Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia NSA Maciej Dybowski, Sędzia NSA Czesława Nowak-Kolczyńska, Sędzia del. WSA Ewa Kręcichwost-Durchowska (spr.), Protokolant asystent sędziego Katarzyna Czuduk, po rozpoznaniu w dniu 17 października 2017 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej S. W. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie z dnia 30 lipca 2015 r. sygn. akt II SA/Lu 49/15 w sprawie ze skargi S. W. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w L. z dnia [...] listopada 2014 r. nr [...] w przedmiocie umorzenia należności powstałych z tytułu wypłaconych zaliczek alimentacyjnych oddala skargę kasacyjną

Wyrokiem z dnia 30 lipca 2015 r., sygn. akt II SA/Lu 49/15 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie oddalił skargę S. W. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w L. z dnia [...] listopada 2014 r. nr [...] w przedmiocie umorzenia należności powstałych z tytułu wypłaconych zaliczek alimentacyjnych.

W uzasadnieniu Sąd I instancji przedstawił następujące ustalenia faktyczne i prawne sprawy.

Decyzją z dnia [...] czerwca 2014 r., nr [...] – wydaną na podstawie art. 16 ustawy z dnia 22 kwietnia 2005 r. o postępowaniu wobec dłużników alimentacyjnych oraz zaliczce alimentacyjnej (Dz. U. Nr 86, poz. 732 z późn. zm., dalej jako "ustawa z 2005 r.") w związku z art. 41 ustawy z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (Dz. U. z 2012 r., poz. 1228 z późn. zm., dalej jako "ustawa z 2007 r."), Kierownik Sekcji Postępowania Egzekucyjnego Miejskiego Ośrodka Pomocy Rodzinie w L. – działając z upoważnienia Prezydenta Miasta L. – odmówił S. W. umorzenia należności powstałych z tytułu zaliczek alimentacyjnych wypłaconych na rzecz Ł. W. oraz M. W. w okresach świadczeniowych: od 1 września 2005 r. do 31 sierpnia 2006 r., od 1 września 2006 r. do 31 sierpnia 2007 r. oraz od 1 września 2007r. do 31 sierpnia 2008 r., w łącznej kwocie 23.310,00 zł.

W uzasadnieniu powyższej decyzji organ I instancji wyjaśnił, że S. W. we wniosku z dnia [...] marca 2014 r. zwrócił się o umorzenie należności z tytułu wypłaconych na rzecz jego synów Ł. W. i M. W. zaliczek alimentacyjnych, powołując się na trudną sytuację dochodową swej rodziny.

Organ I instancji przyjął, że podstawę prawną dla rozpatrzenia przedmiotowego wniosku stanowi art. 16 ustawy z 2005 r., zgodnie z którym organ właściwy wierzyciela może umorzyć należności dłużnika alimentacyjnego z tytułu wypłaconych zaliczek, a także wierzyciela z tytułu nienależnie pobranej zaliczki, uwzględniając sytuację dochodową i rodzinną tych osób.

W celu ustalenia aktualnej sytuacji materialnej, bytowej, zdrowotnej i życiowej wnioskodawcy, Miejski Ośrodek Pomocy Rodzinie w L. w toku postępowania dwukrotnie zwracał się do organu właściwego dłużnika alimentacyjnego (Ośrodka Pomocy Społecznej w W.), z prośbą o nadesłanie dodatkowych wyjaśnień i przedłożenie dokumentów niezbędnych do rozpatrzenia wniosku. Ponadto zwrócono się do Komornika sądowego przy Sądzie Rejonowym w K. o przekazanie istotnych informacji dotyczących postępowania w przedmiotowej kwestii.

W oparciu o zgromadzony w ten sposób materiał dowodowy organ I instancji ustalił, co następuje:

Strona posiada dzieci: W. W. ur. [...] sierpnia 1997 r. i O. W. ur. [...] lipca 2010 r., z którymi prowadzi wspólne gospodarstwo domowe oraz dzieci: Ł. W. ur. [...] września 1990 r. i M. W. ur. [...] maja 1992 r., na które ma zasądzone alimenty. Niepełnoletnia córka wnioskodawcy W. W. legitymuje się orzeczeniem z dnia [...] września 2013 r. o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności.

Wyrokiem Sądu Rejonowego w L. z dnia [...] października 1997 r., sygn. akt [...], od wnioskodawcy zasądzono alimenty na rzecz Ł. W. i M. W. w kwotach po 350,00 zł miesięcznie. Z zaświadczenia Komornika sądowego przy Sądzie Rejonowym w K. z dnia [...] czerwca 2014 r., sygn. [...] wynika natomiast, że egzekucja tych alimentów jest bezskuteczna. Komornik przekazał ponadto organowi informacje o stanie zaległości w sprawie egzekucyjnej, z których wynika, że S. W. mieszka w domu swojej żony, nie pobiera zasiłków, ani świadczeń emerytalno-rentowych, aktualnie nie jest "zgłoszony do ubezpieczeń" i nie figuruje w rejestrze ewidencji gruntów i budynków jako właściciel, współwłaściciel, władający lub użytkownik wieczysty gruntów położonych na terenie gmin: B., B., W.. Dłużnik nie figuruje też jako osoba prowadząca działalność gospodarczą i nie uzyskał dochodów podlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

