Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia NSA Marek Zalewski (sprawozdawca), Sędziowie Sędzia NSA Jerzy Marcinowski, Sędzia NSA Maria Wieczorek, Protokolant Asystent sędziego Małgorzata Syta, po rozpoznaniu w Wydziale III na rozprawie w dniu 15 listopada 2007 r. sprawy ze skargi B. P. na decyzję Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego z dnia [...] czerwca 2007 r. nr [...] w przedmiocie choroby zawodowej 1) oddala skargę; 2) przyznaje adwokatowi M.S. wynagrodzenie w kwocie 292,80 (dwieście dziewięćdziesiąt dwa 80/100) złotych tytułem nieopłaconej pomocy prawnej świadczonej z urzędu, które wypłacić z funduszu Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie.

Decyzją z dnia [...] czerwca 2007 r. znak [...], wydaną na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 kodeksu postępowania administracyjnego w związku z art. 37 ustawy z dnia 14 marca 1985 r. (tekst jednolity: Dz. U. z 2006 r. Nr 122, poz. 851), § 10 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 lipca 2002 r. w sprawie wykazu chorób zawodowych, szczegółowych zasad postępowania w sprawach zgłaszania podejrzenia, rozpoznawania i stwierdzania chorób zawodowych oraz podmiotów właściwych w tych sprawach (Dz. U. Nr 132, poz. 1115), po rozpatrzeniu odwołania B.P. z dnia [...] marca 2005 r. od decyzji Nr [...] znak: [...] Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego o braku podstaw do stwierdzenia u niej choroby zawodowej narządu głosu, Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny utrzymał zaskarżoną decyzję w mocy.

W uzasadnieniu organ odwoławczy wskazał, że przeprowadzone dochodzenie postępowanie wyjaśniające potwierdziło narażenie skarżącej na nadmiemy wysiłek głosowy, jednak Poradnia Chorób Zawodowych WOMP, a więc jednostka opieki zdrowotnej upoważniona w świetle obowiązujących przepisów do rozpoznawania chorób zawodowych choroby zawodowej narządu głosu u niej nie rozpoznała. Na podstawie dochodzenia epidemiologicznego, wykonanych badań laryngologicznych, dokumentacji z: Poradni Laryngologicznej w P., Przychodni Konsultacyjnej w L., Poradni Otolaryngologicznej w Ś., Poradni Foniatrycznej i innych zaświadczeń lekarskich rozpoznano u skarżącej "przewlekły prosty nieżyt krtani" tj. schorzenie, które nie odpowiada definicji choroby zawodowej zawartej w § 1 ust. 1 rozporządzenia, nie ma bowiem związku przyczynowego z warunkami pracy (nie zostało spowodowane nadmiernym wysiłkiem głosowym) i nie jest wymienione w wykazie chorób zawodowych stanowiącym załącznik do rozporządzenia. Przyczyną przewlekłego prostego nieżytu gardła i krtani są zakażenia bakteryjne lub wirusowe, a nie nadmiemy wysiłek głosowy.

Choroby zawodowej narządu głosu u skarżącej nie rozpoznał również Instytut Medycyny Pracy upoważniony do przeprowadzenia ponownych badań lekarskich pracowników, którzy nie zgadzają się z treścią orzeczenia lekarskiego o braku podstaw do rozpoznania choroby zawodowej. Instytut Medycyny Pracy na podstawie zgromadzonej dokumentacji medycznej oraz przeprowadzonych badań laryngologicznych, foniatrycznych i laryngovideostroboskopowych potwierdził rozpoznanie ustalone w WOMP. Nie wykryto natomiast u skarżącej zmian chorobowych, które mogłyby być spowodowane nadmiernym wysiłkiem głosowym.

