Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Barbara Koś ( spr.) Sędzia WSA Walentyna Długaszewska Asesor sąd. Małgorzata Bejgerowska Protokolant ref. staż. Damian Wojtkowiak po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 13 września 2006 r. sprawy ze skargi J.Sz.-L. na decyzję Wojewody z dnia [...] nr [...] w przedmiocie ustalenia pisowni i brzmienia nazwiska I. uchyla zaskarżoną decyzję w części, w której utrzymuje ona w mocy decyzję Starosty W. z dnia [...], Nr [...] oraz uchyla tę decyzję Starosty W.; II. w pozostałym zakresie skargę oddala; III. zasądza od Wojewody na rzecz skarżącej J.Sz.-L. kwotę [...],- ([...]) złotych tytułem zwrotu kosztów sądowych; IV. stwierdza, że decyzje wskazane w punkcie I sentencji nie mogą być wykonane. /-/M. Bejgerowska /-/B. Koś /-/W. Długaszewska

W dniu [...] J.Sz.-L. złożyła do Starosty W. dwa odrębne wnioski: pierwszy dotyczył zmiany nazwiska jej małoletniego M.Sz.-B. na S. von B., drugi wniosek dotyczył zmiany jej nazwiska Sz.-L. na S. von L.

Starosta W. decyzją z dnia [...], nr [...], działając na podstawie art. 10 ustawy z dnia 15 listopada 1956 r. o zmianie imion i nazwisk ( Dz. U. z 1963 r. Nr 59, poz. 328 ze zm. ) oraz art.104 kpa po rozpatrzeniu wniosku J.I. Sz.-L. o zmianę pisowni nazwiska jej małoletniego syna M.Sz.-B. na S. von B. odmówił zgody na ustalenie takiej pisowni.

W uzasadnieniu decyzji podano, że wnioskodawczyni uzasadniła swoje żądanie tym, że wszystkie dokumenty syna wystawione w Niemczech widnieją na nazwisko S. von B., natomiast przy wpisie do polskich ksiąg stanu cywilnego zmieniono je na Sz. – B. Powodem odmowy uwzględnienia wniosku wskazanym w w/w decyzji było to, iż wnioskowane brzmienie i pisownia są niepolskie, a obecnie obowiązujące prawo nie przewiduje zmiany nazwiska o brzmieniu polskim na nazwisko o brzmieniu niepolskim. Ponadto nazwisko po zmianie ma się składać z trzech członów co narusza art. 25 § 2 kod. rodz. i op., który dopuszcza tylko dwa człony nazwiska.

Decyzją Starosty W. z dnia [...], nr [...] wydaną na podstawie art. 10 ustawy z dnia 15 listopada 1956 r. o zmianie imion i nazwisk ( Dz. U. z 1963 r. Nr 59, poz. 328 ze zm. ) oraz art.104 kpa po rozpatrzeniu wniosku J.I. Sz.-L. o zmianę pisowni jej nazwiska odmówiono zgody na żądane ustalenie pisowni nazwiska wnioskodawczyni. W uzasadnieniu decyzji podano, że J. Sz.-L. wskazała we wniosku, że dwa pierwsze człony wnioskowanego nazwiska, to jest "S. von" są oryginalnymi członami niemieckiego nazwiska noszonego po pierwszym mężu, a wniosek swój uzasadniła koniecznością uregulowania spraw administracyjnych zarówno w Niemczech jak i w Polsce, gdzie pisownia nazwiska jest różna. Powodem odmowy uwzględnienia wniosku wskazanym w w/w decyzji było to, iż wnioskowane brzmienie i pisownia są niepolskie, a obecnie obowiązujące prawo nie przewiduje zmiany nazwiska o brzmieniu polskim na nazwisko o brzmieniu niepolskim. Ponadto nazwisko po zmianie ma się składać z trzech członów co narusza art. 25 § 2 kod. rodz. i op., który dopuszcza tylko dwa człony nazwiska.