Z informacji uzyskanych od OPS w W. wynika zaś, że rodzina S. W. korzysta ze wsparcia tego Ośrodka pobierając różnego rodzaju świadczenia na dzieci: W. W. i O. W. W okresie od września 2013r. do lutego 2014 r. miesięczny dochód rodziny wnioskodawcy w przeliczeniu na osobę wynosił 467,98 zł, zaś po uwzględnieniu wydatków na dojazdy córki do szkoły (200 zł) oraz na kontrole do szpitala w O. (również 200 zł) – 451,31 zł. Organ podkreślił jednak przy tym, iż wskazane wydatki nie zostały przez stronę w żaden sposób udokumentowane. Pomimo bowiem dwukrotnej prośby o przedstawienie odpowiednich dokumentów potwierdzających koszty utrzymania mieszkania oraz wysokości ponoszonych opłat, S. W. nie przedłożył żadnych pokwitowań.

Ostatecznie organ I instancji ustalił, że wnioskodawca ma [...] lat i jest osobą zdrową (co potwierdza m.in. treść jego oświadczenia z dnia [...] kwietnia 2014 r.), a zatem może podjąć zatrudnienie. Trudna sytuacja materialna, na którą powołuje się strona, jest – w ocenie organu – okolicznością dotyczącą wszystkich dłużników alimentacyjnych, gdyż wypłata zaliczki alimentacyjnej następowała tylko wówczas, gdy dłużnik nie miał majątku, ani dochodów podlegających egzekucji. Okoliczność ta, jak też fakt przebywania żony wnioskodawcy na urlopie wychowawczym, nie wyklucza jednak możliwości podjęcia przez niego zatrudnienia, chociażby w formie pracy dorywczej lub na część etatu.

W ocenie organu sytuację S. W. można ocenić jako trudną, ale nie jako wyjątkową, która w sposób trwały uniemożliwiałaby mu podjęcie starań zmierzających do jej poprawy. Dłużnik ma bowiem potencjalną możliwość poprawy swojej sytuacji dochodowej, poprzez podjęcie zatrudnienia. To jednak wymaga pewnej aktywności z jego strony. Tymczasem S. W. nie wykazuje chęci zmiany swojej sytuacji, gdyż nie jest nawet zarejestrowany w urzędzie pracy. Z dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy – jak ponownie podkreślił organ – nie wynika natomiast, by stan zdrowia uniemożliwiał, bądź ograniczał pozyskiwanie przez niego niezbędnych do spłaty zadłużenia środków.

W odwołaniu od powyższej decyzji S. W. wniósł o umorzenie należności powstałych z tytułu wypłaconych zaliczek alimentacyjnych, ewentualnie o uchylenie decyzji organu I instancji i przekazanie sprawy do ponownego rozpatrzenia. Dodatkowo wniósł o przesłuchanie go w charakterze strony na okoliczności dotyczące jego sytuacji materialnej, dochodowej i osobistej.

W ocenie odwołującego organ I instancji wydając decyzję odmowną, nie rozpatrzył wszystkich okoliczności sprawy podniesionych we wniosku wszczynającym niniejsze postępowanie. Przede wszystkim pominął fakt, że wnioskodawcy zostało cofnięte prawo jazdy, co pozbawiło go możliwości wykonywania dotychczasowego zawodu kierowcy.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w L. decyzją z dnia [...] listopada 2014 r., nr [...] utrzymało w mocy decyzję organu I instancji.

Organ odwoławczy w całości podzielił ustalenia zawarte w decyzji pierwszoinstancyjnej, powielając treść jej uzasadnienia. Stwierdził też, że w świetle powołanych w tej decyzji przepisów oraz poczynionych ustaleń przedmiotowa sprawa została prawidłowo rozpatrzona.

Ustosunkowując się do wniosku odwołującego się o dopuszczenie dowodu z jego zeznań, na okoliczności dotyczące jego sytuacji materialnej, dochodowej i osobistej, Kolegium stwierdziło, że przeprowadzenie tego dowodu jest niecelowe, ponieważ nie wniosłoby do sprawy żadnych nowych faktów i okoliczności.

Zaskarżając opisaną wyżej decyzję ostateczną do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie skarżący S. W. zarzucił jej "istotne naruszenie przepisów postępowania administracyjnego oraz art. 78 Konstytucji RP". Na tej podstawie wniósł o uchylenie zaskarżonej decyzji w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpatrzenia organowi I lub II instancji. Ponadto zwrócił się do Sądu z wnioskiem o zażądanie od Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w L. aktualnej dokumentacji jego sprawy uwzględniającej wyjaśnienie nieprawidłowości dotyczących podstawy świadczeń z funduszu alimentacyjnego na rzecz synów: Ł. W. i M. W.

W uzasadnieniu skargi skarżący rozciągnął na rozstrzygnięcie organu II instancji zarzut dotyczący pominięcia istotnych dla sprawy okoliczności, a w szczególności faktu cofnięcia mu prawa jazdy i w konsekwencji pozbawienia możliwości wykonywania dotychczasowego zawodu kierowcy. Zaznaczył, że obecnie pracuje dorywczo, jednak jest to "zarobek niepewny i słabo płatny". Znalezienie stałej pracy, poza brakiem prawa jazdy, obecnie utrudnia mu też sytuacja rodzinna.

