Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

W aktualnym stanie prawnym w postępowaniu sądowoadministracyjnym – z uwagi na treść art. 46 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm.) - nie jest dopuszczalne wniesienie do sądu pisma opatrzonego bezpiecznym podpisem elektronicznym w rozumieniu art. 3 pkt 2 ustawy z dnia 18 września 2001 r. o podpisie elektronicznym (Dz.U. z 2013 r., poz. 262), w tym także za pośrednictwem organu administracji publicznej, za pomocą środków komunikacji elektronicznej.

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie : Przewodniczący: sędzia NSA Roman Hauser Sędziowie NSA: Zofia Flasińska (sprawozdawca) Janusz Drachal (współsprawozdawca) Stefan Babiarz Bogusław Dauter Hanna Kamińska Włodzimierz Ryms Protokolant: starszy asystent sędziego Elżbieta Granatowska z udziałem prokuratora Prokuratury Generalnej po rozpoznaniu w dniu 12 maja 2014 r. na posiedzeniu jawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej, wniosku Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego o podjęcie na podstawie art. 264 § 2 w związku z art. 15 § 1 pkt 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r. poz. 270 ze zm.) uchwały wyjaśniającej: "Czy w postępowaniu sądowoadministracyjnym możliwe jest skuteczne wniesienie do sądu pisma opatrzonego bezpiecznym podpisem elektronicznym w rozumieniu art. 3 pkt 2 ustawy z dnia 18 września 2001 r. o podpisie elektronicznym (Dz.U. z 2013 r., poz. 262), w tym także za pośrednictwem organu administracji publicznej, za pomocą środków komunikacji elektronicznej w rozumieniu art. 2 pkt 5 ustawy z dnia 18 lipca 2002 r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną (Dz.U. Nr 144, poz. 1204, ze zm.)?" podjął następującą uchwałę: W aktualnym stanie prawnym w postępowaniu sądowoadministracyjnym – z uwagi na treść art. 46 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm.) - nie jest dopuszczalne wniesienie do sądu pisma opatrzonego bezpiecznym podpisem elektronicznym w rozumieniu art. 3 pkt 2 ustawy z dnia 18 września 2001 r. o podpisie elektronicznym (Dz.U. z 2013 r., poz. 262), w tym także za pośrednictwem organu administracji publicznej, za pomocą środków komunikacji elektronicznej.

Wnioskiem z dnia 18 lipca 2013 r. Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego, na podstawie art. 36 § 1 i 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. – Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz.U. Nr 153, poz. 1269, ze zm.) oraz art. 264 § 2 w zw. z art. 15 § 1 pkt 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. z 2012 r., Nr 270, ze zm; dalej: P.p.s.a.) wystąpił o podjęcie przez Naczelny Sąd Administracyjny w składzie siedmiu sędziów uchwały wyjaśniającej:

"Czy w postępowaniu sądowoadministracyjnym możliwe jest skuteczne wniesienie do sądu pisma opatrzonego bezpiecznym podpisem elektronicznym w rozumieniu art. 3 pkt 2 ustawy z dnia 18 września 2001 r. o podpisie elektronicznym (Dz.U. z 2013 r., poz. 262), w tym także za pośrednictwem organu administracji publicznej, za pomocą środków komunikacji elektronicznej w rozumieniu art. 2 pkt 5 ustawy z dnia 18 lipca 2002 r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną (Dz.U. Nr 144, poz. 1204, ze zm.)?"

W uzasadnieniu wniosku Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego wskazał, iż w orzecznictwie sądów administracyjnych pojawiły się dwa rozbieżne poglądy dotyczące skuteczności wniesienia do sądu pisma procesowego opatrzonego bezpiecznym podpisem elektronicznym za pomocą środków komunikacji elektronicznej.

Zgodnie z pierwszym poglądem, pisma w postępowaniu sądowoadministracyjnym wnoszone przez stronę drogą elektroniczną i podpisane bezpiecznym podpisem elektronicznym są skuteczne tylko wtedy, gdy zostaną w terminie późniejszym opatrzone własnoręcznym podpisem strony (m.in. postanowienia Naczelnego Sądu Administracyjnego: z dnia 24 lipca 2008 r., sygn. akt I OPP 25/08, z dnia 10 września 2008 r., sygn. akt I OZ 673/08, z dnia 13 kwietnia 2012 r., sygn. akt I OZ 228/12, z dnia 3 sierpnia 2012 r., sygn. akt II OZ 657/12). W orzeczeniach, w których zaprezentowano ten pogląd wskazywano, iż pismo strony powinno zawierać podpis strony albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika. Podpis powinien być własnoręczny, z wyjątkiem przypadków, o których mowa w art. 46 § 4 P.p.s.a. tj., gdy strona nie może sama się podpisać. Podpisem jest znak ręczny określonej osoby, noszący indywidualne i powtarzalne cechy, pozwalające odróżnić go od innych i umożliwiające identyfikację osoby podpisującego oraz zbadanie autentyczności podpisu, co oznacza, że podpis musi być własnoręczny. W sytuacji braku własnoręcznego podpisu, sąd wzywa stronę do usunięcia braku formalnego pisma przez jego podpisanie (postanowienia Naczelnego Sądu Administracyjnego: z dnia 27 kwietnia 2011 r., sygn. akt I OZ 378/11, z dnia 15 listopada 2011 r., sygn. akt II OZ 1091/11, z dnia 7 marca 2012 r., sygn. akt I OZ 113/12, z dnia 13 kwietnia 2012 r., sygn. akt I OZ 228/12). Prezentując takie stanowisko, wskazywano również, że przepisu art. 5 ust. 2 ustawy o podpisie elektronicznym nie można uznać za regulację generalnie zrównującą podpis elektroniczny z podpisem własnoręcznym w ramach wszelkich postępowań przed organami administracji publicznej i sądami. W rozdziale IX cytowanej ustawy znajdują się bowiem przepisy zmieniające m.in. przepisy Kodeksu cywilnego (art. 60, art. 78 § 1 i § 2 K.c), dopuszczające możliwość wyrażenia woli osoby w stosunkach cywilnoprawnych przez ujawnienie jej w postaci elektronicznej. Ponadto ustawą o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne w art. 36 pkt 3 i pkt 5 dokonano zmiany przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego, tzn. art. 57 § 5 pkt 1 i art. 63 § 1, dopuszczając możliwość wniesienia podania w formie dokumentu elektronicznego. Jednocześnie art. 63 § 3a K.p.a. precyzuje, że podanie wniesione w formie dokumentu elektronicznego powinno być uwierzytelnione przy użyciu mechanizmów określonych w art. 20a ust. 1 albo ust. 2 ustawy o informatyzacji. Posługiwanie się dokumentem elektronicznym dopuszcza również Ordynacja podatkowa (art. 3 pkt 13), jak również Kodeks postępowania cywilnego (art. 125 § 2). Przepis art. 126 § 5 K.p.c. stanowi wprost, że pismo procesowe wniesione drogą elektroniczną powinno być opatrzone podpisem elektronicznym w rozumieniu art. 3 pkt 1 ustawy z dnia 18 września 2001 r. o podpisie elektronicznym. Ustawodawca wyraźnie zatem wskazał, że sama ustawa o podpisie elektronicznym nie jest wystarczającym narzędziem do stosowania podpisu elektronicznego w postępowaniach prawnych. Dopiero, gdy w procedurach zostaną ustanowione przepisy dopuszczające możliwość posługiwania się dokumentami opatrzonymi podpisem elektronicznym, wówczas dokument opatrzony takim podpisem należy stosować (postanowienia Naczelnego Sądu Administracyjnego: z dnia 25 lipca 2012 r., sygn. akt. I OSK 1640/12, z dnia 17 marca 2011 r., sygn. akt I OSK 380/11, z dnia 19 czerwca 2012 r., sygn, akt I OSK 1366/12 z dnia 25 czerwca 2012 r., sygn. akt I OSK 1640/12).

