Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodnicząca sędzia WSA Bożena Dziełak, Sędziowie sędzia WSA Katarzyna Golat (sprawozdawca), sędzia WSA Jarosław Trelka, Protokolant specjalista Alicja Bogusz, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 4 grudnia 2013 r. sprawy ze skargi P. sp. z o.o. z siedzibą w W. na interpretację indywidualną Ministra Finansów z dnia [...] stycznia 2013 r. nr [...] w przedmiocie podatku dochodowego od osób prawnych oddala skargę

W dniu 11 października 2012 r. P. Sp. z o.o. z siedzibą w W. (dalej powoływana jako: "Spółka" lub "Skarżąca") złożyła do Ministra Finansów wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej, w sprawie dotyczącej podatku dochodowego od osób prawnych.

Opisując stan faktyczny wskazała, że przedmiotem jej działalności jest wytwarzanie energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii. Jedynym jej udziałowcem jest obecnie Spółka P z siedzibą w Polsce. Spółka P nabyła 100% udziałów Skarżącej od jej poprzedniego udziałowca - Spółki G.

Skarżąca finansowała w przeszłości swoją działalność z pożyczek udzielanych przez jedynego ówczesnego udziałowca, tj. Spółkę G. Pożyczki zostały przeznaczone na pokrycie kosztów inwestycji dotyczących projektu parku elektrowni wiatrowych. W dniu udzielenia pożyczek przez Spółkę G oraz uruchomienia z nich środków finansowych Spółka G posiadała 100% udziałów Skarżącej. W wyniku udzielonych przez Spółkę G pożyczek, wartość zadłużenia Skarżącej wobec Spółki G przekraczała trzykrotność kapitału zakładowego Skarżącej. Po nabyciu udziałów Skarżącej przez Spółkę P Skarżąca dokonała spłaty pożyczek udzielonych uprzednio przez Spółkę G. Spłata nastąpiła w pierwszym dniu roboczym następującym po przeniesieniu prawa własności udziałów Skarżącej ze Spółki G na Spółkę P. Zawarta między Spółką G i Spółką P umowa sprzedaży udziałów zawiera dokładną godzinę przeniesienia prawa własności udziałów. Bezpośrednio po podpisaniu umowy przenoszącej własność udziałów, do księgi udziałów Skarżącej została wpisana zmiana udziałowca. Jednorazowo Skarżąca spłaciła zarówno kapitał pożyczek, jak i odsetki naliczone do dnia spłaty. Na dzień spłaty pożyczek, wartość zadłużenia Spółki wobec Spółki G przekraczała trzykrotność kapitału zakładowego Skarżącej. Na ten dzień wysokość zadłużenia Skarżącej wobec Spółki P, będącej już nowym udziałowcem Spółki, również przekraczała trzykrotność kapitału zakładowego Spółki.

W związku z powyższym Spółka zadała następujące pytanie.

Czy odsetki od pożyczek udzielonych Spółce przez jedynego udziałowca stanowią koszt uzyskania przychodów Spółki w sytuacji, gdy na moment spłaty kapitału pożyczek i odsetek pożyczkodawca nie był już udziałowcem Spółki ze względu na zbycie udziałów?

Zdaniem Spółki odsetki od pożyczek udzielonych Spółce przez jedynego udziałowca stanowią koszt uzyskania przychodów Spółki w sytuacji, gdy na moment spłaty kapitału pożyczek i odsetek pożyczkodawca nie był już udziałowcem Spółki, tj. dotychczasowy udziałowiec, który udzielił Spółce pożyczek, dokonał zbycia udziałów na rzecz innego podmiotu, pozostał jednak wierzycielem Spółki. W opinii Spółki, zapłacone odsetki od pożyczek mogą stanowić koszt uzyskania przychodów, mimo iż na dzień spłaty pożyczek wraz z odsetkami, wysokość zadłużenia wobec pożyczkodawcy, a także wobec nowego udziałowca (Spółki P) przekraczała, trzykrotność kapitału zakładowego Spółki.

Uzasadniając swoje stanowisko Spółka przytoczyła treść przepisów art. 12 ust. 4 pkt 1, art. 16 ust. 1 pkt 10 lit. a) oraz art. 16 ust. 1 pkt 60 i 61 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz.U z 2011 r. Nr 74, poz. 397, ze zm.) - powoływanej dalej jako: "u.p.d.o.p.", regulujących instytucję tzw. cienkiej (niedostatecznej) kapitalizacji.

