Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach w składzie następującym : Przewodniczący Sędzia NSA Szczepan Prax Sędziowie Sędzia WSA Beata Kalaga - Gajewska (spr.) Sędzia WSA Edyta Żarkiewicz - Kunicka Protokolant st. sekr. sąd. Magdalena Nowacka-Brzeźniak po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 10 listopada 2011 r. sprawy ze skargi P. S. na decyzję Wojewody [...] z dnia [...] r. nr [...] w przedmiocie statusu bezrobotnego uchyla zaskarżoną decyzję i decyzję Prezydenta Miasta K. z dnia [...]r. nr [...] oraz poprzedzające je postanowienia tego Prezydenta z dnia [...]r. nr [...] i nr [...].

Decyzją z dnia [...] roku, wydaną przez działającego z upoważnienia Prezydenta Miasta K. , Kierownika Działu ds. Ewidencji i Świadczeń Powiatowego Urzędu Pracy w K. , na podstawie art. 9 ust. 1 pkt 14 lit. a i art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2008 r. Nr 69, poz. 415 z późn. zm.) oraz art. 104 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 z późn. zm.), uznano P.S. za osobę bezrobotną. Kolejną decyzją z dnia [...] roku przyznano jej prawo do zasiłku od dnia [...]r. w wysokości 80% kwoty zasiłku, o którym mowa w art. 72 ust. 1 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy.

Postanowieniem z dnia [...] roku, Nr [...], wydanym przez działającego z upoważnienia Prezydenta Miasta K. Kierownika Działu ds. Ewidencji i Świadczeń Powiatowego Urzędu Pracy w K. , na podstawie art. 152 § 1 K.p.a., orzeczono o wstrzymaniu wykonania od dnia [...] roku decyzji z dnia [...] roku o przyznaniu prawa do zasiłku dla bezrobotnych z dniem [...]roku.

Postanowieniem z dnia [...]roku, Nr [...] , wydanym przez działającego z upoważnienia Prezydenta Miasta K. , Dyrektora Powiatowego Urzędu Pracy w K. , na podstawie art. 123, art. 145 § 1 pkt 5 i art. 149 § 1 i 2 K.p.a., wznowiono postępowanie w sprawie zakończonej decyzją z dnia [...]roku o przyznaniu statusu osoby bezrobotnej oraz decyzją z dnia [...]roku o przyznaniu prawa do zasiłku dla bezrobotnych z dniem [...] roku.

Decyzją z dnia [...] roku, Nr [...], wydaną przez działającego z upoważnienia Prezydenta Miasta K. Dyrektora Powiatowego Urzędu Pracy w K. , na podstawie art. 9 ust. 1 pkt 14 lit. a i b, art. 2 ust. 1 pkt 2 i art. 33 ust. 4 pkt 1 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy w trybie art. 145 § 1 pkt 5, art. 105 § 1 i art. 151 § 1 pkt 2 K.p.a., uchylono decyzję z dnia [...]roku o przyznaniu statusu osoby bezrobotnej P. S. i decyzję z dnia [...]roku o przyznaniu prawa do zasiłku dla bezrobotnych z dniem [...]roku oraz odmówiono prawa do nabycia statusu osoby bezrobotnej z dniem [...]roku i odmówiono prawa do zasiłku dla bezrobotnych z dniem [...]roku.

W uzasadnieniu tego rozstrzygnięcia organ pierwszej instancji wywiódł, iż zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy bezrobotnym nie może być osoba, która nie jest zdolna i gotowa do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującego w danym zawodzie lub służbie albo innej pracy zarobkowej.

W przedmiotowej sprawie strona od dnia [...]r. rozpoczęła aplikację notarialną i z tego powodu ciążą na niej ograniczenia związane z przygotowaniem do zawodu notariusza, co potwierdza treść pisma Rady Izby Notarialnej w K. z dnia [...]r. (karta 11 akt administracyjnych). Z tego powodu, strona nie jest gotowa do podjęcia zatrudnienia i nie może być zarejestrowana jako osoba bezrobotna. Zajęte przez organ stanowisko potwierdza złożone przez stronę w dniu [...]r. oświadczenie o obowiązku odbywania bezpłatnej praktyki notarialnej przez jeden dzień w tygodniu, a także praktyki sądowej przez jeden dzień w tygodniu do dnia [...]r. (karta 15 akt administracyjnych). Biorąc pod uwagę treść art. 33 ust. 4 pkt 1 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz zaistniały w sprawie stan faktyczny, zdaniem organu, uznać należało, że strona nie spełnia warunków wymaganych od osoby bezrobotnej, określonych w przywołanym już wcześniej art. 2 ust. 1 pkt 2 tej samej ustawy.

