Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Artykuł 36 ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych /Dz.U. nr 14 poz. 60/, według którego właściwy organ administracji państwowej orzeka o przywróceniu samowolnie naruszonego pasa drogowego do stanu poprzedniego, ma zastosowanie tylko w wypadku naruszenia pasa drogi publicznej w znaczeniu wynikającym z art. 1 w związku z art. 2 ust. 1 ustawy.

Rozpoznanie sprawy o naruszenie posiadania drogi wewnętrznej oraz posiadanie służebności przejazdu /art. 11 ust. 1/ należy do sądu powszechnego.

Kolegium Kompetencyjne przy Sądzie Najwyższym z udziałem prokuratora Prokuratury Generalnej, E. Wiśniewskiej, po rozpoznaniu w dniu 10 kwietnia 1987 r. na rozprawie wniosku Dyrektora Wydziału Geodezji i Gospodarki Gruntami Urzędu Wojewódzkiego w P. z dnia 23 maja 1986 r. o rozstrzygnięcie sporu o właściwość między Dyrektorem Wydziału Geodezji i Gospodarki Gruntami Urzędu Wojewódzkiego w P. a Sądem Wojewódzkim w P. w sprawie o przywrócenie stanu poprzedniego naruszonego pasa drogowego:

postanowiło odrzucić wniosek.

Skarb Państwa - Naczelnik Gminy w S. w pozwie z dnia 23 grudnia 1985 r. wytoczonym przeciwko Kazimierzowi W. twierdził, że pozwany uniemożliwił swobodne korzystanie z pozostającej w zarządzie Gminnej Rady Narodowej w S. drogi oznaczonej w ewidencji gruntów wsi W.S. jako działka nr 141 przez zagrodzenie jej płotem w obrębie swego siedliska i wniósł o przywrócenie utraconego posiadania pasa drogi przez nakazanie pozwanemu usunięcia płotu, oddania drogi w posiadanie powoda i umożliwienie powszechnego korzystania z drogi.

Sąd Rejonowy w S., ustosunkowując się do zarzutu pozwanego, postanowieniem z dnia 14 marca 1986 r. odmówił odrzucenia pozwu.

W wyniku rozpoznania zażalenia pozwanego na to postanowienie Sąd Wojewódzki w P. postanowieniem z dnia 22 kwietnia 1986 r. uchylił zaskarżone postanowienie i pozew odrzucił. Sąd ten stanął na stanowisku, że w sprawie znajduje zastosowanie art. 36 ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych /Dz.U. nr 14 poz. 60/, według którego w razie samowolnego naruszenia pasa drogowego właściwy organ administracji państwowej orzeka o przywróceniu go do stanu poprzedniego; w sprawie zatem zachodzi niedopuszczalność drogi sądowej /art. 199 par. 1 Kpc/.

We wniosku z dnia 20 lutego 1986 r. Kazimierz W. zwrócił się do Naczelnika Gminy w S. o przesunięcie drogi oznaczonej w ewidencji gruntów wsi W.S. jako działka nr 141 poza terenem jego siedliska.

Decyzją z dnia 2 kwietnia 1986 r. Naczelnik Gminy w S. odmówił wszczęcia postępowania. Stwierdził on, że do zamiany pasa drogi na podstawie uchwały Gminnej Rady Narodowej w S. nie doszło, ponieważ zebranie wiejskie mieszkańców sołectwa K. nie wystąpiło z odpowiednim wnioskiem /par. 5 ust. 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 listopada 1962 r. w sprawie zarządu mieniem gromadzkim oraz trybu jego zbywania - Dz.U. nr 64 poz. 303 ze zm./, i uznał, iż "rozstrzygnięcie problemu przebiegu drogi jest nadal otwarte, ale nie w trybie administracyjnym".

Odwołanie od wymienionej decyzji wniósł wnioskodawca.