Zgodnie z przepisem § 7 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 18 listopada 1983 r. w sprawie chorób zawodowych (Dz. U. nr 65 poz. 294 ze zm.), rozporządzenia, jednostkami organizacyjnymi właściwymi do rozpoznawania chorób zawodowych są poradnie chorób zawodowych, kliniki chorób zawodowych, oddziały chorób zawodowych wchodzące w skład odpowiednich zakładów opieki zdrowotnej, akademii medycznych lub instytutów naukowo - badawczych. Pozostałe jednostki organizacyjne opieki zdrowotnej i lekarze w nich zatrudnieni oraz lekarze (bez względu na stopień naukowy), którzy przy wykonywaniu zawodu poza zakładami publicznej opieki zdrowotnej powzięli podejrzenie o chorobę zawodową są zobowiązani skierować pracownika zgodnie z § 7 rozporządzenia do zakładu opieki zdrowotnej właściwego do rozpoznawania chorób zawodowych, dołączając do skierowania posiadaną dokumentację lekarską. Tymczasem żadna jednostka opieki zdrowotnej, w której leczyła się skarżąca, ani też żaden lekarz prowadzący prywatną praktykę lekarską, na których wyniki badań odwołująca się powołuje się w swoich licznych pismach, nie zgłosił podejrzenia u niej choroby zawodowej narządu głosu.

Na podstawie: dodatkowego dochodzenia postępowania wyjaśniającego i opracowanych w 2003 r. kart oceny narażenia zawodowego, uzupełnionej w październiku i listopadzie 2003 r. charakterystyki stanowiska pracy zawodowej skarżącej z 2001 r. nadesłanej przez dyrektora Szkoły Podstawowej w P., w której pracowała, odpisu programu nauczania fizyki i charakterystyki własnego stanowiska pracy nadesłanych w grudniu 2003 r. przez skarżącą:

1. potwierdzono jej narażenie na nadmierny wysiłek głosowy,

2. nie znaleziono jednak uzasadnienia do uznania kontaktu w latach [...] z odczynnikami chemicznym służącymi w Szkole Podstawowej do pokazowych reakcji chemicznych na lekcjach chemii za narażenie zawodowe, które mogło spowodować uszkodzenie stanu zdrowia demonstratora (nauczyciela chemii), a tym samym nie było podstaw do skierowania jej na ponowne badania lekarskie.

Dowody powyższe wraz z różnymi zaświadczeniami lekarskimi przesłane zostały do Poradni Chorób Zawodowych WOMP celem ewentualnej korekty rozpoznania wydanego we wcześniejszym orzeczeniu lekarskim. Poradnia Chorób Zawodowych WOMP po zapoznaniu się z tymi materiałami, podtrzymała w mocy swoje orzeczenie lekarskie o braku podstaw do rozpoznania u skarżącej choroby zawodowej.

Wcześniejsze decyzje organu odwoławczego, utrzymującego w mocy rozstrzygnięcie organu I instancji wydane w przedmiotowej sprawie zostały uchylone przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie (decyzja PWIS z dnia [...] czerwca 2005 r. uchylona wyrokiem z dnia 8 listopada 2005 r. sygn. akt III SA/Lu 454/05, decyzja PWIS z dnia [...] sierpnia 2006 r. uchylona wyrokiem Sądu z dnia 7 grudnia 2006 r. sygn. akt III SA/Lu 414/06).

Realizując wytyczne w wyrokach Sądu, organ odwoławczy wystąpił do Poradni Chorób Zawodowych WOMP o uzupełnienie orzeczenia lekarskiego z dnia [...] listopada 2001 r. Nr [...] o braku podstaw do rozpoznania choroby zawodowej u skarżącej. W wydanej opinii uzupełniającej do orzeczenia lekarskiego Poradnia Chorób Zawodowych WOMP podtrzymała swoje orzeczenie lekarskie o braku postaw do rozpoznania u niej choroby zawodowej narządu głosu. W opinii uzupełniającej podkreślono, że na podstawie badań laryngologicznych i foniatrycznych wykonanych w WOMP i w innych jednostkach opieki zdrowotnej między innymi i tych dostarczonych przez skarżącą, nie wykryto u niej zmian chorobowych wymienionych w załączniku do rozporządzenia, czyli uznanych za choroby zawodowe spowodowane nadmiernym wysiłkiem głosowym, ani też zmian, które można by było łączyć z działaniem substancji chemicznych używanych w szkole.

