Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia NSA Bonifacy Bronkowski, Sędziowie Sędzia WSA Iwona Bogucka,, Sędzia WSA Rafał Wolnik (spr.), Protokolant sekretarz sądowy Anna Trzuskowska, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 17 września 2008r. sprawy ze skargi R.W. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w K. z dnia (...). nr (...) w przedmiocie zatrzymania prawa jazdy oddala skargę.

Jak wynika z pisma Zastępcy Naczelnika Wydziału Ruchu Drogowego Komendy Wojewódzkiej Policji w K. z dnia [...] roku, skierowanego do Urzędu Miasta w K., w dniu [...] roku zatrzymane zostało obecnie skarżącemu R. W. prawo jazdy kat. [...], nr [...], wydane w dniu [...] roku. Jako powód zatrzymania wskazano art. 135 ust. 1 pkt 1 lit. d) ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym (tekst jedn. Dz.U. z 2005 r., Nr 108, poz. 908 z późn. zm.) podając, iż "przekroczony został termin ważności uprawnień do kierowania".

Wnioskiem złożonym w dniu [...] roku skarżący zwrócił się do Prezydenta Miasta K. o zwrot zatrzymanego prawa jazdy i wymianę dokumentu na podstawie art. 150 Prawa o ruchu drogowym. W dniu [...] roku skarżący odebrał "nowe" prawo jazdy wydane w trybie ostatnio powołanego przepisu.

Pismem z dnia [...] roku organ pierwszej instancji zawiadomił skarżącego o wszczęciu postępowania administracyjnego w sprawie wydania decyzji o zatrzymaniu dokumentu prawa jazdy z uwagi na utratę ważności. W toku postępowania skarżący złożył uwagi i zastrzeżenia tak co do przedmiotu postępowania, jak i co do zasadności jego prowadzenia.

Decyzją z dnia [...] roku, Nr [...], Prezydent Miasta K. orzekł o zatrzymaniu skarżącemu z dniem [...] roku prawa jazdy kat. [...], Nr [...] na druku [...], wydanego w dniu [...] roku, w związku z zatrzymaniem dokumentu przez Policję z uwagi na utratę terminu ważności prawa jazdy. Jako materialnoprawną podstawę rozstrzygnięcia organ wskazał art. 138 Prawa o ruchu drogowym. W uzasadnieniu podano, że termin ważności zatrzymanego prawa jazdy upływał z dniem 30 kwietnia 2005 roku, zgodnie z rozporządzeniem Ministra Infrastruktury z dnia 29 kwietnia 2002 roku w sprawie wymiany praw jazdy (Dz.U. Nr 69, poz. 640 z późn. zm.). Prawo jazdy podlegało zatem zatrzymaniu na podstawie art. 135 ust. 1 pkt 1 lit. d) ustawy, co zgodnie z art. 138 ust. 1 ustawy skutkuje wydaniem decyzji o zatrzymaniu prawa jazdy.

W odwołaniu skarżący wniósł o uchylenie decyzji organu pierwszej instancji oraz o odwołanie Prezydenta Miasta K. z zajmowanego stanowiska. Zarzucił, że wbrew twierdzeniom funkcjonariusza Policji nie utracił uprawnień do kierowania, gdyż posiada uprawnienia bezterminowe. Zwrócił uwagę, że zatrzymane prawo jazdy wydano mu w [...] roku, a nie w [...]. Wskazał na brak logiki w oznaczeniu przedmiotu postępowania i decyzji poprzez użycie przez organ sformułowania: "zatrzymuje prawo jazdy wskutek zatrzymania dokumentu prawa jazdy". Wskazał także, że zatrzymany dokument stanowi jego prywatną własność chronioną Konstytucją RP i zwrócił się o jego zwrot oraz o nakazanie organowi pierwszej instancji i Policji przeproszenia w ogólnopolskich mediach.

