Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Dnia 12 czerwca 2013 roku Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Marzenna Glabas Sędziowie Sędzia WSA Hanna Raszkowska Sędzia WSA Beata Jezielska (spr.) Protokolant Specjalista Małgorzata Krajewska po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 4 czerwca 2013 roku sprawy ze skargi J. P. na decyzję Samorządowe Kolegium Odwoławczego z dnia "[...]", Nr "[...]" w przedmiocie wydania prawa jazdy I. uchyla zaskarżoną decyzję oraz utrzymaną nią w mocy decyzję organu pierwszej instancji; II. zasądza od Samorządowego Kolegium Odwoławczego na rzecz skarżącego kwotę 200 zł (dwieście złotych), tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego; III. orzeka, że zaskarżona decyzja nie podlega wykonaniu.

Decyzją z dnia "[...]" Starosta O odmówił wydania J P prawa jazdy kategorii B. W uzasadnieniu podniesiono, iż w dniu 23 stycznia 2013r. skarżący – zwracając dokument prawa jazdy w związku z orzeczonym sądownie zakazem prowadzenia pojazdów mechanicznych kategorii A rowerów i motorowerów - wniósł jednocześnie o wydanie prawa jazdy kategorii B. Organ I instancji wskazał, iż z art. 12 ust. 2 pkt 1 ustawy o kierujących pojazdami wyraźnie wynika, że osobie ubiegającej się o wydanie prawa jazdy kategorii B nie może być wydane prawo jazdy w okresie obowiązywania zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych obejmującego uprawnienie w zakresie prawa jazdy kategorii A. Ustawa o kierujących pojazdami nie zawęża jednocześnie stosowania przytoczonego przepisu do osób ubiegających się o wydanie prawa jazdy po raz pierwszy. W konsekwencji, w warunkach niniejszej sprawy istnieją negatywne przesłanki wydania skarżącemu prawa jazdy kategorii B.

W odwołaniu od przedmiotowej decyzji skarżący stwierdził, iż jest ona bezpodstawna i niezgodna z obowiązującymi przepisami prawa. Podał, iż nie z jego winy sprawa przeciągnęła się w czasie, a prawo jazdy jest mu bardzo potrzebne ze względów osobistych.

Decyzją z dnia "[...]" Samorządowe Kolegium Odwoławcze w E. utrzymało w mocy zaskarżoną decyzję organu I instancji. W uzasadnieniu podniesiono, iż wyrokiem z dnia 18 października 2012r. (sygn. akt "[...]") Sąd Rejonowy w O. orzekł wobec skarżącego środek karny w postaci zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych w zakresie kategorii A na okres jednego roku. Wyrok ten uprawomocnił się w dniu 26 października 2012r. Postanowieniem Sądu Rejonowego w O. z dnia 16 listopada 2012r. rozstrzygnięto wątpliwość co do wykonania wyroku ustalając, iż orzeczony wobec skarżącego środek karny biegnie od dnia zwrotu dokumentu uprawniającego do kierowania pojazdami kategorii A do Wydziału Komunikacji Starostwa Powiatowego w O. i zobowiązano jednocześnie skarżącego do zwrotu przedmiotowego dokumentu. Dokument prawa jazdy został zwrócony przez skarżącego w dniu 23 stycznia 2013r., a zatem od tego też dnia rozpoczął swój bieg środek karny. W tym też dniu skarżący zwrócił się do organu I instancji z wnioskiem o wydanie prawa jazdy kategorii B. Organ odwoławczy stwierdził, iż w stanie faktycznym niniejszej sprawy skarżącemu nie może być wydane prawo jazdy kategorii B. Wskazał, iż z przepisów art. 12 ust. 1 pkt 2 w związku z ust. 2 pkt 1 ustawy o kierujących pojazdami, stanowiących podstawę materialnoprawną rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie, wynika, że ustawodawca zakazał wydania prawa jazdy kategorii B osobie, która ma orzeczony zakaz prowadzenia pojazdów w zakresie kategorii A - w okresie obowiązywania tego zakazu. Zauważył również, iż przepisy te są nie tylko obowiązujące, ale i nie pozostawiają organowi wyboru rozstrzygnięcia w sytuacji odpowiadającej opisanej w tych przepisach. Na rozstrzygnięcie nie mają tym samym wpływu żadne inne okoliczności, poza wskazanymi w przepisach.