W odwołaniu P. S. domagała się uchylenia niekorzystnej dla niej decyzji. Zaznaczyła, iż działała w dobrej wierze i nie zataiła swojej sytuacji prawnej jako aplikantki notarialnej oraz związanych z tym statusem obowiązkach.

Decyzją z dnia [...] r., Nr [...], wydaną z upoważnienia Wojewody [...] przez Zastępcę Dyrektora Wydziału Polityki Społecznej Urzędu Wojewódzkiego w K. , na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 K.p.a. w związku z art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, utrzymano w mocy decyzję organu pierwszej instancji z dnia [...]roku.

W uzasadnieniu tej decyzji organ odwoławczy podzielił ustalenia faktyczne i prawne organu pierwszej instancji oraz uznał, iż jedną z przesłanek koniecznych do nabycia i posiadania statusu osoby bezrobotnej jest wykazanie się zdolnością i gotowością do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującego w danym zawodzie lub służbie. Przy czym zdolność do podjęcia zatrudnienia przez osobę bezrobotną powinna być oceniana przede wszystkim z punktu widzenia posiadania prawnej zdolności i zamiaru zgłaszania się do urzędu pracy w celu zapoznania się z propozycjami zatrudnienia, a w przypadku otrzymania propozycji odpowiedniej pracy, do jej podjęcia. Jednocześnie po stronie osoby bezrobotnej nie mogą występować żadne przeszkody, aby mogła ona świadczyć pracę. Organ administracji kierując osobę bezrobotną do pracy nie może ustalać za pracodawcę, w jakie dni tygodnia zostanie ona zatrudniona. Osoba ta powinna wykazać się dyspozycyjnością w zatrudnieniu w pełnym wymiarze czasu pracy, w każdym dniu tygodnia, bez jakichkolwiek ograniczeń. Warunkiem pozostawania w ewidencji osób bezrobotnych jest istnienie właśnie takich okoliczności dotyczących osoby bezrobotnej, które z jednej strony umożliwiają jej podjęcie zatrudnienia, a z drugiej - umożliwiają powiatowemu urzędowi pracy, realizację ciążących na nim obowiązków, tj. aktywizacji zawodowej zainteresowanej osoby.

Analizując zebrany w sprawie materiał dowodowy organ odwoławczy uznał, iż z jednej strony odwołująca ma zamiar i chęć podjęcia pracy, ale występują po jej stronie przeszkody, w znacznym stopniu ograniczające możliwość podjęcia i wykonywania przez nią pracy w określone dni tygodnia w związku z odbywaniem aplikacji notarialnej (praktyka, zajęcia seminaryjne), a tym samym z drugiej strony nie może realizować obowiązków nakładanych przez organ administracji na osobę bezrobotną. Uczestnicząc w obowiązkowych zajęciach odwołująca nie ma możliwości podjęcia zatrudnienia niezależnie od jej woli i zamiarów, a organ nie ma możliwości podejmowania wobec niej zadań aktywizacyjnych. Z uwagi na długotrwały okres odbywania aplikacji notarialnej organ musiałby każdą swoją czynność aktywizacyjną uzgadniać z obowiązującym harmonogramem zajęć aplikacyjnych, a ofertę zatrudnienia również poddać opinii właściwej izby notarialnej. Natomiast organ podejmuje wobec bezrobotnych działania władcze i dbając o zapewnienie swym petentom profesjonalnej obsługi i możliwości skorzystania ze wszystkich przysługujących im praw, nie ma obowiązku ani prawnych możliwości dostosowywania się do sytuacji bezrobotnego szczególnie, jeżeli ma ona charakter długotrwały. Sam ten fakt uzasadnia, w ocenie organu odwoławczego, odmowę uznania odwołującej za osobę bezrobotną.