Zdaniem Spółki wynika z nich, że ograniczenia cienkiej kapitalizacji mają zastosowanie, jeśli spełnione są łącznie następujące warunki:

- na moment udzielenia pożyczki, pożyczkodawcę i pożyczkobiorcę łączą określone powiązania kapitałowe, tj. pożyczka została udzielona przez bezpośredniego udziałowca (przez spółkę matkę) lub przez spółkę siostrzaną, przy czym w obu przypadkach, przepisy przewidują określony, minimalny udział w kapitale zakładowym, poniżej którego cienka kapitalizacja nie ma zastosowania,

- zostanie przekroczony określony limit zadłużenia w określonym momencie, tj. wartość zadłużenia wobec określonych podmiotów na moment spłaty odsetek przekroczy 3-krotność kapitału zakładowego pożyczkobiorcy.

Spółka wskazała ponadto, że z art. 16 ust. 1 pkt 60 i 61 u.p.d.o.p. wynika, że proces ustalenia, czy dane finansowanie podlega restrykcjom cienkiej kapitalizacji jest dwustopniowy, tj. podlega ocenie na moment udzielenia pożyczek i następnie finalnie na moment spłaty odsetek - na obu etapach pożyczkodawcą i uprawnionym do odsetek powinien być kwalifikowany udziałowiec. Ponadto określenie wartości zadłużenia oraz kwalifikowanych podmiotów powiązanych, w odniesieniu do których ustalana jest ta wartość zadłużenia, określa się w momencie spłaty odsetek.

W przedstawionym zaś stanie faktycznym, w dniu udzielenia pożyczek przez Spółkę G, Spółka G była jedynym udziałowcem Skarżącej. Tym samym spełniony został pierwszy ze wskazanych warunków, tj. pożyczki zostały udzielone przez kwalifikowanego udziałowca. Następnie w wyniku sprzedaży udziałów Spółki przez Spółkę G na rzecz Spółki P, najpierw na Spółkę P przeszło prawo własności udziałów Skarżącej, a w następnej kolejności (następnego dnia) nastąpiła spłata przez Skarżącą pożyczek do Spółki G.

W ocenie Spółki umowa przeniesienia własności udziałów została zawarta w chwili złożenia przez strony umowy (tj. Spółkę P i Spółkę G) zgodnych oświadczeń woli poprzez złożenie podpisów pod umową. Tym samym wobec osób trzecich, Spółka G z chwilą podpisania umowy przeniesienia własności udziałów Spółki przestała być udziałowcem Spółki. Zgodnie zaś z przepisami Kodeksu spółek handlowych, o przejściu własności udziału należy zawiadomić spółkę, przedstawiając dowód przejścia własności udziału. Z chwilą, gdy spółka otrzyma takie zawiadomienie (od byłego lub nowego udziałowca), przejście własności udziału staje się wobec niej skuteczne. Następstwem dokonania zawiadomienia powinno być wpisanie nowego udziałowca do księgi udziałów. W przedstawionym stanie faktycznym Spółka wskazała, że bezpośrednio po podpisaniu umowy przenoszącej własność udziałów (w tym samym dniu) została zawiadomiona przez Spółkę P o przejściu własności udziałów, a w księdze udziałów Spółki została wpisana zmiana udziałowca.

W świetle powyższego z chwilą zawarcia umowy przeniesienia własności udziałów i zawiadomienia Spółki o przejściu własności udziałów oraz wpisania Spółki P jako nowego udziałowca do księgi udziałów, Spółka G przestała być udziałowcem Skarżącej, zarówno wobec osób trzecich, jaki wobec Skarżącej. Spłata pożyczek nastąpiła już po przeniesieniu własności udziałów i zawiadomieniu o tym fakcie Spółki oraz wpisaniu Spółki P do księgi udziałów. Zdaniem Spółki oznacza to, że w chwili spłaty przez nią pożyczek (czyli na moment określania, czy spłata pożyczek następuje do kwalifikowanych udziałowców), Spółka G nie była już udziałowcem Skarżącej. Zmiana ta nie wynikała ze zmiany osoby wierzyciela z tytułu pożyczek, lecz ze zmiany statusu pożyczkodawcy (przestał on być kwalifikowanym udziałowcem). Innymi słowy, chociaż Spółka G pozostawała wierzycielem Skarżącej z tytułu przedmiotowych pożyczek, to na moment spłaty nie była już jej udziałowcem.

Zdaniem Spółki w sytuacji, gdy spłata pożyczek następuje do podmiotu nie będącego w chwili spłaty kwalifikowanym udziałowcem, przepisy dotyczące cienkiej kapitalizacji nie znajdują zastosowania, gdyż pożyczka i odsetki nie są spłacane do kwalifikowanego udziałowca, ale do podmiotu trzeciego, nieobjętego zakresem zastosowania art. 16 ust. 1 pkt 60 i pkt 61 u.p.d.o.p. Na potwierdzenie swojego stanowiska przywołała orzeczenia sądu administracyjnego i organów administracji.