W odwołaniu od powyższych decyzji J.Sz.-L. wnosiła o ponowne rozpatrzenie jej wniosków. Wskazywała, że skoro przedstawiła niemiecki akt ślubu, z którego wynika, że zmieniono pisownię nazwiska jej poprzedniego męża ( obywatela niemieckiego ) Sz.– B.i na S. von B., to wniosek o zmianę jej nazwiska winien być pozytywnie rozpatrzony. Co do nazwiska syna podała, że ma on obywatelstwo niemieckie i niemiecki paszport wystawiony na nazwisko S. von B. Ponadto podała, że w roku 2002 wyszła ponownie za mąż, również za obywatela Niemiec, S. L. i ze względu na syna nosi nazwisko Sz. – L.

Wojewoda decyzją z dnia [...] Nr [...], działając na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 kpa i art. 10 ustawy z dnia 15.11.1956 r. o zmianie imion i nazwisk utrzymał w mocy zaskarżone decyzje. W uzasadnieniu podano, że stosownie do art. 10 ustawy o zmianie imion i nazwisk ustalenie pisowni nazwiska może nastąpić wyłącznie przy zachowaniu zasad pisowni polskiej. Wskazano ponadto, że w myśl art. 4 pkt 2 ustawy z dnia 7 października 1999 r. o języku polskim ( Dz. U. Nr 90, poz. 999 ze zm. ) język polski jest językiem urzędowym jednostek samorządu terytorialnego i podległych mu instytucji w zakresie w jakim wykonują zadania publiczne i zgodnie z art. 3 ust. 2 tej ustawy wszystkie organy władzy publicznej oraz instytucje i organizacje uczestniczące w życiu publicznym są zobowiązane do ochrony języka polskiego. Natomiast zgodnie z art. 1138 Kodeksu postępowania cywilnego zagraniczne dokumenty urzędowe posiadają moc dowodową na równi z polskimi dokumentami urzędowymi.

W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego skarżąca wniosła o uchylenie decyzji Starosty W. i Wojewody, powołując się na ustalenie brzmienia nazwiska byłego męża w Niemczech i zmianę jej nazwiska małżeńskiego i nazwiska syna w dokumentach niemieckich, które znajdują się w aktach administracyjnych.

Wojewoda wniósł o oddalenie skargi, podtrzymując swoje stanowisko zawarte w zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył co następuje.

