Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Janina Antosiewicz Sędzia NSA Jan Paweł Tarno (spr.) Sędzia NSA del. Leszek Kiermaszek Protokolant st. inspektor sądowy Barbara Dąbrowska po rozpoznaniu w dniu 2 grudnia 2010 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej M. H. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 1 czerwca 2010 r. sygn. akt I SA/Wa 1088/09 w sprawie ze skargi M. H. na decyzję Rektora Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie z dnia [...] maja 2009 r. nr [...] w przedmiocie skreślenia z listy studentów oddala skargę kasacyjną.

Wyrokiem z 1 czerwca 2010 r., I SA/Wa 1088/09 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargę M. H. na decyzję Rektora Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie z [...] maja 2009 r., nr [...] w przedmiocie skreślenia z listy studentów. W uzasadnieniu stwierdził, że decyzja o skreśleniu z listy studentów podejmowana jest w przypadkach wymienionych w art. 190 ust. 2 ustawy z 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. Nr 164, poz. 1395 ze zm.) w ramach uznania administracyjnego. Nakłada to na organ szczególny obowiązek zgromadzenia i wszechstronnego zbadania materiału dowodowego i przekonywującego uzasadnienia takiej decyzji. Decyzja o skreśleniu z listy studentów jest indywidualnym aktem administracyjnym, do którego stosuje się odpowiednio przepisy k.p.a. oraz przepisy o zaskarżeniu decyzji do sądu administracyjnego. Decyzja o skreśleniu z listy studentów ma charakter konstytutywny, co oznacza, że jej skutek prawny powstaje dopiero z chwilą doręczenia takiego aktu. W każdym z tych wypadków podstawą prawną do ewentualnego skreślenia musi być wyłącznie odpowiedni przepis ustawy. Przepisy regulaminu lub umowy można przywołać jedynie w uzasadnieniu decyzji o skreśleniu. Na organie dokonującym skreślenia ciąży obowiązek wykazania, że w danym wypadku zachodzi przesłanka ustawowa wymieniowa w art. 193 ust. 2 Prawa o szkolnictwie wyższym..

W rozpoznawanej sprawy opisane wyżej warunki zostały spełnione. Skarżący był trzykrotnie zawiadamiany o konieczności wniesienia opłat związanych z odbywaniem studiów (28 stycznia 2009 r., 26 lutego 2009 r. i 3 marca 2009 r.). Opłaty nie zostały wniesione, a zatem organ na podstawie art. 190 ust. 2 pkt 3 mógł podjąć decyzję o skreśleniu z listy studentów. Orzekający w sprawie Dziekan Wydziału Teologicznego i Prorektor Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego prawidłowo przeprowadzili postępowanie w przedmiocie skreślenia z listy studentów, nie przekroczyli też obowiązujących przy działaniu w ramach uznania administracyjnego zasad i prawidłowo uzasadnili swoje stanowisko.

W skardze kasacyjnej M. H. reprezentowany przez adwokata A. Ś. zaskarżył wyrok Sądu I instancji w całości, zarzucając mu naruszenie art. 145 § 1 pkt 1 lit. c) ustawy z 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz U Nr 153, poz. 1270 ze zm.) przez odmowę uchylenia decyzji Rektora Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie z [...] maja 2009 r. wydanego z naruszeniem przepisów regulujących postępowanie administracyjne, tj. art. 7, 9 oraz art. 97 § 1 pkt 4 w zw. z art. 140 k.p.a., co miało istotny wpływ na wynik sprawy, albowiem stwierdzenie powołanych uchybień powinno skutkować uchyleniem zaskarżonej decyzji.

Wskazując na powyższe strona wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oraz zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów nieopłaconej w całości ani w części pomocy prawnej z urzędu.