Reasumując Spółka stwierdziła, że pożyczki zostały udzielone przez kwalifikowanego udziałowca, ale na moment spłaty kapitału pożyczek i odsetek, podmiot który udzielił pożyczek przestał być w ogóle udziałowcem Spółki (kwalifikowanym udziałowcem). Tym samym, na moment spłaty pożyczek nie został spełniony jeden z warunków, od których spełnienia zależy zastosowanie art. 16 ust. 1 pkt 60 i pkt 61 u.p.d.o.p., tj. pożyczki nie były spłacane do kwalifikowanego udziałowca. A zatem odsetki od pożyczek udzielonych Spółce przez jedynego udziałowca, który przed spłatą pożyczek i odsetek zbył udziały na rzecz innego podmiotu i na moment spłaty tychże pożyczek i odsetek nie był już udziałowcem Spółki, będą stanowić w całości koszt uzyskania przychodów Spółki.

W interpretacji indywidualnej z [...] stycznia 2013 r. Minister Finansów stanowisko Spółki uznał za nieprawidłowe.

W uzasadnieniu przytoczył treść przepisów art. 15 ust. 1, art. 16 ust. 1 pkt 60 i pkt 61 u.p.d.o.p., z których wywiódł, że nie są kosztami uzyskania przychodów w pełnej wysokości odsetki od pożyczki (kredytu) udzielonej spółce przez "kwalifikowanego pożyczkodawcę" (lub kilku) w części, w jakiej pożyczka (kredyt) w dniu zapłaty odsetek przekracza trzykrotność wartości kapitału zakładowego spółki. W sytuacji przekroczenia ustawowo określonego wskaźnika 3:1 (wskaźnik wartości zadłużenia spółki wobec jej znaczących udziałowców do wartości jej kapitału zakładowego), odsetki od pożyczki zaciągniętej na zakup udziałów nie stanowią, zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 60 i 61 u.p.d.o.p., kosztów uzyskania przychodów w części, w jakiej pożyczka (kredyt) przekracza tę wartość zadłużenia, określona na dzień zapłaty odsetek.

Zdaniem organu Spółka słusznie zauważyła, iż wartość odsetek podlegających wyłączeniu z kosztów uzyskania przychodów i wartość zadłużenia wobec udziałowców tej spółki, o którym mowa w art. 16 ust. 1 pkt 60 i 61 u.p.d.o.p. (druga przesłanka zastosowania tych przepisów), określa się na dzień zapłaty odsetek, natomiast wyciągnęła na tej podstawie błędne wnioski, co do oceny wystąpienia pierwszej z przesłanek w nich określonych.

Mianowicie z literalnego brzmienia art. 16 ust. 1 pkt 60 i 61 u.p.d.o.p. wynika, zdaniem organu, że dla oceny wystąpienia przesłanek zastosowania ograniczeń wynikających z tych przepisów należy brać pod uwagę (w pierwszej z wymienionych przesłanek) status udziałowca/akcjonariusza udzielającego pożyczki, czyli pożyczkodawcy/finansującego, a więc określa się go na dzień zawarcia umowy pożyczki/kredytu. W konsekwencji, zmiana statusu wierzyciela (strony umowy) dokonana po dniu zawarcia umowy pożyczki, poprzez zbycie udziałów jakie pożyczkodawca/finansujący posiadał w kapitale zakładowym pożyczkobiorcy, na skutek czego przestaje on być wspólnikiem pożyczkobiorcy lub zmniejsza się jego udział w kapitale pożyczkobiorcy, nie skutkuje ponowną weryfikacją wystąpienia ograniczeń wynikających z niedostatecznej kapitalizacji, w odniesieniu do określenia rodzaju pożyczek nimi objętych ("udzielonych spółce przez").

