drukuj    zapisz    Powrót do listy

6143 Sprawy kandydatów na studia i studentów, Szkolnictwo wyższe, Rektor Uniwersytetu/Politechniki/Akademii, Uchylono zaskarżoną decyzję, II SA/Ke 166/18 - Wyrok WSA w Kielcach z 2018-04-26, Centralna Baza Orzeczeń Naczelnego (NSA) i Wojewódzkich (WSA) Sądów Administracyjnych, Orzecznictwo NSA i WSA

II SA/Ke 166/18 - Wyrok WSA w Kielcach

Data orzeczenia
2018-04-26 orzeczenie prawomocne
Data wpływu
2018-03-09
Sąd
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Kielcach
Sędziowie
Agnieszka Banach
Dorota Chobian /przewodniczący sprawozdawca/
Dorota Pędziwilk-Moskal
Symbol z opisem
6143 Sprawy kandydatów na studia i studentów
Hasła tematyczne
Szkolnictwo wyższe
Skarżony organ
Rektor Uniwersytetu/Politechniki/Akademii
Treść wyniku
Uchylono zaskarżoną decyzję
Powołane przepisy
Dz.U. 2017 poz 1369 art. 145 par. 1 pkt 1 lit. c
Ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.
Dz.U. 2016 poz 1842 art. 207 ust. 1, art. 199 ust. 1 i ust. 5
Ustawa z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym - tekst jednolity
Sentencja

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Kielcach w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Dorota Chobian (spr.), Sędziowie Sędzia WSA Dorota Pędziwilk-Moskal, Asesor WSA Agnieszka Banach, Protokolant Magdalena Niźnik, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 26 kwietnia 2018 r. sprawy ze skargi S. B. na decyzję Rektora Politechniki z dnia [...] znak: [...] w przedmiocie odmowy przyznania stypendium dla najlepszych doktorantów uchyla zaskarżoną decyzję.

Uzasadnienie

Decyzją z [...] działający z upoważnienia Rektora Politechniki Prorektor ds. Rozwoju Kadry i Współpracy z Zagranicą odmówił S.B. przyznania stypendium dla najlepszych doktorantów w roku 2017/2018, powołując się na § 28 pkt 4 Regulaminu Pomocy Materialnej dla Uczestników Studiów Doktoranckich w Politechnice (zarządzenie Rektora nr [...] z [...], dalej przywoływanego jako "regulamin") i wskazując, że nie spełnia ona wymogów uprawniających do otrzymania tego stypendium gdyż nie otworzyła na drugim roku studiów przewodu doktorskiego.

Po ponownym rozpatrzeniu sprawy Rektor Politechniki decyzją z [...] znak: [...], wskazując jako podstawę prawną art. 138 § 1 pkt 1 kpa oraz art. 175 ust. 2 i 3 oraz art. 199 ust. 4 ustawy Prawo o Szkolnictwie Wyższym (Dz. U. z 2016 r. poz. 1842 ze zm.), dalej przywoływanej jako "ustawa" oraz § 3 ust. 3 i § 6 ust. 5 regulaminu, utrzymał w mocy decyzję z [...].

W uzasadnieniu organ podniósł, że ustawa w art. 199 ust. 5 określa zasady przyznawania stypendium dla najlepszych studentów, ale należy traktować je jako minimum, jakie musi spełniać doktorant, aby otrzymać to stypendium. Ustęp 2 powołanego artykułu stanowi bowiem, że świadczenia, w tym stypendium dla najlepszych doktorantów przyznaje się na zasadach określonych przez Rektora w uzgodnieniu z uczelnianym organem samorządu doktorantów w szczegółowym regulaminie. Zatem ustawodawca przyznał Rektorowi uczelni prawo do wewnętrznego określenia zasad przyznawania stypendium dla najlepszych doktorantów, przy zachowaniu minimum warunków zawartych w art. 199 ust. 5 ustawy. Wprowadzony w regulaminie wymóg otwarcia przewodu doktorskiego na II roku studiów jest zgodny z ogólnymi założeniami ustawodawcy dotyczącymi postępów w pracy naukowej i przygotowaniu rozprawy doktorskiej. Zarówno ustawa jak i Regulamin mówią, że wszystkie warunki powinny być spełnione łącznie.