Rozpoznając to odwołanie Samorządowe Kolegium Odwoławcze w K. zaskarżoną w niniejszym postępowaniu decyzją utrzymało w mocy decyzję organu pierwszej instancji. W uzasadnieniu powołano się na art. 150 Prawa o ruchu drogowym, który statuuje obowiązek wymiany praw jazdy oraz ustanawia delegację dla Ministra Infrastruktury do określenia warunków i terminów tej wymiany. Dalej, powołując się na rozporządzenie tegoż Ministra z dnia 29 kwietnia 2002 roku stwierdzono, iż zatrzymany dokument utracił ważność najpóźniej z dniem 30 kwietnia 2005 roku. Wskazano na przepisy art. 135 ust. 1 pkt 1 lit. d) i 138 ust. 1 Prawa o ruchu drogowym, które obligowały organ pierwszej instancji do podjęcia decyzji o zatrzymaniu prawa jazdy.

W skardze do Sądu skarżący podtrzymał swoje dotychczasowe stanowisko. Wskazał, że zostało mu wydane nowe prawo jazdy, co powoduje, że jednocześnie ma prawo jazdy i ma zatrzymane prawo jazdy. Stwierdził, że w świetle obowiązujących przepisów prawo jazdy to nie jest dokument lecz uprawnienie. Dokumentów można wydać dowolną ilość dla danej osoby (np. wtórniki), nie oznacza to jednak, że ktoś ma więcej niż jedno prawo jazdy. Kodeks Drogowy nie przewiduje wygaśnięcia terminu ważności prawa jazdy bezterminowego, ani też wygaśnięcia ważności dokumentu prawa jazdy. Zwrócił się o uchylenie zaskarżonej decyzji, nakazanie zwrotu zatrzymanego prawa jazdy stanowiącego jego własność i przeproszenie go przez orzekające organy. Zarzucił ponadto brak kompetencji i znajomości prawa przez urzędników biorących udział w postępowaniu.

W odpowiedzi na skargę organ odwoławczy wniósł o jej oddalenie i odwołał się do argumentacji jaką zaprezentował w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach zważył, co następuje:

Skarga nie zasługuje na uwzględnienie, albowiem kontrolowana decyzja, jak również poprzedzająca ją decyzja organu pierwszej instancji zostały wydane zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa. Zgodzić się co prawda przyjdzie z tymi twierdzeniami skarżącego, w których zarzuca on niewłaściwe sformułowania językowe i logiczne w treści decyzji organu pierwszej instancji, jak również w treści pisma KWP w K. z dnia [...] roku, jednakże tego typu uchybienia pozostają bez wpływu na wynik sprawy, a tym samym nie dają podstaw do uwzględnienia skargi z ich powodu.

W pierwszej kolejności należy wskazać, że zgodnie z przepisem art. 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002 roku – Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz.U. Nr 153, poz. 1269 z późn. zm.) sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej, a kontrola ta sprawowana jest pod względem zgodności z prawem.

Bezspornym w sprawie jest, że podczas kontroli drogowej w dniu [...] roku skarżący legitymował się dokumentem prawa jazdy wydanym w dniu [...] roku (k. 2 akt administracyjnych). Dokument ten potwierdzał uprawnienia kat. [...] i [...] posiadane przez skarżącego bezterminowo od dnia [...] roku. Zgodnie z art. 150 ust. 1 Prawa o ruchu drogowym prawa jazdy i inne dokumenty uprawniające do kierowania pojazdami lub potwierdzające dodatkowe kwalifikacje i wymagania w stosunku do kierujących pojazdami, wydane na podstawie dotychczasowych przepisów, zachowują ważność do czasu ich wymiany dokonywanej na koszt osoby uprawnionej w zakresie, na jaki zostały wydane. Osoba uprawniona dokonująca wymiany jest obowiązana do uiszczenia opłaty ewidencyjnej. Dokument prawa jazdy skarżącego wydany w [...] roku jest dokumentem wydanym na podstawie dotychczasowych przepisów, albowiem obecnie obowiązująca ustawa Prawo o ruchu drogowym weszła w życie zasadniczo z dniem 1 stycznia 1998 roku, a niektóre jej regulacje najpóźniej z dniem 1 lipca 1999 roku (art. 152 ustawy). Również wcześniej posiadany przez skarżącego dokument prawa jazdy z [...] roku był dokumentem, o którym mowa w tym przepisie. Nie ulega zatem wątpliwości, że na skarżącym spoczywał ustawowy obowiązek wymiany tego dokumentu na swój koszt. Warunki, terminy oraz koszty związane z wymianą określił Minister Infrastruktury w swoim rozporządzeniu z dnia 29 kwietnia 2002 roku wydanym z upoważnienia ustawodawcy. To upoważnienie zawarte zostało w art. 150 ust. 2 Prawa o ruchu drogowym, w myśl którego minister właściwy do spraw transportu, uwzględniając wszystkie wydawane przed dniem wejścia w życie ustawy dokumenty uprawniające do kierowania pojazdem oraz koszty związane z ich wymianą, miał określić, w drodze rozporządzenia, warunki i terminy wymiany praw jazdy i innych dokumentów uprawniających do kierowania pojazdami lub potwierdzających dodatkowe kwalifikacje kierujących pojazdami oraz wysokość opłat za ich wymianę.