Organ argumentował, że w wyniku zbycia przez udzielającego pożyczki udziałów jakie posiada w kapitale zakładowym pożyczkobiorcy, dotychczasowy wierzyciel nie zostaje wyłączony ze stosunku zobowiązaniowego, jaki wiązał go z dłużnikiem. Również sam stosunek zobowiązaniowy nie ulega zmianie. Zmiana dotyczy jedynie statusu wierzyciela (pożyczkodawcy) z posiadającego przymiot "kwalifikowanego pożyczkodawcy" (na dzień udzielenia pożyczki), na wierzyciela nie posiadającego tego przymiotu (na dzień spłaty pożyczki). Zdaniem Ministra Finansów, zmiana taka nie wpływa jednak na ocenę wystąpienia pierwszej z przesłanek zastosowania ograniczeń wynikających z tych przepisów, gdyż status wierzyciela oceniany jest w świetle art. 16 ust. 1 pkt 60 i 61 u.p.d.o.p. na dzień udzielenia pożyczki. Jednocześnie jednak fakt zbycia przez pożyczkodawcę udziałów posiadanych w kapitale zakładowym pożyczkobiorcy ma znaczenie dla oceny wystąpienia drugiej z przesłanek zastosowania przepisów o cienkiej kapitalizacji, tj. określenia wartości zadłużenia spółki wobec wybranych podmiotów do wartości jej kapitału zakładowego. Ustawodawca nie ogranicza się bowiem w przepisach art. 16 ust. 1 pkt 60 i 61 u.p.d.o.p., do wartości zadłużenia pożyczkobiorcy wobec podmiotów powiązanych jedynie z tytułu pożyczek, lecz odwołuje się do ogólnego zadłużenia wobec tych podmiotów (oraz innych wskazanych w przepisach). Tak więc przy określaniu wartości tego zadłużenia należy, zdaniem Ministra Finansów, uwzględnić również istnienie po stronie pożyczkobiorcy jakiegokolwiek zadłużenia w stosunku do podmiotów nabywających udziały pożyczkobiorcy (nowego wspólnika - Spółkę P). Fakt dokonania zbycia i faktycznego przeniesienia przez Spółkę G własności 100% udziałów w Spółce, nie ma wpływu na ocenę zastosowania ograniczeń wynikających z art. 16 ust. 1 pkt 60 u.p.d.o.p. (w zakresie oceny wystąpienia pierwszej z przesłanek), gdyż w dniu udzielenia pożyczki udziałowiec ten (pożyczkodawca) posiadał co najmniej 25% głosów na zgromadzeniu wspólników. Oznacza to, iż w przypadku zbycia 100% udziałów jakie posiadała Spółka G w kapitale zakładowym Spółki, znajdzie zastosowanie art. 16 ust. 1 pkt 60 u.p.d.o.p. i wynikające z jego treści ograniczenie dotyczące możliwości zaliczenia przez Spółkę do kosztów uzyskania przychodów odsetek od zaciągniętej pożyczki, w sytuacji gdy wartość zadłużenia, o którym mowa w art. 16 ust. 1 pkt 60 u.p.d.o.p., określona na dzień zapłaty odsetek, osiągnęła łącznie trzykrotność jej kapitału zakładowego.

W konsekwencji Minister Finansów nie zgodził się ze stanowiskiem, że odsetki zapłacone Spółce G są w całości kosztem uzyskania przychodów.

Nie zgadzając się z takim stanowiskiem, Spółka wezwała Ministra Finansów do usunięcia naruszenia prawa. W odpowiedzi na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa z 26 lutego 2013 r., Minister Finansów uznał, że nie znajduje podstaw do zmiany przedmiotowej interpretacji.

Pismem z 28 marca 2013 r. Spółka wniosła do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie skargę na niniejszą interpretację, zarzucając jej naruszenie przepisu art. 16 ust. 1 pkt 60 i 61 u.p.d.o.p. poprzez błędną wykładnię.

Zdaniem Spółki dokonaną przez organ wykładnię art. 16 ust. 1 pkt 60 i 61 u.p.d.o.p., zgodnie z którą dla oceny wystąpienia przesłanek zastosowania ograniczeń wynikających z tychże przepisów należy brać pod uwagę status udziałowca udzielającego pożyczki na moment jej zawarcia, a utrata statusu kwalifikowanego udziałowca przed spłatą odsetek nie skutkuje ponowną weryfikacją wystąpienia ograniczeń wynikających z niedostatecznej kapitalizacji, należy uznać za błędną. W ocenie Strony organ uznając stanowisko Spółki za nieprawidłowe oraz stwierdzając, że utrata przez wierzyciela statusu kwalifikowanego udziałowca na moment spłaty pożyczki nie skutkuje wyłączeniem zastosowania przepisów o cienkiej kapitalizacji, naruszył zasady wykładni literalnej i regułę per non est.

W związku z tym Spółka wniosła o uchylenie zaskarżonej interpretacji oraz zasądzenie na jej rzecz kosztów postępowania wraz z kosztami zastępstwa procesowego.

W odpowiedzi na skargę Minister Finansów podtrzymał swoje dotychczasowe stanowisko w sprawie i wniósł o oddalenie skargi.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje:

Spór ogniskuje się wokół odpowiedzi na pytanie czy zapłacone odsetki od pożyczek w całości mogą stanowić koszt uzyskania przychodów, gdy odsetki od pożyczek udzielonych Wnioskodawcy przez jedynego udziałowca w przypadku, gdy na moment spłaty kapitału pożyczek i odsetek pożyczkodawca nie był już udziałowcem Spółki, tj. dotychczasowy udziałowiec, który udzielił Spółce pożyczek, dokonał zbycia udziałów na rzecz innego podmiotu, pozostał jednak wierzycielem Spółki. Spółka przedstawiła stanowisko, kwestionowane przez organ w zaskarżonej interpretacji, że odsetki od pożyczek udzielonych Spółce przez jedynego udziałowca stanowią w przedstawionej sytuacji koszt uzyskania przychodów, mimo że na dzień spłaty pożyczek wraz z odsetkami, wysokość zadłużenia wobec pożyczkodawcy, a także wobec nowego udziałowca przekraczała trzykrotność kapitału zakładowego Wnioskodawcy. Spór w tej sprawie dotyczy zatem ograniczenia zaliczenia odsetek do kosztów uzyskania przychodów w sytuacji zmiany wierzyciela przed dniem spłaty odsetek od pożyczki (kredytu) na podmiot, który nie jest kwalifikowanym pożyczkodawcą (kredytodawcą) i wpływu tej zmiany podmiotowej po stronie wierzyciela na wysokość zadłużenia, uwzględnianego przy obliczaniu wskaźnika.