W skierowanej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Kielcach skardze na powyższą decyzje, domagając się jej uchylenia, S.B., zarzuciła naruszenie: art. 199 ust. 1 pkt. 3 w zw. z art. 199 ust. 5 pkt. 2 lit, a-c ustawy oraz § 28 pkt 4 regulaminu przez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, skutkujące nieprzyznaniem jej stypendium dla najlepszych doktorantów, podczas gdy zostały spełnione wszystkie przesłanki warunkujące przyznanie tego stypendium, a także naruszenie art. 7, 7a, 8, 11, 107 § 3 i art. 138 § 1 pkt 1 kpa.

W uzasadnieniu skarżąca odnosząc się do argumentacji, że nie otworzyła przewodu doktorskiego na drugim roku studiów, podniosła, że co prawda otworzyła przewód doktorski na trzecim roku, ale nie była to jej decyzja, lecz jej promotora, który tak zadecydował. Zaznaczyła, że przed wystąpieniem o zgodę na otworzenie przewodu doktorskiego zasięgała opinii czy ewentualnie w przyszłości nie wpłynie to niekorzystnie na dalszy tok studiów. Z tego też powodu został ustalony dla niej dodatkowy termin na otwarcie przewodu doktorskiego przez właściwą Radę Wydziału. Zatem spełniła dodaną w regulaminie przesłankę, która stanowi: "...doktorantowi, który nie otworzył przewodu w regulaminowym terminie, w uzasadnionych przypadkach, może być przyznane stypendium dla najlepszych doktorantów po otwarciu przewodu doktorskiego w dyscyplinie zgodnej z uprawnieniami wydziału prowadzącego studia doktoranckie, w dodatkowym terminie ustalonym przez właściwą radę wydziału". Ponadto, skoro decyzja w sprawie terminu otwarcia przewodu doktorskiego nie była jej decyzją i otworzyła przewód doktorski w dodatkowym terminie wskazanym przez właściwą Radę Wydziału, to jej przypadek jest jak najbardziej uzasadniony.

Zdaniem autorki skargi organ błędnie zinterpretował zapis, że "...świadczenia, w tym stypendium dla najlepszych doktorantów, przyznaje się na zasadach określonych przez Rektora w uzgodnieniu z uczelnianym organem samorządu doktorantów szczegółowym regulaminie. W związku z powyższym ustawodawca przyznał prawo wewnętrznego określania zasad przyznawania stypendium dla najlepszych doktorantów, przy zachowaniu minimum warunków zawartych w art. 199 ust. 5 ustawy o szkolnictwie wyższym". Skarżąca wskazała, że w orzecznictwie sądów administracyjnych przyjmuje się, że: "Regulaminy nie mogą zmieniać katalogu przesłanek (elementów stanu faktycznego branych pod uwagę przy podejmowaniu rozstrzygnięcia) określonych w ustawie czy rozporządzeniu. Powinny co najwyżej określać zasady punktowania poszczególnych osiągnięć spełniających te przesłanki". W tym przypadku, jeśli sam organ uczelni podaje, że ustawodawca przyznał mu wyłącznie prawo wewnętrznego określania zasad przyznawania stypendium dla najlepszych doktorantów to "Zasady te polegać mogą w szczególności na ustanowieniu kryteriów oceny poszczególnych przesłanek, przypisaniu im wag, skali punktów itp. w celu ułatwienia porównywania osiągnięć i pracy naukowej różnych osób ubiegających się o świadczenia." (por. wyrok WSA w Łodzi z 12 czerwca 2013 roku, III SA/Łd 277/13). Zatem organ uczelni ma prawo do wprowadzenia zasad, natomiast nie ma prawa do wprowadzania nowych, ustawowych przesłanek. Co więcej podkreśla się, że: "Przepisy aktów prawa wewnętrznego uczelni nie mogą być sprzeczne z normami prawa stanowionego, czy to ustaw, czy rozporządzeń", (por. wyrok WSA w Gorzowie Wlkp. z 28 listopada 2013 r., II SA/Go 598/13).

