Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Dnia 19 grudnia 2017 roku Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi – Wydział II w składzie następującym: Przewodnicząca Sędzia WSA Renata Kubot-Szustowska, Sędziowie Sędzia WSA Joanna Sekunda-Lenczewska (spr.), Sędzia WSA Sławomir Wojciechowski, , Protokolant Starszy sekretarz sądowy Aneta Panek, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 19 grudnia 2017 roku sprawy ze skargi Ł. M. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Ł. z dnia [...] nr [...] w przedmiocie uchylenia decyzji przyznającej świadczenie wychowawcze uchyla zaskarżoną decyzję. LS

Decyzją z dnia [...] r., nr [...], Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Ł., po rozpatrzeniu odwołania Ł. M. od decyzji Prezydenta Miasta Ł. z dnia [...] r. znak: [...] o uchyleniu z dniem 1 czerwca 2017r. decyzji Prezydenta Miasta Ł. z dnia [...] r. znak: [...] przyznającej prawo do świadczenia wychowawczego na dziecko J. M. w wysokości 500 zł miesięcznie, na okres od dnia 1 kwietnia 2016r. do dnia 30 września 2017r., na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 i art. 163 ustawy z dnia 14 czerwca 1960r. - Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2017r., poz.1257, dalej jako : "k.p.a."), w zw. z art. art. 27 i art. 2 pkt 16, art. 4, art. 5 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 11 lutego 2016r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci (Dz. U. z 2017 r., poz. 1851), utrzymało w mocy decyzję organu I instancji.

Jak wynika z akt sprawy Prezydent Miasta Ł. decyzją z dnia [...] r. znak: [...] orzekł o uchyleniu z dniem 1 czerwca 2017r. decyzji Prezydenta Miasta Ł. z dnia [...] r. znak: [...], przyznającej prawo do świadczenia wychowawczego na dziecko: J.M., w wysokości 500 zł miesięcznie, na okres od dnia 1 kwietnia 2016r. do dnia 30 września 2017r.

Ł. M. i skorzystał z przysługującego mu uprawnienia do złożenia środka zaskarżenia i pismem z dnia 20 lipca 2017r., z zachowaniem terminu przewidzianego prawem, złożył odwołanie od powyższej decyzji.

W treści odwołania wyrażając niezadowolenie z jej wydania podniósł, iż od dnia 14 stycznia 2014 r. J. M. jest na utrzymaniu odwołującego się i wspólnie z nim zamieszkuje we wspólnym gospodarstwie domowym. Jedyną zmianą jest to, iż strona od dnia 26 stycznia 2017 r., zgodnie z wyrokiem Sądu, przebywa w izolacji penitencjarnej w Areszcie Śledczym w Ł., co w żadnej mierze nie oznacza, iż odwołujący się zaprzestał sprawowania opieki nad synem J. M..

Przywołaną na wstępie decyzją z dnia [...] r. Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Ł. utrzymało w mocy decyzję organu I instancji.

Organ odwoławczy wskazał, iż w rozpoznawanej sprawie nie jest spornym, iż Prezydent Miasta Ł. decyzją z dnia [...] r. znak: [...] przyznał Ł. M. prawo do wnioskowanego świadczenia na w/w dziecko uznając, że spełnia on kryteria do przyznania świadczenia wychowawczego. Nie jest również spornym, iż Ł. M. od dnia 26 stycznia 2017r. przebywa w izolacji penitencjarnej w Areszcie Śledczym w Ł., co jednoznacznie wynika z akt sprawy.

Przytaczając treść art. 2 pkt 16 oraz 27 ust. 1 ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci organ odwoławczy podkreślił, iż zamieszkiwanie wspólne uprawnionych i pozostających na ich utrzymaniu dzieci nie może być odczytywane z pominięciem warunku "faktycznej opieki" i sprzężonej z nim przesłanki "łącznego utrzymywania się z połączonych dochodów ".

Kolegium podkreśliło, iż w art. 2 pkt 12 ww. ustawy, czego zdaje się nie zauważać odwołujący się unormowano, że przez osoby pozostające na utrzymaniu należy rozumieć członków rodziny utrzymujących się z połączonych dochodów. Zatem ustalając podmiot uprawniony do świadczenia z programu "500 plus" nie można pomijać zakresu przedmiotowego, na który składają się nierozerwalnie połączone są ze sobą kolejne elementy jak: faktyczna opieka oraz pozostawanie dzieci na utrzymaniu i wspólny budżet domowy osób uprawnionych, i ich dzieci.