Na powyższą decyzję skargę wniósł J. P. Zarzucił organom naruszenie przepisów postępowania poprzez złamanie zasady praworządności i wydanie decyzji wbrew jego słusznemu interesowi, gdyż pomimo posiadania przez niego uprawnienia do prowadzenia pojazdów kategorii B organ uniemożliwia mu korzystanie z tego uprawnienia poprzez odmowę wydania prawa jazdy tej kategorii oraz naruszenie przepisów prawa materialnego poprzez zastosowanie wobec osoby posiadającej uprawnienie do kierowania pojazdami kategorii B art. 12 ust. 1 pkt 2 w związku z ust. 2 pkt 1 ustawy o kierujących pojazdami sprzecznie z funkcjonalną wykładnią tych przepisów wskazującą, iż dotyczą one osób ubiegających się o wydanie prawa jazdy w czasie trwania zakazu, tj. występujących o uprawnienie, którego nie posiadały lub które utraciły. Skarżący podniósł, iż wykładnia zastosowanych przepisów ustawy o kierujących pojazdami została dokonana wbrew celowi i funkcji przedmiotowej instytucji oraz intencjom ustawodawcy, bowiem przedmiotowa instytucja dotyczy tylko i wyłącznie osób, które nie mając uprawnień kategorii B - w czasie obowiązywania zakazu prowadzenia pojazdów kategorii A - ubiegają się o wydanie tych uprawnień. W jego ocenie instytucja ta zapobiega bowiem temu by skazani, wobec których orzeczono zakaz prowadzenia pojazdów określonych kategorii, np. A, nie uzyskiwali nowych uprawnień pozwalających im na poruszanie się pojazdami mechanicznymi omijając w ten sposób część konsekwencji związanych z orzeczeniem wobec nich tego środka karnego. Natomiast sytuacja skarżącego jest inna, gdyż Sąd Rejonowy w O. orzekł wobec niego środek karny w postaci zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych wyłącznie kategorii A, pozostawiając mu uprawnienia do prowadzenia pojazdów mechanicznych kategorii B. Odmowa wydania w tym okolicznościach prawa jazdy kategorii B prowadzi zatem do rażąco krzywdzącej dla niego sytuacji, bowiem wbrew orzeczeniu Sądu pozbawia go możliwości prowadzenia pojazdów tej kategorii.

W odpowiedzi na skargę organ odwoławczy wniósł o jej oddalenie, podtrzymując argumenty zawarte w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji. Odnosząc się do zarzutów skargi wskazano, iż obowiązujące aktualnie przepisy regulujące sprawy związane z uprawnieniami do kierowania pojazdami, tj. ustawa o kierujących pojazdami oraz rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 31 lipca 2012r. w sprawie wydawania dokumentów stwierdzających uprawnienia do kierowania pojazdami przewidują instytucję "wymiany" prawa jazdy jedynie w odniesieniu do dokumentów wydanych poza granicami kraju oraz niezgodnych z nowym wzorem prawa jazdy. W odniesieniu do pozostałych sytuacji ustawodawca konsekwentnie używa pojęcia "wydanie" prawa jazdy (lub wtórnika tego dokumentu - w przypadkach, które w ocenie organu odwoławczego nie mają zastosowania w niniejszej sprawie). W konsekwencji uznał, iż w warunkach niniejszej sprawy przyjąć należy, że zastosowanie w niej mają przepisy regulujące instytucję wydawania prawa jazdy, określone w art. 12 ustawy o kierujących pojazdami, które jego zdaniem nie dotyczą wyłącznie osób ubiegających się po raz pierwszy o wydanie uprawnień do kierowania pojazdami. Skoro ustawodawca zdecydował, że osoba pozbawiona uprawnień w zakresie kategorii A nie może ubiegać się o uprawnienia w zakresie kategorii B, to podobnie osoba posiadająca uprawnienia w ramach kategorii B nie może z nich korzystać będąc osobą pozbawioną uprawnień w ramach kategorii A. Odmienne twierdzenie jest natomiast nieuprawnione. W odniesieniu do kwestii związanej z negatywnym wpływem nowych uregulowań - ustawy o kierujących pojazdami na sytuację skarżącego organ odwoławczy wskazał, iż skarżący jako zobowiązany sądownie do zwrotu prawa jazdy, zamiast zwrócić ten dokument bezpośrednio po uprawomocnieniu się wyroku, zwrócił go dopiero w dniu 23 stycznia 2013 r., a tym samym sam spowodował, że w niniejszej sprawie znalazły zastosowanie przepisy ustawy o kierujących pojazdami.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie zważył, co następuje:

Na wstępie wskazać należy, iż w świetle art. 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002r. – Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269 ze zm.) sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej pod względem zgodności z prawem. Dokonując tej kontroli sądy administracyjne badają, czy organy administracyjne ustaliły stan faktyczny zgodnie z obowiązującymi przepisami, a następnie, czy do tak ustalonego stanu faktycznego właściwie zastosowały odpowiednie przepisy prawa materialnego oraz czy dokonały ich prawidłowej wykładni.

Skarga zasługuje na uwzględnienie.

W niniejszej sprawie stan faktyczny nie jest sporny. Z materiału dowodowego zgromadzonego przez organy administracji publicznej wynika, że wyrokiem z dnia 18 października 2012r. (sygn. akt "[...]") Sąd Rejonowy w O. orzekł wobec skarżącego środek karny w postaci zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych kategorii A rowerów i motorowerów na okres 1 roku. W związku z tym decyzją z dnia "[...]" nr "[...]" Starosta O. cofnął skarżącemu uprawnienia do kierowania pojazdami kategorii A. Jednocześnie zwracając w dniu 23 stycznia 2013r. dokument prawa jazdy, potwierdzający uprawienia do kierowania pojazdami mechanicznymi zarówno kategorii A, jak i kategorii B, skarżący wystąpił o wydanie prawa jazdy kategorii B. Zaskarżoną decyzją odmówiono J. P. wydania prawa jazdy kategorii B, powołując się na art. 12 ust. 1 pkt 2 i ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami (Dz.U. Nr 30, poz. 151 ze zm.), zwanej dalej ustawą o kierujących pojazdami.

Podnieść należy, iż zgodnie z art. 12 ust. 1 pkt 2 ustawy o kierujących pojazdami prawo jazdy nie może być wydane osobie w stosunku do której został orzeczony prawomocnym wyrokiem sądu zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych - w okresie i zakresie obowiązywania tego zakazu. Stosownie do art. 12 ust. 2 pkt 1 powołanej ustawy przytoczony przepis stosuje się także wobec osoby ubiegającej się o wydanie prawa jazdy kategorii B1 lub B - w okresie obowiązywania zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych obejmującego uprawnienie w zakresie prawa jazdy kategorii AM, A1, A2 lub A. Organy orzekające w niniejszej sprawie uznały, iż przepis ten ma zastosowanie zarówno w odniesieniu do osób ubiegających się o prawo jazdy po raz pierwszy, jak i osób już takie uprawnienie posiadających. Wskazano przy tym, iż przepisy te mają charakter bezwzględny i nie pozostawiający wyboru organom co do treści rozstrzygnięcia, a żaden z przepisów ustawy nie zawęża jego stosowania tylko w odniesieniu do osób ubiegających się o wydanie prawa jazdy po raz pierwszy. Z takim stanowiskiem nie można się zgodzić. Zauważyć należy, iż ustawa o kierujących pojazdami (w tym art. 12) weszła w życie z dniem 19 stycznia 2013r., zastępując uchylone tą ustawą stosowne przepisy ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym (Dz. U. z 2012 r., poz. 1137 ze zm.), zwanej dalej ustawą – Prawo o ruchu drogowym. Przy czym wskazać należy, iż przepisy ustawy o kierujących pojazdami nie zawierają przepisów przejściowych, które odnosiłyby się do sytuacji osób, które nabyły uprawnienia do kierowania pojazdami określonych kategorii pod rządami poprzednich regulacji prawnych oraz wobec których zakaz prowadzenia pojazdów orzeczony został jeszcze pod rządami ustawy – Prawo o ruchu drogowym, a okres na jaki został orzeczony przedmiotowy środek karny rozpoczął bieg już pod rządami ustawy o kierujących pojazdami. Wobec braku przepisów przejściowych przyjąć należy, iż do sytuacji tych osób (do których należy również skarżący) zastosowanie mają nowe regulacje. W przepisach ustawy o kierujących pojazdami ustawodawca określił, iż prawo jazdy nie może być wydane osobie w stosunku do której orzeczony został prawomocnym wyrokiem sądu zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych w okresie obowiązywania tego zakazu (art. 12 ust. 1 pkt 2), a także osobie ubiegającej się o wydanie prawa jazdy kategorii B1 lub B w okresie obowiązywania zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych obejmującego uprawnienie w zakresie prawa jazdy kategorii AM, A1, A2 lub A (art. 12 ust. 2 pkt 1). W ocenie składu orzekającego w niniejszej sprawie przepisy te nie mają jednak zastosowanie do osób już posiadających uprawnienia do kierowania pojazdami kategorii B. Nie można bowiem przyjąć, że w wyniku wprowadzonych zmian, niezależnie od pozostałych regulacji prawnych odnoszących się do poruszanych kwestii, ustawodawca pozbawił wskazane osoby możliwości korzystania z uprawnień nabytych jeszcze pod rządami poprzednich regulacji prawnych, których to wraz wejściem w życie ustawy o kierujących pojazdami osoby te formalnie nie utraciły.