Skarżący zaznaczył ponadto, że ustalony przez organy obu instancji dochód jego rodziny w przeliczeniu na osobę (na kwotę 451,31 zł), nie uwzględnia wielu jego wydatków, w tym zasądzonych na rzecz jego synów alimentów w łącznej kwocie 700 zł miesięcznie.

Końcowo skarżący podniósł, że został pozbawiony konstytucyjnego prawa do rozpatrzenia jego sprawy w postępowaniu dwuinstancyjnym. Z treści uzasadnienia decyzji organu II instancji wynika bowiem, że organ ten nie rozpatrzył sprawy, a jedynie przepisał uzasadnienie swojej decyzji z uzasadnienia decyzji organu I instancji (jak należy się domyślać) metodą komputerową "wytnij i wklej", nie trudząc się nawet wprowadzeniem drobnych zmian.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie oddalając skargę wskazał, iż przedmiotem żądania skarżącego S. W., wyrażonego w jego wniosku z dnia [...] marca 2014 r., było umorzenie zadłużenia powstałego z tytułu wypłaconych na rzecz jego synów Ł. W. i M. W. w okresach świadczeniowych trwających łącznie od dnia 1 września 2005 r. do dnia 30 września 2008 r. – zaliczek alimentacyjnych w łącznej kwocie 23.310,00 zł.

Powyższy wniosek spotkał się z odmową organu I instancji, przy czym organ ten – powołując się na dyspozycję art. 41 ustawy 2007 r., zgodnie z którym sprawy o zaliczki alimentacyjne, do których prawo powstało do dnia wejścia w życie ustawy, podlegają rozpatrzeniu na zasadach i w trybie określonym w przepisach dotychczasowych – jako podstawę prawną właściwą do jego rozpatrzenia przyjął art. 16 ustawy z 2005 r. Zastosowany przepis stanowił, że organ właściwy wierzyciela może umorzyć należności dłużnika alimentacyjnego z tytułu wypłaconych zaliczek, a także wierzyciela z tytułu nienależnie pobranej zaliczki, uwzględniając sytuację dochodową i rodzinną tych osób.

W ocenie Sądu przyjęta przez organ pomocy społecznej I instancji podstawa prawna jego rozstrzygnięcia była jednak błędna, co wynikało z niewłaściwej interpretacji art. 41 ustawy z 2007 r., opierającej się wyłącznie na treści tego przepisu oraz jego wykładni językowej, nadającej określeniu "sprawy o zaliczkę alimentacyjną" tak szerokie znaczenie, iż obejmuje ono także sprawy o umorzenie tej zaliczki. Tymczasem Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 14 kwietnia 2011 r. (sygn. akt I OSK 31/11) wyjaśniając ten przepis stwierdził, iż należy mieć na uwadze, że zgodnie z przyjętymi zasadami wykładni prawa nie jest dopuszczalny proces wykładni w oderwaniu od całości przepisów zawartych w danej ustawie, jak również od rozwiązań przyjętych w obowiązującym systemie prawa.

Dlatego też – zdaniem NSA – uwzględniając kontekst systemowy, należy zwrócić uwagę, że omawiany art. 41 ustawy z 2007 r. nie jest jedynym przepisem intertemporalnym. Przepis art. 42 ust. 2 tej ustawy odnosi się do spraw o zwrot nienależnie pobranych zaliczek i wskazuje wprost, że podlegają one rozpatrzeniu i dochodzeniu na zasadach i w trybie określonych w przepisach ustawy z 2005 r. Przepis art. 43 ust. 2 ustawy z 2007 r., odnosi się natomiast do egzekucji należności z tytułu wypłaconych zaliczek, również jednoznacznie stanowiąc, że egzekucję prowadzi się w dalszym ciągu, aż do zaspokojenia, na podstawie dotychczasowych przepisów. Jeżeli zatem ustawodawca nie wymienił w przepisach przejściowych spraw o umorzenie należności z tytułu wypłaconych zaliczek alimentacyjnych, to tym samym sprawy te zostały potraktowane jako nowe, podlegające już regulacjom zamieszczonym w ustawie z 2007 r. Przepis art. 41 ustawy z 2007 r. nakazuje wprawdzie stosować przepisy dotychczasowe do spraw o zaliczki alimentacyjne, do których prawo powstało do dnia wejścia w życie tej ustawy, jednak w tym wypadku użyte w tym przepisie określenie "podlegają rozpatrzeniu" oznacza, iż chodzi tu o postępowanie rozpoznawcze prowadzone w sprawach o przyznanie tego rodzaju świadczenia (por. powołany wyżej wyrok NSA z dnia 14 kwietnia 2011 r., sygn. akt I OSK 31/11, Lex nr 990244, a także wyrok NSA z dnia 27 października 2010 r., sygn. akt I OSK 980/10, LEX nr 745401).

