dnia [...] kwietnia 2013 roku nr [...]., na podstawie art. 17 ustawy z dnia 28 listopada 2003 roku o świadczeniach rodzinnych (Dz.U. z 2006 r. nr 139, poz. 992 ze zm., zwanej dalej: Uśr), § 6 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 27 grudnia 2011 r. w sprawie sposobu i trybu postępowania w sprawach o świadczenia rodzinne (Dz.U. z 2011 r., nr 298, poz. 1769) oraz § 8 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 3 stycznia 2013 r. w sprawie sposobu i trybu postępowania w sprawach o świadczenia rodzinne (Dz.U. z 2013 r., poz. 3) Prezydent Miasta [...] (zwany dalej: Prezydent) działający przez upoważnionego przez niego Głównego Specjalistę Sekcji ds. Świadczeń Rodzinnych i Alimentacyjnych Miejskiego Ośrodka Pomocy Rodzinie w [...] odmówił przyznania S. O. (zwanemu dalej: Skarżącym), prawa do świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w związku z opieką nad babcią H. P..

W uzasadnieniu tej decyzji odmawiającej prawa do świadczenie pielęgnacyjnego organ I instancji wskazał, że H. P.pozostaje w związku małżeńskim.

Od powyższej decyzji wnioskodawca wniósł odwołanie do Samorządowego Kolegium Odwoławczego w [...] (zwanego dalej: SKO, Kolegium) podnosząc, że decyzja jest krzywdząca, ponieważ opiekuje się niepełnosprawną babcią od kilku lat. Babcia wprawdzie jest w związku małżeńskim, jednak dziadek jest również osobą starszą i przewlekle chorą. Skarżący wskazał również, że jego dziadek pozostaje w konflikcie z babcią od momentu, kiedy ta zaczęła poważnie chorować, nadto cała rodzina złożyła oświadczenia, że to skarżący ma się opiekować i opiekuje babcią. Sprawa zaś toczy się od grudnia 2012 r.

Decyzją z dnia [...] czerwca 2013 r. Samorządowe Kolegium Odwoławcze, na podstawie art. 2, art. 17 Uśr, w zw. z art. 12 ust. 1-3 i art. 11 ust. 1-3 ustawy z dnia 7 grudnia 2012 r. o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2012 r. poz. 1548) utrzymało w mocy decyzję organu I instancji.

W uzasadnieniu rozstrzygnięcia SKO wskazało, że na podstawie materiału zgromadzonego w sprawie ustaliło, co następuje:

- orzeczeniem Powiatowego Zespołu ds. Orzekania o Niepełnosprawności z dnia [...] czerwca 2005 roku H. P., została zaliczona do znacznego stopnia niepełnosprawności od dnia [...] kwietnia 2005 roku do na stałe (data powstania niepełnosprawności kwiecień 2005 roku),

- z odpisu skróconego aktu małżeństwa z dnia [...] października 1964 roku, wynika, że H. P. pozostaje w związku małżeńskim z Z. P.,

- z oświadczenia H. P. wynika, że jest osobą niepełnosprawną a opiekę sprawuje nad nią wnuk S. O.,

- z oświadczenia S. O. wynika, że sprawuje opiekę nad schorowaną babcią H. P.,

- z oświadczenia H. P. wynika, że jest z mężem w nieformalnej separacji,

- z oświadczenia Z. P. (męża H. P.) wynika, że jest schorowany i nie jest w stanie opiekować się żoną,

- z zaświadczenia lekarskiego z dnia [...] grudnia 2011 roku wynika, że Z. P. przewlekle choruje,

- z oświadczenia J. P.(córki H. P.) wynika, że nie może podjąć opieki nad niepełnosprawną matką, ponieważ opiekuje się niepełnosprawną córką (decyzja przyznająca świadczenie pielęgnacyjne na córkę, oraz decyzja przyznająca dodatek z tytułu kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego),

- z akt sprawy wynika również że córka H. P. Iwona mieszka w [...] ma dwoje małych dzieci i nie jest w stanie pomagać przy opiece nad matką,

- z oświadczenia H. P. wynika, że syn K. mieszka poza [...], nie pracuje zawodowo, ale zajmuje się opieką nad dwojgiem dzieci i nie może opiekować się niepełnosprawną matką,