W uzasadnieniu stwierdzono, że nie można się zgodzić ze stanowiskiem Sądu. Przede wszystkim przywołano art. 7 k.p.a., zgodnie z którym "W toku postępowania organy administracji publicznej stoją na straży praworządności i podejmują wszelkie kroki niezbędne do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz do załatwienia sprawy, mając na względzie interes społeczny i słuszny interes obywateli", a także treść art. 9 k.p.a.: "Organy administracji publicznej są obowiązane do należytego i wyczerpującego informowania stron o okolicznościach faktycznych i prawnych, które mogą mieć wpływ na ustalenie ich praw i obowiązków będących przedmiotem postępowania administracyjnego. Organy czuwają nad tym, aby strony i inne osoby uczestniczące w postępowaniu nie poniosły szkody z powodu nieznajomości prawa, i w tym celu udzielają im niezbędnych wyjaśnień i wskazówek". Niewątpliwie takie prowadzenie postępowania, w którym wydana zostaje decyzja administracyjna bez wyjaśnienia rzeczywistej treści wniosku narusza zasady określone w powołanych powyżej przepisach. W przedmiotowej sprawie organ nie dochował należytej staranności, by ustalić, jaki faktyczny charakter miały pisma składane przez M. H.. Mianowicie 18 lutego 2009 r. M. H. złożył wniosek o przyznanie mu jednorazowej zapomogi w kwocie 2.600 zł, tj. dokładnie tyle, ile wynosiło jego zadłużenie wobec Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego z tytułu czesnego. Organ administracyjny dochowując należytej staranności winien przeprowadzić analizę, jaki skutek M. H. chciał osiągnąć tym pismem, z której niewątpliwie wynikałoby, że skarżącemu nie zależało na faktycznym otrzymaniu takiej kwoty, a na pokryciu kosztów związanych z zapłatą czesnego. W związku z tym wniosek ten powinien być potraktowany jako wniosek o zwolnienie go od ponoszenia opłaty za studia z uwagi trudną sytuację materialną. Jak podnosi się w orzecznictwie "Organ administracyjny nie może samodzielnie i autorytarnie decydować o określeniu charakteru pisma złożonego przez stronę postępowania w przypadku istnienia wątpliwości, jaki charakter mu nadać. W takim przypadku jego obowiązkiem jest podjęcie próby ustalenia woli wnioskodawcy, albowiem z treści art. 9 k.p.a. wynika, że organy czuwają nad tym, aby strony i inne osoby uczestniczące w postępowaniu nie poniosły szkody z powodu nieznajomości prawa i w tym celu udzielają im niezbędnych wyjaśnień i wskazówek. W konsekwencji strona przed podjęciem decyzji, co do charakteru swego pisma powinna uzyskać stosowne informacje o swojej sytuacji procesowej. Odmienne postępowanie organu narusza również regułę określoną w art. 7 k.p.a., gdyż nie prowadzi to do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego sprawy zgodnie ze słusznym interesem obywateli i stoi w sprzeczności z zasadą praworządności." (wyrok WSA w Gliwicach z 30 lipca 2009 r., IV SA/GI 102/09, LEX nr 553423). Mając na uwadze zarówno treść wniosku skarżącego o zapomogę, jak i treść jego pism w toku postępowania o skreślenie go z listy studentów wyraźnie wskazują, że jego intencją pomimo takiego, a nie innego sformułowania wniosku, było zwolnienie go od ponoszenia opłaty za studia. Organ postępowania nie mógł więc ograniczyć się do konkluzji, że "stypendium socjalne lub zapomoga nie powinny być wykorzystywane na poczet czesnego studenta", lecz powinien zwrócić się do skarżącego w tamtym postępowaniu z zapytaniem, jaki rzeczywisty charakter ma jego wniosek, zaś w przypadku uzyskania odpowiedzi, że skarżący ubiega się o zwolnienie z czesnego - nadać temu wnioskowi odpowiedni tryb i do czasu jego rozpoznania zawiesić postępowanie o skreślenie skarżącego z listy studentów na podstawie art. 97 § 1 pkt 4 k.p.a. W sytuacji gdyby wniosek skarżącego o zapomogę został potraktowany zgodnie z jego rzeczywistą treścią jako wniosek o zwolnienie z czesnego, stanowiłby niewątpliwie zagadnienie prejudycjalne wobec kwestii skreślenia z listy studentów, ponieważ w przypadku jego uwzględnienia brak byłoby podstaw do wydania decyzji o skreśleniu. W takiej sytuacji zaniechanie zawieszenia postępowania stanowiło naruszenie art. 97 § 1 pkt. 4 k.p.a. mogące mieć wpływ na wynik postępowania.