Również w najnowszych orzeczeniach Naczelny Sąd Administracyjny zaprezentował pogląd wskazujący na nieskuteczność w postępowaniu sądowoadministracyjnym pisma wniesionego za pomocą środków komunikacji elektronicznej i opatrzonego bezpiecznym podpisem elektronicznym (postanowienie z dnia 21 maja 2013 r., sygn. akt I OZ 383/13, postanowienia z dnia 19 lutego 2013 r., sygn. akt: I OZ 111/13, I OZ 112/13, I OZ 113/13, I OZ 114/13, postanowienia z dnia 28 czerwca 2013 r., sygn. akt: I OZ 397/13, I OZ 396/13, I OZ 406/13 oraz I OZ 405/13).

W uzasadnieniu wniosku podkreślono, że powyższy pogląd wyrażono również w literaturze prawniczej. Mimo, że znowelizowana w lutym 2010 r. ustawa o informatyzacji objęła swoim zakresem podmiotowym sądy administracyjne, to brak właściwych, szczegółowych rozwiązań w ustawie z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi ogranicza (a w praktyce uniemożliwia) stosowanie technologii informacyjno - telekomunikacyjnych przed sądami administracyjnymi (G. Sibiga, Komunikacja elektroniczna w Kodeksie postępowania administracyjnego. Komentarz, Warszawa 2011, s. 46).

Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego wskazał, że z przedstawionej analizy orzeczeń sądów administracyjnych wynika, że ustawa o podpisie elektronicznym, a w szczególności art. 5 ust. 2 tej ustawy, nie jest wystarczającym narzędziem do stosowania środków komunikacji elektronicznej oraz podpisu elektronicznego w procedurach prawnych. Dopiero, gdy w takich procedurach zostaną wprowadzone przepisy dopuszczające możliwość wykorzystania środków komunikacji elektronicznej i posługiwania się dokumentami opatrzonymi podpisem elektronicznym, wówczas dokument opatrzony takim podpisem można skutecznie wnosić za pomocą środków komunikacji elektronicznej.

Odmienne stanowisko, wskazujące na możliwość skutecznego złożenia drogą elektroniczną pisma procesowego opatrzonego bezpiecznym podpisem elektronicznym, wyrażone zostało w postanowieniu Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 11 grudnia 2012 r., sygn. akt I OSK 1317/12. W uzasadnieniu tego orzeczenia wskazano, że ustawodawca w art. 5 ust. 2 ustawy o podpisie elektronicznym sformułował zasadę ogólną, od której wyjątki muszą zostać zawarte w akcie prawnym rangi ustawowej. (...) Norma ta rodzi określone uprawnienie, w postaci możliwości skutecznego złożenia oświadczenia woli zarówno w postaci tradycyjnego pisma opatrzonego własnoręcznym podpisem, jak i pisma złożonego drogą elektroniczną przy pomocy bezpiecznego podpisu elektronicznego. Nakłada też na organy władzy publicznej obowiązek równorzędnego traktowania dokumentów w postaci elektronicznej opatrzonych kwalifikowanym podpisem elektronicznym oraz dokumentów opatrzonych podpisem własnoręcznym. Nie można zatem zgodzić się z poglądem, że przepis art. 5 ustawy o podpisie elektronicznym obowiązuje tylko wówczas, gdy ustawy szczególne przewidują możliwość dokonania określonej czynności w formie elektronicznej. Z brzmienia omawianego przepisu daje się natomiast wyprowadzić wniosek, że nie obowiązuje on tylko wtedy, gdy przepis szczególny stanowi inaczej. Naczelny Sąd Administracyjny w omawianym orzeczeniu wskazał ponadto, że ustawa o podpisie elektronicznym w art. 58 ust. 2 nałożyła na organy władzy publicznej, a więc również sądy, obowiązek umożliwienia w terminie do dnia 1 maja 2008 r., odbiorcom usług certyfikacyjnych składania podań i wniosków oraz dokonywania innych czynności w postaci elektronicznej w przypadkach, gdy przepisy prawa wymagają składania ich w określonej formie lub według określonego wzoru. Art. 46 P.p.s.a. określa formę w jakiej powinno zostać złożone pismo w postępowaniu sądowoadministracyjnym i zgodnie z art. 58 ust. 2 ustawy o podpisie elektronicznym to sądy administracyjne w terminie do dnia 1 maja 2008 r. miały ustawowy obowiązek umożliwienia składania pism sądowych w formie elektronicznej. Przeszkodą do uznania, że dla zastosowania art. 5 ustawy o podpisie elektronicznym nie jest konieczne istnienie normy szczególnej o możliwości składania oświadczeń woli w postaci elektronicznej, nie może być również brzmienie art. 47 § 1 P.p.s.a., który stanowi, że do pisma strony należy dołączyć jego odpisy i odpisy załączników dla doręczenia ich stronom, a ponadto, jeżeli w sądzie nie złożono załączników w oryginale po jednym odpisie każdego załącznika do akt sądowych. Zgodnie z art. 47 § 2 P.p.s.a. odpisami w rozumieniu § 1 mogą być także uwierzytelnione fotokopie bądź uwierzytelnione wydruki poczty elektronicznej. Jeżeli skargę złożoną w formie elektronicznej traktować jako oryginał pisma procesowego, to sporządzenie z niej odpisów nie nastręcza daleko posuniętych trudności.