- z przeprowadzonego wywiadu środowiskowego wynika, że wnuk S. O. świadczy pomoc usługową H. P.,

Przechodząc do rozważań prawnych Kolegium wskazało, że na podstawie ustawy z dnia 7 grudnia 2012 roku o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz niektórych innych ustaw z dniem 1 stycznia 2013 roku nastąpiła zmiana stanu prawnego w ustawie o świadczeniach rodzinnych, w tym także między innymi w zakresie świadczeń pielęgnacyjnych. Organ przytoczył następnie treść art. 17 znowelizowanej Uśr i wskazał, że w myśl art. 17 ust. 1 b świadczenie pielęgnacyjne przysługuje, jeżeli niepełnosprawność osoby wymagającej opieki powstała nie później niż do ukończenia 18. roku życia lub w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej, jednak nie później niż do ukończenia 25 roku życia. Dalej organ wywodził, że orzeczeniem Powiatowego Zespołu ds. Orzekania o Niepełnosprawności z dnia [...] czerwca 2005 roku H. P. została zaliczona do znacznego stopnia niepełnosprawności od [...] kwietnia 2005 roku do na stałe (data powstania niepełnosprawności kwiecień 2005 roku). Zatem niepełnosprawność H. P. nie powstała w myśl art. 17 ust. 1 b pkt 1) i pkt 2) nie później niż do ukończenia 18 roku życia lub w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej, jednak nie później niż do ukończenia 25 roku życia. W ocenie Kolegium zatem strona nie spełnia przesłanki wymienionej w art. 17 ust. 1 b Uśr uprawniającej do przyznania świadczenia pielęgnacyjnego. Wobec powyższego odmówiono przyznania skarżącemu prawa do świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w związku z opieką nad babcią H. P..

Od powyższej decyzji organu II instancji skarżący wniósł skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu. Uważa on, że decyzja jest dla niego krzywdząca i nie jest adekwatna do obowiązującego prawa, gdyż w uzasadnieniu jest napisane, że nie można skarżącemu przyznać świadczenia pielęgnacyjnego, gdyż od 1 lipca 2013 zostaje znowelizowana ustawa. Skarżący podkreślił, że wniosek o przyznanie świadczenia złożył w grudniu 2011 r., a to oznaczałoby, że ustawa działa wstecz. Skarżący podkreślił, że Sąd zajmował się już sprawą w 2012 roku i skierował ją do ponownego rozpatrzenia z powrotem do [...].

W odpowiedzi na skargę organ wniósł o oddalenie skargi i podtrzymał swoje dotychczasowe stanowisko.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Kontrola sądu administracyjnego, zgodnie z art. 1 § 1 i 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269 ze zm.) i art. 3 § 1 i § 2 pkt 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm. – dalej Ppsa) polega na badaniu zgodności z prawem zaskarżonych aktów administracyjnych. Kontrola ta sprowadza się do zbadania, czy w toku rozpoznania sprawy organy administracji publicznej nie naruszyły prawa materialnego i procesowego w stopniu istotnie wpływającym na wynik sprawy. Przy czym ocena ta jest dokonywana według stanu i na podstawie akt sprawy istniejących w dniu wydania zaskarżonego aktu. Na podstawie art. 134 § 1 Ppsa, w postępowaniu sądowoadministracyjnym obowiązuje zasada oficjalności. Zgodnie z jej treścią, sąd nie jest związany zarzutami i wnioskami oraz powołaną podstawą prawną. Zgodnie zaś z art. 153 Ppsa ocena prawna i wskazania, co do dalszego postępowania, wyrażone w orzeczeniu sądu, wiążą w sprawie ten sąd oraz organ, którego działanie lub bezczynność było przedmiotem zaskarżenia. Oznacza to, że orzeczenie sądu administracyjnego wywiera skutki wykraczające poza zakres postępowania sądowoadministracyjnego, a jego oddziaływaniem objęte jest także przyszłe postępowanie administracyjne w sprawie. W judykaturze powszechnie przyjmuje się, że ocena prawna wyrażona w orzeczeniu Sądu wiąże w sprawie tak długo, jak długo wyrok Sądu nie zostanie uchylony w prawem określonym trybie, bądź też nie ulegnie zmianie stan prawny, będący podstawą orzekania (zob. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 16 października 1997 r., sygn. akt I SA/Po 263/97; wyrok SN z dnia 25 lutego 1998 r., sygn. akt III RN 130/1999, Nr 1, poz. 2; wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 29 lipca 1999 r., sygn. akt IV SA 1177/97; wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 6 września 2001 r., sygn. akt III SA 3377/00; wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 1 października 2001 r., sygn. akt SA/Rz 434/00, Palestra 2002, nr 9-10, s. 199).