Z tych względów Wojewódzki Sąd Administracyjny powinien uchylić zaskarżoną decyzję jako wydaną z naruszeniem powołanych przepisów k.p.a.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

W postępowaniu przed NSA prowadzonym na skutek wniesienia skargi kasacyjnej obowiązuje generalna zasada ograniczonej kognicji tego sądu (art. 183 § 1 p.p.s.a.). NSA jako sąd II instancji rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej, wyznaczonych przez przyjęte w niej podstawy, określające zarówno rodzaj zarzucanego zaskarżonemu orzeczeniu naruszenia prawa, jak i jego zakres. Z urzędu bierze pod rozwagę tylko nieważność postępowania. Ta jednak nie miała miejsca w rozpoznawanej sprawie.

Skarga kasacyjna nie mogła być uwzględniona, albowiem podniesione w niej zarzuty przeciwko zaskarżonemu wyrokowi Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie nie są trafne.

Zasadnicze zarzuty wnoszącego skargę kasacyjną dotyczą zakresu obowiązku udzielania przez organ administracji publicznej informacji faktycznej i prawnej stronie postępowania. Z postanowień art. 7 i art. 9 kpa wywiódł on obowiązek Dziekana Wydziału Teologicznego i Prorektora Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego do uznania wniesionego przez niego podania o przyznanie mu jednorazowej zapomogi w kwocie 2.600 zł za wniosek o zwolnienie go od ponoszenia opłaty za studia z uwagi trudną sytuację materialną, ewentualnie powinność powyższych organów zwrócenia się do strony o zajęcie jednoznacznego stanowiska, jaki charakter ma złożone przez nią pismo o przyznanie zapomogi. Przy ustaleniu charakteru wniesionego przez stronę podania rzeczywiście tytuł pisma nie ma decydującego znaczenia. Istotna jest natomiast ocena intencji strony, dokonana w oparciu o całokształt podniesionych okoliczności. O tym, jaki charakter ma mieć ostatecznie pismo, decyduje zatem strona, ale w razie wątpliwości w tym zakresie obowiązkiem organu administracji publicznej jest przekazanie stronie informacji o jej sytuacji procesowej, przysługujących środkach obrony jej praw oraz uwarunkowaniach ich złożenia, aby strona nie poniosła szkody z powodu nieznajomości prawa. Jednakże obowiązek ten dotyczy jedynie pism, które zredagowane zostały w sposób niezręczny, niezrozumiały i niepozwalający na ustalenie rzeczywistej woli strony. Obowiązek ten natomiast nie może być rozciągany na wszystkie pisma strony, a więc także i te, które w swej treści są jasne i zrozumiałe. Jeżeli z pisma wprost wynika wola strony, organ nie ma obowiązku żądać sprecyzowania pisma. Dotyczy to również sytuacji, w których bez pogłębionej analizy prawnej (na pierwszy rzut oka) zawarte w piśmie żądanie nie zasługuje na uwzględnienie.

Z wniesionego przez M. H. podania organy nie mogły wywodzić innego żądania aniżeli wprost w tym piśmie sformułowanego, zwłaszcza że zostało ono sporządzone przez osobę posiadającą wykształcenie średnie, co nakazywało domniemywać, że potrafi ona jasno i zrozumiale wyartykułować swoje żądanie. Z wniosku tego jednoznacznie wynikało, że strona domaga się przyznania jej jednorazowej zapomogi ze względu na trudną sytuację materialną. W tej sytuacji, wbrew zarzutom zawartym w skardze kasacyjnej, organy nie mogły samodzielnie uznać wniesionego podania za wniosek o zwolnienie od opłaty za studia. Nie można też ani Dziekanowi Wydziału Teologicznego, ani Prorektorowi Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego czynić zarzutu, że nie wezwali strony do sprecyzowania podania. Wobec jasnej treści wniesionego przez stronę podania nie było potrzeby, ani nawet żadnych podstaw do ustalania woli skarżącego, a tym samym wzywania go do sprecyzowania pisma jasnego w swej treści i niewymagającego interpretacji.

Mając powyższe na uwadze, Naczelny Sąd Administracyjny uznał skargę kasacyjną za niemającą usprawiedliwionych podstaw i na podstawie art. 184 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi orzekł jak w sentencji.