Z kolei w § 6 powołanego rozporządzenia ustalone zostały terminy wymiany dokumentów w zależności od podstawy prawnej i daty ich wydania. W odniesieniu do dokumentu prawa jazdy z [...] roku (data wydania dokumentu, a nie nabycia uprawnień), termin ten został określony do dnia 30 kwietnia 2005 roku (§ 6 ust. 1 pkt 2 lit. a). Po tym terminie dokument skarżącego utracił ważność (art. 150 ust. 1 ustawy w zw. z § 6 i § 7 rozporządzenia).

W tym stanie rzeczy konsekwencją legitymowania się podczas kontroli drogowej dokumentem, który z mocy prawa utracił swoją ważność, było jego zatrzymanie przez policjanta po myśli art. 135 ust. 1 pkt 1 lit. d) Prawa o ruchu drogowym. Przepis ten formułuje obligatoryjną przesłankę zatrzymania prawa jazdy i nie daje policjantowi możliwości odstąpienia od jego zastosowania. Zatrzymane w tym trybie prawo jazdy Policja przekazuje niezwłocznie, nie później niż w ciągu 7 dni, według właściwości staroście (art. 136 ust. 1 Prawa o ruchu drogowym). Zgodnie z kolei z art. 91 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (Dz.U. z 2001r., Nr 142, poz. 1592 z zm.) miasto K. jest miastem na prawach powiatu, co znalazło swoje potwierdzenie w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 roku w sprawie utworzenia powiatów (Dz.U. Nr 103, poz. 652). W świetle powołanych przepisów należy zatem stwierdzić, że Prezydent K. jest organem właściwym w pierwszej instancji w sprawach dokumentów stwierdzających uprawnienie do kierowania pojazdami – wykonuje on bowiem zadania starosty określone w ustawie Prawo o ruchu drogowym. Przepis art. 138 ust. 1 Prawa o ruchu drogowym nakłada na starostę (w tym przypadku na Prezydenta Miasta) obowiązek wydania decyzji o zatrzymaniu prawa jazdy w przypadkach określonych m.in. w art. 135 ust. 1 pkt 1 lit. d) tej ustawy, a więc także w przypadku, który miał miejsce w kontrolowanej sprawie. Oczywistym wydaje się przy tym, że decyzja o zatrzymaniu prawa jazdy wydana została z powodu upływu terminu ważności prawa jazdy, a nie z powodu zatrzymania przez Policję, jednakże błąd w użytym przez organ sformułowaniu, przy prawidłowym powołaniu i zastosowaniu podstawy prawnej, pozostaje bez wpływu na rozstrzygnięcie wydane w trybie art. 138 ust. 1 Prawa o ruchu drogowym.