Dyrektor Wydziału Geodezji i Gospodarki Gruntami Urzędu Wojewódzkiego w P. postanowieniem z dnia 12 maja 1986 r. z urzędu zawiesił postępowanie odwoławcze uznając, że rozpatrzenie sprawy i wydanie decyzji zależy od uprzedniego rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego /art. 97 par. 1 pkt 4 Kpa/, którym jest rozstrzygnięcie przez Kolegium Kompetencyjne przy Sądzie Najwyższym sporu o właściwość między organem administracji państwowej a sądem /art. 190 Kpa/.

Dyrektor Wydziału Geodezji i Gospodarki Gruntami Urzędu Wojewódzkiego w P., przytaczając opisany przebieg postępowania w sprawie sądowej i w sprawie administracyjnej, jednocześnie wystąpił do Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego z wnioskiem o rozpatrzenie przez Kolegium Kompetencyjne przy Sądzie Najwyższym sporu o właściwość między organem administracji państwowej a sądem. Wyraził on zapatrywanie, że droga, o którą chodzi w rozpoznawanych sprawach, nie jest drogą zaliczaną do żadnej z kategorii dróg publicznych wymienionych w art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych, ale jako droga dojazdowa do gruntów rolnych jest drogą wewnętrzną w rozumieniu art. 11 ust. 1 tej ustawy, do której nie ma zastosowania art. 36 ustawy.

Orzekając jak w sentencji postanowienia Kolegium Kompetencyjne przy Sądzie Najwyższym miało na uwadze, co następuje:

Spór o właściwość w rozumieniu art. 190 par. 1 Kpa ma miejsce jedynie wówczas, gdy różnice ocen między organem administracji państwowej a sądem co do zakresu kompetencji powstaną w tej samej sprawie. Tożsamość spraw zachodzi zaś wtedy, gdy sprawy - rozpoznawane zarówno przez organy administracji państwowej, jak i rozpoznawane przez sąd - toczą się z udziałem tych samych stron, dotyczą tego samego przedmiotu i oparte są na tej samej podstawie faktycznej i prawnej. Gdy w sprawach brak jest któregokolwiek z wymienionych wspólnych elementów, są to sprawy różne. Wówczas nie zachodzi podstawa do powstania sporu o właściwość między organem administracji państwowej a sądem.

Taka właśnie sytuacja ma miejsce w rozstrzyganym sporze.

Wprawdzie sprawa zakończona postanowieniem Sądu Wojewódzkiego w Płocku z dnia 22 kwietnia 1986 r., jak również sprawa prowadzona obecnie przez Dyrektora Wydziału Geodezji i Gospodarki Urzędu Wojewódzkiego w P. dotyczą tej samej drogi, ale nie świadczy to o tożsamości obu spraw. Przedmiotem pierwszej z tych spraw było mianowicie przywrócenie utraconego posiadania pasa drogi, podczas gdy przedmiotem drugiej sprawy jest przesunięcie drogi. Inna jest podstawa faktyczna obu tych spraw. Nie można więc mówić o ich tożsamości. Są to sprawy różne.

W związku z poglądami prezentowanymi w wymienionych wyżej sprawach należy zaznaczyć, że obecnie zainteresowane organy administracji państwowej oraz Kazimierz W. są zgodni co do tego, iż droga oznaczona w ewidencji gruntów wsi W.S. jako działka nr 141 nie jest zaliczona do żadnej z kategorii dróg publicznych wymienionych w art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych, ale jako droga dojazdowa do gruntów rolnych jest to droga wewnętrzna w rozumieniu art. 11 ust. 1 powołanej ustawy. Skoro tak, to trafne jest stanowisko wyrażone przez Dyrektora Wydziału Geodezji i Gospodarki Gruntami Urzędu Wojewódzkiego w P., że w razie samowolnego naruszenia pasa tej drogi nie wchodzi w grę art. 36 ustawy, który ma zastosowanie tylko do dróg publicznych w znaczeniu wynikającym z art. 1 w związku z art. 2 ust. 1 ustawy. Rozpoznawanie sprawy o naruszenie posiadania takiej drogi, jako sprawy cywilnej /art. 1 i art. 478-479 Kpc/, należy zatem - stosownie do zasady wyrażonej w art. 2 par. 1 Kpc - do sądu powszechnego.

