Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Sędzia NSA Stanisław Bogucki po rozpoznaniu w dniu 6 grudnia 2007 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Finansowej zażalenia P. A. od postanowienia Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie z dnia 11 października 2007 r., sygn. akt I SA/Sz 362/07 w zakresie odmowy przyznania prawa pomocy w zakresie częściowym wydanego w sprawie ze skargi P. A. na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w S. z dnia 30 marca 2007 r., nr [...] w przedmiocie podatku dochodowego od osób fizycznych za 2002 r. postanawia: uchylić zaskarżone postanowienie w całości i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie.

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 11 października 2007 r., sygn. I SA/Sz 362/07, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie - po rozpoznaniu sprawy ze skargi P. A. na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w S. z dnia 30 marca 2007 r., nr [...], w przedmiocie podatku dochodowego od osób fizycznych od dochodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach przychodów lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych – odmówił przyznania prawa pomocy w zakresie częściowym obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych. Jako podstawę prawną rozstrzygnięcia powołano art. 246 § 1 pkt 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270, ze zm.; w skrócie: P.p.s.a.).

Uzasadniając to postanowienie WSA w Szczecinie podał, że zarządzeniem z dnia 25 maja 2007 r. skarżący został wezwany do uiszczenia wpisu sądowego w kwocie 500 zł. Odpowiadając na to wezwanie, skarżący złożył wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych, wskazując, że znaczna część jego dochodów przeznaczana jest na kredyt mieszkaniowy oraz na opłacenie studiów na Uniwersytecie Szczecińskim na dwóch kierunkach, a pozostała kwota zaledwie wystarcza na bieżące utrzymanie. W odpowiedzi na wezwanie z dnia 17 lipca 2007 r. P. A. przedłożył: zestawienie miesięcznych wydatków w łącznej wysokości 3.269 zł, decyzję w sprawie łącznego zobowiązania pieniężnego na 2007 r. w wysokości 658 zł, dowód uiszczenia w dniu 22 marca 2007 r. w.w. zobowiązania pieniężnego w całości, fakturę za energię za okres od 6 maja 2007 r. do 4 lipca 2007 r. w kwocie 137,72 zł, fakturę za telefon komórkowy za okres od 21 marca 2007 r. do 20 kwietnia 2007 r. w kwocie 83,92 zł, zawiadomienie banku o najbliższej spłacie kredytu (termin 1 sierpnia 2007 r. w wysokości 1.475,64 zł i termin 30 lipca 2007 r. w wysokości 588,92 zł), dowód wpłaty w dniu 10 lipca 2007 r. tytułem łącznego zobowiązania pieniężnego kwoty 329,80 zł, upomnienie Burmistrza Gminy G. z 15 czerwca 2007 r. dotyczące zapłaty kwoty 115,80 zł tytułem podatku, polisę ubezpieczenia samochodu osobowego w kwocie 937 zł, zaświadczenie Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Szczecińskiego o uiszczeniu w dniu 18 czerwca 2007 r. kwoty 2.028 zł tytułem czesnego za rok akademicki 2006/07, umowę mieszkaniowego kredytu budowlano – hipotecznego z 31 marca 2006 r. na kwotę 250.000 zł na okres 30 lat, umowę pożyczki na kwotę 25.000 zł zawartą na okres od 29 września 2005 r. do 30 września 2010 r., zaświadczenie pracodawcy o zatrudnieniu w Biurze Poselskim M. K. i o wysokości miesięcznego wynagrodzenia w okresie od lutego do lipca 2007 r. w wysokości 2.047,50 zł brutto, oświadczenie skarżącego z 2 sierpnia 2007 r. o nieposiadaniu statusu przedsiębiorcy w związku z prowadzeniem gospodarstwa rolnego, zaświadczenie Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa o nadanym numerze identyfikacyjnym, decyzję o przyznaniu płatności bezpośrednich do gruntów rolnych na lata 2005 i 2006, oświadczenie skarżącego z 2 sierpnia 2007 r. o tym, że dopłaty za 2007 r. nie zostały jeszcze przyznane, PIT-37 za 2006 r., wyciąg z jednego rachunku bankowego za okres od 1 kwietnia 2007 r. do 30 czerwca 2007 r. Następnie podano, że ze złożonego przez skarżącego oświadczenia o stanie rodzinnym, majątku i dochodach oraz z dodatkowych dokumentów wynika, iż prowadzi on gospodarstwo domowe samodzielnie i nie ma na utrzymaniu innych osób. Posiada dwa źródła dochodu: pracę w biurze poselskim oraz gospodarstwo rolne, uzyskując miesięczny dochód w wysokości średnio około 4.000 zł brutto.