Z podobnym wnioskiem o uzupełnienie orzeczeń lekarskich wystąpiono do Instytutu Medycyny Pracy, który w piśmie z dnia [...] czerwca 2006 r. znak: [...] podtrzymując swoje orzeczenie lekarskie Nr [...] z dnia [...] lipca 2003 r. o braku podstaw do rozpoznania choroby zawodowej narządu głosu u skarżącej, wyjaśnił wątpliwości Sądu zawarte w wyroku, stwierdzając między innymi, że zarzuty dotyczące odmowy rozpoznania u niej choroby zawodowej są bezzasadne i nie mogą stanowić podstawy do zmiany rozpoznania.

Realizując kolejne wskazania Sądu, organ odwoławczy wystąpił na piśmie do lekarzy specjalistów, na których opinie powołuje się skarżąca o wyjaśnienie rozbieżności ustalonych rozpoznań w wydanych zaświadczeniach lekarskich z orzeczeniem lekarskim WOMP i Instytutu Medycyny Pracy .

Z uzyskanych odpowiedzi wynika, że specjaliści ci objawów choroby uznanej za zawodową u skarżącej nie rozpoznali. Lek. med. Z.C. wyjaśnił, że zgłosił zgodnie z obowiązkiem do WOMP podejrzenie rozpoznania "przewlekły nieżyt krtani niedowład strun głosowych w części błoniastej" w 2/3 tylnej strun głosowych. Rozpoznanie powyższe ustalił na podstawie badania lusterkiem laryngologicznym. W Poradni, w której pracuje nie dysponuje możliwością wykonania badania bezpośredniego stroboskopowego ani videostroboskopowego, z powodu braku aparatury, dlatego też skierował pacjentkę do WOMP celem ustalenia rozpoznania lub wykluczenia podejrzenia. Lek. med. Z.C. wyjaśnił, że przyczyną rozpoznanego przez niego podejrzenia może być nadmiemy wysiłek głosowy jak i przewlekły stan zapalny górnych dróg oddechowych. Prof. dr hab. G.N. wyjaśniła, że wydane pacjentce zaświadczenia oparte o badanie w dniu wizyty nie zawierały sugestii o podejrzeniu choroby zawodowej, brak bowiem było danych dotyczących przebiegu pracy zawodowej i jej warunków oraz współistniejących chorób. Wyjaśniła też, że wpływ hormonów płciowych na narząd głosu jest osobniczo zmienny, dlatego nie można jednoznacznie stwierdzić, że jest to jedyna przyczyna istniejących trudności w emisji głosu.

Skarżąca nadesłała jeszcze do Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego pismo z dnia [...] kwietnia 2007 r. zawierające 10 załączników (zaświadczenia lekarskie i wyniki badań).

Poradnia Chorób Zawodowych WOMP, do której przesłano pismo skarżącej wraz z załącznikami, w wydanym orzeczeniu lekarskim uzupełniającym, po przeanalizowaniu całości zebranej dokumentacji medycznej i nadesłanych załączników, orzekła o braku podstaw do zmiany orzeczenia lekarskiego Nr [...] z dnia [...] listopada 2001 r., a więc o braku rozpoznania u skarżącej choroby zawodowej. Z 10 załączników nadesłanych 6 załączników dotyczyło schorzeń tarczycy i mięśniaka macicy, dwa załączniki były znacznie wcześniej dołączone do akt i uwzględnione przy wydawaniu orzeczenia lekarskiego, a dwa pozostałe załączniki wydane w [...] r. tj. po upływie 5 lat od wszczęcia postępowania w sprawie choroby narządu głosu nie mogą być brane pod uwagę, ponieważ po ustaniu narażenia na nadmiemy wysiłek głosowy, istniejące zmiany chorobowe nie rozwijają się (nie ulegają pogorszeniu).

