Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Beata Jezielska Sędziowie Sędzia WSA Marzenna Glabas Sędzia WSA Piotr Chybicki (spr.) Protokolant specjalista Anna Piontczak po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 30 stycznia 2018 r. sprawy ze skargi J. S. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego z dnia "[...]", nr "[...]" w przedmiocie zasiłku stałego uchyla zaskarżoną decyzję oraz utrzymaną nią w mocy decyzję organu I instancji.

Przedmiotem skargi jest decyzja Samorządowego Kolegium Odwoławczego (dalej jako Kolegium), które działając na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2016 r., poz. 23 ze zm.,) w związku z art. 16 ustawy z dnia 7 kwietnia 2017 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania administracyjnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2017 r., poz. 935), po rozpatrzeniu odwołania J. S. od decyzji Prezydenta Miasta "[...]" z dnia "[...]" w sprawie zmiany własnej decyzji z dnia "[...]" przyznającej zasiłek stały dla osoby samotnie gospodarującej w ten sposób, że od dnia 1 stycznia 2017r. odmawiającej przyznania odwołującemu się pomocy finansowej w formie zasiłku stałego, utrzymało w mocy zaskarżona decyzję.

Skarżona decyzja została wydana w poniższym stanie fatycznym.

Decyzją Nr ‘[...]" z dnia ‘[...]" Kierownik Sekcji ds. Realizacji Świadczeń Socjalnych Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w "[...]" przyznał J. S. zasiłek stały dla osoby samotnie gospodarującej od 1 listopada 2016r. do 31 października 2018r. w kwocie 604,00 miesięcznie.

Następie decyzją z dnia "[...]" z urzędu zmienił w/w własną decyzję w ten sposób, że od 1 stycznia 2017r. odmówił J. S. pomocy finansowej w formie zasiłku stałego. Podał, że beneficjent rzeczonej pomocy podjął pracę dorywczą, za którą w maju 2017r. otrzymał wynagrodzenie w kwocie 300,00 zł, zaś w czerwcu 2017 – 135,00 zł. Nadto otrzymał środki finansowe od "Świętego Mikołaja" oraz od znajomych, lecz odmówił poddania ich wysokości. W rezultacie powyższego organ uznał, że odmowa podania wysokości otrzymanej pomocy finansowej uniemożliwia ustalenie faktycznej sytuacji dochodowej J. S. począwszy od grudnia 2016r., co jest przejawem braku współpracy z pracownikiem socjalnym, o czym stanowi art. 11 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej.

Nie podzielając zarzutów odwołania Kolegium skarżoną decyzją z dnia "[...]’ utrzymało decyzję organu I instancji w mocy. Podało, że decyzja organu I instancji została wydana w trybie art. 11 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej, czyli brakiem chęci współpracy osoby z pracownikiem socjalnym, co w realiach niniejszej sprawy przejawia się w odmowa udzielenia informacji o wysokości rzeczywistych środków pieniężnych, który J. S. dysponował w poszczególnych miesiącach. Dodało, że odwołujący się przejawia lekceważący stosunek i stał się on w niniejszej prawie uzasadnioną podstawą odmowy przyznania zasiłku stałego.

W skardze J. S. podał, że wynagrodzenie otrzymane z tytułu pracy w maju 2017r. (300,00 zł) i czerwcu 2017r. (136,00 zł) powinno być odjęte od kryterium dochodowego, a zatem zasiek stały winien być stosownie do art. 37 ust. 2 pkt 1 ustawy o pomocy społecznej pomniejszony. Zatem odmowa jego przyznania i to od 1 stycznia 2017r. nie znajduje podstawy prawnej.

W odpowiedzi na skargę Kolegium wniosło o jej oddalenie. Podniósł, że w sprawie prawidłowo został zastosowany art. 106 ust. 5 w zw. z art. 11 ustawy o pomocy społecznej w oparciu o zebrany materiał dowodowy i prawidłowo ustalony stan faktyczny.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie zważył, co następuje:

Przepis art. 1 § 1 i 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. z 2016 r., poz. 1066 ze zm.) stanowi, że sąd administracyjny sprawuje, w zakresie swej właściwości, kontrolę działalności administracji publicznej pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej.