Dalej Sąd wskazał, iż utrzymana w mocy zaskarżoną decyzją decyzja organu I instancji została wydana z naruszeniem prawa materialnego, tj. art. 41 ustawy z 2007 r. w związku z art. 16 ustawy z 2005 r., poprzez ich niewłaściwe zastosowanie. Uchybienie to pozostaje jednak w okolicznościach faktycznych tej sprawy bez wpływu na jej wynik.

Skoro bowiem wniosek skarżącego powinien zostać rozpatrzony w oparciu o ustawę z 2007 r., to wskazać należy, że instytucję umorzenia należności z tytułu świadczeń wypłaconych z funduszu alimentacyjnego (względnie wypłaconych zaliczek alimentacyjnych), reguluje w tej ustawie art. 30.

W dalszej części uzasadnienia Sąd po przytoczeniu treści przepisów prawa wskazał, że oceniając natomiast zasadność orzeczonej odmowy podkreślić na wstępie należy, że decyzje wydawane w ramach uznania administracyjnego podlegają kontroli sądowej jedynie w zakresie oceny, czy organ administracji uwzględnił całokształt okoliczności faktycznych, mających znaczenie w sprawie oraz czy w ramach swego uznania nie naruszył zasady swobodnej oceny dowodów, a więc dotyczącej prawidłowości postępowania organu administracji poprzedzającego wydanie decyzji (por. wyrok NSA z dnia 8 maja 2002 r., sygn. akt SA/Sz 2548/00 – dostępny w Centralnej Bazie Orzeczeń Sądów Administracyjnych).

Prawidłowe przeprowadzenie postępowania wyjaśniającego w sprawie ewentualnego umorzenie należności z tytułu świadczeń z funduszu alimentacyjnego (wypłaconych zaliczek alimentacyjnych) – skoro rozstrzygnięcie w tym zakresie uzależnione jest od stwierdzenia przez organ przesłanki występowania szczególnych okoliczności opartych na kryterium dochodowym i rodzinnym – wyraża się w rzetelnym ustaleniu aktualnej sytuacji dochodowej i rodzinnej dłużnika alimentacyjnego. W ocenie Sądu, w niniejszej sprawie okoliczności te zostały przez organy należycie zbadane. Ustalenia organów mają charakter prawidłowy i odpowiadają regułom wynikającym z art. 7, art. 77 § 1 i art. 80 k.p.a. W konsekwencji uznać należało, że orzeczona odmowa umorzenia skarżącemu należności z tytułu wypłaconych zaliczek alimentacyjnych mieści się w granicach przysługującego organom w przedmiotowej sprawie uznania administracyjnego.

Bezspornym bowiem pozostaje, że skarżący jest osobą w wieku aktywności zawodowej (obecnie ma [...] lat) i nie cierpi na żadne schorzenia, które uniemożliwiłyby mu podjęcie zatrudnienia. Skoro zatem jest zdrowy, co ma znaczenie podstawowe dla tej sprawy, to jedyną okoliczności ograniczającą jego możliwości w zakresie zatrudnienia jest fakt, iż został on pozbawiony prawa jazdy i w konsekwencji nie może podjąć pracy zawodowego kierowcy, którą wcześniej przez znaczny czas wykonywał. Trzeba jednak mieć na względzie, że utrata prawa jazdy nastąpiła z przyczyn leżących wyłącznie po stronie skarżącego.

W ocenie Sądu powyższa okoliczność, jakkolwiek w pewnym stopniu może utrudniać skarżącemu znalezienie pracy określonego rodzaju, to jednak nie eliminuje jego możliwości zarobkowych w ogóle i w całości. Skarżący, będąc osobą zdrową, może bowiem wykonywać szereg prac, przy których uprawnienie do kierowania pojazdami nie jest wymagane. Z podjęciem przez skarżącego zatrudnienia celem poprawienia sytuacji materialnej jego rodziny nie koliduje również niepełnosprawność jego córki, w szczególności w sytuacji, gdy opiekę nad małoletnią W. W. sprawuje żona skarżącego, przybywając w tym celu na urlopie wychowawczym. W związku z powyższym stwierdzić należy, że pomimo, iż obecnie obiektywnie niskie dochody skarżącego (467,98 zł w przeliczeniu na osobę w rodzinie) uniemożliwiają mu jednorazową spłatę posiadanego zadłużenia alimentacyjnego, to nie można wykluczyć, że w przyszłości możliwość taką będzie on posiadał, co przesądza o tym, że pomimo trudnej sytuacji życiowej, w sytuacji skarżącego w pierwszej kolejności winny być brane pod uwagę wymienione w art. 30 ust. 2 ustawy, obok instytucji umorzenia możliwości, to jest odroczenia terminu płatności lub rozłożenia zadłużenia na raty, które to rozwiązania są korzystniejsze z punktu widzenia interesu społecznego. Stąd wniosek o umorzenie posiadanego długu nie znajduje obecnie uzasadnionych podstaw, a podyktowany został roszczeniową postawą skarżącego, na co wskazywało jego zachowanie w czasie wskazywania ustnych motywów (uzasadnienia) wyroku.