Organ wskazał, że bezzasadne są zarzuty skarżącej zawarte w piśmie z dnia [...] lipca 2006 r. dotyczące nieprawidłowej charakterystyki stanowisk pracy (którą w znacznej części sama opracowała), jak też błędnych danych dotyczących jej urlopów dla poratowania zdrowia, które zresztą nie mają istotnego znaczenia w przedmiotowej sprawie.

Bezzasadne są też zarzuty o braku pełnej dokumentacji przebiegu i sposobu leczenia nadczynności tarczycy oraz schorzenia ginekologicznego, jak też braku pełnych badań hormonalnych, ponieważ schorzenia powyższe nie są zaliczane do chorób zawodowych, a ich diagnostyka i leczenie nie należy do kompetencji jednostek upoważnionych do rozpoznawania i orzekania w sprawie chorób zawodowych. Wzmianka zawarta w orzeczeniu lekarskim Instytutu Medycyny Pracy, że na powstanie niektórych objawów chorobowych w narządzie głosu, mogły mieć wpływ wymienione wyżej schorzenia i ich leczenie, nie zmienia jednak faktu, że podstawową przyczyną przewlekłego prostego nieżytu gardła i krtani rozpoznanego u skarżącej nie był nadmierny wysiłek głosowy, lecz zakażenia bakteryjne lub wirusowe.

Organ podkreśla, że zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt. 2 lit. b ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o służbie medycyny pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2004 r. Nr 125, poz. 1317) - do jednostek służby medycyny pracy należy orzecznictwo lekarskie dla celów przewidzianych w kodeksie pracy i w przepisach wydanych na jego podstawie. Zgodnie zaś z § 8 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 lipca 2002 r. w sprawie wykazu chorób zawodowych ..., państwowy inspektor sanitarny wydaje decyzję o stwierdzeniu choroby zawodowej, albo decyzje o braku podstaw do stwierdzenia choroby zawodowej na podstawie materiału dowodowego a w szczególności danych zawartych w orzeczeniu lekarskim. W tej więc sytuacji orzeczenie lekarskie wydane przez właściwe jednostki medycyny pracy stanowi warunek przesądzający o stwierdzeniu bądź niestwierdzeniu choroby zawodowej i w przypadku orzeczenia wydanego we właściwej formie i należycie uzasadnionego - brak jest podstaw do jego skutecznego zakwestionowania bądź do wydania rozstrzygnięcia wbrew jego treści.

Na powyższą decyzję skarżąca wniosła do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie skargę, w której podnosi, że decyzja została wydana z naruszeniem prawa, nie zrealizowano zaleceń Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie, zawartych w wyroku z dnia 18 listopada 2005 r. sygn. akt III SA/Lu 414/06, w toku postępowania naruszono przepisy art. 7, 8, 77 § 1, 80 i 107 § 3 kpa, a interpretacja zaświadczeń lekarskich jest zła.

W odpowiedzi na skargę organ wniósł o jej oddalenie i podtrzymał swoje stanowisko w sprawie. Dodatkowo organ wskazał, że jednostkami organizacyjnymi właściwymi do rozpoznawania chorób zawodowych i wydawania w tej sprawie orzeczeń lekarskich zgodnie z przepisem § 7 ust. 1 i 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 18 listopada 1983 r. w sprawie chorób zawodowych są poradnie chorób zawodowych, kliniki chorób zawodowych, oddziały chorób zawodowych wchodzące w skład odpowiednich publicznych zakładów opieki zdrowotnej, akademii medycznych lub instytutów naukowo badawczych. Na terenie województwa lubelskiego choroby zawodowe może rozpoznawać jedynie Poradnia Chorób Zawodowych Wojewódzkiego Ośrodka Medycyny Pracy. Wszyscy pozostali lekarze medycyny, bez względu na stopień posiadanej specjalizacji i stopień naukowy, którzy nie są zatrudnieni w jednostce upoważnionej do rozpoznania chorób zawodowych, mogą rozpoznawać u pracownika jedynie podejrzenie choroby zawodowej i w związku z tym mają obowiązek skierowania takiego pracownika do jednostki upoważnionej do rozpoznawania chorób zawodowych i wydawania w tej sprawie orzeczeń lekarskich. Wydawane przez tych lekarzy zaświadczenia, wyniki badań, czy opisy wykonanych badań, są zgodnie z przepisem § 7 ust. 4 uwzględniane przez jednostki właściwe do rozpoznawania chorób zawodowych przy rozpoznawaniu i wydawaniu w tych sprawach orzeczeń lekarskich. Nadsyłane więc przez skarżącą do organu inspekcji sanitarnej zaświadczenia lekarskie, karty informacyjne z leczenia szpitalnego i sanatoryjnego, wyniki badań pomocniczych z gabinetów prywatnych, były przesyłane do WOMP i do IMP celem uwzględnienia przy wydawaniu orzeczenia lekarskiego w sprawie choroby zawodowej.