Skarżąca dodała, że w ubiegłym roku akademickim 2016/2017, będąc na czwartym roku studiów doktoranckich, pomimo otworzenia przewodu doktorskiego na trzecim roku, stypendium dla najlepszych doktorantów zostało jej przyznane. Dopiero w tym roku akademickim stanowi to problem. Podniosła, że co roku nowi doktoranci podejmują naukę na studiach doktoranckich i w związku z tym, co roku zmienia się regulamin. Dlatego wprowadzane zmiany powinny dotyczyć właśnie doktorantów rozpoczynających studia, a nie tych doktorantów, których nauka jest już na etapie końcowym. Takie stanowisko zajął również WSA w Łodzi w wyroku z 12 czerwca 2013 r., III SA/Łd 277/13.

Ponadto art. 199 ust. 5 pkt. 2 lit. a-c ustawy oraz § 28 pkt. 4 Regulaminu Pomocy Materialnej dla Uczestników Studiów Doktoranckich w Politechnice stanowi, że stypendium dla najlepszych doktorantów może być przyznane doktorantowi na drugim roku i kolejnych latach studiów doktoranckich, który wyróżnił się osiągnięciami w pracy naukowej i dydaktycznej w poprzednim roku studiów czyli 2016/17, a bierze się pod uwagę otwarcie przewodu które miało miejsce 9 grudnia 2015 r. (czyli w roku akademickim 2015/2016). Zasadnym wobec tego jest przyjęcie, że regulamin z mocą wsteczną 2 lata w sposób rażący narusza zasadę pewności prawa zapisaną w ustawie.

Zarzuty te skarżąca podtrzymała w złożonym na rozprawie załączniku do protokołu.

W odpowiedzi na skargę organ wniósł o jej oddalenie. Wskazał, że przedmiotem skargi jest odmowa przyznania stypendium dla najlepszych doktorantów studentce czwartego roku (przedłużonego) studiów doktoranckich, na Wydziale Budownictwa i Architektury Politechniki. Organ podał, że skarżąca złożyła wniosek w październiku 2017 r. o przyznanie jej stypendium dla najlepszych doktorantów. Doktorancka Komisja Stypendialna ustaliła, że uprawnionych do złożenia wniosków doktorantów z czwartego roku (z przedłużeniem studiów) było 24, z czego wnioski złożyło 12 osób. Komisja uznała, że 4 doktorantów spełnia wszystkie kryteria określone regulaminem przyznawania stypendiów dla najlepszych doktorantów wprowadzonych zarządzeniem Rektora nr [...] i zaproponowała przyznanie im stypendium dla najlepszych doktorantów. W odniesieniu do skarżącej Komisja stwierdziła, że nie spełnia ona wszystkich kryteriów, gdyż nie otworzyła przewodu doktorskiego do końca drugiego roku studiów, co było wymogiem zawartym w paragrafie 28 ust 4 Regulaminu przyznawania stypendiów dla najlepszych doktorantów:

Organ podkreślił, że postępowanie o przyznanie stypendium doktoranckiego jest postępowaniem konkursowym, a jego uczestnik musi spełniać wszystkie kryteria konkursowe. Ponadto uczelnia stosownie do postanowień art. 4 ustawy jest autonomiczna we wszystkich obszarach swojego działania na zasadach określonych w ustawie. Z kolei art. 197 ust 1 ustawy stanowi, że doktorant jest obowiązany postępować zgodnie z treścią ślubowania i regulaminem studiów doktoranckich, a w Regulaminie tym w § 3 ust. 6 jest właśnie zapisane, że doktorant ma otworzyć przewód doktorski na drugim roku studiów. W podobnym tonie wypowiada się ustawodawca w art. 197 ust. 2, gdzie jest zapisane, że doktorant w podstawowych obowiązkach, poza tymi zapisanymi w ust 1 art. 197 ma realizować program studiów doktoranckich. Organ podkreślił, że w programie studiów doktoranckich na Wydziale Budownictwa i Architektury w dyscyplinie naukowej budownictwo jest jasno określony wymóg wszczęcia przewodu na drugim roku studiów.