Sąd podkreślił, że instytucja umorzenia zadłużenia z tytułu świadczeń wypłaconych z funduszu alimentacyjnego jest wyjątkowa, co oznacza, że w sytuacji osoby występującej o podjęcie takiej decyzji muszą wystąpić szczególne okoliczności. Obowiązek alimentacyjny zgodnie z art. 128 i 133 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego w przypadku rodziców w stosunku do ich dzieci ma bowiem charakter obligatoryjny. W przypadku uchylania się od tego obowiązku osobie uprawnionej mogą być przyznane świadczenia z funduszu alimentacyjnego (wcześniej zaliczka alimentacyjna), jednak system zabezpieczenia społecznego nie ma na celu zwolnienia w całości rodzica z ponoszenia kosztów utrzymania dzieci. Wyjątkowość instytucji zwolnienia z obowiązku alimentacyjnego oznacza również konieczność interpretowania przepisów ją regulujących w sposób ścisły, a nie rozszerzający. Dlatego umorzenie powinno mieć miejsce tylko wówczas, gdy sytuacja dochodowa, bytowa i zdrowotna zobowiązanego, nie pozwala mu na całkowite wywiązanie się z ciążącego na nim obowiązku alimentacyjnego. Taka sytuacja skarżącego nie dotyka. Reasumując, sytuacja życiowa skarżącego, jakkolwiek trudna, nie uzasadnia jednak umorzenia należności z tytułu wypłaconych na rzecz jego synów zaliczek alimentacyjnych. Powinnością skarżącego wobec posiadania omawianego zadłużenia, jest stałe podejmowanie działań zmierzających do poprawy jego sytuacji w takim stopniu, by mógł on wywiązać się z ciążącego na nim w tym zakresie obowiązku zwrotu.

Skargę kasacyjną od powyższego wyroku wniósł S. W. zarzucając mu naruszenie:

1. przepisów prawa procesowego mające istotny wpływ na rozstrzygnięcie sprawy, a mianowicie art. 145 § 1 pkt 1 lit. c i art. 151 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi w zw. z art. 6, 7, 8, 9, 10, 11, 15, 77, 78 § 1, 80 i 81 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego ( Dz. U. z 2013 r. poz. 276 ze zm.),

2. prawa materialnego zawartego w art. 2, 18, 30, 38, 40, 45, 65 ust. 1 i ust.5, 71 ust. 1 i 78 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483 ze zm.) przez błędną ich wykładnię i niewłaściwe zastosowanie,

3. prawa materialnego zawartego w art. 41 ustawy z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (Dz. U z 2012 r. poz. 1228 ze zm.) przez niewłaściwe zastosowanie.

Wskazując na powyższe skarżący kasacyjnie wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

W uzasadnieniu skargi kasacyjnej strona podniosła, iż organ pierwszej instancji nie zadał sobie trudu, żeby rozważyć całokształt sytuacji materialnej i życiowej Skarżącego, uniemożliwiającej spłatę zaległości z tytułu zaliczek alimentacyjnych. W szczególności organ ten "nie zauważył", że łączne zadłużenie skarżącego z różnych tytułów, możliwych do ustalenia na podstawie dokumentacji znanej temu organowi wielokrotnie przewyższa kwotę, zobowiązań będących przedmiotem niniejszej sprawy, co czyni Skarżącego zdecydowanie niewypłacalnym. Z uzasadnienia decyzji organu pierwszej instancji, jak też z decyzji drugiej instancji i wyroku WSA w Lublinie wygląda tak, jakby sprawa innych zadłużeń nie istniała, a ona ma przecież najistotniejsze znaczenie w niniejszym postępowaniu. Z powyższego wynika już naruszenie wyżej wskazanych przepisów kodeksu postępowania administracyjnego, w tym jego podstawowych zasad, na co nie zwrócił uwagi Wojewódzki Sąd Administracyjny. Nawet tam, gdzie Sąd zauważył nieprawidłowości, nie wyciągnął z tego żadnych konsekwencji. Dotyczy to m.in. niewłaściwej podstawy prawnej użytej do decyzji organu pierwszej instancji. Jeszcze większą wadą, dotyczącą już fundamentalnych, konstytucyjnych zasad postępowania, jest ograniczenie się Samorządowego Kolegium Odwoławczego do przepisania dosłownie decyzji organu pierwszej instancji. Oznacza to, że SKO nie rozpatrywało sprawy, a strona została pozbawiona dwuinstancyjnego postępowania z naruszeniem art. 78 Konstytucji RP oraz art. 15 k.p.a. Wojewódzki Sąd Administracyjny określił to delikatnie "powieleniem treści uzasadnienia decyzji organu I instancji".

Na podstawie dokumentacji Miejskiego Ośrodka Pomocy Rodzinie w L. należy przyjąć, że wysokość zobowiązań skarżącego wobec Skarbu Państwa z tytułu świadczeń alimentacyjnych (z funduszu alimentacyjnego) wynosi w sumie 142.756,19 zł. Z kolei zadłużenie skarżącego z tytułu zobowiązań alimentacyjnych w stosunku do Ł. W. i M. W. wynosi łącznie 57.871,67 zł (na dzień 10.06.2014 r.). Ponadto, jak wynika z zawiadomienia komornika sądowego przy Sądzie Rejonowym w K. z dnia 4.08.2014 r. Skarżącego obciążają alimenty na rzecz H. W. w kwocie 60.750,00 zł plus odsetki w kwocie 179.759,14 zł plus opłata egzekucyjna w kwocie 36.076,37 zł (razem:276.585,51 zł). Z wyliczenia tego wynika, że skarżący ma dług pieniężny w kwocie łącznej 477.213,37 zł. Zestawienie to nie obejmuje innych długów związanych z brakiem źródeł utrzymania.