Łącznik "i" determinuje nakaz odkodowania, że dochody połączone występują przy wspólnym zamieszkiwaniu uprawnionych i ich dzieci rozumianym nie inaczej jak wspólnym prowadzeniu gospodarstwa domowego.

Nie można przy tym wspólnie prowadzić gospodarstwa domowego nie tylko pozostając w rozłączności w jego prowadzeniu, ale i nie zamieszkując razem. I jakkolwiek strona znalazła się w trudnej życiowej sytuacji, to nie ona jest przedmiotem oceny ziszczenia się przesłanek do uzyskania świadczenia wychowawczego, którego ustawowym celem jest częściowe pokrycie wydatków związanych z wychowywaniem dziecka, w tym z opieką nad nim i zaspokojeniem jego potrzeb życiowych (art. 4 ust. 1 tej ustawy).

Zatem, w ocenie Kolegium, kluczowe znaczenie dla prawa do uzyskania świadczenia z programu "500 plus" ma zarówno wspólne przebywanie uprawnionego z dziećmi, jak i okres faktycznej, realnej w tym czasie opieki sprawowanej przez niego nad nimi.

Brak któregokolwiek z tych elementów, czyli: wspólnego przebywania i faktycznej opieki, powoduje, że świadczenie to nie przysługuje.

W sytuacji gdy, jak miało to miejsce w przedmiotowej sprawie, nastąpi zmiana okoliczności faktycznych (i prawnych) po wydaniu decyzji przyznającej to świadczenie, to mocą art. 27 ust. 1 ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci w związku z art. 163 k.p.a. właściwy organ jest zobowiązany do jej zmiany lub uchylenia.

Na ostateczną decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Ł. skargę do sądu administracyjnego złożył Ł. M., wnosząc o wypłatę świadczenia wychowawczego za okres wskazany w decyzji organu I instancji opiekunowi faktycznemu dziecka, tj. ojcu skarżącego, sprawującemu faktyczną opiekę nad dzieckiem J. M. w okresie pobytu skarżącego w Areszcie Śledczym w Ł.

W odpowiedzi na skargę Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Ł. podtrzymało stanowisko wyrażone w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji i w związku z tym wniosło o oddalenie skargi.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Skarga podlega uwzględnieniu.

W myśl art. 1 § 1 i § 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2016 r. poz. 1066 ze zm.) sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej.

Zgodnie z art. 134 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn.: Dz. U. z 2017 r. poz. 1369 ze zm., dalej jako - "p.p.s.a."), sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy nie będąc związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną.

Rozpoznając niniejszą sprawę w świetle powyższych kryteriów, Sąd doszedł do przekonania, że skarga jest zasadna, bowiem zaskarżona decyzja została podjęta z naruszeniem przepisów prawa materialnego w stopniu mającym wpływ na wynik sprawy.

Przedmiotem kontroli Sądu była decyzja Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Ł. z dnia [...] r. utrzymująca w mocy decyzję Prezydenta Miasta Ł. z dnia [...] r. o uchyleniu z dniem 1 czerwca 2017 r. decyzji Prezydenta Miasta Ł. z dnia [...] przyznającej prawo do świadczenia wychowawczego na dziecko J. M. w wysokości 500 zł miesięcznie, na okres od dnia 1 kwietnia 2016r. do dnia 30 września 2017r.

Podstawę prawną uchylenia decyzji o przyznaniu świadczenia wychowawczego stanowił art. 27 ust. 1 ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci. Z przepisu tego wynika, że organ właściwy oraz marszałek województwa mogą bez zgody strony zmienić lub uchylić ostateczną decyzję administracyjną, na mocy której strona nabyła prawo do świadczenia wychowawczego, jeżeli uległa zmianie sytuacja rodzinna lub dochodowa rodziny mająca wpływ na prawo do świadczenia wychowawczego, członek rodziny nabył prawo do świadczenia wychowawczego w innym państwie w związku ze stosowaniem przepisów o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, osoba nienależnie pobrała świadczenie wychowawcze lub wystąpiły inne okoliczności mające wpływ na prawo do świadczenia wychowawczego.

W rozpoznawanej sprawie organy uznały, że za koniecznością uchylenia decyzji przyznającej świadczenie wychowawcze przemawia zmiana sytuacji rodzinnej skarżącego. W ocenie organów, fakt iż skarżący – Ł. M. od dnia 26 stycznia 2017 r. przebywał w Areszcie Śledczym w Ł. spowodowało, iż w istocie nie zamieszkiwał wspólnie z dzieckiem.