Naczelny Sąd Administracyjny wskazał ponadto w omawianym orzeczeniu, że art. 5 ustawy o podpisie elektronicznym stanowi implementację art. 5 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 1999/93/WE z dnia 13 grudnia 1999 r. w sprawie wspólnotowych ram w zakresie podpisów elektronicznych. Dyrektywa ta ma przyczynić się do stosowania i uznawania prawnego podpisów elektronicznych w Unii Europejskiej (pkt 16 zdanie pierwsze preambuły) oraz spowodować, że podpisy elektroniczne stosowane będą w sektorze publicznym w administracjach krajowych i wspólnotowych oraz w komunikacji między tymi administracjami, jak też między nimi i obywatelami oraz podmiotami gospodarczymi, np. przy zamówieniach publicznych, podatkach, ubezpieczeniach społecznych, opiece zdrowotnej i wymiarze sprawiedliwości (pkt 19 preambuły). Tak więc zarówno cele unormowań zawartych w dyrektywie, jak i brzmienie jej art. 5 nie nastręczają trudności interpretacyjnych i -zdaniem NSA - prawo unijne wymaga, aby każde z Państw Członkowskich osiągnęło stan zrównoważenia między podpisem elektronicznym i podpisem własnoręcznym, również w obrocie między sądami i obywatelami. Art. 5 ustawy o podpisie elektronicznym ma walor normy ogólnej i dopuszczalne wyjątki jego stosowania muszą być zawarte w ustawie. To, że ustawodawca wprowadził do niektórych procedur przepisy dotyczące składania pism drogą elektroniczną świadczy tylko o chaotycznym sposobie regulowania tej kwestii, który nie może być akceptowany w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego, zwłaszcza jeżeli pewne kategorie obywateli, ze względu na rodzaj postępowań sądowych, w których uczestniczą, pozbawia się uprawnienia przewidzianego w prawie wspólnotowym. Podobną argumentację zaprezentowano w postanowieniach Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 25 kwietnia 2013 r.: sygn. akt I OZ 217/13, sygn. akt I OZ 218/13, sygn. akt I OZ 219/13, sygn. akt I OZ 220/13 i sygn. akt I OZ 221/13.

Również w literaturze prawniczej dostrzec można poglądy, zgodnie z którymi w postępowaniu przed sądami administracyjnymi bezpieczny podpis elektroniczny weryfikowany za pomocą ważnego kwalifikowanego certyfikatu powinien wywoływać takie same skutki prawne, jak podpis własnoręczny, chyba, że co innego wyraźnie wynika z przepisu rangi ustawowej. Wskazuje się, że "restrykcyjna wykładnia art. 46 § 1 pkt 4 P.p.s.a. sprzeciwia się nadrzędnej normie europejskiego prawa wspólnotowego. Odmowa uznania skuteczności prawnej podpisu elektronicznego w piśmie procesowym godziłaby w art. 5 ust. 1 dyrektywy o e -podpisach. Stosowanie art. 46 § 1 pkt 4 P.p.s.a. powinno uwzględniać postulat "prowspólnotowej" wykładni prawa krajowego" (M. Pilich, Glosa do postanowienia NSA z dnia 10 września 2008 r., sygn. akt I OZ 673/08, "Gdańskie Studia Prawnicze" 2009, nr 4, poz. 3).

Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego wskazał, że przepisy ustawy - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi nie odnoszą się do kwestii wnoszenia pism w tym postępowaniu za pośrednictwem środków komunikacji elektronicznej. W art. 46 P.p.s.a. określono jakie elementy powinno zawierać pismo strony. W myśl postanowień art. 46 § 1 pkt 4 P.p.s.a. jednym z tych elementów jest podpis strony albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika. Brak jest natomiast regulacji odpowiadających przykładowo rozwiązaniom przewidzianym w ustawie z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U. z 2013 r. poz. 267; dalej: K.p.a.), a w szczególności w art. 63 tej ustawy, w którym określony został sposób wnoszenia podania, w tym także za pomocą środków komunikacji elektronicznej oraz warunki jakie powinno spełniać podanie wnoszone w formie dokumentu elektronicznego, w tym między innymi sposób uwierzytelnienia takiego pisma. Korespondencji elektronicznej w postępowaniu sądowoadministracyjnym poświęcony jest jedynie art. 65 § 3 P.p.s.a., zgodnie z którym pismo może być także doręczone za pośrednictwem telefaksu lub poczty elektronicznej. W takim wypadku dowodem doręczenia jest potwierdzenie transmisji danych. Należy jednak zauważyć, że regulacja ta dotyczy doręczania pism przez sąd, a nie wnoszenia pism do sądu, co jest właśnie przedmiotem tego wniosku.