Rozpoznania WOMP jak i IMP wykluczają istnienie choroby zawodowej. Potwierdzają natomiast rozpoznanie u skarżącej schorzenia, które nie jest wymienione w wykazie chorób zawodowych i nie jest spowodowane nadmiernym wysiłkiem głosowym, a więc schorzenia, które nie odpowiada definicji choroby zawodowej zawartej w przepisie § 1 ust. 1 rozporządzenia.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Skarga nie jest zasadna. Postępowanie administracyjne wyjaśniło niezasadność podejrzenia istnienia choroby zawodowej u skarżącej.

Niesporne jest, że, mimo iż procedura ustalania wystąpienia choroby zawodowej jest aktualnie unormowana w wydanym na postawie art. 237 § 1 pkt 2 i 3 Kodeksu pracy rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 30 lipca 2002 r. w sprawie wykazu chorób zawodowych, szczegółowych zasad postępowania w sprawach zgłaszania podejrzenia, rozpoznawania i stwierdzania chorób zawodowych oraz podmiotów właściwych w tych sprawach (Dz. U. nr 132 poz. 1115), to zgodnie z § 10 tegoż rozporządzenia - postępowanie w sprawie rozpoznania choroby zawodowej lub jej stwierdzenia, rozpoczęte przed dniem wejścia rozporządzenia w życie, jest prowadzone na podstawie dotychczasowych, a wiec na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 18 listopada 1983 r. w sprawie chorób zawodowych (Dz. U. Nr 65, poz. 294 i z 1989 r. Nr 61, poz. 364).

Organ odwoławczy nie jest konsekwentny w przytaczaniu przepisów, powołując się niekiedy na aktualnie obowiązujące rozporządzenie (gdy przytacza w zaskarżonej decyzji jako podstawę prawną przepis § 8 ust. 1 wymienionego na wstępie rozporządzenia – a więc z dnia 30 lipca 2002 r.). Niemniej jednak podobieństwo obu rozporządzeń powoduje, że wskazywane przez organ aktualne unormowania nie odbiegają w istotnym zakresie od wcześniejszych norm, które były podstawą dokonywania ocen w prowadzonym postępowaniu.

Nie ulega też wątpliwości, że zgodnie z § 1 pkt 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 18 listopada 1983 r. - za choroby zawodowe uważa się:

- choroby określone w wykazie chorób zawodowych stanowiącym załącznik do rozporządzenia, (zgodnie zaś z poz. 7 załącznika do rozporządzenia są to przewlekłe choroby narządu głosu związane z nadmiernym wysiłkiem głosowym (guzki śpiewacza, niedowłady strun głosowych, zmiany przerostowe),

- jeżeli zostały spowodowane działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia, występujących w środowisku pracy.

Katalog chorób zawodowych nie może być rozszerzany w drodze orzecznictwa (nie można uznać za chorobę zawodową schorzenia, nie wymienionego w załączniku do rozporządzenia, mimo że w środowisku pracy występują szkodliwe czynniki, podobnie jak nie można uznać za chorobę zawodową objawów odpowiadających normatywnemu opisowi, lecz nie wywołanych szkodliwymi czynnikami istniejącymi w środowisku pracy).