W ocenie Sądu do zmiany sytuacji rodzinnej skarżącego mającej wpływ na prawo do świadczenia wychowawczego w rozumieniu wskazanego wyżej przepisu art. 27 ust. 1, nie doszło.

Zgodnie z art. 4 ustawy, celem świadczenia wychowawczego jest częściowe pokrycie wydatków związanych z wychowywaniem dziecka, w tym z opieką nad nim i zaspokojeniem jego potrzeb życiowych (ust. 1). Świadczenie wychowawcze przysługuje matce, ojcu, opiekunowi faktycznemu dziecka albo opiekunowi prawnemu dziecka (ust. 2). Świadczenie wychowawcze przysługuje osobom, o których mowa w ust. 2, do dnia ukończenia przez dziecko 18. roku życia (ust. 3). Świadczenie wychowawcze przysługuje osobom, o których mowa w art. 4 ust. 2 ustawy, w wysokości 500,00 zł miesięcznie na dziecko w rodzinie (art. 5 ust. 1 ustawy). Świadczenie wychowawcze przysługuje na pierwsze dziecko osobom, o których mowa w art. 4 ust. 2, jeżeli dochód rodziny w przeliczeniu na osobę nie przekracza kwoty 800,00 zł (art. 5 ust. 3 ustawy).

Zgodnie zaś z art. 2 pkt 16 cytowanej ustawy, przez rodzinę rozumie się odpowiednio następujących członków rodziny: małżonków, rodziców dzieci, opiekuna faktycznego dziecka oraz zamieszkujące wspólnie z tymi osobami, pozostające na ich utrzymaniu dzieci w wieku do ukończenia 25. roku życia, a także dzieci, które ukończyły 25. rok życia, legitymujące się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności, jeżeli w związku z tą niepełnosprawnością przysługuje świadczenie pielęgnacyjne lub specjalny zasiłek opiekuńczy albo zasiłek dla opiekuna, o którym mowa w ustawie z dnia 4 kwietnia 2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów (Dz. U. z 2016 r. poz. 162). Do członków rodziny nie zalicza się dziecka pozostającego pod opieką opiekuna prawnego, dziecka pozostającego w związku małżeńskim, a także pełnoletniego dziecka posiadającego własne dziecko; w przypadku gdy dziecko, zgodnie z orzeczeniem sądu, jest pod opieką naprzemienną obojga rodziców rozwiedzionych lub żyjących w separacji lub żyjących w rozłączeniu, dziecko zalicza się jednocześnie do członków rodzin obydwojga rodziców.

Cel świadczenia wychowawczego akcentuje, że jest nim częściowe pokrycie wydatków związanych z wychowywaniem dziecka, w tym z opieką nad nim i zaspokajaniem jego potrzeb życiowych. Tym samym przepis ten w sposób nie budzący wątpliwości przyznaje prymat prawa do pobierania świadczenia przez osobę faktyczne sprawującą opiekę nad dzieckiem i ponoszącą związane z tym wydatki, o ile tylko należy do ustawowego katalogu osób uprawnionych do jego wnioskowania i pobierania (matka, ojciec, opiekun faktyczny albo opiekun prawny dziecka), a dziecko może być uznane za członka rodziny osoby wnioskującej (zob. wyrok WSA w Rzeszowie z dnia 5 maja 2017 r., sygn. akt II SA/Rz 1735/16, LEX nr 2315620).

W przedmiotowej sprawie nie budzi wątpliwości fakt, że wyrokiem Sądu Okręgowego w Ł. z dnia 14 stycznia 2014 r. sygn. akt [...] wykonywanie władzy rodzicielskiej nad małoletnim J. M. powierzono ojcu Ł. M., co niewątpliwie przesądza, że w okolicznościach sprawy tworzy on z dzieckiem rodzinę w rozumieniu przepisów ustawy o pomocy państwa w wychowaniu dzieci.

Z kolei art. 5 ust. 1 ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci wprost stanowi, iż świadczenie przysługuje na dziecko w rodzinie. Natomiast świadczenie wychowawcze przysługuje temu z kręgu osób wymienionych w art. 4 ust. 2 ustawy, który wspólnie zamieszkuje z dzieckiem, zaspokaja jego potrzeby, wychowuje je i utrzymuje. Pogląd taki jest zresztą prezentowany w orzecznictwie sądów administracyjnych (zob. wyrok WSA w Poznaniu z dnia 14 czerwca 2017 r., sygn. akt II SA/Po 257/17, wyrok WSA we Wrocławiu z dnia 23 marca 2017 r., sygn. akt IV SA/Wr 543/16, opubl. W CBOSA).