Prokurator Prokuratury Generalnej wniósł o podjęcie uchwały następującej treści:

"W postępowaniu sądowoadministracyjnym możliwe jest skuteczne wniesienie do sądu pisma opatrzonego bezpiecznym podpisem elektronicznym w rozumieniu art. 3 pkt 2 ustawy z dnia 18 września 2001 r. o podpisie elektronicznym (Dz.U. z 2013 r., poz. 262), w tym także za pośrednictwem organu administracji publicznej, za pomocą środków komunikacji elektronicznej w rozumieniu art. 2 pkt 5 ustawy z dnia 18 lipca 2002 r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną (Dz.U. Nr 144, poz. 1204, ze zm.)."

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie siedmiu sędziów zważył, co następuje:

Wniosek Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego spełnia warunki do podjęcia uchwały, gdyż wskazane w nim przepisy dotyczące bezpiecznego podpisu elektronicznego oraz skuteczności wniesienia do sądu administracyjnego pisma procesowego za pomocą środków komunikacji elektronicznej opatrzonego takim podpisem wywołują rozbieżności w ich stosowaniu w orzecznictwie sądów administracyjnych, w rozumieniu art. 15 § 1 pkt 2 P.p.s.a.

Pojawienie się w obrocie prawnym podpisu elektronicznego spowodowało konieczność nadawania dokumentom w postaci informatycznej takiego samego znaczenia jakie mają dokumenty i dowody w formie pisemnej, w celu ułatwienia zawierania transakcji drogą elektroniczną oraz zagwarantowania bezpieczeństwa obrotu prawnego w sieci. Podstawowe zasady składania i funkcjonowania podpisów elektronicznych określono w Ustawie modelowej o handlu elektronicznym z 1996 r. przygotowanej przez Komisję ds. Międzynarodowego Prawa Handlowego ONZ (UNICITRAL). Kolejnym aktem prawnym UNICITRAL dotyczącym tej problematyki była Ustawa modelowa o podpisach elektronicznych z 2001 r. Regulacje te miały ograniczony zakres zastosowania, gdyż dotyczyły wyłącznie stosunków gospodarczych.

W prawie europejskim ramy prawne dla podpisów elektronicznych określa dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 1999/93/WE z dnia 13 grudnia 1999 r. w sprawie wspólnotowych ram w zakresie podpisów elektronicznych (Dz.Urz. UE 2000 L nr 13, s. 12). Zakres zastosowania tej dyrektywy określa jej artykuł 1, stanowiąc, iż celem niniejszej dyrektywy jest ułatwienie stosowania podpisów elektronicznych oraz przyczynienie się do ich uznania prawnego. Ustanawia ona ramy prawne odnoszące się do podpisów elektronicznych i niektórych usług certyfikacyjnych, w celu zapewnienia właściwego funkcjonowania rynku wewnętrznego. W punkcie 4 preambuły tej dyrektywy wskazuje się, że "podpisów elektronicznych" i usług powiązanych umożliwiających uwierzytelnianie danych wymagają przede wszystkim komunikacja elektroniczna i handel elektroniczny. Z przepisów tych wynika, że głównym i podstawowym celem tej dyrektywy jest ułatwienie stosowania podpisów elektronicznych w stosunkach handlowych, zwłaszcza dla zapewnienia swobodnego przepływu towarów i usług na rynku wewnętrznym. W motywie 7 preambuły rozszerzono zakres zastosowania tej dyrektywy, wskazując, iż rynek wewnętrzny zapewnia swobodny przepływ osób, w wyniku czego obywatele Unii Europejskiej i osoby mające miejsce zamieszkania w Unii Europejskiej muszą coraz częściej wchodzić w kontakt z władzami Państwa Członkowskiego, innego niż to, w którym mają swoje miejsce zamieszkania; dostępność komunikacji elektronicznej mogłaby w tej sytuacji być bardzo użyteczna. Natomiast w punkcie 19 preambuły przyjęto, iż podpisy elektroniczne stosowane będą w sektorze publicznym w administracjach krajowych i wspólnotowych oraz w komunikacji między tymi administracjami, jak też między nimi i obywatelami oraz podmiotami gospodarczymi, np. przy zamówieniach publicznych, podatkach, ubezpieczeniach społecznych, opiece zdrowotnej i wymiarze sprawiedliwości. Zastrzeżono jednak, że określenie obszarów prawa, w których można używać dokumentów elektronicznych i podpisów elektronicznych podlega prawu krajowemu (motyw 21 preambuły).

Zasada równoważności podpisów własnoręcznego i elektronicznego została uregulowana w art. 5 ust. 1 lit. a dyrektywy, który stanowi, iż Państwa Członkowskie zapewnią, że zaawansowane podpisy elektroniczne oparte o kwalifikowany certyfikat i złożone za pomocą bezpiecznego urządzenia służącego do składania podpisu spełniają wymogi prawne podpisu w odniesieniu do danych w formie elektronicznej w ten sam sposób, co podpis odręczny w odniesieniu do danych znajdujących się na papierze. Przepis ten określa jedynie skutki jakie wywołuje podpis elektroniczny, zrównując go z podpisem własnoręcznym, lecz – jak wskazano w motywie 21 preambuły - to państwo członkowskie w prawie krajowym decyduje, w jakim zakresie (w jakich dziedzinach prawa) dokumenty elektroniczne i podpisy elektroniczne są dopuszczalne i skuteczne. Podkreślenia wymaga, że Unia Europejska zapewnia państwom członkowskim dużą autonomię proceduralną. Skoro przepisy dyrektywy 1999/93/WE pozwalają na określenie przez państwo członkowskie obszarów prawa, w których będą używane podpisy elektroniczne, to dyrektywa ta nie ma zastosowania do procedur sądowych w zakresie, w jakim polski ustawodawca nie wprowadził wyraźnych uregulowań pozwalających na stosowanie podpisu elektronicznego w tych procedurach.