Na poparcie swego stanowiska powołano zapis art. 19 i art. 78 ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. Prawo o notariacie (t.j. Dz. U. z 2008 r. Nr 189, poz. 1158 z późn. zm.) oraz regulację § 5 ust. 1, § 9 ust. 1 i § 11 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 grudnia 2005 r. w sprawie organizacji aplikacji notarialnej (Dz. U. Nr 258, poz. 2169 z późn. zm.). Wynika z nich, iż aplikant nie może podejmować zatrudnienia bez uzyskania uprzedniej zgody rady właściwej izby notarialnej, z wyjątkiem zatrudnienia w charakterze pracownika naukowo-dydaktycznego, dydaktycznego lub naukowego, chyba że wykonywanie tego zatrudnienia przeszkadza w pełnieniu jego obowiązków. Aplikantowi nie wolno podejmować zajęcia, które by przeszkadzało w pełnieniu obowiązków albo mogło uchybiać powadze wykonywanego zawodu. Nie wolno mu w szczególności zajmować się handlem, przemysłem, pośrednictwem i doradztwem w interesach, a o zamiarze podjęcia zatrudnienia lub zajęcia obowiązany jest zawiadomić prezesa rady właściwej izby notarialnej, przy czym to rada rozstrzyga, czy podjęcie zatrudnia lub zajęcia nie uchybia obowiązkom aplikanta albo powadze wykonywanego zawodu. Zdaniem organu odwoławczego, odwołująca nie posiada pełnej dyspozycyjności do stawiania się w wyznaczonych terminach w urzędzie pracy, gdyż albo urząd byłby zmuszony do wyznaczania wizyt w dniach, kiedy nie odbywa zajęć bądź też musiałaby każdorazowo usprawiedliwiać swoją nieobecność. Wobec tego dyspozycyjność odwołującej jest niewątpliwie ograniczona. Powyższej oceny nie zmienia fakt, że w okresie pozostawania w rejestrze osób bezrobotnych działania podejmowane wobec odwołującej nie pokryły się z terminami odbywanych przez nią zajęć. Nie ulega wątpliwości, że w dniach tych nie legitymowała się ona w pełni przymiotem gotowości do podjęcia zatrudnienia i w dniu rejestracji nie poinformowała o odbywanej aplikacji, jak też pomimo pouczenia o treści art. 75 ust. 3 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, które otrzymała, nie powiadomiła organu o przejściowym braku gotowości do podjęcia zatrudnienia.

Zdaniem organu odwoławczego, aplikant notarialny nie ma możliwości swobodnego podejmowania decyzji odnośnie korzystania z usług rynku pracy i w związku z uczestnictwem w zajęciach nie pozostaje w pełnej dyspozycji powiatowego urzędu pracy, a jednocześnie urząd nie ma możliwości korzystania wobec aplikanta z pełni uprawnień przysługujących mu jako organowi administracji, dlatego odwołująca nie może korzystać z posiadania statusu osoby bezrobotnej, a jedynie osoby poszukującej pracy.

Od powyższej decyzji P. S. wniosła skargę, w której domagała się uchylenia wyżej opisanej decyzji oraz zasądzenia zwrotu kosztów postępowania według norm przepisanych. Podała, iż nie jest zasadne różnicowanie obywateli ze względu na poziom ich wykształcenia. Nadto, przyczyną zgłoszenia się do organu administracji było znalezienie przez nią zatrudnienia w kancelarii notarialnej, o czym poinformowała w dniu składania wniosku o zarejestrowanie w charakterze osoby bezrobotnej, co może potwierdzić również jej matka, która wówczas wraz z nią była w urzędzie. Zdaniem skarżącej, w świetle obowiązujących przepisów ustawy Prawo o notariacie, na odbywanie szkolenia w kancelarii notarialnej nie jest wymagana zgoda Rady Notarialnej, wystarczy jedynie umowa z patronem notariuszem i złożenie jej do akt aplikanta. Nie przeszkadza to w uczestniczeniu w zajęciach i praktykach sądowych, na które patron ma obowiązek zwalniać aplikanta w czasie odbywania aplikacji notarialnej. Skarżąca nadmieniła, iż jej zdaniem, była gotowa do podjęcia pracy na pełny etat w dowolnej wybranej przez urząd pracy kancelarii notarialnej. Obecnie natomiast pracuje na pół etatu i zwrot pobranych zasiłków dla osoby bezrobotnej za 1,5 miesiąca jest dla niej bardzo dużym obciążeniem finansowym. W konsekwencji, uznała za bezzasadne stanowisko organu odwoławczego, iż osobie odbywającej aplikację notarialną nie przysługuje status bezrobotnego, z uwagi na brak gotowości do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy.