Należy przy tym podnieść, iż dokonując interpretacji powołanych przepisów nowej ustawy należy mieć na względzie całość regulacji, a nie tylko poszczególne jej zapisy. Przy czym z faktu, iż ustawodawca wyraźnie nie określił, iż przepisu art. 12 nie stosuje się do osób już posiadających uprawnienia do kierowania pojazdami nie można wywodzić, iż ustawodawca nie stosuje rozróżnienia odnośnie wymogów, jakie musi spełnić osoba ubiegająca się o prawo jazdy, których wcześniej nie posiadała lub które utraciła, od wymogów określonych dla osób uprawnienia takie posiadających. Należy bowiem wskazać, iż zgodnie z art. 103 ust. 3 ustawy o kierujących pojazdami, starosta wydaje decyzję administracyjną o przywróceniu uprawnień do kierowania pojazdami po ustaniu przyczyn, które spowodowały jego cofnięcie, oraz po uiszczeniu opłaty ewidencyjnej. Jednakże stosownie do art. 103 ust. 4 powołanej ustawy, przytoczonego przepisu nie stosuje się w przypadkach, o których mowa w ust. 1 pkt 2 i 3 (gdy podstawą cofnięcia uprawnienia do kierowania pojazdami było ponowne przekroczenia liczby 24 punktów otrzymanych za naruszenie przepisów ruchu drogowego w okresie 5 lat od dnia wydania skierowania na kurs reedukacyjny, o którym mowa w art. 99 ust. 1 pkt 4 lit. a) oraz popełnienie w okresie próbnym trzech wykroczeń przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji lub jednego przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji). W tych przypadkach, zgodnie z art. 104 ustawy o kierujących pojazdami, osoba, w stosunku do której została wydana decyzja o cofnięciu uprawnienia do kierowania pojazdami może uzyskać uprawnienie do kierowania pojazdami po ponownym spełnieniu wszystkich wymagań stawianych osobom po raz pierwszy ubiegającym się o uprawnienie do kierowania pojazdem. Zatem ustawodawca rozróżnia wymagania określone w stosunku do osób ubiegających się o prawo jazdy po raz pierwszy, od osób które takie uprawnienie już posiadają. Ponadto skoro z art. 104 a contrario wynika, iż wymogi określone dla osób po raz pierwszy ubiegających się o uprawnienie do kierowania pojazdami nie mają zastosowania do osób, którym uprawnienia do kierowania pojazdami zostały cofnięte w związku z orzeczeniem zakazu ich prowadzenia przez sąd karny, to tym bardziej nie mają zastosowania do tych osób - w zakresie uprawnień, które nie zostały im cofnięte.

