Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Ewa Machlejd, , Sędzia WSA Joanna Gierak-Podsiadły, Sędzia WSA Paweł Groński (spr.), Protokolant sekr. sąd. Agnieszka Ciszek, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 5 lutego 2013 r. sprawy ze skargi Rzecznika Praw Obywatelskich na bezczynność Dyrektora Szpitala [...] im. [...] Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w W. I. stwierdza bezczynność Dyrektora Szpitala [...] im. Ks. [...] Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w W. w udostępnieniu H. S. dokumentacji medycznej zmarłego R. S., II. stwierdza, że bezczynność opisana w pkt I miała miejsce z rażącym naruszeniem prawa, III. zobowiązuje Dyrektora Szpitala [...] im. Ks. [...] Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w W. do wydania wymienionej w pkt I dokumentacji w formie odpisów lub kopii w terminie 14 dni od dnia zwrotu akt sprawy wraz z odpisem prawomocnego wyroku.

W dniu 14 listopada 2012 r. do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie wpłynęła skarga Rzecznika Praw Obywatelskich na bezczynność Dyrektora Szpitala [...] w W., polegającą nie nieudostępnieniu H. S. dokumentacji medycznej jej zmarłego męża R. S.. Rzecznik Praw Obywatelskich wniósł o zobowiązanie Dyrektora Szpitala [...] w W. do udostępnienia H. S. dokumentacji medycznej jej zmarłego męża R. S. w terminie 14 dni od daty uprawomocnienia się wyroku Sądu.

Z uzasadnienia skargi wynika, że pismem z 18 maja 2012 r., H. S. zwróciła się z wnioskiem o udostępnienie dokumentacji medycznej jej zmarłego męża – R. S.a. W odpowiedzi na to pismo Zastępca Dyrektora Szpitala [...] w W. odmówił wydania kserokopii dokumentacji medycznej "z powodu braku upoważnienia przez pacjenta w historii choroby". W piśmie z 19 czerwca 2012 r., H. S. ponowiła żądanie udostępnienia dokumentacji medycznej podnosząc, iż jej mąż trafił do placówki medycznej w stanie uniemożliwiającym złożenie oświadczenia o zgodzie na udostępnienie dokumentacji medycznej na wypadek śmierci, zaś w momentach odzyskiwania świadomości, pracownicy Szpitala nie dopełnili obowiązku odebrania stosownego oświadczenia. H. S. złożyła jednocześnie kopię upoważnienia do pozyskania dokumentacji medycznej na wypadek śmierci, udzielonego jej przez męża w [...] w W. [...] lutego 2012 r. W piśmie z 22 czerwca 2012 r., Zastępca Dyrektora Szpitala [...], powołując się na treść art. 26 ust. 2 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, ponownie odmówił H. S. dostępu do dokumentacji medycznej jej zmarłego męża, wskazując, że upoważnienie składane jest każdorazowo w formie oświadczenia dołączanego do historii choroby, a dołączone przez H. S. oświadczenie zostało złożone przez R. S. w Poradni Lekarza Rodzinnego [...] odnosi się wyłącznie do tej dokumentacji.

Rzecznik Praw Obywatelskich ocenił, że Dyrektor Szpitala [...] w W. pozostaje w bezczynności w udostępnieniu H. S. dokumentacji medycznej jej zmarłego męża. Zwrócił uwagę na treść art. 26 ust. 2 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta – t.j. Dz. U. 2012, poz. 159 ze zm. (dalej: upp), zgodnie z którym po śmierci pacjenta, prawo wglądu w dokumentację medyczną ma osoba upoważniona przez pacjenta za życia. Wskazał, że przepisy rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 21 grudnia 2010 r. w sprawie rodzajów i zakresu dokumentacji medycznej oraz sposobu jej przetwarzania (Dz. U. 2010 Nr 252, poz. 1697 ze zm.) nakładają na jednostki prowadzące działalność leczniczą obowiązek dołączania do dokumentacji medycznej pacjenta oświadczenia o wyrażeniu zgody (ze wskazaniem upoważnionej osoby) bądź braku zgody na udostępnienie po jego śmierci dokumentacji medycznej (§ 15 ust. 3 rozporządzenia). W ocenie Rzecznika Praw Obywatelskich z przepisów tych Dyrektor Szpitala [...] wyprowadza błędny wniosek, że udzielone na podstawie art. 26 ust. 2 upp upoważnienie do dostępu do dokumentacji medycznej, zachowuje moc tylko względem dokumentacji medycznej prowadzonej przez konkretny podmiot świadczący usługi lecznicze. Zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich przyjęcie sugerowanej przez Dyrektora Szpitala [...] wykładni powołanych przepisów prawa, prowadzić może do istotnych problemów związanych z dostępem do dokumentacji medycznej zmarłego pacjenta, gdyż niedopuszczalna byłaby zmiana raz udzielonego upoważnienia po zakończeniu leczenia w danej placówce medycznej, a tym samym dostęp do dokumentacji medycznej uzyskać by mogła osoba, która utraciła zaufanie zmarłego pacjenta.

Zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich przy braku oświadczenia pacjenta, że nie życzy on sobie, by po jego śmierci ktokolwiek miał dostęp do jego dokumentacji medycznej, uprzednio udzielone upoważnienie, choćby zostało złożone w innej placówce medycznej, zachowuje moc i może stanowić podstawę udostępnienia dokumentacji medycznej tej osobie, na rzecz której zostało ustanowione.

Rzecznik Praw Pacjenta podniósł także argument, że brak dostępu do dokumentacji medycznej zmarłego może godzić w konstytucyjnie gwarantowane prawo spadkobierców zmarłego do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji RP) zwracając uwagę na ewentualne trudności w kwestionowaniu prawidłowości leczenia i dochodzenie ewentualnych szkód wywołanych błędami w sztuce lekarskiej w przypadku, gdy przed wywiedzeniem pozwu, powód nie ma dostępu do dokumentacji medycznej pacjenta. Dodatkowo uznał, że uniemożliwienie wglądu w dokumentację medyczną godzi również w konstytucyjne prawo do ochrony zdrowia osób spokrewnionych ze zmarłym (art. 68 ust. 1 Konstytucji RP).

W odpowiedzi na skargę Dyrektor Szpitala [...] wniósł o jej oddalenie.

W obszernym uzasadnieniu wskazał, że Szpital nie pozostawał w przedmiotowej sprawie w bezczynności, albowiem wniosek H. S. o udostępnienie dokumentacji medycznej rozpoznany został bez zwłoki. Zwrócił uwagę, że na pismo z dnia 18 maja 2012 r. odpowiedzi udzielono 2 dniu 4 czerwca 2012 r. (wysłano w dniu 8 czerwca 2012 r.), zaś na pismo uczestniczki datowane na 19 czerwca 2012 r. odpowiedź udzielona została w dniu 22 czerwca 2012 r. (data wysłania 25 czerwca 2012 r.). W rezultacie nie nastąpiła bezczynność świadczeniodawcy polegająca na nieudzieleniu odpowiedzi na wniosek o udostępnienie dokumentacji medycznej, bądź też udzieleniu odpowiedzi odmownej bez stosowanego pisemnego uzasadnienia.

Ustosunkowując się do podstawowej argumentacji skargi Dyrektor Szpitala [...] wskazał, że powołany przepis art. 26 ust 2 upp wyraźnie stanowi, że po śmierci pacjenta prawo wglądu w dokumentację medyczną ma osoba upoważniona przez pacjenta za życia. Zwrócił uwagę, że przepis art. 26 ust. 2 upp uniemożliwia osobom nieupoważnionym przez pacjenta za życia wgląd w dokumentację medyczną po jego śmierci. Wskazał, że taki pogląd reprezentuje też w całości piśmiennictwo oraz Rzecznik Praw Pacjenta i Główny Inspektor Ochrony Danych Osobowych. Wskazał, że interpretacja przepisu art. 26 ust. 2 upp nie budzi wątpliwości, a jedynie na jego podstawie budowane są postulaty de lege ferenda, oparte m.in. na przeglądzie ustawodawstwa innych krajów europejskich. W tym kontekście podniósł, że kwestią wymagającą rozważenia, wobec nie budzącego wątpliwości brzmienia przepisu art. 26 ust. 2 upp jest ewentualne umożliwienie udostępnienia bliskim zmarłego pacjenta dokumentacji medycznej, o ile pacjent udzielił upoważnienia do wglądu w dokumentację medyczną po jego śmierci w innej placówce medycznej. Zdaniem Dyrektora Szpitala [...] upoważnienie udzielone przez pacjenta osobie trzeciej w jednej placówce medycznej nie ma zastosowania u innego świadczeniodawcy. Jest to pogląd szeroko rozpowszechniony i o ile pewne wątpliwości powstają w zakresie uznawania upoważnień udzielonych w tej samej placówce medycznej podczas wcześniejszych hospitalizacji, to udzielenie upoważnienia u innego świadczeniodawcy nie jest uznawane za skuteczne. Hipotetycznie uznając racje Skarżącego wskazać należy, że nie istnieją ramy czasowe uznawania udzielanych upoważnień i ustalenie, że upoważnienie do wglądu w dokumentację medyczną złożone u jednego świadczeniodawcy jest skuteczne u innego, prowadziłoby do sytuacji, w których świadczeniodawca bądź udostępniałby dokumentację na podstawie upoważnień sprzed wielu lat, o których udzielający mógł w danym momencie nie pamiętać, lub też byłby zobowiązany do rozstrzygania, jak długo dane upoważnienie jest skuteczne.