W odpowiedzi na skargę organ odwoławczy wniósł o jej oddalenie, podtrzymując swoje wcześniejsze stanowisko zaprezentowane w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji. Odnosząc się do zarzutów skargi uznał, iż w aktach brak jest potwierdzenia okoliczności powiadomienia przez skarżącą organu o odbywaniu przez nią aplikacji notarialnej. Dopiero w dniu [...]r. skarżąca podniosła tą okoliczność w złożonym na piśmie oświadczeniu i przedłożyła odpowiednie dokumenty. Z tego powodu organ nie znalazł podstaw do podważenia wiarygodności oświadczeń pracowników organu, zaprzeczających twierdzeniu skarżącej o ustnym powiadomieniu o odbywaniu przez nią aplikacji notarialnej. Powołując się na obowiązek dokumentowania wszystkich okoliczności mających wpływ na rozstrzygnięcie sprawy w formie protokołu lub adnotacji urzędowej, zdaniem organu, jego pracownik prawidłowo utrwalił w formie notatki służbowej ustną wypowiedź skarżącej, dotyczącą odbywania przez nią aplikacji notarialnej. Brak odpowiedniego dokumentu oraz wyraźne stanowisko pracownika organu w przedmiotowym zakresie uniemożliwia przyznanie racji skarżącej. Dodatkowo, odwołanie się przez organ do wiadomości jakie skarżącą winna zdobyć w trakcie nauki zawodu nie stanowiło różnicowania stron, ale miało wpływ na ocenę postępowania skarżącej i zachowania przez nią minimalnej staranności. Zdaniem organu odwoławczego, skoro skarżąca nie jest notariuszem, to każda złożona jej oferta pracy mogłaby dotyczyć wyłącznie wykonywania obowiązków pokrewnych, a w tym zakresie niezbędna jest zgoda właściwej rady notarialnej.

Na rozprawie w dniu [...]r., skarżąca poinformowała, iż przy rejestracji złożyła pismo Rady Notarialnej w przedmiocie niemożności dalszego zatrudnienia w kancelarii radcy prawnego, którego dokumentu nie ma w aktach sprawy i na ten dokument nie powoływała się w toku postępowania administracyjnego oraz wniosła o zwrot kosztów przejazdu samochodem prywatnym.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Skarga zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269 z późn. zm.) sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej oraz rozstrzyganie sporów kompetencyjnych i o właściwość między organami jednostek samorządu terytorialnego, samorządowymi kolegiami odwoławczymi i między tymi organami, a organami administracji rządowej (§ 1). Kontrola, o której mowa w § 1, sprawowana jest pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej (§ 2). Oznacza to, że badaniu w postępowaniu sądowo - administracyjnym podlega prawidłowość zastosowania przepisów prawa w odniesieniu do istniejącego w sprawie stanu faktycznego oraz trafność wykładni tych przepisów. Uwzględnienie skargi następuje w przypadku naruszenia prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy, naruszenia prawa dającego podstawę do wznowienia postępowania administracyjnego lub innego naruszenia przepisów postępowania, jeśli mogło mieć ono istotny wpływ na wynik sprawy (art. 145 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – Dz. U. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.), zwanej dalej w skrócie p.p.s.a.

Przeprowadzona kontrola legalności zaskarżonej decyzji wykazała, że nie odpowiada ona kryterium legalności.

Zaskarżona decyzja została wydana w wyniku wznowienia postępowania administracyjnego. Wznowienie postępowania administracyjnego jest instytucją szczególną, gdyż sprzeciwia się jednej z podstawowych zasad postępowania administracyjnego, tj. określonej w art. 16 Kodeksu postępowania administracyjnego zasadzie trwałości decyzji administracyjnej. Zgodnie z tą zasadą decyzje, od których nie przysługuje odwołanie w administracyjnym toku instancji, są ostateczne.

Wznowienie postępowania stwarza prawną możliwość ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawy administracyjnej zakończonej decyzją ostateczną, która nie może być wzruszona w zwykłym trybie instancyjnym, jeżeli postępowanie, w którym decyzję wydano, było dotknięte przynajmniej jedną z kwalifikowanych wad procesowych, wyliczonych enumeratywnie w art. 145 § 1 pkt 1 - 8 K.p.a. Celem wznowionego postępowania jest zatem ustalenie, czy postępowanie zwykłe było dotknięte określonymi wadami i usunięcie ewentualnych wadliwości zakończonego postępowania zwykłego, ustalenie, czy i w jakim zakresie wadliwość postępowania zwykłego wpłynęła na byt prawny decyzji ostatecznej wydanej w postępowaniu zwykłym, oraz - w razie stwierdzenia określonej wadliwości decyzji dotychczasowej - doprowadzenie do jej uchylenia i wydania nowej decyzji rozstrzygającej o istocie sprawy albo stwierdzenie, że decyzja dotychczasowa wydana została z określonym naruszeniem prawa.