W niniejszej sprawie Sąd nie dopatrzył się w działaniu organów podatkowych naruszenia przepisów prawa w stopniu uzasadniającym wyeliminowanie zaskarżonej interpretacji z obrotu prawnego.

Na wstępie wskazać należy, iż w postępowaniu o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego zarówno organy podatkowe, jak i Sąd zobowiązane są "poruszać się" w granicach opisanego przez wnioskodawcę stanu faktycznego sprawy oraz wskazanego przez niego zagadnienia prawnego wymagającego interpretacji. Wyłącznie w tym zakresie Sąd obowiązany jest więc wydać rozstrzygnięcie. Sąd nie jest natomiast uprawniony do modyfikacji przedstawionego we wniosku stanu faktycznego ani do ustosunkowywania się do kwestii wychodzących poza argumentację prezentowaną we wniosku przez wnioskodawcę.

Zgodnie z treścią art. 15 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 16 ust. 1. Stosownie natomiast do art. 16 ust. 1 pkt 60 przywołanej ustawy nie uważa się za koszty uzyskania przychodów odsetek od pożyczek (kredytów) udzielonych spółce przez jej udziałowca (akcjonariusza) posiadającego nie mniej niż 25% udziałów (akcji) tej spółki, albo udziałowców (akcjonariuszy) posiadających łącznie nie mniej niż 25% udziałów (akcji) tej spółki, jeżeli wartość zadłużenia wobec udziałowców (akcjonariuszy) tej spółki posiadających co najmniej 25% udziałów (akcji) i wobec innych podmiotów posiadających co najmniej 25% udziałów w kapitale takiego udziałowca (akcjonariusza) osiągnie łącznie trzykrotność wartości kapitału zakładowego spółki – w części, w jakiej pożyczka (kredyt) przekracza tę wartość zadłużenia, określoną na dzień zapłaty odsetek (...).

Na podstawie art. 16 ust. 1 pkt 61 u.p.d.o.p. nie uważa się za koszty uzyskania przychodów odsetek od pożyczek (kredytów) udzielonych przez spółkę innej spółce, jeżeli w obu tych podmiotach ten sam udziałowiec (akcjonariusz) posiada nie mniej niż po 25% udziałów (akcji), a wartość zadłużenia spółki otrzymującej pożyczkę (kredyt) wobec udziałowców (akcjonariuszy) tej spółki posiadających co najmniej 25% jej udziałów (akcji) i wobec innych podmiotów posiadających co najmniej 25% udziałów w kapitale tych udziałowców (akcjonariuszy) oraz wobec spółki udzielającej pożyczki (kredytu) osiągnie łącznie trzykrotność wartości kapitału zakładowego spółki - w części, w jakiej pożyczka (kredyt) przekracza tę wartość zadłużenia, określoną na dzień zapłaty odsetek.

W kontekście przywołanej regulacji organ interpretacyjny stwierdził, że ograniczeniom przewidzianym w art. 16 ust. 1 pkt 60 i 61 ustawy o u.p.d.o.p., podlegają zatem odsetki od pożyczek (kredytów) udzielonych spółce przez określoną grupę podmiotów (pożyczkodawców), tj.:

1. udziałowca posiadającego bezpośrednio nie mniej niż 25% udziałów w kapitale zakładowym spółki,

2. udziałowców bezpośrednich posiadających łącznie co najmniej 25% udziałów w kapitale zakładowym spółki,

3. spółkę - siostrę, jeżeli w obydwu spółkach (pożyczkodawcy i pożyczkobiorcy) ten sam udziałowiec posiada bezpośrednio co najmniej 25% udziałów.

Według art. 16 ust. 6 u.p.d.o.p., wskaźnik procentowy, o którym mowa w ust. 1 pkt 60 i 61 u.p.d.o.p., posiadanych przez udziałowców (akcjonariuszy) udziałów (akcji) w spółce określa się na podstawie liczby praw głosu, jakie w związku z posiadanymi udziałami (akcjami) przysługują tym udziałowcom (akcjonariuszom).

