Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

W myśl art. 22 par. 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych /Dz.U. nr 98 poz. 1070 ze zm./, to prezes sądu kieruje sądem, reprezentuje go na zewnątrz i jednocześnie pełni czynności z zakresu administracji sądowej. Ten więc organ właściwy jest do załatwienia spraw objętych ustawą z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej /Dz.U. nr 112 poz. 1198 ze zm./ przez udzielanie informacji i wydawanie decyzji.

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia NSA Janina Antosiewicz (spr.), Sędziowie NSA Elżbieta Stebnicka, , Małgorzata Borowiec, Protokolant Iwona Sadownik, po rozpoznaniu w dniu 16 grudnia 2005 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej Prezesa Sądu Okręgowego w Warszawie od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 11 lutego 2004 r. sygn. akt II SAB 408/03 w sprawie ze skargi P. S. na bezczynność Prezesa Sądu Okręgowego w Warszawie w przedmiocie udzielenia informacji publicznej oddala skargę kasacyjną

Wojewódzki Sąd Administracyjny wyrokiem z dnia 11 lutego 2004 r. sygn. akt II SAB 408/03 uwzględniając skargę P. S., zobowiązał Prezesa Sądu Okręgowego w Warszawie do rozpatrzenia wniosku skarżącego z 19 lutego 2003 r. w terminie 14 dni od uprawomocnienia się wyroku.

W uzasadnieniu Sąd przytoczył treść skargi P. S., wniesionej do Naczelnego Sądu Administracyjnego 10 grudnia 2003 r. na bezczynność Sądu Okręgowego w Warszawie, do którego zwrócił się o udzielenie informacji publicznej dot. sprawy opisanej w dzienniku "Rzeczypospolita" w notatce "Taksa pod obstrzałem" żądając orzeczenia Sądu oraz informacji o skierowaniu sprawy do Sądu drugiej instancji.

W skardze wskazano, że z wnioskiem o udzielenie informacji strona wystąpiła 19 lutego 2003 r. i mimo zażalenia złożonego 10 października 2003 r. do Sądu Apelacyjnego, nie otrzymała odpowiedzi.

Wiceprezes Sądu Okręgowego w Warszawie, wniósł o oddalenie skargi podnosząc, że żądane informacje nie stanowią informacji w rozumieniu ustawy o dostępie do informacji publicznej. Dostęp do informacji w postępowaniu cywilnym regulują przepisy kodeksu postępowania cywilnego oraz regulamin wewnętrznego urzędowania sądów powszechnych, w sposób wyczerpujący i niepozwalający na stosowanie ustawy o dostępie do informacji publicznej.

Rozpoznając skargę na podstawie art. 97 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo o ustroju sądów administracyjnych i ustawę – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. Nr 153, poz. 1271 z późn. zm.) Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie uznał ją za zasadną.

Sąd uznał, iż sądy są organami władzy publicznej w rozumieniu art. 4 ust. 1 pkt 1 ustawy z 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (Dz.U. Nr 112, poz. 1198), gdyż art. 10 ust. 1 Konstytucji RP wśród władz publicznych ustawodawczej, wykonawczej, wymienia również sądowniczą.

Władza sądownicza sprawowana jest przez sądy oraz trybunały.

Treść wyroku sadowego, którego ujawnienia domagał się skarżący stanowi informację publiczną, zgodnie z art. 1 ust. 1 powołanej ustawy, ale stosownie do art. 6 ust. 1 pkt 4 lit. a, będąc rodzajem informacji dotyczącej treści i postaci dokumentów urzędowych, podlega udostępnieniu w trybie i na zasadach przewidzianych ustawą. Pytanie skarżącego o wniesiony środek odwoławczy mieści się w pojęciu stanu załatwienia sprawy, o którym mowa w art. 6 ust. 1 pkt 3 lit. e. Nie wyłącza stosowania ustawy tryb i zasady, o których stanowi art. 525 k.p.c. ,gdyż dotyczy on przeglądania akt sprawy przez uczestników postępowania oraz stwarza taką możliwość dla innych osób.