Jeżeli zaś chodzi o przesunięcie drogi wewnętrznej /art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych/, to sprawa w tym przedmiocie nie jest sprawą indywidualną rozstrzyganą w drodze decyzji administracyjnej /art. 1 par. 1 pkt 1 Kpa/. Organy administracji państwowej /ani inne organy wymienione w art. 1 par. 2 Kpa/ nie zostały powołane do podejmowania decyzji w takich sprawach. Gdy przesunięcie drogi ma polegać na usytuowaniu jej na nieruchomości stanowiącej przedmiot cudzej własności w zamian za oddanie właścicielowi tej nieruchomości dotychczasowego pasa drogi, do zamiany takiej może dojść w drodze umowy między właścicielem tej nieruchomości a właścicielem terenu, w skład którego wchodzi droga wewnętrzna. Jeżeli droga stanowi mienie gminne, umowa ta może być zawarta dopiero w wyniku przeprowadzenia postępowania dotyczącego tego mienia, uregulowanego obecnie w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 8 grudnia 1986 r. w sprawie zarządu mieniem gminnym oraz warunków i trybu jego zbywania /Dz.U. nr 48 poz. 241/. Jedynie gdy obowiązek zawarcia umowy wynikał z odpowiedniej czynności prawnej, np. z umowy przedwstępnej /art. 389 Kc/, możliwe byłoby domaganie się w postępowaniu sądowym zobowiązania strony uchylającej się od zawarcia umowy do złożenia oznaczonego oświadczenia woli. Prawomocne orzeczenie sądu zastępowałoby wówczas to oświadczenie /art. 64 Kc, art. 1047 Kpc/.

Z tego, co powiedziano, wynika, że żądanie przywrócenia utraconego posiadania pasa drogi wewnętrznej oraz żądanie przesunięcia tej drogi oparte są także na różnych podstawach prawnych. Z tego również względu sprawy toczące się na skutek tych żądań są sprawami różnymi i nie zachodzi tożsamość między sprawą zakończoną postanowieniem Sądu Wojewódzkiego w Płocku z dnia 22 kwietnia 1986 r. a sprawą prowadzoną obecnie przez Dyrektora Wydziału Geodezji i Gospodarki Gruntami Urzędu Wojewódzkiego w P.

Jak wskazano, wniosek złożony przez Dyrektora Wydziału Geodezji i Gospodarki Gruntami Urzędu Wojewódzkiego w P. nie dotyczy w istocie sporu kompetencyjnego między organem administracji państwowej a sądem. Rozpoznanie zatem sprawy wszczętej na skutek tego wniosku nie należy do Kolegium Kompetencyjnego przy Sądzie Najwyższym, który rozstrzyga tylko spory o właściwość między organami administracji państwowej a sądami /art. 190 par. 1 Kpa/. Wniosek, na podstawie art. 195 Kpa w związku z art. 199 par. 1 pkt 1 Kpc, podlega przeto odrzuceniu.

Należy dodać, że spór kompetencyjny zainicjowany przez Dyrektora Wydziału Geodezji i Gospodarki Gruntami Urzędu Wojewódzkiego w P., gdyby dotyczył sporu w tej samej sprawie, byłby tzw. sporem negatywnym, gdyż zarówno sąd /Sąd Wojewódzki w Płocku/, jak i organ administracji państwowej /Dyrektor Wydziału Geodezji i Gospodarki Gruntami Urzędu Wojewódzkiego w P./ uznały się za niewłaściwe w rozpoznawanych przezeń sprawach. Z wnioskiem o rozpatrzenie przez Kolegium Kompetencyjne przy Sądzie Najwyższym sporu negatywnego o właściwość może wystąpić - stosownie do art. 192 par. 1 pkt 2 Kpa - tylko strona. Dyrektor Wydziału Geodezji i Gospodarki Gruntami Urzędu Wojewódzkiego w P., który występuje jako zainteresowany organ administracji państwowej, rozpoznający sprawę, nie jest przeto legitymowany do złożenia takiego wniosku.

Z tego względu wniosek podlegałby oddaleniu.