Zdaniem organu nie jest trafny zarzut, że Regulamin przyznawania stypendiów dla najlepszych doktorantów był sprzeczny z ustawą, gdyż jest on zgodny z regulaminem studiów doktoranckich, który z kolei jest konstruowany zgodnie z ustawą i przyjęty został uchwałą Senatu Politechniki nr [...] z [...]. Stypendium dla najlepszych doktorantów przyznawane jest dla osób wyróżniających się, stąd też tylko ci doktoranci, którzy w istocie są najlepsi mogą je otrzymać.

Organ dodał, że art. 28 Regulaminu przyznawania stypendium dla najlepszych doktorantów daje także możliwość przyznania stypendium tym doktorantom, którzy przewód doktorski otworzyli w dodatkowym terminie jednak w tym przypadku istotna jest ilość otrzymanych punktów. U skarżącej punktacja wypadła w liczbach 32,25 co plasowało ją na drugim miejscu w szeregu osób ubiegających się o przyznanie stypendium z grupy tych, co nie otworzyli przewodu doktorskiego w wymaganym terminie, czyli do końca drugiego roku studiów.

Organ zwrócił uwagę na § 15 ust 3 rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z 9 sierpnia 2017 r. w sprawie studiów doktoranckich, który przyjmuje uznawalność rektora uczelni w kwestii przyznawania stypendium doktoranckiego doktorantowi, któremu przedłużono okres odbywania studiów.

Sytuacja taka miała miejsce w przypadku skarżącej. Skoro zatem przepis przyjmuje uznawalność rektora w decyzjach przyznawania stypendium doktoranckiego w takich przypadkach, to tym bardziej odnosi się to do przyznawania stypendium dla najlepszych doktorantów. Tym bardziej, że sam art. 199 ust. 2 ustawy wyraźnie stanowi, że zasady przyznawania stypendium dla najlepszych doktorantów ustala rektor w porozumieniu z samorządem doktorantów. Rektor w regulaminie przyznawania stypendium dla najlepszych doktorantów nie tworzy nowych kryteriów jedynie precyzuje i uszczegóławia te, które są zapisane w aktach prawnych, w ustawie, regulaminie studiów doktoranckich, regulaminie pomocy materialnej dla uczestników studiów doktoranckich.

Organ nie podzielił twierdzenia skarżącej, że stypendia dla najlepszych doktorantów maja mieć charakter motywujący, gdyż mają one charakter nagrody za bycie najlepszym. Kończąc organ przywołał wyroki WSA we Wrocławiu z 23 sierpnia 2017 r., sygn. akt. IV SA/Wr 171/17 i WSA w Poznaniu z 14 stycznia 2016 sygn. akt IV SA./Po 616/15, które, w jego opinii dają odpowiedz co do istoty niniejszej sprawy.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Kielcach zważył, co następuje:

Skarga zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 207 ust. 1 ustawy, do decyzji, o których mowa w art. 169 ust. 10 i 11 oraz art. 196 ust. 3, decyzji podjętych przez organy uczelni, kierownika studiów doktoranckich lub dyrektora jednostki naukowej, stosuje się odpowiednio przepisy ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego oraz przepisy o zaskarżaniu decyzji do sądu administracyjnego.

Skoro przedmiotem skargi jest decyzja Rektora, a więc organu uczelni i dotyczy ona przyznania stypendium dla najlepszych doktorantów, niewątpliwie wyżej zacytowany przepis ma do niej zastosowanie.