Celem dyrektywy 1999/93/WE było zrównanie pod względem prawnym skuteczności podpisu elektronicznego w odniesieniu do danych w formie elektronicznej z podpisem własnoręcznym w odniesieniu do danych w formie tradycyjnej na gruncie stosunków cywilnoprawnych (również dla celów dowodowych w postępowaniu cywilnym), a nie przyznanie, na podstawie samej dyrektywy, obywatelom Unii uprawnienia do skutecznego wnoszenia pism procesowych opatrzonych takim podpisem drogą elektroniczną do sądu państwa członkowskiego, co stanowi czynność o charakterze publicznoprawnym (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 19 czerwca 2013 r., I CZ 59/13, Lex nr 1360186). Gdyby art. 5 ust. 1 lit. a dyrektywy 1999/93/WE miał bezpośrednie zastosowanie w procedurach sądowych w państwach członkowskich, to nie wprowadzono by w prawie Unii Europejskiej takich regulacji jak art. 7 ust. 5 rozporządzenia nr 1896/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia 2006 r. ustanawiającego postępowanie w sprawie europejskiego nakazu zapłaty (Dz. Urz. UE L 399 z dnia 30 grudnia 2006 r., ze zm.), który stanowi, że pozew wnosi się w formie papierowej lub za pomocą innego środka komunikacji, w tym komunikacji elektronicznej, akceptowanego przez państwo członkowskie wydania i dostępnego sądowi wydania (podobną regulację dotyczącą sprzeciwu od europejskiego nakazu zapłaty zawiera art. 16 ust. 4 tego rozporządzenia). Poza tym przykładowo wskazać można, iż w prawie Unii Europejskiej wprowadzono szczególne uregulowania dotyczące składania dokumentów procesowych do Trybunału Sprawiedliwości drogą elektroniczną za pomocą aplikacji informatycznej e-Curia (decyzja Trybunału Sprawiedliwości z dnia 13 września 2011 r. w sprawie składania i doręczania dokumentów procesowych za pośrednictwem aplikacji e-Curia (Dz.U. UE C 289 z 1.10.2011, str. 7-8), co świadczy o tym, że regulacje dyrektywy 1999/93/WE nie mają zastosowania wprost w postępowaniu przed Trybunałem.

Obecnie trwają prace legislacyjne nad projektem rozporządzenia z dnia 4 czerwca 2012 r. Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie identyfikacji elektronicznej i usług zaufania w odniesieniu do transakcji elektronicznych na rynku wewnętrznym, które ma zastąpić dyrektywę 1999/93/WE. Rozporządzenie to ma ustanawiać zasady dotyczące identyfikacji elektronicznej i elektronicznych usług zaufania w odniesieniu do transakcji elektronicznych w celu zapewnienia odpowiedniego funkcjonowania rynku wewnętrznego (artykuł 1), a więc zakres jego zastosowania nie obejmuje wnoszenia pism procesowych w postępowaniu przed sądami państw członkowskich.

Brak regulacji w procedurze sądowodaministracyjnej w zakresie wnoszenia pism procesowych drogą elektroniczną opatrzonych podpisem elektronicznym nie narusza prawa do sądu przewidzianego w art. 47 Karty Praw Podstawowych, gdyż ani ten przepis, ani orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości takich wymogów proceduralnych nie przewidują. W tym zakresie przyjęcie właściwych przepisów proceduralnych, umożliwiających wykonanie prawa do sądu pozostawione jest więc państwom członkowskim, zgodnie z zasadą autonomii proceduralnej (Z. Kmieciak, Postępowanie administracyjne i sądowoadministracyjne a prawo europejskie, Warszawa 2009, s. 24 in., A. Wróbel, Autonomia proceduralna państw członkowskich, zasada efektywności i zasada efektywnej ochrony sądowej w prawie Unii Europejskiej, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 2005, nr 1, s. 35 i n.).

Dyrektywa 1999/93/WE została implementowana do polskiego systemu prawnego ustawą z dnia 18 września 2001 r. o podpisie elektronicznym (Dz.U. z 2013 r., poz. 262). Ustawa ta nie określa obszarów prawa, w których można używać dokumentów elektronicznych i podpisów elektronicznych, o których mowa w art. 21 preambuły dyrektywy 1999/93/WE. Przedmiotem jej regulacji są warunki stosowania podpisu elektronicznego, skutki prawne jego stosowania, zasady świadczenia usług certyfikacyjnych oraz zasady nadzoru nad podmiotami świadczącymi te usługi (art. 1). Ustawą o podpisie elektronicznym (art. 54) wprowadzono zmiany w prawie cywilnym materialnym poprzez nowelizację art. 60 i art. 78 § 2 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 ze zm.). Przepis art. 78 § 2 k.c. otrzymał brzmienie: "Oświadczenie woli złożone w postaci elektronicznej opatrzone bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym przy pomocy ważnego kwalifikowanego certyfikatu jest równoważne z oświadczeniem woli złożonym w formie pisemnej". Podstawowym celem regulacji podpisu elektronicznego w prawie polskim było więc zapewnienie skuteczności tego podpisu w stosunkach cywilnoprawnych.