Problematyka zmiany imion i nazwisk oraz ustalenia ich pisowni została unormowana ustawą z dnia 15 listopada 1956 r. o zmianie imion i nazwisk ( Dz. U. z 1963 r. Nr 59, poz. 328 ze zm. ) i dotyczy ona zmiany nazwisk i imion obywateli polskich. Powołany w zaskarżonych decyzjach przepis art. 10 ustawy z dnia15 listopada 1956 r. o zmianie imion i nazwisk stanowi w ust. 1, że " w razie wątpliwości pisownię imienia lub nazwiska ustala kierownik urzędu stanu cywilnego na wniosek strony. Ustaleniem pisowni jest wybór jednej z form pisowni imienia lub nazwiska, które zostały zapisane w aktach stanu cywilnego". W ustępie 2 tego artykułu postanowiono, że "przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio w przypadkach dostosowania pisowni imion i nazwisk do zasad pisowni polskiej zgodnie z fonetycznym brzmieniem. Z przytoczonego brzmienia przepisu ust. 1 wynika, że jedyną przesłanką ustalenia pisowni imienia lub nazwiska jest "istnienie wątpliwości" dotyczących pisowni, a ustaleniem pisowni jest "wybór jednej z form pisowni imienia lub nazwiska". Z treści wniosku, jak też z treści odwołania nie wynika aby skarżąca miała jakiekolwiek wątpliwości co do pisowni nazwiska jej dziecka. Przeciwnie, jej pisma wskazują na to, że chce ona aby syn nosił nazwisko ojca, zgodne z pisownią ustaloną w Niemczech i ma na celu ujednolicenie pisowni w dokumentach polskich i niemieckich. Z wyjaśnień skarżącej wynika, że ojciec dziecka, J.Sz. – B., po uzyskaniu obywatelstwa niemieckiego zmienił w Niemczech nazwisko na S. von B. W księdze rodziny ( odpis z 5 sierpnia 2004 r. ) odnotowano dnia 27 lipca 2004 r. w rubryce 10. "Dalsze uwagi o małżonkach i dzieciach", że prawidłowa pisownia nazwiska brzmi: S. von B. oraz, że nazwisko małżeńskie brzmi teraz S. von B., a podstawą wpisu jest księga małżeństw ( k. 11-12a akt administracyjnych). Również niemieckie świadectwo urodzenia dziecka nr [...] wydane przez Urząd Stanu Cywilnego w Kolonii w dniu [...] ( k. 4 akt administracyjnych ) uwzględnia tę zmianę. Wniosek o zmianę nazwiska dziecka na zmienione nazwisko jego ojca winien być rozpoznany przez Starostę na podstawie art. 5 ust. 2 ustawy o zmianie imion i nazwisk, zgodnie z którym zmiana nazwiska jednego z rodziców rozciąga się na małoletnie dziecko za zgodą drugiego rodzica. Złożenie przez matkę dziecka wniosku o zmianę nazwiska dziecka na nazwisko ojca jest równoznaczne z wyrażeniem zgody, o której mowa w art. 5 ust. 2 ustawy o zmianie imion i nazwisk. W sprawie nie znajduje zastosowania również powołany w decyzji organu I instancji przepis art. 25 § 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, w myśl którego nazwisko utworzone w wyniku połączenia nie może składać się z więcej niż dwóch członów, przede wszystkim dlatego, że dotyczy on nadawania nazwisk małżonkom, a nie ich zmiany. Wprawdzie odpowiadający temu przepisowi art. 6 ust. 1 ustawy o zmianie imion i nazwisk również stanowi, że nazwisko może składać się najwyżej z dwóch części ( członów ), jednakże nie może on znaleźć zastosowania do zmiany ( dostosowania ) nazwiska małoletniego dziecka na nazwisko obojga rodziców, bądź jednego z nich dokonanej w trybie art. 5 tej ustawy. Zmiana nazwiska obojga rodziców rozciąga się bowiem na małoletnie dzieci i decyzja administracyjna wydana w takiej sytuacji ma charakter jedynie deklaratoryjny, co oznacza, że organy administracji publicznej nie mogą odmówić zmiany nazwiska dziecka, choćby nazwisko rodziców składało się więcej niż z dwóch członów, z których jeden stanowi wyróżnik w postaci partykuły von, van, de ( z ) właściwej językowi kraju pochodzenia rodzica. Natomiast w przypadku zmiany nazwiska tylko jednego z rodziców rozciągnięcie jej na małoletnie dziecko wymaga jedynie zgody drugiego z rodziców lub sądu opiekuńczego, a gdy dziecko ukończyło 14 lat potrzebna jest także jego zgoda, poza tym decyzja o zmianie nazwiska dziecka w takiej sytuacji ma również deklaratoryjny charakter i organ administracji związany jest wnioskiem rodzica.

Podkreślić należy, że o ile wniosek skarżącej budził wątpliwości co do treści żądania, a zwłaszcza tego czy dotyczy ustalenia pisowni nazwiska, czy też jego zmiany i co jest powodem żądania, organ administracji publicznej rozpoznający sprawę winien wyjaśnić treść żądania z udziałem strony, mając na uwadze obowiązującą w postępowaniu administracyjnym zasadę ograniczonego formalizmu. Oznacza ona, że przy ocenie skierowanego do organu pisma należy badać jego treść, a nie kierować się jego formą zewnętrzną (np. tytułem). Skutek tego jest taki, że "osoba wnosząca pismo nie ma obowiązku wykazania się znajomością prawa, wiadomościami o zakresie działania organów administracji publicznej lub organizacji społecznych, ciężar kwalifikacji prawnej pisma spoczywa zawsze na jego adresacie" (J. Borkowski (w:) B. Adamiak, J. Borkowski, Kodeks..., s. 816).