Zgodnie z art. 199 ust. 1 ustawy, doktorant może otrzyma pomoc materialną w formie między innymi stypendium dla najlepszych doktorantów. Z kolei w myśl ust. 5 tego samego artykułu stypendium, o którym mowa w ust. 1 pkt 3 (a więc dla najlepszych doktorantów) może być przyznane po spełnieniu określonych w tym przepisie warunków. Z obu tych przepisów wynika, że decyzja dotycząca przyznania stypendium jest decyzją uznaniową. Przy tego rodzaju decyzjach organ jest szczególnie zobowiązany do wyjaśnienia i wskazania, dlaczego podjął takie a nie inne rozstrzygnięcie. W przeciwnym razie naraża się na zarzut przekroczenia granic swobodnego uznania administracyjnego.

Dodatkowo z uzasadnienia zaskarżonej decyzji wynika, że zdaniem Rektora obowiązujące przepisy regulaminu nie pozwalają na przyznanie skarżącej stypendium dla najlepszych doktorantów z tego powodu, że nie otworzyła ona przewodu doktorskiego na drugim roku. Tymczasem zgodnie z § 28 ust. 2 regulaminu, stypendium dla najlepszych doktorantów może być przyznane doktorantowi na drugim i kolejnych latach studiów doktoranckich, który wyróżnił się osiągnięciami w pracy naukowej i dydaktycznej w poprzednim roku studiów i spełnił łącznie następujące warunki w tym opisany w punkcie 4 warunek: "otworzył przewód doktorski na drugim roku studiów w dyscyplinie zgodnej z uprawnieniami wydziału prowadzącego studnia doktorskie, przy czym doktorantowi, który nie otworzył przewodu doktorskiego w regulaminowym terminie, w uzasadnionych przypadkach może być przyznane stypendium dla najlepszych doktorantów po otwarciu przewodu doktorskiego w dyscyplinie zgodnej z uprawnieniami wydziału prowadzącego studia doktoranckie, w dodatkowym terminie ustalonym przez właściwa radę wydziału. Z powyższego przepisu, stanowiącego część regulaminu uchwalonego przez Rektora, a więc organ, który wydał zaskarżoną decyzję, w sposób jednoznaczny wynika, że regulamin dopuszcza możliwość przyznania stypendium mimo nieotworzenia przewodu doktorskiego na drugim roku studiów. Dlatego też zasadny jest również zarzut skargi dotyczący naruszenia przez organ powyższego przepisu. Przy takiej regulacji obowiązkiem organu było również wskazanie, dlaczego jego zdaniem nie zachodzi w sprawie uzasadniony przypadek, o którym mowa w regulaminie, zwłaszcza w sytuacji, gdy skarżąca już we wniosku o ponowne rozpoznanie sprawy powoływała się na to, że na otwarcie przewodu na III roku uzyskała stosowną zgodę i zapewnienie, że nie wpłynie to ujemnie w przyszłości na jej sytuację. Podnosiła także, że w chwili, gdy uzyskiwała zgodę na otworzenie przewodu na III roku, obowiązujący wówczas regulamin nie uzależniał przyznania tego świadczenia od otworzenia przewodu na II roku i że takie stypendium otrzymywała do roku akademickiego 2017/2018, a także, że nowy regulamin nie może mieć do niej zastosowania.

Zaskarżona decyzja ani nie zawiera prawidłowego uzasadnienia, dlaczego organ uznał, że skarżącej nie można przyznać stypendium ani też organ w ogóle nie rozważył zarzutów i argumentów zawartych we wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy, mimo że skarżąca wskazała na okoliczności, które jej zdaniem uzasadniały spełnienie przez nią przesłanek do uzyskania stypendium objętego wnioskiem, w tym w zakresie przepisów wewnętrznych, jakie powinny znaleźć zastosowanie w sprawie.