Należy też uwzględnić fakt, że skarżący został pozbawiony zawodowego prawa jazdy i przez to stracił źródło utrzymania poprzez pracę jako kierowca zawodowy. Z tego powodu zadłużenie nie maleje, ale gwałtownie wzrasta od czasu pozbawienia go prawa jazdy. Usilne starania skarżącego o odzyskanie zawodowego prawa jazdy dotychczas nie przyniosły rezultatu. Umorzenie zaległych zaliczek alimentacyjnych byłoby istotnym krokiem w staraniach o odzyskanie prawa jazdy, byłoby sygnałem, że jest sens jakichkolwiek starań w tym zakresie.

Bez odzyskania prawa jazdy skarżący nie ma widoków na zatrudnienie i zarobki umożliwiające spłatę (narastającego) zadłużenia. Może co najwyżej uzyskiwać zarobki w granicach najniższego wynagrodzenia w Polsce wynoszącego w 2016 r. 1850 zł brutto, co oznacza na rękę około 1355 zł. Po potrąceniu 3/5 wynagrodzenia netto w trybie egzekucji świadczeń alimentacyjnych pozostanie ok. 542 zł/mies. Ta kwota musiałaby wystarczyć na utrzymanie się skarżącego, jego zamieszkanie lub dojazdy do pracy, a co najważniejsze na utrzymanie pozostałych dzieci (w tym opłatę przedszkola), z których jedno dziecko jest małoletnie, a drugie o wysokim stopniu niepełnosprawności i uczące się. Zakładając jednak ("optymistyczny" wariant), że skarżący w jakiś sposób spłaca systematycznie zadłużenie (3/5 wynagrodzenia netto to jest ok. 813 zł), to musiałby pracować jeszcze ok. 50 lat, co jest oczywiście niemożliwe, zwłaszcza dla osoby, która ma obecnie [...] lat.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje :

Stosownie do treści art. 183 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi ( Dz. U. z 2017 r., poz. 1369 – dalej jako "Ppsa"), Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej z urzędu biorąc pod rozwagę jedynie nieważność postępowania.

Wobec tego, że w rozpoznawanej sprawie nie zachodzi żadna z okoliczności skutkujących nieważnością postępowania, o jakich mowa w art. 183 § 2 Ppsa, a nadto nie zachodzi również żadna z przesłanek, o których mowa w art. 189 Ppsa, które Naczelny Sąd Administracyjny rozważa z urzędu dokonując kontroli zaskarżonego skargą kasacyjną wyroku Sądu pierwszej instancji, Naczelny Sąd Administracyjny dokonał takiej kontroli zaskarżonego wyroku jedynie w zakresie wyznaczonym podstawami skargi kasacyjnej.

Wbrew zarzutom skargi kasacyjnej w niniejszej sprawie nie doszło do naruszenia przepisów postępowania, tj. art. 145 § 1 pkt 1 lit. c Ppsa w zw. z art. 6, 7, 8, 9, 10, 11, 15, 77, 78 § 1, 80 i 81 Kpa.

Podkreślić należy, że warunkiem uwzględnienia skargi na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. c Ppsa jest ustalenie przez Sąd I instancji istnienia naruszenia przepisów postępowania przez organ administracji publicznej rozpatrujący daną sprawę oraz stwierdzenie, że naruszenie to miało lub mogło mieć wpływ na wynik sprawy, a więc gdyby nie było stwierdzonego naruszenia przepisów prawa, to rozstrzygnięcie sprawy najprawdopodobniej byłoby inne. Oznacza to, że można zarzucić Sądowi I instancji naruszenie wyżej wymienionego przepisu tylko wówczas, gdy Sąd ten stwierdził takie naruszenie prawa, a mimo to nie spełnił dyspozycji powołanej normy prawnej i nie uchylił zaskarżonego orzeczenia. W rozpatrywanej sprawie przedstawione przez Sąd I instancji przesłanki oddalenia skargi nie pozwalały na zastosowanie art. 145 § 1 pkt 1 lit. c Ppsa, gdyż nie stwierdzono takich naruszeń prawa, które mogły mieć wpływ na sposób jej rozpatrzenia przez organ. Wojewódzki Sąd Administracyjny dokonał wnikliwej i merytorycznej oceny zaskarżonej decyzji.

Wskazać należy, że organy administracji publicznej, we właściwie przeprowadzonym postępowaniu, prawidłowo ustaliły stan faktyczny niniejszej sprawy, który znajduje potwierdzenie w zebranym materiale dowodowym. Ustalając sytuacje materialną, dochodową i rodzinną skarżącego kasacyjnie oparły się na informacjach wynikających z: zaświadczenia Komornika sądowego przy Sądzie Rejonowym w K. z dnia [...] czerwca 2014 r. sygn. [...], oświadczenie skarżącego kasacyjnie z dnia [...] kwietnia 2014 r. i informacji uzyskanych od Ośrodka Pomocy Społecznej w W.