Wydanie decyzji na podstawie powołanego w nich przepisu art. 10 ust.1 ustawy z dnia 15 listopada 1956 r. o zmianie imion i nazwisk należało uznać za błędne, podobnie jak błędne jest twierdzenie, że powołana ustawa nie przewiduje zmiany nazwiska o brzmieniu polskim na nazwisko o brzmieniu niepolskim. Wprawdzie w art. 2 ust. 2 pkt 1 b/ ustawy wskazano, że ważne względy uzasadniające zmianę nazwiska zachodzą w szczególności gdy wnioskodawca nosi nazwisko o brzmieniu niepolskim, nie wynika z tego jednak zakaz zmiany nazwiska o brzmieniu polskim na obce o ile wnioskodawca wykaże istnienie po jego stronie ważnych względów. Za takie ważne względy należy w ocenie sądu uznać potrzebę ujednolicenia pisowni nazwiska w dokumentach polskich i obcych, jak i chęć zmiany nazwiska dziecka na nazwisko ojca, niezależnie od samodzielnej podstawy zmiany nazwiska dziecka w sytuacji określonej w art. 5 ustawy o zmianie imion i nazwisk. Ponadto organ drugiej instancji wadliwie wskazał na przepisy ustawy o języku polskim jako podstawę materialnoprawną swego rozstrzygnięcia, bowiem jest to przesłanka nie występująca w przepisach ustawy o zmianie imion i nazwisk.

Reasumując należało uznać, że decyzja organu I instancji i decyzja organu II instancji w zakresie odnoszącym się do zmiany nazwiska M. Sz. – B. naruszają prawo materialne – art. 5 ust. 2, art. 6 i art. 10 ustawy z dnia 15 listopada 1956 r. oraz art. 7, 8 i 9 kpa, co miało istotny wpływ na wynik sprawy. Z tych względów należało orzec jak w punkcie I, III i IV sentencji, zgodnie z art. 145 § 1 pkt 1 lit a/, art. 152 i art. 200 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi ( Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm. ).

Nie narusza natomiast prawa decyzja organu I instancji dotycząca zmiany nazwiska J.Sz.– L., jakkolwiek jej uzasadnienie nie w pełni może być przez sąd zaakceptowane. Wniosek skarżącej dotyczył zmiany pisowni pierwszego członu jej nazwiska z Sz. na S. von. Ze skargi wynika, że po rozwodzie z J. Sz. – B. i ponownym wyjściu za mąż za obywatela niemieckiego o nazwisku L. skarżąca przyjęła nazwisko L. Następnie ze względu na syna wystąpiła o zmianę nazwiska L. na Sz. – L., co nastąpiło decyzją Starosty W. z [...] . Wzmiankę o powyższej zmianie zawiera odpis zupełny aktu małżeństwa z [...]., którego poświadczona kserokopia znajduje się na k. 10 akt administracyjnych. Obecne żądanie zmiany pierwszego członu nazwiska Sz. skarżąca uzasadnia zmianą nazwiska byłego męża i potrzebą ujednolicenia dokumentów wystawianych w języku polskim i obcym. Wniosek ten winien być zatem rozpoznany na podstawie art. 2 ustawy z 15 listopada 1956 r. o zmianie imion i nazwisk, który stanowi, że wniosek o zmianę nazwiska podlega uwzględnieniu, jeżeli jest uzasadniony ważnymi względami. Wskazać zatem należy, że o ile za takie ważne względy można by uznać w niniejszej sprawie zmianę pisowni Sz. na S., skoro tak obecnie brzmi nazwisko byłego męża skarżącej i ich wspólnego syna, to brak jest uzasadnienia faktycznego i prawnego dla dodania trzeciego członu nazwiska w postaci partykuły "von". W świetle niemieckiej księgi rodziny ( k.12, 12 a/ akt administracyjnych ) poprzedza ona nazwisko B i do tego członu się odnosi. Określenie "von" odpowiadające polskiemu "z" w literaturze prawniczej nazywane jest partykułą szlachecką, której funkcja sprowadza się do podkreślenia znaczenia nazwiska. Skoro w niniejszej sprawie dotyczy ona nazwiska B., to dodanie jej po członie S. i przed członem L., jak żądała skarżąca, spowodowałoby iż odnosiłaby się ona do nazwiska L., nadając mu nie uzasadnione żadnymi względami ( poza kaprysem, który nie może być uznany za ważne względy ) brzmienie von L. W związku z powyższym zaskarżona decyzja odpowiada ostatecznie w tej części prawu, a skargę należało oddalić zgodnie z art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi ( Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm. ) i dlatego orzeczono jak w punkcie II sentencji wyroku.

/-/M. Bejgerowska /-/B. Koś /-/W. Długaszewska

JMd