W utrwalonym orzecznictwie sądowym i piśmiennictwie przyjmuje się, że w przypadku, gdy prawo materialne pozostawia rozstrzygnięcie uznaniu administracyjnemu organu, czyli umożliwia organowi wybór rodzaju rozstrzygnięcia, jego obowiązkiem jest załatwić sprawę po dokładnym wyważeniu interesu społecznego i słusznego interesu strony. Obywatel ma prawo do tego, by jego oparte na prawie materialnym roszczenia i wnioski były rozpatrywane w ramach przewidzianej prawem procedury i w określonych przez prawo formach. Rozstrzygnięcia wydane w tego typu sprawach powinny być zatem starannie uzasadnione, z odniesieniem się do okoliczności danej sprawy. Sporządzając uzasadnienie decyzji organ administracji publicznej winien mieć na uwadze szczególną funkcję, jaką przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego wyznaczają tej części decyzji i wymogi (wskazane w art. 107 § 3 k.p.a.), którym powinno ono odpowiadać. Zawarte w uzasadnieniu motywy rozstrzygnięcia są bowiem istotne dla strony, która korzystając z przysługującego jej prawa zaskarżenia decyzji będzie mogła ocenić i ustosunkować się do argumentów organu wydającego decyzję, ale także, co w rozpoznawanej sprawie wymaga podkreślenia, ich treść pozwala Sądowi na dokonanie oceny prawidłowości przeprowadzonego postępowania i jego skutku w postaci decyzji. Uzasadnienie decyzji stosownie do art. 107 § 1 k.p.a., stanowi jej integralną część i kontroli Sądu podlega decyzja jako całość, a więc łącznie z uzasadnieniem (por. wyrok NSA sygn. akt I SA/Gd 668/98). Zgodnie z art. 107 § 3 k.p.a. uzasadnienie faktyczne decyzji powinno w szczególności zawierać wskazanie faktów, które organ uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł, przyczyn, dla których odmówił dowodom wiarygodności i mocy dowodowej, zaś uzasadnienie prawne powinno zawierać wyjaśnienie podstawy prawnej decyzji. Dopiero przy spełnieniu tych wymogów uzasadnienie w dostatecznym stopniu motywuje rozstrzygnięcie i pozwala na poznanie i ocenę rozumowania organu poprzedzającego konkluzję (stanowisko organu) znajdującą swój wyraz w rozstrzygnięciu.

W tym miejscu zauważyć należy, że rolą sądów administracyjnych, stosownie do przepisu art. 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (tekst jedn. Dz. U. z 2017 r., poz. 2188) jest sprawowanie wymiaru sprawiedliwości przez między innymi kontrolę działalności administracji publicznej, która to kontrola sprawowana jest pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej. Z kolei z określonego w art. 3 § 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn. Dz. U. z 2017 r., poz. 1369 ze zm.), dalej P.p.s.a., zakresu spraw, w jakich orzekają sądy wynika, że przedmiotem kontroli sądu są między innymi decyzje, nie zaś odpowiedzi na skargi wnoszone na te decyzje.

Związku z powyższym w sytuacji takiej, jaka ma miejsce w niniejszej sprawie, to jest gdy zaskarżona decyzja nie spełnia wymogów art. 107 § 3 kpa, a nadto wynika z niej, że organ rozpoznał sprawę z naruszeniem prawa materialnego, a za takie uznać należy przepisy regulaminu, Sąd nie może uwzględniać argumentów podnoszonych przez organ dopiero w odpowiedzi na skargę, zwłaszcza, że organ w tej odpowiedzi akcentuje to, że skoro decyzja jest uznaniowa, to miał prawo nie przyznać stypendium.

Powyżej przedstawione uchybienia sprawiają, że zaskarżona decyzja w istocie całkowicie wymyka się kontroli sądowoadministracyjnej. Nie można bowiem ocenić na jakich faktycznie przesłankach została oparta odmowa przyznania skarżącej stypendium dla najlepszych doktorantów. Dlatego też podlegała ona uchyleniu, o czym Wojewódzki Sąd Administracyjny w Kielcach orzekł na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. c P.p.s.a.

Ponownie rozpoznając sprawę organ w sposób właściwy uzasadni swoje stanowisko, a jednocześnie w przypadku nieuwzględnienia wniosku skarżącej o przyznanie stypendium odniesie się do wszystkich podnoszonych przez nią zarzutów, w tym dotyczących wprowadzenia dodatkowego wymogu, o jakim mowa w § 28 ust. 2 pkt 4 regulaminu.



Powered by SoftProdukt