Natomiast przez pożyczkę, o której mowa w ust. 1 pkt 60 i 61 oraz w ust. 7 u.p.d.o.p., rozumie się każdą umowę, w której dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy; przez pożyczkę rozumie się także emisję papierów wartościowych o charakterze dłużnym, depozyt nieprawidłowy lub lokatę - art. 16 ust. 7b u.p.d.o.p.

Z tak brzmiących przepisów wynika, że regułą jest możliwość zaliczenia do kosztów podatkowych każdego wydatku, który został poniesiony w celu osiągnięcia przychodu albo zachowania lub zabezpieczenia źródła przychodu. Zatem art. 16 ust. 1 pkt 60 i 61 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych należy traktować jako wyjątek, a przez to interpretować w sposób ścisły.

Przytoczone powyżej uregulowanie ma na celu ograniczenie zjawiska tzw. niedostatecznej kapitalizacji, czyli ograniczenie finansowania podmiotów gospodarczych działających w ramach tej samej grupy kapitałowej poprzez udzielanie im kredytów czy pożyczek zamiast podnoszenia kapitału. Przy czym przepisy te stosuje się, kiedy zadłużenie spółki wobec podmiotów bezpośrednio lub pośrednio powiązanych za spółką, przekroczy określoną wielkość liczoną w stosunku do wielkości kapitału zakładowego spółki.

Kwalifikowanymi pożyczkodawcami (kredytodawcami) są udziałowiec (akcjonariusz) bądź udziałowcy (akcjonariusze) posiadający co najmniej 25% udziałów (akcji) w spółce - pożyczkobiorcy (kredytobiorcy). Nie budzi wątpliwości, że muszą oni posiadać ten status w momencie zawierania umowy pożyczki (kredytu).

W piśmiennictwie zwraca się uwagę, że przepis art. 16 ust. 1 pkt 60 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych dotyczy dwóch sytuacji. Pierwsza odnosi się do pożyczki udzielanej przez jej wspólnika (akcjonariusza) posiadającego co najmniej 25% udziałów (akcji) podatnika. Druga z kolei sytuacja odnosi się do udzielenia pożyczek przez wspólników posiadających łącznie co najmniej 25% udziałów podatnika. Przesłanką zastosowania tego przepisu jest przekroczenie górnej granicy zadłużenia podatnika wobec udziałowców (akcjonariuszy) podatnika posiadających co najmniej 25% jego udziałów w kapitale zakładowym spółki akcyjnej.

Z literalnego brzmienia przepisów wynika, że ograniczenie możliwości zaliczania do kosztów uzyskania przychodów odsetek wypłaconych pożyczkodawcy przez pożyczkobiorcę (kredytobiorcę) występuje w przypadku, gdy spełnione są łącznie następujące warunki:

- pożyczka (kredyt) udzielana jest przez udziałowca (akcjonariusza) posiadającego nie mniej niż 25% udziałów (akcji) spółki albo udziałowców (akcjonariuszy) posiadających łącznie nie mniej niż 25% udziałów (akcji) tej spółki, jeżeli

- wartość zadłużenia spółki wobec udziałowców (akcjonariuszy) tej spółki posiadających co najmniej 25% udziałów (akcji) i wobec innych podmiotów posiadających co najmniej 25% udziałów (akcji) w kapitale takiego udziałowca (akcjonariusza) osiągnie łącznie trzykrotność wartości kapitału zakładowego (akcyjnego) spółki - w części w jakiej pożyczka (kredyt) przekracza tę wartość zadłużenia określoną na dzień zapłaty odsetek.

Zatem dla wystąpienia konsekwencji podatkowych, jakie wiążą się z omawianym przepisem (brak możliwości zaliczenia w poczet kosztów podatkowych odsetek od pożyczek), niezbędne jest wystąpienie tych dwóch okoliczności faktycznych we właściwym czasie, tj. najpierw zaistnienie po stronie pożyczkodawcy statusu podmiotu kwalifikowanego w dacie udzielenia pożyczki, a następnie odpowiedni poziom zadłużenia spółki w dacie zapłaty odsetek. Z punktu widzenia logicznego te dwa elementy tworzą więc nierozerwalną koniunkcję.

Zmiana polegająca na zbyciu przez udzielającego pożyczki udziałów jakie posiada w kapitale zakładowym pożyczkobiorcy dotychczasowy wierzyciel nie wpływa na ocenę spełnienia pierwszej z przesłanek zastosowania ograniczeń wynikających z tych przepisów, gdyż status wierzyciela oceniany jest w świetle art. 16 ust. 1 pkt 60 i 61 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych na dzień udzielenia pożyczki.