Istota zagadnienia w rozpatrywanej sprawie sprowadza się do ustalenia, czy istniały podstawy do wznowienia postępowania wobec wystąpienia wskazywanej przez organ pierwszej instancji przesłanki z art. 145 § 1 pkt 5 K.p.a. Zgodnie z tym przepisem - w sprawie zakończonej decyzją ostateczną wznawia się postępowanie, jeżeli wyjdą na jaw istotne dla sprawy nowe okoliczności faktyczne lub nowe dowody istniejące w dniu wydania decyzji nieznane organowi, który wydał decyzję. Wynika stąd, że powyższa przesłanka jest spełniona wtedy, gdy:

1) ujawnią się w sprawie okoliczności lub dowody istniejące w dniu wydania decyzji,

2) okoliczności te lub dowody nie były znane organowi, a więc będą miały charakter nowych w stosunku do przeprowadzonego dotąd postępowania wyjaśniającego,

3) okoliczności lub dowody muszą być istotne dla sprawy, czyli takie, które mogą mieć wpływ na odmienne rozstrzygnięcie, a więc wywołują konieczność uchylenia lub zmiany decyzji ostatecznej w całości lub w części. Podkreślenia wymaga, że wszystkie te trzy elementy muszą zostać spełnione łącznie.

Stosownie do treści art. 151 § 1 K.p.a., organ administracji publicznej, o którym mowa w art. 150, po przeprowadzeniu postępowania określonego w art. 149 § 2 pkt 2 wydaje decyzję, w której uchyla decyzję dotychczasową, gdy stwierdzi istnienie podstaw do jej uchylenia na podstawie art. 145 § 1, art. 145a lub art. 145b i wydaje nową decyzję rozstrzygającą o istocie sprawy.

Podstawę materialną zaskarżonej decyzji stanowiły przepisy ustawy z dnia 20 kwietnia 2004r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (t. j. Dz. U. z 2008r., Nr 69, poz. 415 z późn. zm.), zwanej dalej w skrócie "ustawa o promocji zatrudnienia".

Na wstępie rozważań wskazać należy, że jako nową okoliczność faktyczną organy orzekające w sprawie potraktowały odbywanie przez skarżącą aplikacji notarialnej w kontekście zawartej w art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy o promocji zatrudnienia definicji osoby bezrobotnej. Przepis ten stanowi, iż pod pojęciem bezrobotnego należy rozumieć osobę, o której mowa w art. 1 ust. 3 pkt 1 i 2 lit. a-g lub lit. i, j, l, lub cudzoziemca - członka rodziny obywatela polskiego, niezatrudnioną i niewykonującą innej pracy zarobkowej, zdolną i gotową do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym w danym zawodzie lub służbie albo innej pracy zarobkowej (...).

W świetle materiału zgromadzonego w sprawie takiego stanowiska obu organów orzekających nie sposób podzielić.

Mianowicie aplikantem notarialnym jest osoba, która została wpisana na listę aplikantów przez radę izby notarialnej, o czym stanowi art. 71 § 3 ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. Prawo o notariacie (t. j. D. U. z 2008 r. Nr 189, poz. 1158 z późn. zm.). Aplikant odbywa aplikację u notariusza (patrona). Podstawą odbywania aplikacji może być zatrudnienie aplikanta przez notariusza prowadzącego kancelarię lub przez radę izby notarialnej (art. 71 § 5 Prawa o notariacie), natomiast aplikanci, którzy nie zostaną zatrudnieni w ten sposób, są kierowani przez właściwą radę izby notarialnej na odbywanie aplikacji notarialnej do wyznaczonego przez radę notariusza (por. § 1 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 grudnia 2005 r. w sprawie organizacji aplikacji notarialnej - Dz. U. Nr 258, poz. 2169 z późn. zm.). Zatem aplikant odbywa aplikację w oparciu o umowę o pracę albo też bez takiej umowy u notariusza wyznaczonego przez właściwą radę.

Bezspornie w przypadku skarżącej nie doszło do zawarcia umowy o pracę, a sposób odbywania przez nią aplikacji u notariusza został szczegółowo określony w § 1 umowy z patronem o szkolenie z dnia 28 grudnia 2009 r., z której wynika, iż aplikant (skarżąca) jest "zobowiązany do odbywania szkolenia w wymiarze odpowiadającym jednemu dniu w tygodniu po wcześniejszych uzgodnieniach z patronem. Aplikant może odbywać szkolenie z ciągu kilku dni pod rząd lub w ciągu tygodnia w kilku dniach łącznie w wymiarze przynajmniej sześciu godzin w tygodniu. Okres rozliczeniowy szkolenia wynosi dwa miesiące." (cytat).

W umowie z patronem nie określono zatem terminów (w jaki konkretnie dzień, czy też tydzień) oraz nie oznaczono dobowo ilość godzin, które skarżąca musi poświęcić na szkolenie. Nadto, w okresie odbywania aplikacji we właściwym sądzie, aplikant zwolniony jest od odbywania aplikacji w kancelarii patrona (§ 3 ust. 4 przywołanej umowy).