Ustawodawca na gruncie art. 153 Ppsa., jak słusznie zważono w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 10 maja 2007 r. sygn. akt. V SA/Wa 856/07 (Lex 344171), w żadnym przypadku nie przewiduje zwolnienia organu od obowiązku uwzględnienia, w toku ponownego rozpoznawania sprawy, oceny prawnej i wskazań co do dalszego postępowania, wyrażonych w orzeczeniu sądu. Trzeba przy tym podkreślić, iż ocena prawna i wskazania co do dalszego postępowania, o których mowa w przepisie art. 153 Ppsa, są formułowane w uzasadnieniu orzeczenia. W tym więc zakresie uzasadnienie orzeczenia wykazuje moc wiążącą. Przez ocenę prawną rozumie się wyjaśnienie istotnej treści przepisów prawnych i sposobu ich stosowania w rozpoznawanej sprawie. Pojęcie to obejmuje zarówno krytykę sposobu zastosowania normy prawnej w zaskarżonym akcie (czynności), jak i wyjaśnienie, dlaczego stosowanie tej normy przez organ, który wydał ten akt (czynność) zostało uznane za wadliwe (wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 10 maja 2007 r. sygn. akt V SA/Wa 856/07, LEX nr 344171; wyrok WSA w W. z dnia 20 grudnia 2006 r. sygn. akt.V SA/Wa 1803/06, LEX 304131). Niewątpliwie zatem, organ w ramach ponownego rozpoznania sprawy zobligowany był do uwzględnienia ocen prawnych i wskazań co do dalszego postępowania, wyrażonych w uprzednio zapadłym w sprawie, prawomocnym wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 05 grudnia 2012 r. sygn. akt IV SA/Po 404/12 (dostępny na stronie: orzeczenia.nsa.gov.pl).

W rozpoznawanej sprawie, przedmiotem kontroli sądu jest decyzja Samorządowego Kolegium Odwoławczego utrzymująca w mocy decyzję Prezydenta Miasta [...] o odmowie przyznania skarżącemu prawa do świadczenia pielęgnacyjnego.

Podstawę materialnoprawną zaskarżonej decyzji stanowiły przepisy ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2013 r., poz. 1456 ze zm., zwanej dalej: ustawą o świadczeniach rodzinnych) oraz ustawy z dnia 7 grudnia 2012 r. o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2012 r. poz. 1548, zwanej dalej: ustawa zmieniająca).

W ocenie organu w niniejszej sprawie nie została spełniona przesłanka z art. 17 ust. 1b ustawy o świadczeniach rodzinnych, ponieważ w przypadku babci odwołującego się data powstania jej niepełnosprawności nie powstała nie później niż do ukończenia 18 roku życia lub w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej, jednak nie później niż do ukończenia 25 roku życia

Wobec powyższego podstawą odmowy przyznania dodatku do świadczenia pielęgnacyjnego było niespełnienie przesłanki określonej w art. 17 ust. 1b ustawy o świadczeniach rodzinnych.

W tym miejscu wskazać należy, iż powyższy przepis był przedmiotem oceny Trybunału Konstytucyjnego, który wyrokiem z dnia 21 października 2014 r., sygn. akt K 38/13 orzekł o niezgodności art. 17 ust. 1b ustawy o świadczeniach rodzinnych w zakresie, w jakim różnicuje prawo do świadczenia pielęgnacyjnego osób sprawujących opiekę nad osobą niepełnosprawną po ukończeniu przez nią wieku określonego w tym przepisie ze względu na moment powstania niepełnosprawności z art. 32 ust. 1 Konstytucji.