Wskazano, że skarżący podał, iż posiada dom w budowie o powierzchni 178 m² (budynek mieszkalny jednorodzinny położony w miejscowości K. przy ul. [...]) oraz nieruchomość rolną o powierzchni 31,80 ha. Z przedłożonych dokumentów wynika, że na lata 2005 i 2006 uzyskał płatności z tytułu Jednolitej Płatności Obszarowej oraz Uzupełniającej Płatności Obszarowej w łącznej wysokości 29.686,99 zł. W pkt 7.2.2. formularza: "przedmioty wartościowe" skarżący podał, że posiada samochód marki Peugeot 207 z 2002 r. o wartości około 12.000 zł, natomiast z przedłożonej 4 sierpnia 2007 r. polisy ubezpieczenia OC wynika, że skarżący jest wprawdzie właścicielem samochodu marki Peugeot, ale modelu 307.

Podatnik oświadczył, że miesięczne wydatki na utrzymanie wynoszą 3.269 zł, a składają się na nie: kredyt mieszkaniowy (1.475 zł), pożyczka (588 zł), szkoła (169 zł), energia elektryczna (70 zł), gaz (40 zł), woda i ścieki (40 zł), wywóz nieczystości (26 zł), opłaty telefoniczne (80 zł), leki i środki higieny (30 zł), środki czystości (50 zł), ubezpieczenie OC (78 zł), ubezpieczenie Allianz (53 zł), dojazdy na uczelnię (80 zł), prasa i książki (50 zł), podatek od nieruchomości (90 zł), inne wydatki, tj. naprawy urządzeń, odzieży, obuwia, itp. (50 zł), żywność około (300 zł).

Postanowieniem z dnia 31 sierpnia 2007 r. referendarz sądowy WSA w Szczecinie odmówił P. A. przyznania prawa pomocy w zakresie częściowym obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych, uzasadniając, że skarżący posiada dwa źródła utrzymania, nie ma innych osób na utrzymaniu, a łączna kwota jego dochodów stanowi około 4.000 zł brutto., co pozwala, aby po poczynieniu oszczędności we własnych wydatkach do granic zabezpieczenia kosztów utrzymania swojej osoby, skarżący mógł zgromadzić środki na poniesienie kosztów sądowych w sprawie.

Skarżący wniósł sprzeciw od w.w. postanowienia referendarza podnosząc, że nie zgadza się z powyższym rozstrzygnięciem i wniósł o uwzględnienie wniosku o udzielenie pomocy. Wskazał, że nie ma możliwości uiszczenia wpisu od skargi w kwocie 500 zł, bowiem wpłata tej kwoty zacznie obciążyłaby jego wydatki, powodując realne zagrożenie dla spłaty zaciągniętych przez niego kredytów.

Oddalając wniosek, WSA w Szczecinie - powołując regulację prawną zawartą w art. 260, art. 246 § 1 pkt 2, art. 199, art. 245 § 3 i art. 246 § 1 P.p.s.a. – stwierdził, że rzeczą wnioskodawcy, jako zainteresowanego, jest wykazanie, iż jego sytuacja materialna jest na tyle trudna, że uzasadnia wyjątkowe traktowanie, o którym mowa w przytoczonych przepisach. Tym samym na wnioskodawcy spoczywa ciężar dowodu, zaś rozstrzygnięcie sądu w tej kwestii zależy od tego, co zostanie przez stronę udowodnione. Zdaniem tego Sądu, skarżący posiada wystarczające dochody, by uiścić kwotę 500 zł tytułem wpisu od skargi. Z przedłożonych przez niego dokumentów oraz oświadczenia o stanie majątkowym wynika, że posiada on miesięczny dochód w wysokości około 3.750 zł, nie ma nikogo na utrzymaniu, posiada nieruchomość oraz grunty rolne. Posiada również samochód, studiuje na dwóch kierunkach studiów, w chwili obecnej jest w trakcie budowy domu. Podkreślono, że skoro skarżącego stać było na zaciągnięcie pożyczki i kredytu w banku w związku z budową budynku mieszkalnego, oznacza to, że posiadał on zdolność kredytową, czy zabezpieczenie majątkowe, pozwalające na przyjęcie na siebie długoterminowych zobowiązań. Zdaniem Sądu, ocena sytuacji finansowej i majątkowej skarżącego prowadzi do wniosku, że nie można go zaliczyć do osób ubogich. Ponadto, nawet po odjęciu podanej przez skarżącego kwoty ponoszonej na miesięczne wydatki w wysokości 3.269 zł od uzyskiwanego dochodu w kwocie około 3.750 zł, zostaje kwota 481 zł, co pozwala przyjąć, że dokonując oszczędności w minimalnym zakresie (np. rezygnując z prasy i książek, na które przeznacza 50 zł miesięcznie) skarżący jest w stanie uiścić kwotę 500 zł tytułem wpisu we wszczętej przez siebie sprawie.