Jednym z istotnych i zasadniczych kryteriów stanowiących przesłankę dla przyznania świadczenia wychowawczego jest zatem miejsce zamieszkania dziecka. W przedmiotowej sprawie, zdaniem Sądu, wskazana przesłanka nie uległa zmianie poprzez fakt okresowej izolacji penitencjarnej skarżącego, co powoduje brak podstaw dla uchylenia decyzji przyznającej świadczenie wychowawcze.

Ustawa o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci nie zawiera własnej definicji miejsca zamieszkania dziecka. Znaczenia tego pojęcia poszukiwać należy więc w regulacjach ogólnych zawartych w przepisach ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny. I tak, zgodnie z art. 26 § 1 Kodeksu cywilnego, miejscem zamieszkania dziecka pozostającego pod władzą rodzicielską jest miejsce zamieszkania rodziców lub tego z rodziców, któremu wyłącznie przysługuje władza rodzicielska lub któremu zostało powierzone wykonanie władzy rodzicielskiej. W okolicznościach sprawy niewątpliwie wykonywanie władzy rodzicielskiej zostało przyznane Ł. M. Należy podkreślić, że ustalenie przez sąd miejsca pobytu dziecka przy jednym z rodziców powoduje uznanie, że dziecko przy tym z rodziców ma pobyt stały, natomiast każdorazowy pobyt dziecka w innym miejscu - np. u drugiego rodzica - musi być traktowany jak pobyt tymczasowy. Istnienie prawomocnego orzeczenia sądowego w przedmiocie ustalenia miejsca zamieszkania czy miejsca pobytu dziecka przesądza ustalenie do czyjej rodziny - w rozumieniu ustawy z 2016 r. o pomocy państwa w wychowaniu dzieci (art. 2 pkt 16) należy zaliczyć to dziecko (zob. wyrok WSA w Krakowie z dnia 16 maja 2017 r., sygn. akt III SA/Kr 296/17, LEX nr 2294717).

Wypada w tym miejscu zauważyć, że pobyt w zakładzie karnym/areszcie ma charakter okresowy (czas odbywania kary pozbawienia wolności/ tymczasowego aresztowania) i nie jest równoznaczny z zamieszkiwaniem w zakładzie karnym. Miejscem zamieszkania jest bowiem miejsce, w którym osoba przebywa z zamiarem stałego pobytu (art. 25 ustawy Kodeks cywilny). Niewątpliwie fakt izolacji penitencjarnej skarżącego nie spowodował zmiany w kategorii miejsca zamieszkania. Nie nastąpiła również zmiana w rozumieniu art. 2 pkt 12 ustawy

Wobec powyższego błędem ze strony Samorządowego Kolegium Odwoławczego było uznanie, iż Ł. M. z powodu przebywania w izolacji penitencjarnej w areszcie śledczym w istocie nie zamieszkiwał wspólnie z dzieckiem.

Podkreślenia wymaga, że chociaż świadczenie wychowawcze przysługuje matce, ojcu, opiekunowi faktycznemu albo opiekunowi prawnemu, to celem tego świadczenia jest częściowe pokrycie wydatków związanych z wychowaniem dziecka, w tym z opieką nad nim i zaspokojeniem jego potrzeb życiowych. Tak więc w istocie świadczenie to służy dziecku. Dodatkowo skarżący wywodził, iż na czas pobytu w izolacji utrzymywał z synem kontakt, zapewnił dziecku opiekę faktyczną i świadczenia wychowawcze w całości zostały przeznaczone na potrzeby dziecka.

Wskazane wyżej okoliczności, zdaniem Sądu, nie dają podstaw do uznania, że uległa zmianie sytuacja rodzinna lub dochodowa rodziny mająca wpływ na prawo do świadczenia wychowawczego w rozumieniu art. 27 ustawy o pomocy państwa w wychowaniu dzieci, co uzasadniałoby wydanie decyzji uchylającej rozstrzygnięcie przyznające prawo do świadczenia.

Ponownie rozpatrując przedmiotową sprawę organ winien zastosować się do przedstawionej oceny prawnej i stosując właściwą wykładnię prawa materialnego, wydać stosowne rozstrzygniecie.

Mając powyższe na uwadze Sąd, na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. a p.p.s.a., orzekł jak w sentencji wyroku.

A.B.