Decyzja administracyjna jest zgodna z prawem, jeżeli jest zgodna z powszechnie obowiązującymi przepisami prawa materialnego i przepisami prawa procesowego. Uchylenie decyzji administracyjnej, względnie stwierdzenie jej nieważności przez Sąd, następuje tylko w przypadku stwierdzenia istnienia istotnych wad w postępowaniu lub naruszenia przepisów prawa materialnego, mającego wpływ na wynik sprawy (art. 145 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. z 2017r., poz. 1369 ze zm., zwanej dalej: p.p.s.a.). Zakres kontroli Sądu wyznacza art. 134 p.p.s.a. stanowiący, iż sąd orzeka w granicach danej sprawy, nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną (§ 1).

W ocenie sądu skarga zasługuje na uwzględnienie. Zaskarżona decyzja Samorządowego Kolegium Odwoławczego oraz utrzymana nią w mocy decyzja organu I instancji zostały wydane z naruszeniem przepisów prawa procesowego, które miało istotny wpływ na wynik sprawy oraz przepisów prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy.

Materalnoprawną podstaw zaskarżonych rozstrzygnięć stanowił art. 106 ust. 5 ustawy o pomocy społecznej stanowiący, że decyzję administracyjną zmienia się lub uchyla na niekorzyść strony bez jej zgody w przypadku zmiany przepisów prawa, zmiany sytuacji dochodowej lub osobistej strony, pobrania nienależnego świadczenia, a także można zmienić lub uchylić decyzję, jeżeli wystąpiły przesłanki, o których mowa w art. 11, art. 12 i art. 107 ust. 5. Zmiana decyzji administracyjnej na korzyść strony nie wymaga jej zgody. Natomiast w myśl przywołanego art. 11 ust. 2 brak współdziałania osoby lub rodziny z pracownikiem socjalnym lub asystentem rodziny, o którym mowa w przepisach o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, w rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej, odmowa zawarcia kontraktu socjalnego, niedotrzymywanie jego postanowień, nieuzasadniona odmowa podjęcia zatrudnienia, innej pracy zarobkowej przez osobę bezrobotną lub nieuzasadniona odmowa podjęcia lub przerwanie szkolenia, stażu, przygotowania zawodowego w miejscu pracy, wykonywania prac interwencyjnych, robót publicznych, prac społecznie użytecznych, a także odmowa lub przerwanie udziału w działaniach w zakresie integracji społecznej realizowanych w ramach Programu Aktywizacja i Integracja, o których mowa w przepisach o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, lub nieuzasadniona odmowa podjęcia leczenia odwykowego w zakładzie lecznictwa odwykowego przez osobę uzależnioną mogą stanowić podstawę do odmowy przyznania świadczenia, uchylenia decyzji o przyznaniu świadczenia lub wstrzymania świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej.

Przez współdziałanie osoby ubiegającej się o pomoc należy rozumieć gotowość do podjęcia współpracy z pracownikiem socjalnym oraz skorzystanie z jego uzasadnionych i rozsądnych propozycji pomagających osobie przezwyciężyć trudne sytuacje życiowe, w jakich się znalazła w celu "wyjścia" z systemu pomocy społecznej i umożliwienia samodzielnego i odpowiedzialnego życia w społeczeństwie. Nie może budzić wątpliwości, że jedną z postaci odmowy współdziałania jest bierna postawa wnioskodawcy, niepodejmowanie żadnych działań w celu aktywizacji zawodowej i poprawy swojej sytuacji finansowej. W orzecznictwie Sądów administracyjnych utrwalony jest pogląd, że intencje ustawodawcy były inne niż potoczne rozumienie słów "brak współdziałania", które na co dzień oznacza już bierność, pasywność, brak zaangażowania. Zwrot "brak współdziałania osoby lub rodziny" interpretowany łącznie z pozostałymi wymienionymi w przepisie przesłankami oznacza takie działanie, które jest nacechowane negatywnością, niechęcią, negacją, celowym utrudnianiem. Ocena, czy w danej sprawie doszło do braku współdziałania osoby z pracownikiem socjalnym w rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej (art. 11 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej), wymaga każdoczesnej indywidualizacji. (wyrok NSA z dnia 11 stycznia 2017r., I OSK 1277/15).