Skarżący wniósł zażalenie od powyższego postanowienia, wnosząc o jego zmianę i zwolnienie go od ponoszenia kosztów opłaty - wpisu sądowego od wniesionej skargi.

Uzasadniając zażalenie podano, że WSA w Szczecinie oparł swoje rozstrzygnięcie o ocenę jego możliwości majątkowych, wskazując składniki tego majątku tak, jakby majątek ten nie był obciążony. Tymczasem, jak wyjaśnił skarżący, nie ma on praktycznie żadnych możliwości płatniczych, ponieważ wszystkie przychody przeznacza na spłacanie wymagalnych zobowiązań, a to co mu zostaje z trudem wystarcza na pokrycie kosztów skromnego utrzymania. Jako argument przemawiający za zasadnością zażalenia wskazał na całą argumentacją przedstawianą w toku postępowania w zakresie wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Zażalenie zasługuje na uwzględnienie. Zgodnie z art. 246 § 1 pkt 2 P.p.s.a., przyznanie prawa pomocy w zakresie częściowym, obejmującym np. zwolnienie od kosztów, następuje, gdy osoba fizyczna wykaże, że nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania, bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny.

Odmawiając udzielenia prawa pomocy, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie nie dokonał wszechstronnej i dokładnej analizy stanu majątkowego skarżącego, przyjmując że skoro posiada on nieruchomości oraz grunty rolne, utrzymuje się sam oraz posiada stały miesięczny dochód w wysokości około 3.750 zł brutto, to tym samym automatycznie posiada środki finansowe na pokrycie kosztów sądowych. Tymczasem, jak wykazał skarżący we wniosku o przyznanie prawa pomocy oraz w zażaleniu, majątek ten jest obciążony. Skarżący wprawdzie osiąga stały dochód, jednakże przy ocenie jego kondycji finansowej należy uwzględnić konieczność spłaty kredytu (1.475,64 zł miesięcznie) i pożyczki (588 zł miesięcznie) oraz ogólne koszty utrzymania.

Odnosząc się do stwierdzenia Sądu I instancji, że: "skoro zatem stać go było na zaciągnięcie pożyczki i kredytu w banku w związku z budową budynku mieszkalnego, oznacza to, iż skarżący posiadał zdolność kredytową, czy zabezpieczenie majątkowe, pozwalające na przyjęcie na siebie długoterminowych zobowiązań", należy wskazać, że sąd każdorazowo winien dokonywać oceny aktualnej kondycji finansowej strony. W rozpatrywanej sprawie nie ulega wątpliwości, że biorąc kredyt i pożyczkę z banku skarżący posiadał zdolność kredytową, skoro taki kredyt i pożyczkę uzyskał. Natomiast WSA w Szczecinie nie wziął pod uwagę, że zdolność ta uległa zmniejszeniu właśnie na skutek zaciągnięcia tegoż kredytu i pożyczki. Nadto twierdząc, że po odjęciu kwoty ponoszonej na miesięczne wydatki (3.269 zł) od uzyskiwanego dochodu (3.750 zł), z pozostałej kwoty w wysokości 481 zł, skarżący jest w stanie zaoszczędzić 500 zł tytułem wpisu, np. rezygnując z prasy i książek, Sąd I instancji dokonał błędnej oceny możliwości płatniczych strony. Sąd nie wziął pod uwagę, że skarżący studiuje na dwóch kierunkach, więc zakup prasy i książek jest w jego wypadku całkowicie uzasadniony. Zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego, wysiłek finansowy wynikający z konieczności poniesienia pełnych kosztów postępowania może doprowadzić w omawianym przypadku do powstania uszczerbku w utrzymaniu. Należy zaznaczyć, że rozpatrując wniosek o przyznanie prawa pomocy, która to instytucja stanowi wyjątek od wyrażonej w art. 199 P.p.s.a. zasady, że koszty postępowania ponoszą strony, Sąd powinien mieć zawsze na względzie również cel tejże instytucji, jakim jest, wynikająca z art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483 ze zm.), zasada prawa do sądu.

Z wyżej wymienionych względów Naczelny Sąd Administracyjny orzekł jak w sentencji, działając na podstawie art. 185 § 1 w związku z art. 197 § 1 i 2 P.p.s.a.