Zgodnie z art. 3 pkt 2 ustawy o podpisie elektronicznym bezpieczny podpis elektroniczny to podpis elektroniczny, który jest przyporządkowany wyłącznie do osoby składającej ten podpis (lit. a), jest sporządzany za pomocą podlegających wyłącznej kontroli osoby składającej podpis elektroniczny bezpiecznych urządzeń służących do składania podpisu elektronicznego i danych służących do składania podpisu elektronicznego (lit. b), jest powiązany z danymi, do których został dołączony, w taki sposób, że jakakolwiek późniejsza zmiana tych danych jest rozpoznawalna (lit. c). W myśl art. 5 ust. 2 ustawy o podpisie elektronicznym dane w postaci elektronicznej opatrzone bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym przy pomocy ważnego kwalifikowanego certyfikatu są równoważne pod względem skutków prawnych dokumentom opatrzonym podpisami własnoręcznymi, chyba że przepisy odrębne stanowią inaczej. Podpis elektroniczny nie występuje w obrocie prawnym samodzielnie, jest on nierozerwalnie związany z danymi w postaci elektronicznej, do których został dołączony. Przepis art. 5 ust. 2 ustawy o podpisie elektronicznym wprowadza zasadę równoważności podpisów własnoręcznego i elektronicznego (a w konsekwencji również zasadę równoważności dokumentów: elektronicznego i tradycyjnego, sporządzonego w formie papierowej) stanowiąc jednocześnie, że wyjątki od tej zasady mogą być przewidziane w przepisach szczególnych. Naczelny Sąd Administracyjny w postanowieniu z dnia 11 grudnia 2012 r., sygn. akt I OSK 1317/12 oparł się jedynie na wykładni językowej tego przepisu, stwierdzając, że wyjątki od zasady równoważności podpisów muszą być wyraźnie przewidziane w przepisach szczególnych. Z wykładni systemowej zewnętrznej wynika jednak, że nie można uznać tej regulacji za generalnie zrównującą podpis elektroniczny z podpisem własnoręcznym w ramach wszelkich postępowań przed organami administracji publicznej i sądami. Gdyby ustawa o podpisie elektronicznym miała zastosowanie do wszystkich procedur regulujących postępowanie przed polskimi organami administracji i sądami, to niepotrzebne byłyby zmiany w poszczególnych ustawach wprost wprowadzające taką możliwość. Takich zmian jest wiele zarówno w ustawach procesowych (art. 125 § 2 1, art. 126 § 5, art. 505 28 i n. k.p.c., art. 63 § 1 i art. 63 § 3a pkt 1 k.p.a., art. 168 § 1 i § 3a pkt 1 Ordynacji podatkowej), jak i w ustawach regulujących kwestie materialnoprawne z zakresu prawa cywilnego czy administracyjnego (m.in. art. 60 i 78 § 2 k.c., art. 18 ust. 3 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym). Przyjęcie generalnej zasady równoważności i skuteczności podpisu elektronicznego oraz dokumentu elektronicznego opatrzonego takim podpisem, w szczególności w prawie procesowym, czyniłoby zbędnym wprowadzanie odpowiednich regulacji w ustawach szczególnych, skoro składanie pism procesowych w formie elektronicznej podpisanych podpisem elektronicznym byłoby dopuszczalne tylko na podstawie art. 5 ust. 2 ustawy o podpisie elektronicznym.

W ustawie - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi nie ma regulacji, która przewidywałaby możliwość wnoszenia drogą elektroniczną pism procesowych opatrzonych bezpiecznym podpisem elektronicznym. Przepis art. 46 § 1 pkt 4 tej ustawy stanowi, iż każde pismo strony powinno zawierać podpis strony albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika. W literaturze wskazuje się, że podpisem jest znak ręczny określonej osoby, noszący indywidualne i powtarzalne cechy, pozwalające odróżnić go od innych i umożliwiające identyfikację osoby podpisującego oraz zbadanie autentyczności podpisu (H. Knysiak-Molczyk [w:] T. Woś, H. Knysiak-Molczyk, M. Romańska, Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, Warszawa 2011, str. 298). W art. 46 § 1 pkt 4 P.p.s.a. jest więc mowa o podpisie własnoręcznym, z wyjątkiem przypadków niemożności podpisania pisma przez stronę, o których mowa w art. 46 § 4 P.p.s.a. Z treści art. 5 ust. 2 ustawy o podpisie elektronicznym nie można więc wywodzić, iż w postępowaniu przed sądami administracyjnymi dopuszczalne jest wniesienie pisma procesowego drogą elektroniczną opatrzonego bezpiecznym podpisem elektronicznym. Brak w ustawie – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi przepisów dotyczących wnoszenia pism procesowych drogą elektroniczną, stanowi lukę aksjologiczną, co musi zostać odczytane jako regulacja negatywna (podobne stanowisko w odniesieniu do procedury karnej wyraził Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 26 marca 2009 r., I KZP 39/08, OSNKW 2009, nr 5, poz. 36).

Zgodnie z art. 176 ust. 2 Konstytucji RP ustrój i właściwość sądów oraz postępowanie przed sądami określają ustawy. Ustawy regulujące postępowanie przed sądami mają charakter szczególny, gdyż zawarte w nich uregulowania stanowią dla obywateli gwarancję prawa do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji). Ustawy procesowe powinny regulować procedurę sądową w całości, aby ułatwić stronom postępowania dochodzenie swych praw. W wyroku z dnia 19 lutego 2003 r., P 11/02 (OTK-A 2003/2/12) Trybunał Konstytucyjny wskazał, iż wyjaśniając znaczenie art. 45 ust. 1 Konstytucji, należy również wziąć pod uwagę treść art. 176 ust. 2 Konstytucji. W myśl wskazanego przepisu ustrój i właściwość sądów oraz postępowanie przed sądami określają ustawy. W demokratycznym państwie prawnym regulacja postępowania sądowego musi spełniać wymóg określoności. Oznacza to, że przepisy ustawowe muszą odpowiadać kryteriom minimalnej zrozumiałości i precyzji językowej oraz zapewniać wystarczający stopień związania decyzji organów państwowych. Muszą one być tak zredagowane, aby jednostka mogła przewidzieć konsekwencje swoich postępowań, a także przewidzieć decyzje organów państwowych. Ustawy regulujące postępowanie sądowe muszą w szczególności w sposób precyzyjny normować prawa stron oraz zaskarżanie orzeczeń sądowych. Ustawa, która nie spełnia wymogu określoności w tym zakresie, narusza prawo do sądu zagwarantowane w art. 45 Konstytucji. W wyroku z dnia 16 grudnia 2008 r., P 68/07 (OTK-A 2008/10/180) Trybunał podkreślił, że z art. 176 ust. 2 Konstytucji wynika dyrektywa, aby instytucje odnoszące się do "postępowania sądowego" oraz materii objętej gwarancjami prawa do sądu uregulowane zostały w akcie rangi ustawowej tak zredagowanym, by jednostka mogła przewidzieć konsekwencje swoich postępowań, a także decyzji organów państwowych.