W tej sytuacji skarżąca jest niewątpliwie osobą niezatrudnioną i nie wykonującą innej pracy zarobkowej, co jest jednym z warunków bycia osobą bezrobotną. W istocie chodzi o to, że osoba, która ma uzyskać status prawny bezrobotnego, nie ma pracy i nie prowadzi innej działalności zarobkowej.

Tymczasem wynikające z § 3 przywołanej wcześniej umowy postanowienia nie pozwalają uznać by skarżąca nie była zdolna i gotowa do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym w danym zawodzie lub służbie albo innej pracy zarobkowej.

Z jednej strony warunki tej konkretnej umowy nie precyzują dokładnego czasu zajęć u patrona, a jedynie określają generalnie wynik tych zajęć, jako odpowiadający jednemu dniu w tygodniu po wcześniejszych uzgodnieniach z patronem (§ 3 ust. 1 zdanie pierwsze umowy). Tak więc uzgodnienie może hipotetycznie prowadzić do takiego ułożenia zajęć, aby nie kolidowało z wymogami określonymi w art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy o promocji zatrudnienia.

Z drugiej strony należy mieć na uwadze rodzaj wykształcenia posiadanego przez skarżącą. Jest ona prawnikiem, a zatem określenie jej wymiaru czasu pracy oraz sposobu wykonywania pracy należy dostosować do tego wykształcenia oraz potrzeb potencjalnego pracodawcy.

W orzecznictwie sądowoadministracyjnym zwraca się uwagę na możliwość zatrudnienia odpowiedniego do posiadanego wykształcenia. Na przykład w uzasadnieniu wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie z dnia 29 czerwca 2004 r. o sygn. akt III SA/Lu 205/04 sformułowano tezę, iż: "Bezrobotny ma prawo wyboru pracy dla niego odpowiedniej i nie musi przyjąć każdej oferowanej mu pracy ale tylko "pracę odpowiednią" /pod rygorem utraty prawa do zasiłku dla bezrobotnych/. Odpowiedniość danej pracy wymaga ustaleń, w każdym indywidualnym przypadku należy brać pod uwagę kwalifikację /wykształcenie/ w stosunku do oferowanej pracy oraz preferencję zarówno przyszłego pracodawcy jak i pracownika." (cytat). W uzasadnieniu wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Kielcach z dnia 31 sierpnia 2005 r. o sygn. akt II SA/Ke 6/05, również wskazano, iż pojęcie pełnej gotowości do podjęcia zatrudnienia nie zostało określone abstrakcyjnie, lecz w odniesieniu do pełnego wymiaru czasu pracy obowiązującego w danym zawodzie (wszystkie wskazane orzeczenia są dostępne w internetowej Bazie Orzeczeń NSA).

Stanowisko takie prezentuje też Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie w wyroku z dnia 19 września 2006 r. o sygn. akt II SA/Ol 533/06 oraz Wojewódzki Sąd Administracyjny w Bydgoszczy w wyroku z dnia 15 lipca 2009 r. o sygn. akt II SA/Bd 360/09 (dostępne w internetowej Bazie Orzeczeń NSA).

Jednocześnie w przypadku absolwentów, zwłaszcza wyższych uczelni, którzy podejmują wysiłki w celu uzyskania stosownej specjalizacji zawodowej brak jest podstaw do nazbyt rygorystycznego interpretowania wymogów ustawy o promocji zatrudnienia.

W tym miejscu zwrócić należy uwagę na to, iż omawiana ustawa sama przewiduje ułatwienia i szczególne traktowanie dla absolwentów w celu uzyskiwania doświadczenia i nabywania umiej mętności praktycznych niezbędnych do wykonywania pracy.

Z treści art. 2 ust. 2 ustawy o promocji zatrudnienia nie wynika, aby przeszkodę do nabycia oraz posiadania statusu osoby bezrobotnej stanowiło, między innymi wykonywanie świadczeń przez wolontariuszy oraz odbywanie praktyki absolwenckiej na zasadach określonych w ustawie z dnia 17 lipca 2009 r. o praktykach absolwenckich (Dz. U. Nr 127, poz. 1052), jeżeli praktykant przedstawi właściwemu powiatowemu urzędowi pracy umowę o praktykę absolwencką (art. 2 ust. 2 pkt 2). I z tą ostatnią praktyką absolwencką można dostrzec analogię w obecnie rozpatrywanej sprawie.