Prawo do informacji wynika z art. 61 Konstytucji RP, a realizowane jest na zasadach skonkretyzowanych w ustawie o dostępie do informacji publicznej. Prawo do informacji jest więc zasadą i wszelkie od tej zasady wyjątki winny być interpretowane ściśle. Skarżący nie domagał się akt sprawy, a jedynie wnioskował o udzielenie mu informacji w postaci dokumentu urzędowego o treści wyroku oraz informacji o wniesionym od niego środku zaskarżenia.

Z art. 13 ust. 1 ustawy o dostępie do informacji publicznej wynika, że udostępnienie informacji następuje bez zbędnej zwłoki, nie później jednak niż w terminie 14 dni, z wyjątkiem sytuacji przewidzianej w art. 13 ust. 2 i art. 15 ust. 2 ustawy.

W przeciwnym razie, organ winien wydać decyzję o odmowie udzielenia informacji. Zdaniem Sądu również odmowa, gdy informacja nie ma charakteru informacji publicznej, powinna nastąpić w drodze decyzji, na co przywołuje orzecznictwo NSA.

W przedmiotowej sprawie, skoro na wniosek strony z 19 lutego 2003 r. nie udzielono informacji – organ pozostawał w zwłoce – co uzasadniało wydanie wyroku na podstawie art. 149 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r.- Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.) zw. dalej ustawą Popsa.

Skargę kasacyjną od powyższego wyroku wniósł Prezes Sądu Okręgowego w Warszawie, reprezentowany przez radcę prawnego Dariusza Wilińskiego i zaskarżając wyrok w całości zarzucił:

1) naruszenie przepisów postępowania mające istotny wpływ na wynik sprawy:

- art. 25 § 2 ustawy – Popsa przez jego niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, że zdolność sądową w postępowaniu ma Prezes Sądu Okręgowego, będący organem posiadającego taką zdolność Sądu Okręgowego;

- oraz art. 58 § 1 pkt 5 Popsa przez jego niezastosowanie i rozpoznanie sprawy pomimo braku zdolności sądowej po stronie Prezesa Sądu Okręgowego Warszawie;

- art. 52 § 1 i 2 ustawy Popsa w zw. z art. 37 § 1 k.p.a. oraz art. 16 ustawy o dostępie do informacji publicznej przez ich niezastosowanie i rozpoznanie sprawy pomimo niewyczerpania przysługujących skarżącemu środków zaskarżenia;

2) naruszenie prawa materialnego:

- art. 1 ust. 1 ustawy o dostępie do informacji publicznej przez niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, że treść orzeczenia sądu powszechnego w postępowaniu cywilnym oraz informacja o stanie takiego postępowania stanowi informację publiczną w rozumieniu tej ustawy;

- art. 1 ust. 2 ustawy o dostępie do informacji publicznej w zw. z art. 9, 326, 525 k.p.c. oraz § 104 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 19 listopada 1987 r. Regulamin wewnętrznego urzędowania sądów powszechnych przez ich błędną wykładnię i niezastosowanie i przyjęcie, że powyższe przepisy nie określają wyczerpująco obowiązków sądów publikowania orzeczeń oraz uprawnień osób trzecich dostępu do akt sądowych,

- art. 13 ustawy o dostępie do informacji publicznej przez jego niewłaściwe zastosowanie.

W uzasadnieniu skargi wywodzi się, iż nałożenie na prezesów sądów obowiązku powszechnego informowania osób trzecich o sprawach, jakie są przez sądy rozstrzygane, wyłącza zastosowanie przepisów określających zasady ogłaszania orzeczeń oraz dostęp do akt sądowych, w tym prawo dokonywania z takich akt odpisów i wyciągów. Publikowanie orzeczeń sądowych oraz dostęp do akt określony jest wyczerpująco przez przepisy k.p.c., ustawę Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz Regulamin wewnętrznego urzędowania sądów powszechnych, będących przepisami rangi szczególnej względem ustawy o dostępie do informacji publicznej. Zgodnie z art. 1 ust. 2 ustawy o dostępie do informacji publicznej, przepisy tej ustawy nie naruszają przepisów innych ustaw określających odmienne zasady i tryb dostępu do informacji będących informacjami publicznymi.