W kontekście tych rozważań podkreślenia wymaga, że przepisy określające warunki formalne pism procesowych są jednymi z podstawowych uregulowań w procedurze sądowej, gdyż niedochowanie tych warunków wiąże się z odrzuceniem (lub zwrotem) pisma i zamknięciem stronie drogi sądowej. Warunki, jakie powinno spełniać pismo procesowe powinny być więc wyczerpująco i ściśle określone w jednej ustawie procesowej, a nie fragmentarycznie uregulowane w odrębnych ustawach. Przyjęcie, że przepis art. 5 ust. 2 ustawy o podpisie elektronicznym wprowadza modyfikację obowiązującej w postępowaniu przed sądami administracyjnymi zasady podpisywania pisma procesowego podpisem własnoręcznym (art. 46 § 1 pkt 4 P.p.s.a.) pozostawałoby więc w sprzeczności z przedstawioną wykładnią art. 176 ust. 2 Konstytucji RP.

Regulacje dotyczące wymiany informacji drogą elektroniczną, w tym dokumentów elektronicznych, pomiędzy podmiotami publicznymi a podmiotami niebędącymi podmiotami publicznymi wprowadzono ustawą z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne (Dz. U. z 2013 r., Nr 235 ze zm.). W art. 2 ust. 1 tej ustawy wymieniono podmioty publiczne, których dotyczy ta ustawa, a w art. 2 ust. 3 wskazano podmioty, do których nie stosuje się przepisów tej ustawy, wśród których początkowo wskazano także sądy administracyjne. Ustawą z dnia 12 lutego 2010 r. o zmianie ustawy o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 40, poz. 230) zmieniono art. 2 ust. 3 ustawy o informatyzacji, włączając od dnia 17 czerwca 2010 r. sądy administracyjne i powszechne w system informatyczny kraju. W przepisach przejściowych ustawy z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne określono obszary prawa, w których można używać dokumentów elektronicznych i podpisów elektronicznych. Przykładowo dokonano nowelizacji art. 63 k.p.a. i dopuszczono możliwość wnoszenia podań w formie dokumentu elektronicznego opatrzonego bezpiecznym podpisem elektronicznym, w rozumieniu ustawy 18 września 2001 r. o podpisie elektronicznym. Ustawą o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne nie dokonano jednak zmian w ustawie – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, czy też w innych ustawach procesowych (kodeksie postępowania cywilnego, kodeksie postępowania karnego), które wprowadzałyby możliwość wnoszenia pism procesowych drogą elektroniczną opatrzonych bezpiecznym podpisem elektronicznym.

Przepis art. 58 ust. 2 ustawy o podpisie elektronicznym stanowi, iż w terminie do dnia 1 maja 2008 r. organy władzy publicznej umożliwią odbiorcom usług certyfikacyjnych wnoszenie podań i wniosków oraz innych czynności w postaci elektronicznej w przypadkach, gdy przepisy prawa wymagają składania ich w określonej formie lub według określonego wzoru. Przepis ten należy odczytywać łącznie z przepisami ustawy z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne. W tym zakresie należy odróżnić działalność administracyjną sądu (w znaczeniu organizacyjno-ustrojowym), a w zasadzie prezesa sądu, który w niektórych przypadkach występuje w roli organu administracji publicznej (np. w sprawach z zakresu dostępu do informacji publicznej), od działalności orzeczniczej sądu. W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego, przepisy ustawy z dnia 17 lutego 2005 r., jak również art. 58 ust. 2 ustawy o podpisie elektronicznym (w którym mowa jest jedynie o wnoszeniu podań i wniosków oraz innych czynności w postaci elektronicznej, a nie opatrzonych podpisem elektronicznym) są adresowane do sądu wykonującego czynności z zakresu administracji sądowej, a nie czynności w postępowaniu sądowym. Obowiązki wynikające z tych przepisów sądy administracyjne realizują między innymi, umożliwiając składanie dokumentów elektronicznych poprzez informatyczne nośniki danych lub bezpośrednio na elektroniczne skrzynki podawcze każdego z sądów zlokalizowane na elektronicznej platformie usług administracji publicznej (ePUAP), m. in. w sprawach dotyczących udostępnienia informacji publicznych, w postępowaniach uproszczonych w sprawie skarg i wniosków oraz w postępowaniach uproszczonych w sprawie wydawania zaświadczeń. Jak podkreślił Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 23 maja 2012 r., III CZP 9/12 (OSNC 2012, nr 11, poz. 128) ustawa z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne jest źródłem prawa administracyjnego, w związku z czym nie może bezpośrednio modyfikować sposobu działania władzy sądowniczej oraz stanowić podstawy informatyzacji postępowań w sprawach cywilnych i karnych.

Przedstawione rozważania prowadzą do wniosku, że w obowiązującym stanie prawnym nie można przyjąć, że pismo procesowe sporządzone w formie elektronicznej, opatrzone bezpiecznym podpisem elektronicznym spełnia warunek formalny pisma procesowego, o którym mowa w art. 46 § 1 pkt 4 P.p.s.a. W orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego przyjmuje się jednolicie, że pismo takie – po jego wydrukowaniu – jest dotknięte brakiem formalnym, który może być uzupełniony przez autora pisma poprzez złożenie podpisu własnoręcznego na jego wydruku (przykładowo postanowienia NSA: z dnia 18 grudnia 2013 r., I OZ 1188-1191/13, z dnia 22 października 2013 r., II OZ 890/13, z dnia 17 października 2013 r., I OSK 2391/13, z dnia 1 sierpnia 2013 r., II OZ 327/13, z dnia 22 sierpnia 2012 r., II OPP 11/12, z dnia 3 sierpnia 2012 r., II OZ 657/12, z dnia 25 lipca 2012 r., I OSK 1640/12, z dnia 19 czerwca 2012 r., I OSK 1366/12, z dnia 13 kwietnia 2012 r., I OZ 228-229/12, z dnia 21 grudnia 2011 r., II FZ 447/11, z dnia 17 marca 2011 r., I OSK 380/11, z dnia 10 września 2008 r., I OZ 673/08, z dnia 4 lipca 2008 r., I OPP 25/08). Podobne stanowisko - na gruncie przepisów kodeksu postępowania cywilnego -wyraził Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały z dnia 23 maja 2012 r., III CZP 9/12 (OSNC 2012, nr 11, poz. 128), stwierdzając, że wydruk niedopuszczalnego środka odwoławczego wniesionego drogą elektroniczną może być potraktowany jako środek odwoławczy niewniesiony tą drogą, jeżeli usunięty zostanie brak podpisu (art. 130 § 1 w związku z art. 126 § 1 pkt 4 k.p.c.) oraz w postanowieniu z dnia 19 czerwca 2013 r., I CZ 59/13 (Lex nr 1360186).