Wskazać także należy, iż w świetle art. 42 ustawy z dnia 6 czerwca 1997r. – Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553 ze zm.), orzeczony przez sąd jako środek karny zakaz prowadzenia pojazdów może obejmować zakaz prowadzenia pojazdów określonego rodzaju, wszelkich pojazdów lub wszelkich pojazdów mechanicznych. To sąd zatem, zależnie od okoliczności konkretnej sprawy, decyduje o zakresie orzeczonego zakazu prowadzenia pojazdów. Zgodnie też z art. 182 § 1 zd. 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny wykonawczy (Dz. U. Nr 90, poz. 557 ze zm.), zwanej dalej w skrócie kkw, w razie orzeczenia zakazu prowadzenia pojazdów, sąd przesyła odpis wyroku odpowiedniemu organowi administracji rządowej lub samorządu terytorialnego właściwemu dla miejsca zamieszkania skazanego. Stosownie zaś do art. 182 § 2 kkw, organ, do którego przesłano orzeczenie zawierające zakaz prowadzenia pojazdów, zobowiązany jest cofnąć uprawnienia do ich prowadzenia w orzeczonym zakresie oraz nie może wydać tych uprawnień w okresie obowiązywania zakazu. Z przytoczonym przepisem art. 182 § 2 kkw koresponduje obecnie art. 103 ust. 1 pkt 4 ustawy o kierujących pojazdami, w świetle których starosta wydaje decyzję administracyjną o cofnięciu uprawnienia do kierowania pojazdami w przypadku orzeczenia zakazu prowadzenia pojazdów. Z przytoczonych przepisów wynika zatem, że to sąd karny – a nie organ administracji – orzeka o zakazie prowadzenia pojazdów, ustalając jednocześnie jakiego rodzaju pojazdów zakaz dotyczy i dopiero to orzeczenie sądu karnego stanowi podstawę do cofnięcia uprawnień do ich prowadzenia w orzeczonym zakresie przez właściwy organ. Zatem organ administracji nie może rozszerzać zakazu orzeczonego przez sąd karny na uprawnienia do kierowania pojazdami w zakresie szerszym niż to orzeczono w wyroku sądu karnego. Dodatkowo należy wskazać, iż prawo jazdy kategorii B nie jest tego rodzaju kategorią, której uzyskanie zależne jest od posiadania prawa jazdy kategorii A. Stąd też cofnięcie uprawnień do kierowania pojazdami kategorii A nie ma wpływu posiadanie prawa jazdy kategorii B.

W związku z tym stwierdzić należy, iż organy administracji publicznej dokonały wykładni rozszerzającej art. 12 ust. 1 pkt 2 w związku z ust. 2 pkt 1 ustawy o kierujących pojazdami i de facto – poprzez odmowę wydania prawa jazdy - pozbawiły skarżącego uprawnienia do prowadzenia pojazdów, nie objętych zakazem orzeczonym przez sąd karny. Zatem uznać należy, iż organy administracji publicznej zmodyfikowały zakres orzeczonego przez sąd zakazu prowadzenia pojazdów, wkraczając tym samym w kompetencje sądu karnego.

Należy przy tym wskazać, iż skarżący nie może ponosić ujemnych konsekwencji faktu, iż dokument prawa jazdy stwierdza zbiorczo uprawnienia do kierowania pojazdami różnych kategorii. Wykonując zatem wyrok sądu karnego musiał zwrócić posiadany dokument prawa jazdy, mimo iż zgodnie z postanowieniem Sądu Rejonowego w O. z dnia 16 listopada 2012r. został zobowiązany jedynie do zwrotu dokumentu uprawniającego do kierowania pojazdami kategorii "A".

W świetle powyższego stwierdzić należy, iż zaskarżona decyzja wydana została z naruszeniem prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy, co uzasadniało uchylenie zarówno zaskarżonej decyzji, jak i poprzedzającej ją decyzji organu I instancji. Rozpoznając sprawę ponownie organ I instancji uwzględni zatem powyższe wskazania Sądu co do prawidłowej wykładni i zastosowania przedmiotowych przepisów.

Mając na uwadze powyższe Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie, na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. a) ustawy z dnia 30 sierpnia 2002r. – Prawo postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm.), zwanej dalej w skrócie ppsa, uchylił zarówno zaskarżoną decyzję, jak i utrzymaną nią w mocy decyzję organu I instancji. O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 200 w związku z art. 205 § 2 ppsa. Rozstrzygnięcie w kwestii wykonalności zaskarżonej decyzji podjęte zostało stosownie do art. 152 ppsa.