Odnosząc się do powyższego wskazać należy, iż zgodnie z art. 145 § 1 pkt 1 lit. b Ppsa Sąd uwzględniając skargę na decyzję lub postanowienie uchyla decyzję lub postanowienie w całości albo w części, jeżeli stwierdzi naruszenie prawa dające podstawę do wznowienia postępowania administracyjnego.

Podstawy do wznowienia postępowania określone są w przepisach art. 145 § 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2013 r., poz. 267 ze zm.- dalej jako "Kpa") oraz art. 145a § 1 i art. 145b § 1 Kpa. Pośród okoliczności w nich wymienionych zwrócić należy uwagę na art. 145a § 1 Kpa, który stanowi, iż można żądać wznowienia postępowania również w przypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą, na podstawie którego została wydana decyzja.

W ocenie składu orzekającego w niniejszej sprawie zaistniała podstawa do uchylenia zaskarżonej, jak i poprzedzającej ją decyzji organu pierwszej instancji, ponieważ wyżej wskazanym wyrokiem Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności przepisu ustawy o świadczeniach rodzinnych, który stanowił podstawę orzekania w niniejszej sprawie.

Kolejną kwestią jest niewykonanie wytycznych Sądu zawartych w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 05 grudnia 2012 r. (sygn. akt IV SA/Po 404/12, zwanego dalej: wyrok WSA). W wyroku tym Sad wyraźnie wskazał, że "ponownie rozpoznając niniejszą sprawę organ I instancji powinien mieć na względzie przedstawioną powyżej wykładnię art. 17 oraz art. 3 pkt 16 uśr. Winien on również ustalić czy mąż H. P. Z. ma orzeczony znaczny stopień niepełnosprawności (złożono jedynie dokumenty dotyczące jego stanu zdrowia, lecz brak dokumentów, a nawet choćby jego oświadczenia dotyczącego orzeczenia jego ewentualnej niepełnosprawności), czy faktycznie się nie opiekuje żoną (w/w złożył jedynie oświadczenie, że takiej opieki nie sprawuje), a jeżeli tak, to z jakich przyczyn. Należy również ustalić, czy wyprzedzające skarżącego w świetle przepisów kro osoby zobowiązane do alimentacji H. P. (np. jej dzieci J. i K.) faktycznie nie mogą sprawować i nie sprawują nad nią opieki, a jeśli tak to z jakich przyczyn. Wreszcie należy ustalić, czy skarżący faktycznie jest osobą sprawującą opiekę nad H. P.. Dopiero po dokonaniu powyższych ustaleń oraz zastosowaniu prawidłowej wykładni przywołanych wyżej przepisów możliwe będzie wydanie decyzji zgodnej z przepisami prawa."

W ocenie Sądu w składzie niniejszym wytyczne powyższe nie zostały w całości wykonane. Organ dysponuje szerokim arsenałem środków dowodowych mogących prowadzić do ustalenia okoliczności mających znaczenie dla wyniku sprawy, aniżeli odebranie oświadczeń od osób związanych ze sprawą. Z akt sprawy nadal nie wynika na co dokładnie choruje mąż H. P. i na ile, w związku z tym, stan zdrowia uniemożliwia mu opiekę nad żoną. Nieformalna separacja nie ma zaś z prawnego punktu widzenia znaczenia dla sprawy. W aktach sprawy poza oświadczeniami osób zobowiązanych do alimentacji H. P. nie ma żadnych innych dowodów wskazujących, że osoby te nie mogą opiekować się nią. Najprostszymi dowodami mogłyby się okazać przykładowo poświadczenia zameldowania osób, które oświadczały, że przeszkodą w sprawowaniu opieki jest znaczna odległość.

W tym stanie rzeczy Sąd na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. a, b i c w zw. z art. 135 Ppsa orzekł jak w sentencji.

Rozpoznając sprawę ponownie organ winien, uwzględniając stanowisko Trybunału Konstytucyjnego wyrażone w uzasadnieniu wyroku z dnia 21 października 2014 r., sygn. akt K 38/13, rozważyć czy skarżącemu przysługiwało wnioskowane świadczenie, jak również uwzględnić rozważania zawarte w niniejszym wyroku w kontekście wytycznych zawartych w wyroku WSA.

O kosztach postępowania orzeczono na podstawi art. 200 Ppsa.