Organy dokonały oceny całokształtu zebranego w sprawie materiału dowodowego i nie przekroczyły przy tym przysługujących im granic uznania administracyjnego. W tym miejscu odnosząc się do zarzutu skargi kasacyjnej nie wzięcia pod uwagę wysokości zadłużenia skarżącego wskazać należy, iż wysokość tego zadłużenia wynika z akt sprawy i zarówno organy jak i Sąd I instancji miały powyższą okoliczność na uwadze.

Wbrew twierdzeniom skargi kasacyjnej fakt, że Samorządowe Kolegium Odwoławcze w L. powieliło ustalenia organu I instancji, uznając je za własne, nie może być utożsamiany z nierozpatrzeniem sprawy po raz drugi. Fakt ten nie daje też podstaw do formułowania zarzutu naruszenia art. 15 Kpa. Uzasadnienie zaskarżonej decyzji zawierało bowiem wszystkie elementy wymienione w art. 107 § 1 i 3 Kpa.

Niezasadny jest zarzut naruszenia art. 41 ustawy z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (Dz. U z 2012 r. poz. 1228 ze zm.).

Zgodnie z tym przepisem sprawy o zaliczki alimentacyjne, do których prawo powstało do dnia wejścia w życie ustawy, podlegają rozpatrzeniu na zasadach i w trybie określonych w przepisach dotychczasowych.

W niniejszej sprawie należy mieć na uwadze, że wniosek dotyczy umorzenia należności wypłaconych w okresach świadczeniowych: od 1 września 2005 r. do 31 sierpnia 2006 r., od 1 września 2006 r. do 31 sierpnia 2007 r. oraz od 1 września 2007r. do 31 sierpnia 2008 r.

Zatem wniosek dotyczy świadczeń wypłaconych w trybie ustawy o postępowaniu wobec dłużników alimentacyjnych oraz zaliczce alimentacyjnej, jednak wniosek o ich umorzenie został złożony w 2014 r., a zatem już pod rządami nowej ustawy. Wniosek ten wszczął nową sprawę administracyjną, rozstrzyganą w postępowaniu odrębnym od tego, które dotyczyło nałożenia samego obowiązku zwrotu świadczeń wypłaconych osobie uprawnionej z funduszu alimentacyjnego. Ustawa o pomocy osobom uprawnionym do alimentów kwestię umorzenia należności dłużnika alimentacyjnego uregulowała inaczej niż ustawa o postępowaniu wobec dłużników alimentacyjnych oraz zaliczce alimentacyjnej i zawiera przepisy przejściowe. Przepisy te obejmują sprawy o zaliczki alimentacyjne, do których prawo powstało do dnia wejścia w życie ustawy (art. 41), sprawy o nienależnie pobrane zaliczki alimentacyjne (art. 42 ust. 2) i egzekucję należności z tytułu wypłaconych zaliczek alimentacyjnych (art. 43 ust. 1). To wyodrębnienie poszczególnych kategorii spraw wskazuje wyraźnie, że pod pojęciem spraw o zaliczki alimentacyjne, użytym w art. 41 ustawy, nie mieszczą się wszystkie sprawy uregulowane w rozdziale trzecim ustawy z 2005 r., lecz wyłącznie sprawy o ustalenie prawa do zaliczki i jej wysokości. Brak jest zatem podstaw do przyjęcia, że art. 41 ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów obejmuje również sprawy o umorzenie należności dłużnika alimentacyjnego z tytułu wypłaconych zaliczek.

Wobec powyższego prawidłowo Sąd I instancji przyjął, że jeżeli ustawodawca nie wymienił w przepisach przejściowych spraw o umorzenie należności z tytułu wypłaconych zaliczek alimentacyjnych, to tym samym sprawy te zostały potraktowane jako nowe, podlegające już regulacjom zamieszczonym w ustawie o pomocy osobom uprawnionym do alimentów.

Zatem trafnie również Sąd I instancji uznał, że utrzymana w mocy zaskarżoną decyzją decyzja organu I instancji została wydana z naruszeniem prawa materialnego, tj. art. 41 ustawy z 2007 r. w związku z art. 16 ustawy z 2005 r., poprzez ich niewłaściwe zastosowanie.

Zgodzić jednakże należy się z Sądem I instancji, iż uchybienie to pozostaje jednak w okolicznościach faktycznych tej sprawy bez wpływu na jej wynik z uwagi na fakt, iż zarówno art. 16 ustawy z 2005 r. jak i obecnie obowiązujący art. 30 ust. 2 ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów przewidują, że organ może umorzyć należności dłużnika uwzględniając jego sytuację dochodową i rodzinną.

W tym miejscu wskazać należy, iż art. 30 ustawy z dnia 7 września 2007 r. reguluje całościowo kwestię możliwości umorzenia dłużnikowi alimentacyjnemu należności powstałych z tytułu wypłaconych osobie uprawnionej świadczeń alimentacyjnych.