Odnosząc się natomiast do pozostałych wniosków i zarzutów skargi, to stwierdzić przyjdzie, że zasadniczo są one wynikiem błędnego przyjęcia przez skarżącego, jakoby Prawo o ruchu drogowym utożsamiało rozumienie pojęcia "prawo jazdy" z pojęciem "uprawnień do kierowania". Tymczasem są to pojęcia różniące się od siebie. Z treści art. 88 ust. 1 Prawa o ruchu drogowym wynika wprost, że prawo jazdy jest dokumentem stwierdzającym uprawnienie do kierowania pojazdem silnikowym. Jest oczywistym zatem, że wydanie tego dokumentu może nastąpić jedynie na rzecz osoby, która posiada stosowne uprawnienia (art. 90 ustawy). Oznacza to jednocześnie, że utrata dokumentu prawa jazdy z jakichkolwiek powodów nie jest tożsama z utratą uprawnień do kierowania pojazdami. Tak będzie np. w przypadku zagubienia prawa jazdy, jego zniszczenia lub kradzieży, a także w przypadku upływu terminu ważności tego dokumentu z przyczyn określonych w art. 150 ustawy. Zwrócić przyjdzie uwagę, że w kontrolowanej sprawie żaden z organów administracji nie kwestionował uprawnień skarżącego do kierowania pojazdami. Co prawda w treści pisma KWP w K. z dnia [...] roku znalazło się stwierdzenie, że zatrzymanie prawa jazdy nastąpiło z powodu przekroczenia terminu ważności uprawnień do kierowania, jednakże takie błędne stwierdzenie nie zostało przyjęte w toku postępowania przez organy orzekające. Dowodem na to jest wydanie skarżącemu "nowego" prawa jazdy, co w sposób nie budzący wątpliwości potwierdza, że organy nie kwestionowały uprawnień skarżącego do kierowania pojazdami. Naczelny Sąd Administracyjny niejednokrotnie wypowiadał się już w kwestii rozróżnienia omawianych pojęć. W wyroku z dnia 20 czerwca 2006 roku, sygn. akt I OSK 972/05, NSA stwierdził, że zwrot "wydanie prawa jazdy" może występować w dwóch znaczeniach. Po pierwsze, może on oznaczać wydanie decyzji administracyjnej, nadającej stronie uprawnienie do kierowania pojazdem lub pojazdami określonego rodzaju. Po drugie zaś, może on być użyty dla określenia czynności polegającej na wydaniu dokumentu potwierdzającego posiadanie prawa jazdy określonej kategorii. I wówczas mamy do czynienia z czynnością materialno-techniczną, a nie decyzją administracyjną.

Odnosząc się do kwestii związanej z "bezprawnym" zatrzymaniem dokumentu stanowiącego własność skarżącego, to stwierdzić przyjdzie (nie zagłębiając się w problematykę związaną z prawem własności do dokumentów wydawanych przez organy administracji publicznej), że Konstytucja RP przewiduje sytuacje, w których może dojść do ograniczenia tej własności. Zgodnie z art. 64 ust. 3 Konstytucji własność może być ograniczona tylko w drodze ustawy i tylko w zakresie, w jakim nie narusza ona istoty prawa własności. W omawianym przypadku ograniczenia takie w stosunku do dokumentu prawa jazdy wprowadzono na mocy ustawy Prawo o ruchu drogowym i w niczym nie naruszają one istoty prawa własności. W tym miejscu należy wskazać, że zgodnie z art. 138 ust. 2 Prawa o ruchu drogowym zwrot zatrzymanego prawa jazdy następuje po ustaniu przyczyny zatrzymania. Jakkolwiek przyczyna polegająca na upływie terminu ważności tego zatrzymanego dokumentu siłą rzeczy nie może ustać, to w świetle § 2 ust. 4 powołanego już wcześniej rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 29 kwietnia 2002 roku w sprawie wymiany praw jazdy, w związku z wydaniem skarżącemu nowego dokumentu prawa jazdy w trybie art. 150 Prawa o ruchu drogowym, wydaje się, że brak jest przeszkód, aby zwrócić mu unieważniony dokument. W związku jednak z zatrzymaniem tego dokumentu w trybie art. 138 ust. 1 ustawy, organ nie miał podstaw do dokonania takiego zwrotu w kontrolowanym postępowaniu. Przedmiotem tego postępowania nie było bowiem żądanie zwrotu prawa jazdy lecz jego zatrzymanie. Zwrot unieważnionego dokumentu będzie mógł nastąpić na żądanie skarżącego z uwzględnieniem wspomnianego § 2 ust. 4 rozporządzenia.

Odnosząc się do wniosku o zobowiązanie wskazanych organów i osób do przeproszenia skarżącego za ich działania, to wskazać należy, że tego typu rozstrzygnięcie wykracza poza zakres kognicji sądów administracyjnych.

Mając powyższe na uwadze Sąd nie znalazł uzasadnionych podstaw do wyeliminowania kontrolowanych decyzji z obrotu prawnego i orzekł o oddaleniu skargi na zasadzie art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 roku – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.), zwanej dalej p.s.a.

Wniosek pełnomocnika skarżącego o przyznanie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu, Sąd skierował do rozpoznania na posiedzeniu niejawnym w trybie art. 224 p.s.a.