Przenosząc powyższe na realia niniejszej sprawy Sąd podziela argumentację Kolegium zawartą w odpowiedzi na skargę, że w postępowaniu został zebrany materiał dowodowy wystarczający do merytorycznego rozstrzygnięcia sprawy, lecz organy w oparciu o tenże materiał wyciągnęły błędne wnioski uznając - co najmniej przedwcześnie - że w sprawie zaistniałą jedna z okoliczności wskazanych w art. 106 ust. 5 ustawy o pomocy społecznej, a mianowicie statuowany w art. 11 ust. 2 tejże ustawa brak współdziałania skarżącego w rozwiazywaniu jego trudnej sytuacji życiowej. Otóż faktem pozostaje, że J. S. podał wysokość swojego dochodu zarówno w aktualizacji wywiadu środowiskowego, jak i w trakcie przesłuchania w charakterze strony. Natomiast konsekwencji niemożności (właściwie uciążliwości, najprawdopodobniej nie o charakterze trwałym) ustalenia wszystkich źródeł dochodu, w niniejszym przypadku wysokości darowizny otrzymanej od nieustalonej osoby, nie można w całości przerzucać na korzystającego ze wsparcia ze środków publicznych, gdyż z założenia znosiłoby to powinność organów ustalenia, z urzędu, stanu faktycznego relewantnego w aspekcie mogącego mieć zastosowanie w sprawie przepisu prawa materialnego. Stanowisko orzekających w sprawie organów w istocie rzeczy opiera się na formalnej teorii dowodowej, tj., że daną okoliczność ( w tym przypadku wysokość dochodu świadczeniobiorcy) można ustalić tylko i wyłącznie za pomocą określonych środków dowodowych (których źródeł w tej sprawie jest sam wnioskodawca). Reasumując uchylenie decyzji przyznającej zasiłek stały z uwagi na brak współpracy J. S. w rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej wskutek niewskazania wszystkich źródeł dochodu jest, co najmniej, przedwczesne, gdyż orzekające organy nie wykazały wnikliwości, by z własnej inicjatywy (z urzędu) ustalić całokształt dochodu skarżącego, a ograniczyły się tylko do odebrania od niego oświadczenia (zeznania). W tych okolicznościach pozbawienie skarżącego świadczenia o charakterze obligatoryjnym nastąpiło z naruszeniem art. 106 ust. 5 w zw. z art. 11 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej wskutek niewłaściwego, z uwagi na przedwczesność, ich zastosowania, jak również art. 7, art. 77 § 1 k.p.a. z uwagi na niewyczerpanie inicjatywy dowodowej w ustaleniu faktów prawotwórczych w sprawie wespół z art. 80 k.p.a., czyli naruszeniem zasady swobodnej oceny dowodów jako konsekwencja naruszenia zasady prawdy obiektywnej i oficjalności.

Nadto orzekające organy w ogóle nie ustosunkowały się do prawnej dopuszczalności (ewentualnej) pozbawienia świadczeniobiorcy prawa do zasiłku o obligatoryjnym charakterze z datą wsteczną, tj. ze skutkiem ex tunc. Z tej też przyczyny, w tym zakresie, Sąd nie może skontrolować legalności zaskarżonego aktu, gdyż wkraczałby w ustrojową pozycję organów administracji w ustaleniu stanu faktycznego i jego subsumpcji prawnej pod adekwatny w sprawie przepis prawa materialnego.

Wskazania co do dalszego postępowania wynikają z przyczyn uwzględnienia skargi.

Z tych względów sąd orzekł na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit a i c p.p.s.a.