Sposób publikowania (ogłaszania) orzeczeń sądów powszechnych w postępowaniu cywilnym, określają przepisy k.p.c. Zgodnie z art. 326 § 1 k.p.c. ogłoszenie wyroku następuje na posiedzeniu jawnym. Wyroki, w tym także sądu antymonopolowego, są podawane do publicznej wiadomości przez sąd orzekający w trybie przewidzianym w k.p.c.

Podobnie prawo wglądu do akt sprawy, otrzymywanie odpisów i wyciągów regulują przepisy k.p.c. (art. 9 i 525 k.p.c.) oraz wydanego na podstawie ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 19 listopada 1987 r. Regulamin wewnętrznego urzędowania sądów powszechnych ( § 101-108).

Gdyby nawet uznać, że treść orzeczenia i informacja o stanie sprawy jest informacją publiczną to na podstawie art. 1 ust. 2 ustawy, jej udostępnienie określają odrębne ustawy (wyrok NSA z 19 grudnia 2002 r. II SA 3301/02).

Zdaniem skarżącego Prezesa, każda informacja w postępowaniu jest zawsze "własnością" stron tego postępowania. To strony postępowania decydują o udostępnieniu innym podmiotom wiedzy na temat tego postępowania, chociaż w pewnych okolicznościach determinowanych charakterem sporu mogą mieć obowiązek publicznego udostępnienia takiej wiedzy. Przepisy ustawy o dostępie do informacji publicznej mogą zobowiązywać wyłącznie strony postępowań sadowych do upublicznienia informacji o stanie tych postępowań, o ile zagadnienie będące przedmiotem sporu ma charakter publiczny.

Zgodnie z art. 16 ust. 1 ustawy, rozstrzygnięcia w drodze decyzji wymaga wyłącznie odmowa udostępnienia informacji publicznej oraz umorzenie postępowania w przypadku określonym w art. 14 ust. 2.

Jeżeli treść żądania nie dot. informacji publicznej lecz innych danych, odmowa udostępnienia nie wymaga decyzji (wyrok NSA z 19 grudnia 2002 II SA 3301/02, z 25 marca 2003 r. II SA 4059/02 i 15 lipca 2003 II SA 1214/03). Art. 21 ustawy wyraźnie stwierdza, że przepisy ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi stosuje się do skarg rozpatrywanych w postępowaniu o udostępnienie informacji publicznej, a więc w postępowaniu, którego efektem może być udostępnienie informacji, bądź wydanie decyzji o odmowie.

Do spraw o udostępnienie innych danych, bądź udostępnienie informacji publicznych w innym trybie, ustawa nie ma zastosowania, czego konsekwencją jest brak obowiązku wydania decyzji, a zatem brak jest bezczynności organu.

Skarga podnosi dodatkowo, że skarżący nie wyczerpał przysługujących mu środków zaskarżenia, nie składając zażalenia na bezczynność w trybie art. 37 § 1 k.p.a. oraz domaga się zmiany wyroku i oddalenie skargi w całości, względnie uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania oraz zasądzenia kosztów postępowania sądowego.

W odpowiedzi na skargę kasacyjną P. S. wniósł o jej oddalenie, podzielając stanowisko wyrażone w uzasadnieniu wyroku, składając uprzednio pismo cofające skargę. Cofnięcie skargi powtórzył na rozprawie.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Odnosząc się do wniosku P. S. cofającego skargę, Naczelny Sąd Administracyjny – wobec popierania skargi kasacyjnej przez pełnomocnika Prezes Sądu Okręgowego uznał, iż na tym etapie postępowania gdy została skutecznie wniesiona skarga kasacyjna, cofnięcie skargi do Sądu I instancji jest bezskuteczne. Cofnięcie skargi przewiduje przepis art. 60 ustawy Popsa. Nastąpić jednakże może od chwili wpływu tej skargi do czasu wydania wyroku przez wojewódzki sąd administracyjny.