Przywołana ustawa o praktykach absolwenckich nie precyzuje wymiaru czasu pracy w ramach tej praktyki, cedując to na pisemną umowę o praktykę absolwencką (por. art. 5 ust. 1 i ust. 2 pkt 3). W tym przypadku zachowanie statusu bezrobotnego ma miejsce bez względu na sposób określenia zarówno rodzaju pracy, okresu odbywania praktyki, jak też tygodniowego wymiaru czasu pracy w ramach praktyki (art. 5 ust. 2 pkt 1-3). Wprawdzie umowa taka nie może być zawarta na okres dłuższy niż 3 miesiące, co wynika z art. 5 ust. 4 wspomnianej ustawy o praktykach absolwenckich, jednak w tym okresie niewątpliwie rygory wynikające z ustawy o promocji zatrudnienia ulegają złagodzeniu w zakresie oceny zdolności i gotowości bezrobotnego do podjęcia zatrudnieni, nawet jeśli praktyka jest odbywania odpłatnie.

Nie sposób zatem traktować dyskryminująco osoby, która chce się uczyć i poszerzać wiedzę oraz kwalifikacje, bowiem łącznie jej szkolenie nie musi być dłuższe niż 3 miesiące, a więc tak jak trwa umowa absolwencka, która nie przeszkadza w uzyskaniu zdolności i gotowości do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym w danym zawodzie lub służbie albo innej pracy zarobkowej (por. art. 2 ust. 2 pkt 2 ustawy o promocji zatrudnienia).

W tym też kierunku należy rozpatrywać przypadek skarżącej, która nie uzyskuje dochodów z tytułu odbywania aplikacji, a jednak podejmuje działania, które zbieżne są z intencją ustawy o promocji zatrudnienia, gdyż zmierzają do nabycia uprawnień ułatwiających funkcjonowanie na rynku pracy, czyli jej pełne i produktywne zatrudnienie z uwagi na posiadane wykształcenie.

Z tego powodu brak jest jakichkolwiek podstaw do ustalenia, że w chwili rejestracji skarżąca jako osoba bezrobotna nie mogła być zdolna i gotowa do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym w danym zawodzie lub służbie albo innej pracy zarobkowej.

Potwierdza to pismo Rady Izby Notarialnej w K. z dnia [...]r., skierowane do organu pierwszej instancji (k-11 akt administracyjnych), z treści którego wynika, że Rada nie widzi przeciwwskazań do podejmowania wobec bezrobotnych aplikantów notarialnych działań aktywizacyjnych.

Nawet fakt skierowania skarżącej do odbycia stażu w Urzędzie Marszałkowskim Województwa [...] w K. nie może świadczyć o niespełnieniu tych warunków w chwili rejestracji, gdyż okoliczności faktyczne po stronie skarżącej mogły od tego czasu ulec zmianie. Tym niemniej zauważyć należy, że skarżąca nie odmówiła podjęcia stażu i zgłosiła się do organizatora stażu w wyznaczonym dniu, który zrezygnował z jej kandydatury z powodu braku spełnienia jego oczekiwań tj. "brak pełnej dyspozycji (8hx5 dni)" (cytat ze skierowania z dnia 12 kwietnia 20010 r. - karta 18 akt administracyjnych). Weryfikacja przyjęcia na staż wymagała podjęcia stosownych działań, ale nie w postępowaniu nadzwyczajnym, ale w ramach art. 33 ust. 4 pkt 3 ustawy o promocji zatrudnienia.

W ocenie Sądu orzekające w sprawie organy w sposób nieuzasadniony treścią przepisu art. 2 ust. 2 pkt 2 ustawy o promocji zatrudnienia uznały, że skarżąca nie spełnia łącznie wskazanych przesłanek uzyskania statusu osoby bezrobotnej z uwagi na odbywanie aplikacji notarialnej, zwłaszcza przesłanki bycia osobą "zdolną i gotową do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym w danym zawodzie lub służbie albo innej pracy zarobkowej".

W zaprezentowanych okolicznościach sprawy wszczęcie nadzwyczajnego szczególnego postępowania w trybie wznowienia określonego w art. 145 § 1 pkt 5 K.p.a. było nieuzasadnione wobec braku kwalifikowanej wady procesowej decyzji ostatecznej wydanej w postępowaniu zwykłym.

Jako całkowicie chybione należy uznać rozważania poczynione w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji, z których wynika, że bez oceny sytuacji konkretnej osoby a priori dyskwalifikuje się możliwość uzyskania przez aplikanta notarialnego statusu osoby bezrobotnej. Takie postępowanie byłoby dyskryminujące dla tej grupy aplikantów, która jest pozbawiona źródła zarobkowania, a więc również skarżącej w dacie wydania zaskarżonej decyzji.

Obowiązkiem organu jest prowadzenie postępowania wyjaśniającego mającego na celu każdorazowe ustalenie, jakie konkretne czynności dana osoba podejmuje lub też wykonuje oraz, czy w związku z tym może być uznana za osobę bezrobotną, a w konsekwencji może zostać jej przyznane prawo do zasiłku dla bezrobotnych. Zatem, rolą organu jest ustalanie zakresu dyspozycyjności danej konkretnej osoby w stosunku do możliwości podjęcia przez nią zatrudnienia.