Co do drugiej przesłanki należy wskazać, że przyjęta w ustawie podatkowej konstrukcja dotyczy węższego pojmowania tego pojęcia, jako niekorzystnego stosunku wartości zadłużenia spółki z tytułu pożyczek (kredytów) udzielonych przez udziałowców (akcjonariuszy) tej spółki do wartości kapitału zakładowego, wyznaczanego wskaźnikiem wskazującym bezpieczny poziom zadłużenia spółki wobec jej udziałowców (akcjonariuszy). Każde przekroczenie tego wskaźnika zostaje uznane przez ustawodawcę za równoznaczne z występowaniem niedostatecznej kapitalizacji i uprawnia do podjęcia działań mających ograniczać to zjawisko (zob. Z. Kukulski (w:) Komentarz do ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, praca zbiorowa pod red. W. Nykiela i A. Mariańskiego, Gdańsk 2008, s. 556 i powołana tam literatura).

W ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych odsetki jako koszt podatkowy podlegają zasadzie kasowej – są one kosztem dopiero w momencie ich zapłaty, a nie zawarcia umowy lub nawet naliczenia odsetek.

Co prawda w art. 16 ust. 1 pkt 60 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych ustawodawca odwołuje się (przez użycie wyrazów "...udzielonych spółce przez...") do dnia zawarcia umowy, ale tylko pozornie wiąże z tą datą obowiązek ustalania przesłanek wyłączenia odsetek z kosztów uzyskania przychodu. W dalszej części tego przepisu ustawodawca expressis verbis odwołuje się bowiem do dnia wypłaty odsetek (zasada kasowa) jako daty, z którą łączyć należy ustalenie, czy wartość zadłużenia spółki wobec podmiotu kwalifikowanego rzeczywiście osiągnie trzykrotność kapitału zakładowego spółki.

Dodatkowo należy wskazać, że w ocenie Sądu jakkolwiek restrykcje wynikające z art. 16 ust. 1 pkt 60 i 61 u.p.d.o.p. obejmują jedynie odsetki od pożyczek lub kredytów, to nie uzasadnia to jednak ograniczenia pojęcia "zadłużenie" tylko do zobowiązań wynikających z takich pożyczek lub kredytów. Skład orzekający podziela pogląd, że przez wartość zadłużenia należy rozumieć wszelkie zobowiązania (obciążenia) istniejące między pożyczkobiorcą (podatnikiem) a znaczącymi udziałowcami oraz ich znaczącymi udziałowcami, w tym także zobowiązania z tytułu dostaw, usług itp. (tak m.in. Z. Kukulski, w: Komentarz do ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, praca zbiorowa pod red. W. Nykiela i A. Mariańskiego, Wyd.oddk, Gdańsk 2008, s. 567, R.Ciołek, Niedostateczna kapitalizacja. Zmiany w podatku dochodowym od osób prawnych, Przegląd Podatkowy z 1999 r. nr 3, s.13, tak też w wyrokach NSA z 10 stycznia 2012 r., sygn. akt II FSK 1324/10, LEX nr 1103873, z 28 listopada 2012 r., sygn. akt II FSK 699/11, CBOSA, odmiennie - A. Nowak, K. Maćkowska, G. Podgórski, Jak ustalać "wartość zadłużenia" w przepisach o cienkiej kapitalizacji", Jurysdykcja Podatkowa z 2009 r. Nr 5, s.21, tak też WSA w Warszawie w wyroku z 3 grudnia 2010 r., sygn. akt III SA/Wa 2365/10, LEX 688881).

Wskaźnik zadłużenia kapitału własnego stanowi podstawowy i jeden z najważniejszych wskaźników analizy wypłacalności podmiotów (ich dokapitalizowania), stosowanych przez banki dla oceny wiarygodności kredytowej podmiotów występujących o kredyt. Wskaźnik ten oblicza się jako zadłużenie z wszystkich tytułów (stosunek zobowiązań danego podmiotu ogółem) do jego kapitału własnego. Wskaźnik zadłużenia określa więc stopień zaangażowania kapitału obcego w stosunku do kapitału własnego i pozwala na dokonanie oceny możliwości pokrycia przez dany podmiot zobowiązań kapitałami własnymi oraz zdolność regulowania długów przez dany podmiot. Takie też stanowisko prezentuje Naczelny Sąd Administracyjny (por. wyroki NSA: z 27 listopada 2012 r., sygn. akt II FSK 662/11, z 10 stycznia 2012 r., sygn. akt 1324/10, z 13 kwietnia 2011 r., sygn. akt II FSK 2117/09, z 21 września 2010 r., sygn. akt II FSK 595/09, CBOSA).