Zgodnie z art. 144 tej ustawy, sąd jest związany wydanym wyrokiem od chwili jego ogłoszenia. Cofnięcie skargi po tej dacie nie jest skuteczne. Przepis art. 60 nie ma bowiem zastosowania przed sądem odwoławczym chyba, że w wyniku rozpoznania skargi kasacyjnej nastąpiłoby uchylenie zaskarżonego wyroku.

Rozpoznając wniesioną skargę kasacyjną Naczelny Sąd Administracyjny uznał, że nie zawiera ona usprawiedliwionych podstaw.

W postępowaniu sądowoadministracyjnym nie naruszony został przepis art. 25 § 2 ustawy Popsa, regulujący zdolność sądową państwowych i samorządowych jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej.

Zdolność występowania przed sądem administracyjnym jako strona, wynika przede wszystkim z przepisów prawa materialnego. Art. 4 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (Dz.U. Nr 112, poz. 1198 z późn. zm.) nakładając na organy władzy publicznej obowiązek udostępnienia informacji publicznej, upoważnia jednocześnie organy władzy sądowniczej do dokonywania czynności w tych sprawach.

Powoływanie się w tej kwestii przez Wojewódzki Sąd Administracyjny na przepis art. 10 ust. 1 i 2 Konstytucji RP, pozwalający na zaliczenie sądu do organów władzy jest zasadne.

W myśl przepisów ustawy, udostępnienie informacji publicznej następuje w drodze czynności (art. 7, 10 11 i 13) lub w przypadku odmowy udostępnienia, w drodze decyzji administracyjnej (art. 16 ust. 1). Sposób działania organu w przypadku czynności określa ustawa, a z jej uregulowania wynika, iż mają one charakter czynności materialnotechnicznych, natomiast w przypadku decyzji, przepis art. 16 ust. 2 odsyła wprost do stosowania przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego.

Sposób działania sądu jako organu władzy, jego strukturę i kompetencje organów określa ustawa z 24 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. Nr 98, poz. 1070 z późn. zm.), zaś w zakresie orzekania ustawy określające poszczególne procedury sądowe.

Do spraw udostępniania informacji mają zastosowanie przepisy procedury administracyjnej, a więc kompetencje do podejmowania czynności w tych sprawach będzie mieć nie cały sąd rejonowy lub okręgowy wchodzący w skład sądownictwa powszechnego, lub poszczególne składy orzekające, właściwe do wykonywania wymiaru sprawiedliwości przez rozpoznawanie spraw, lecz taki organ, który wykonuje czynności z zakresu kierowania i administrowania sądem.

W myśl art. 22 § 1 ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych, to prezes sądu kieruje sądem, reprezentuje go na zewnątrz i jednocześnie pełni czynności z zakresu administracji sądowej. Ten więc organ właściwy jest do załatwienia spraw objętych ustawa o dostępie do informacji publicznej przez udzielanie informacji i wydawanie decyzji. W sprawach skarg na bezczynność, uwzględniając skargę, zgodnie z art. 149 ustawy Popsa, sąd zobowiązuje organ do wydania w określonym terminie aktu lub podjęcia czynności.

Rozstrzygnięcie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego zobowiązujące konkretny organ, czyli Prezesa Sądu, uprawnionego w myśl przytoczonych wcześniej przepisów do podejmowania czynności w tych sprawach, nie naruszało art. 25 § 2, jak również art. 58 § 1 pkt 5 ustawy Popsa, bowiem nie zachodziła przesłanka braku zdolności sądowej, zaś występujący jako strona przeciwna w stosunku do skarżącego Prezes Sądu Okręgowego, posiadał zdolność procesową.