Negatywne zweryfikowanie możliwości zakwalifikowania schorzenia skarżącej do jednej z powyższych kategorii oznacza konieczność wydania decyzji o odmowie uznania schorzenia za chorobę zawodową.

Dotychczasowe, negatywnie zweryfikowane przez Sąd postępowania nie wyjaśniły wystarczająco precyzyjnie, czy istnieje istotna rozbieżność między zgromadzoną przez skarżącą dokumentacja lekarską, a orzeczeniami uprawnionych jednostek rozpoznających istnienie choroby zawodowej. W ocenie Sądu po ostatnich czynnościach wyjaśniających kwestia ta przestała być sporna.

Żaden z uprawnionych specjalistów nie stwierdza, iż rozpoznał u skarżącej objawy schorzenia, które – przy wystąpieniu związku ze środowiskiem pracy – mogło być uznane za chorobę zawodową.

Badania dokonane przez lek. med. Z.C., specjalistę otolaryngologa zatrudnionego w Niepublicznym Zakładzie Opieki Zdrowotnej – Poradni Otolaryngologicznej w P. zostały wykonane bez użycia specjalistycznych metod, miały charakter wstępny, a zgłoszenie podejrzenia choroby zawodowej wiązało się z obowiązkiem zgłaszania wszelkich podejrzeń. Specjalista określa swoje ustalenia jako "podejrzenie rozpoznania" niedowładu strun głosowych. Zgłoszenie rozpoznania miało na celu przeprowadzenie badan kompleksowych z użyciem narzędzi, którymi specjalista ten nie dysponuje.

Podobnie też wyjaśnienia udzielone przez prof. dr hab. G.N. – specjalistę otolaryngologa i foniatrę w piśmie z dnia 24 kwietnia 2007 r. nie potwierdzają istnienia objawów wskazujących na istnienie choroby zawodowej. Stwierdzenie, że "utrzymująca się niedomykalność głośni przez kilka lat od przejścia na emeryturę może świadczyć o jej związku z wysiłkami głosowymi w przeszłości" jako mające charakter oględny, przypuszczający, nie powinno być uznawane za polemikę ze stanowiskiem instytucji medycyny pracy i nie stawia pod znakiem zapytania interpretacji odmiennych. Tym samym nie ma podstaw, do podejrzeń, że opinie jednostek medycyny pracy są niestaranne i że pomijają jakieś istotne elementy dostrzeżone przez innych specjalistów. Nie widać tu bowiem jakiejś rozbieżności ustaleń, lecz możliwość snucia odmiennych interpretacji. Skoro jednak nie można zarzucić opinii jednostek medycznych błędów warsztatowych, nie powinno się również kwestionować konkluzji ich opinii, skoro to one wyłącznie powołane są do wydawania opinii medycznych w tym zakresie. Wobec tego, że inni specjaliści co do zasady nie kwestionują stanowiska, jakie zajęły organy medycyny pracy, nie było też potrzeby, aby konfrontować tych specjalistów z organami, czy żądać kolejnych, bardziej pogłębionych wyjaśnień od tych organów. Wystarczające jest więc, że WOMP w orzeczeniu uzupełniającym z dnia [...] maja 2007 r., (k. [...]), pozostał przy swoim dotychczasowym stanowisku, polegającym na rozpoznaniu przewlekłego prostego nieżytu gardła i krtani, nie będącego chorobą zawodową.

Sąd przy ocenie prawidłowości kolejnego już procesu orzekania w postępowaniu administracyjnym, nie dopatruje się tym razem naruszenia zasad prowadzenia postępowania dowodowego i oceny faktów, określonych przez ustawodawcę m. in. w art. 7, 8, 77 § 1, 80 i 107 § 3 kpa.

Mając powyższe na uwadze, nie widząc podstaw do uwzględnienia skargi, Wojewódzki Sąd Administracyjny w oparciu o art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.) orzekł jak na wstępie.