Zgodnie z treścią art. 30 ust. 1 organ właściwy dłużnika może umorzyć należności, o których mowa w art. 28 ust. 1 pkt 1, 2 i 4 ustawy, w łącznej wysokości:

1) 30 %, jeżeli egzekucja wobec dłużnika alimentacyjnego jest skuteczna przez okres 3 lat w wysokości miesięcznej nie niższej niż wysokość zasądzonych alimentów;

2) 50 %, jeżeli egzekucja wobec dłużnika alimentacyjnego jest skuteczna przez okres 5 lat w wysokości miesięcznej nie niższej niż wysokość zasądzonych alimentów;

3) 100 % jeżeli egzekucja wobec dłużnika alimentacyjnego jest skuteczna przez okres 7 lat w wysokości miesięcznej nie niższej niż wysokość zasądzonych alimentów.

Oznacza to, że organ właściwy dłużnika może umorzyć należności powstałe we wszystkich trzech sytuacjach, czyli: z tytułu świadczeń z funduszu alimentacyjnego, zaliczek alimentacyjnych oraz należności likwidatora funduszu alimentacyjnego.

Natomiast zgodnie z brzmieniem art. 30 ust. 2 organ właściwy wierzyciela może na wniosek dłużnika alimentacyjnego umorzyć jego należności z tytułu wypłaconych świadczeń z funduszu alimentacyjnego łącznie z odsetkami w całości lub w części, odroczyć termin płatności albo rozłożyć na raty, uwzględniając sytuację dochodową i rodzinną.

Dokonując wykładni użytego przez ustawodawcę sformułowania "uwzględniając sytuację dochodową i rodzinną" dłużnika alimentacyjnego należy mieć na względzie definicję dłużnika alimentacyjnego zawartą art.2 pkt 3 ustawy. Według tego przepisu dłużnik alimentacyjny to osoba zobowiązana do alimentów na podstawie tytułu wykonawczego, przeciwko której egzekucja okazała się bezskuteczna. A to oznacza, że co do zasady każdy dłużnik alimentacyjny wobec którego okazała się bezskuteczna egzekucja nie uzyskuje dochodów wystarczających na pokrycie zasądzonych przez sąd alimentów. Samo uzyskiwanie niskich dochodów bądź też nieuzyskiwanie dochodów nie jest okolicznością wyjątkową i szczególną na tle innych dłużników alimentacyjnych. Podkreślić należy, iż sytuacja dochodowa dłużnika w postępowaniu dotyczącym umorzenia należności z tytułu wypłaconych świadczeń powinna być analizowana przy uwzględnieniu faktu, że dłużnik alimentacyjny co do zasady jest osobą borykającą się z trudnościami finansowymi. Sytuacja rodzinna i dochodowa dłużnika ubiegającego się o umorzenie należności musi go więc wyróżniać spośród innych dłużników alimentacyjnych. Umorzenie należności alimentacyjnych może mieć miejsce tylko wówczas, gdy sytuacja dochodowa lub rodzinna nie pozwala dłużnikowi na wywiązanie się z obowiązku alimentacyjnego. Rzecz jednak w tym, że stan taki powinien być efektem wpływu czynników obiektywnych, na które dłużnik alimentacyjny nie ma wpływu. Art. 30 ust. 2 ustawy z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów powinien być interpretowany w sposób ścisły, a nie rozszerzający.

Przy ocenie sytuacji dłużnika należy przy tym mieć na uwadze nie tylko aktualną sytuację dłużnika, lecz także należy ocenić, czy istnieją widoki na poprawę jego sytuacji w przyszłości. Inne są możliwości spłaty zadłużenia przez osoby np. legitymujące się orzeczeniem o niezdolności do pracy, czy też będące w podeszłym wieku, a inne osoby młodej, nie legitymującej się takim orzeczeniem, mającej perspektywy zarobku niekoniecznie na rynku lokalnym.

Z powyższych względów za istotne i prawidłowe uznać należy ustalenia organu, że skarżący jest w wieku produkcyjnym i jest osobą zdrową (co potwierdza m.in. treść jego oświadczenia z dnia 24 kwietnia 2014 r.), a zatem może podjąć zatrudnienie. Natomiast sama sytuacja materialna, a w tym duże zadłużenie nie może samo w sobie przesądzać za zasadnością umorzenia należności wypłaconych osobom uprawnionym.

W niniejszej sprawie nie doszło do naruszenia w art. 78 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. wskazać należy, że w niniejszej sprawie nie doszło do naruszenia ani prawa materialnego, ani przepisów postępowania, tym samym należało uznać powyższy zarzut za nie mający uzasadnienia.

Odnosząc się natomiast do zarzutu naruszenia art. 2, 18, 30, 38, 40, 45, 65 ust. 1 i ust. 5, 71 ust. 1 i Konstytucji podnieść należy, iż skarżący kasacyjne w uzasadnieniu w żaden sposób nie wyjaśnił na czym miałoby polegać naruszenie powyższych przepisów i z tych względów Naczelny Sąd Administracyjny nie ma możliwości odniesienia się do powyższego zarzutu.

Z powyższych względów Naczelny Sąd Administracyjny, działając w oparciu o art. 184 Ppsa, orzekł jak w sentencji wyroku.