Jako nietrafny należało ocenić zarzut naruszenia przez Sąd I instancji przepisu art. 52 § 1 i 2 ustawy Popsa w związku z art. 37 § 1 k.p.a., gdyż – jak wynika z załączonych do spraw dokumentów uwzględnionych przez Wojewódzki Sąd Administracyjny przy rozpoznawaniu sprawy – skarżący 10 października 2003 r. skierował do Sądu Apelacyjnego w Warszawie zażalenie na zwłokę organu w trybie art. 37 § 1 k.p.a.

W tej sytuacji należało uznać, iż wyczerpał on środki zaskarżenia, wymagane art.52 § 1 i 2 powołanej ustawy, warunkujące dopuszczalność skargi.

Za chybione uznał Naczelny Sąd Administracyjny zarzuty naruszenia prawa materialnego.

Prawo obywatela do informacji o działalności organów władzy publicznej oraz osób pełniących funkcje publiczne, zostało zagwarantowane w art. 61 ust. 1 Konstytucji RP. Obejmuje ono m.in. dostęp do dokumentów (ust. 2). Ograniczenie tych praw może nastąpić wyłącznie ze względu na określone w ustawach ochronę wolności i praw innych osób i podmiotów gospodarczych oraz ochronę porządku publicznego, bezpieczeństwa lub ważnego interesu gospodarczego państwa (ust. 3). W myśl art. 61 ust. 4 Konstytucji, tryb udzielania informacji, o których mowa w ust. 1 i 2 określają ustawy.

Realizację powyższego przepisu stanowi ustawa z 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej.

Wojewódzki Sąd Administracyjny prawidłowo więc zastosował przepis art. 1 ust. 1 tej ustawy stanowiący, że każda informacja o sprawach publicznych stanowi informację publiczną w rozumieniu ustawy i podlega udostępnieniu na zasadach określonych w ustawie i przyjął, że odnosi się on także do sądu jako organu władzy (art. 4 ust. 1 pkt 1), a obowiązek udostępnienia dotyczy zarówno orzeczenia sądu, mieszcząc się w art. 6 ust. 1 pkt 4 lit. a, jak i treści ośrodka odwoławczego, o czym stanowi art. 6 ust. 1 pkt 3 lit. c ustawy.

Z przepisu art. 1 ust. 2 ustawy o dostępie do informacji publicznej wynika, iż przepisy tej ustawy nie naruszają przepisów innych ustaw określających odmienne zasady i tryb dostępu do informacji publicznych.

Wydając zaskarżony wyrok Sąd I instancji nie naruszył tego przepisu przyjmując, iż w tej sprawie nie będą miały zastosowania przepisy kodeksu postępowania cywilnego oraz przepisy rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 19 listopada 1987r. Regulamin wewnętrznego urzędowania sądów powszechnych. Przepisy te odnoszą się bowiem do kwestii udostępnienia akt stronom i uczestnikom postępowania, jak również możliwości udostępnienia ich innym osobom.

Jest to jednakże odmienny tryb, do którego będą miały zastosowanie przepisy wyżej przytoczonych aktów prawnych. Dodać należy, iż do czasu wejścia w życie ustawy z 6 września 2001 r. tylko te przepisy mogły mieć zastosowanie przy udostępnianiu informacji o treści zapadłych orzeczeń lub toczących się postępowaniach.

Z chwilą wejścia w życie ustawy o dostępie do informacji publicznej, sytuacja prawna w tej kwestii uległa zmianie i jeżeli informacja ma charakter informacji publicznej, a domaga się jej udostępnienia podmiot nie będący uczestnikiem postępowania, zastosowanie mają przepisy ustawy o dostępie do informacji publicznej.

Uznając, iż zaskarżony wyrok nie narusza prawa, Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną na podstawie art. 184 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.