Ustawodawca nakazuje przy obliczaniu wielkości zadłużenia uwzględnić zadłużenie pożyczkobiorcy zarówno wobec jej znaczących (posiadających co najmniej 25% udziałów lub akcji) udziałowców (akcjonariuszy), ale także wobec podmiotów, które posiadają udziały (akcje) w kapitale wskazanego wyżej znaczącego udziałowca (akcjonariusza). Ograniczenie w zaliczeniu odsetek od pożyczek (kredytów) dotyczy tylko z nich, które zostały udzielone spółce przez jej udziałowców (akcjonariuszy) i to takich, którzy posiadają określony udział w kapitale pożyczkodawcy (kredytodawcy). Jeżeli pożyczki udzieli inny podmiot, to ograniczenia te nie obowiązują. Celem wprowadzenia tego przepisu była, jak wynika z uzasadnienia projektu ustawy (zob. druk nr 624 Sejmu III Kadencji) obawa, że sposób finansowania działalności spółki poprzez udzielanie pożyczek przez jej udziałowca powodować może, że spółka ta, mimo prowadzenia rentownej działalności, nie wykazuje zysku i nie poddaje go opodatkowaniu podatkiem dochodowym. Zysk ten jest bowiem przenoszony, poprzez odsetki od takich pożyczek na udziałowca, będącego często osobą zagraniczną i u tego udziałowca opodatkowany znacznie niższą stawką podatkową (w przypadku udziałowców z niektórych krajów takie zyski w ogóle nie są opodatkowane w Polsce). Jednocześnie kapitał zakładowy spółki, w związku z jego niewielką wysokością nie spełnia funkcji zabezpieczenia ewentualnych roszczeń kontrahentów takiej spółki.

Jak słusznie zauważył organ upoważniony do wydania interpretacji w przedmiotowych przepisach ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych ustawodawca nie ogranicza się tylko do zadłużenia spółki wobec podmiotów powiązanych z tytułu pożyczek. Dla oceny czy wystąpił przypadek "niedokapitalizowania" podatnika, ustawodawca posłużył się wskaźnikiem łącznego zadłużenia podatnika wobec podmiotów powiązanych, tj. znaczących udziałowców do jego kapitału zakładowego.

Jednocześnie Wnioskodawca wskazał, że na dzień spłaty pożyczek wraz z odsetkami, wysokość zadłużenia wobec pożyczkodawcy, a także wobec nowego udziałowca przekraczała trzykrotność kapitału zakładowego Wnioskodawcy.

Odnosząc się do relewantnych w tym zakresie przepisów ustawodawca w przywołanych przepisach u.p.d.o.p. użył sformułowania "w części, w jakiej pożyczka (kredyt) przekracza tę wartość zadłużenia, określoną na dzień zapłaty odsetek (...)".

Skoro zatem na dzień spłaty pożyczek wraz z odsetkami, wysokość zadłużenia wobec pożyczkodawcy, a także wobec nowego udziałowca przekraczała trzykrotność kapitału zakładowego Wnioskodawcy, to słusznie organ wywodził, że nie są kosztami uzyskania przychodów w pełniej wysokości odsetki od pożyczki (kredytu) udzielonej spółce przez "kwalifikowanego pożyczkodawcę" (lub kilku) w części, w jakiej pożyczka (kredyt) w dniu zapłaty odsetek przekracza trzykrotność wartości kapitału zakładowego spółki. W sytuacji przekroczenia ustawowo określonego wskaźnika 3:1, tj. wskaźnika wartości zadłużenia spółki wobec jej znaczących udziałowców do wartości jej kapitału zakładowego, odsetki od pożyczki zaciągnięte na zakup udziałów nie mogą być kwalifikowane jako koszty uzyskania przychodów w części, w jakiej pożyczka (kredyt) przekracza tę wartość zadłużenia określoną na dzień zapłaty odsetek.

Należy wskazać, że podany we wniosku stan faktyczny stanowi jedyną podstawę wydanej interpretacji i tym samym wyznacza granice, w jakich interpretacja będzie mogła wywołać określone w ustawie skutki prawne (A. Kabat w: S. Babiarz, B. Dauter, B. Gruszczyński, R. Hauser, A. Kabat, M. Niezgódka-Medek, Ordynacja podatkowa. Komentarz, Warszawa 2009, s. 105). Okoliczności faktyczne, które w zwykłym postępowaniu podatkowym podlegałyby ustaleniu, organ udzielający interpretacji obowiązany jest przyjąć zgodnie z ich opisem przedstawionym przez wnioskodawcę. Wnioskodawca nie musi wykazywać, iż podany przez niego stan faktyczny ma umocowanie i potwierdzenie w określonym materiale dowodowym. Jednocześnie organ udzielający interpretacji nie ustala samodzielnie stanu faktycznego lub uzupełnia jego opis w oparciu o dowody załączone do wniosku (por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 26 lutego 2008 r., sygn. akt III SA/Wa 20/08; Lex nr 458884). Skutkiem tego ani organ wydający interpretację, ani sąd administracyjny ją kontrolujący nie mogą przyjmować własnych ustaleń faktycznych, odmiennych od okoliczności przedstawionych przez wnioskodawcę.

Wobec stwierdzenia braku podstaw do uchylenia zaskarżonej interpretacji, Sąd orzekł na podstawie art. 151 p.p.s.a. o oddaleniu skargi.