Zdaniem Sądu, określanie przez osobę potrzeb określonego ukształtowania stosunku pracy, w tym czasu pracy czy szkolenia nie można utożsamiać z brakiem "pełnej gotowości do podjęcia zatrudnienia". Większość zarejestrowanych bezrobotnych ma określone oczekiwania, co do warunków pracy i płacy, a ich istnienie nie daje podstawy do pozbawienia tych osób statusu bezrobotnego.

Odmienny pogląd byłby sprzeczny z podstawowym założeniem ustawy o promocji zatrudnienia, która ma służyć aktywizacji zawodowej i jej ułatwianiu oraz zachęcaniu do pełnego i produktywnego zatrudnienia, jak i podejmowania pracy w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującego w danym zawodzie lub służbie. Ponadto należy wskazać, że w nabyciu i posiadaniu statusu bezrobotnego nie stoi na przeszkodzie nauka, warunkiem jest tylko, aby była to nauka w innym systemie niż system dzienny.

Organ w rozpoznawanej sprawie nie wskazał obowiązków, które mogą ograniczać gotowość do pracy skarżącej w pełnym wymiarze czasu, a za taki nie może być uznane ustawowe ograniczenie zawarte w art. 19 ustawy Prawo o notariacie, co stanowiło wystarczający warunek do uwzględnienia skargi.

Wykładnia omówionych powyżej przepisów ustawy o promocji zatrudnienia, dokonana zgodnie z jej ratio legis prowadzi do wniosków odmiennych, od tych które legły u podstaw zaskarżonej decyzji i decyzji organu pierwszej instancji oraz w konsekwencji również postanowień wydanych w tej sprawie. Zarówno uzasadnienie projektu ustawy o promocji zatrudnienia, jak i całokształt jej przepisów wskazuje, że jej celem jest takie ukształtowanie pomocy osobom bezrobotnym, aby mogły się one aktywizować zawodowo i powrócić na rynek pracy.

Konsekwencją niniejszego wyroku jest powrót sprawy do organu pierwszej instancji, który kierując się wskazaniami w nim zamieszczonymi powinien podjąć stosowne działania.

Wniosek skarżącej o orzeczenie o kosztach postępowania nie mógł być uwzględniony, bowiem podstawową regułę orzekania o kosztach w sprawach sądowoadministracyjnych wyraża art. 199 p.p.s.a., który stanowi, że strony ponoszą koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Natomiast w razie uwzględnienia skargi przez sąd pierwszej instancji przysługuje skarżącemu od organu, który wydał zaskarżony akt lub podjął zaskarżoną czynność albo dopuścił się bezczynności, zwrot kosztów postępowania niezbędnych do celowego dochodzenia praw - art. 200 p.p.s.a. Ponadto, należy mieć na uwadze treść art. 205 § 1 oraz § 3 p.p.s.a., zgodnie z którym do niezbędnych kosztów postępowania prowadzonego przez stronę osobiście lub przez pełnomocnika, który nie jest adwokatem lub radcą prawnym, zalicza się poniesione przez stronę koszty sądowe, koszty przejazdów do sądu strony lub pełnomocnika oraz równowartość zarobku utraconego wskutek stawiennictwa w sądzie. Zatem, koszty niezbędne to koszty sądowe (wpis i zwrot wydatków) oraz wynagrodzenie pełnomocnika.

W rozpoznawanej sprawie skarżąca korzysta z ustawowego zwolnienia od kosztów sądowych - art. 239 pkt 1 lit. b p.p.s.a., jak również skarżąca nie była reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika oraz nie wskazała faktycznie poniesionych kosztów podróży, czyli przejazdu środkiem transportu masowego (koleją, autobusem itp.) w klasie najniższej, w myśl art. 4 w związku z art. 13 Dekretu z dnia 26 października 1950 r. o należnościach świadków, biegłych i stron w postępowaniu sądowym (Dz. U. Nr 49, poz. 445 z późn. zm.).

Z tych też względów, na podstawie przepisu art. 145 § 1 pkt 1 a i c w związku z art. 135 p.p.s.a., orzeczono jak w sentencji wyroku. O kosztach nie orzeczono z uwagi na treść art. 205 § 1 i 3 p.p.s.a., które regulują kwestię zwrotu kosztów postępowania, bowiem nie wystąpiły one w sprawie. Z uwagi na charakter zaskarżonej decyzji nie orzeczono o jej wykonaniu w oparciu o art. 152 p.p.s.a.