Umożliwienie stronom dokonywania czynności procesowych drogą elektroniczną i opatrywania pism procesowych podpisem elektronicznym wymaga przyjęcia szczegółowych regulacji określających m.in. sposób wnoszenia skargi, w tym za pośrednictwem organów administracji, potwierdzenia wpływu pisma do sądu, daty wniesienia pisma, wnoszenia odpisów pism i załączników oraz wprowadzenia w sądach odpowiedniej infrastruktury technicznej. W przypadku postępowania sądowoadministracyjnego oznacza to, że muszą istnieć przede wszystkim ustawowe podstawy do wprowadzenia systemu teleinformatycznego, który zapewniałby możliwość realizacji sądowej procedury przy użyciu techniki informatycznej. Ponadto, wspomniany system musi istnieć w sensie fizycznym, bowiem w przypadku jego braku nie jest w ogóle możliwe posługiwanie się dokumentem elektronicznym, a tym bardziej dokumentem opatrzonym bezpiecznym podpisem elektronicznym. Szczególnie, że – jak wspomniano – elektroniczna procedura nie ogranicza się tylko do przyjmowania pism elektronicznych przez sądy, ale polega przede wszystkim na zarządzaniu dokumentami elektronicznymi. Elektroniczna procedura sądowoadministracyjna, w ujęciu zarówno powoływanej dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 1999/93/WE z dnia 13 grudnia 1999 r., jak i przywołanych ustaw krajowych, musi zatem spełniać przedstawione warunki prawne w zakresie przyjmowania, przetwarzania i przesyłania dokumentów elektronicznych.

W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego, nie jest obecnie dopuszczalna sytuacja, w której pismo (dokument elektroniczny) opatrzone bezpiecznym podpisem elektronicznym zostanie skierowane do sądu drogą elektroniczną (np. na adres e -mail), następnie będzie weryfikowane w zakresie poprawności złożonego podpisu elektronicznego i spójności danych w nim opatrzonych, drukowane i włączane do papierowych akt sądowych. Tak przetworzony dokument nie będzie już dokumentem elektronicznym, lecz "papierowym", a tych nie można – jak wykazano – podpisać elektronicznie. Wymóg podpisu tradycyjnego w tym zakresie jest zatem nie tylko pożądany, ale przede wszystkim konieczny.

Słusznie zatem ustawodawca, stanowiąc w art. 5 ust. 2 ustawy o podpisie elektronicznym, o równoważnych skutkach prawnych dokumentów elektronicznych opatrzonych bezpiecznym podpisem elektronicznym, zastrzegł, iż z przepisów szczególnych mogą w tym zakresie wynikać inne rozwiązania. Mówiąc najkrócej, z elektroniczną procedurą w sensie prawnym, będziemy mieli do czynienia dopiero wówczas, gdy zostaną wprowadzone aktami odpowiedniej rangi, regulacje prawne pozwalające, zarówno nadawcy, jak i odbiorcy, na dokonywanie czynności procesowych na tym samym poziomie technologicznym.

W dniu 10 stycznia 2014 r. uchwalona została ustawa o zmianie ustawy o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2014 r., poz. 183). W art. 4 tej ustawy wprowadzono zmiany w ustawie – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi dotyczące informatyzacji postępowania sądowoadministracyjnego. Dodano m.in. art. 46 § 2a P.p.s.a., który stanowi: "Gdy pismo strony jest wnoszone w formie dokumentu elektronicznego, powinno ponadto zawierać adres elektroniczny oraz zostać podpisane przez stronę albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym przy pomocy ważnego kwalifikowanego certyfikatu, podpisem potwierdzonym profilem zaufanym ePUAP lub przez zastosowanie innych mechanizmów, o których mowa w art. 20a ust. 2 ustawy z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne, jeżeli takie mechanizmy zostały wprowadzone przez sąd administracyjny" (art. 4 pkt 5 ustawy). Wprowadzone zmiany w postępowaniu sądowoadministracyjnym wejdą w życie po upływie 36 miesięcy od dnia ogłoszenia ustawy, a więc od dnia 11 lutego 2017 r.

Podpis elektroniczny, w tym bezpieczny podpis elektroniczny, jest zawsze integralną częścią dokumentu elektronicznego. Możliwość skutecznego posługiwania się takim podpisem w pismach procesowych sporządzonych w formie elektronicznej (stanowiących zbiór danych w postaci elektronicznej) jest więc uzależniona od prawnej możliwości składania do sądu pism w tej formie, co musi być wyraźnie uregulowane w przepisach ustawy procesowej. Obecnie - z uwagi na treść art. 46 P.p.s.a. i brak w tej ustawie przepisów szczególnych dopuszczających wniesienie pisma procesowego za pomocą środków komunikacji elektronicznej, opatrzonego bezpiecznym podpisem elektronicznym - nie jest dopuszczalne wniesienie takiego pisma do sądu administracyjnego aż do dnia wejścia w życie art. 4 ustawy z dnia 10 stycznia 2014 r. o zmianie ustawy o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne oraz niektórych innych ustaw.

W konsekwencji, wyjaśniając przedstawione zagadnienie prawne, należy udzielić odpowiedzi, że w aktualnym stanie prawnym w postępowaniu sądowoadministracyjnym – z uwagi na treść art. 46 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm.) - nie jest dopuszczalne wniesienie do sądu pisma opatrzonego bezpiecznym podpisem elektronicznym w rozumieniu art. 3 pkt 2 ustawy z dnia 18 września 2001 r. o podpisie elektronicznym (Dz.U. z 2013 r., poz. 262), w tym także za pośrednictwem organu administracji publicznej, za pomocą środków komunikacji elektronicznej.

W tym stanie rzeczy Naczelny Sąd Administracyjny, na podstawie art. 15 § 1 pkt 2 P.p.s.a., podjął uchwałę jak w sentencji.