W ocenie Dyrektora Szpitala [...] w relacji między prawem pacjenta do dysponowania informacjami dotyczącymi stanu jego zdrowia i podjętego leczenia, a prawem rodziny (bliskich) do uzyskania dostępu do dokumentacji medycznej przeważać winno prawo pacjenta do zachowania w tajemnicy informacji medycznych. Podkreślił, że w wypadku dokumentacji medycznej mamy do czynienia z prawami osobistymi szczególnej wagi i szczególnie chronionymi, a nie dziedzicznymi prawami majątkowymi. Powołując się m. in. na stanowisko Podsekretarza Stanu M. H. wyrażone w odpowiedzi na interpelację poselską, podniósł, że wskazane w art. 26 ust. 2 upp ograniczenia są realnym zabezpieczeniem tajemnicy lekarskiej, która obowiązuje także po śmierci pacjenta. Jednocześnie brak takiego upoważnienia nie pozbawia całkowicie osoby bliskie możliwości realizacji własnych praw podmiotowych, do których wykazania niezbędne są informacje zawarte w dokumentacji medycznej zmarłego pacjenta, albowiem mogą one skorzystać z drogi postępowania sądowego.

Dodatkowo Dyrektor Szpitala [...] wskazał na dwa zakresy problemów mogących powstać w przypadku akceptowania upoważnień do wglądu w dokumentację medyczną udzielonego u innego świadczeniodawcy. Pojawiłaby się bowiem wówczas potrzeba rozwiązania ewentualnych sporów w przypadku wskazania w kilku upoważnieniach różnych osób problemy z sytuacji, albo gdy pacjent nie życzyłby sobie (gdyby miał szansę wyrazić wolę), aby rodzina miała dostęp do jego dokumentacji np. z uwagi na zawarty w dokumentacji wywiad dotyczący życia seksualnego lub informacje o przebytych chorobach.

W ocenie Dyrektora Szpitala [...] nie zasługują na uwzględnienie również zarzuty Rzecznika Praw Obywatelskich dotyczące prawa do sądu, albowiem postępowanie o nabycie spadku toczy się w trybie postępowania cywilnego, co oznacza, że mają do niego zastosowanie przepisy ogóle dotyczące postępowania cywilnego, w tym także art. 208 § 1 pkt. 2 i 5 k.p.c, natomiast w przypadku odmowy udostępniania dokumentacji medycznej osobie bliskiej, może ona zrealizować swoje roszczenie o udostępnienie dokumentacji na podstawie art. 189 k.c. w ramach powództwa o ustalenie prawa. Dodatkowo zauważył, że osoby bliskie, którym odmówiono dostępu do dokumentacji medycznej zmarłego pacjenta mogą także realizować swoje prawo poprzez sądownictwo administracyjne.

Na rozprawie w dniu 5 lutego 2013 r. pełnomocnik skarżącego złożył do akt kopię karty historii zdrowia i choroby z dnia [...] lutego 2012 r. zawierającą upoważnienie złożone przez R. S. do pozyskania dokumentacji medycznej, w tym na wypadek śmierci, dla uczestniczki postępowania H. S. oraz kopię pisma zastępcy Dyrektora Szpitala [...] z dnia [...] czerwca 2012 r. informujące, że ww. upoważnienie zostało złożone przez R. S. w poradni lekarza rodzinnego POZ i odnosi się wyłącznie do tej dokumentacji. Uczestniczka postępowania przyłączyła się do skargi i oświadczyła, że otrzymała kserokopię dokumentacji medycznej ze Szpitala [...] w dniu [...] stycznia 2013 r. po złożeniu wniosku do Wojewódzkiej Komisji Zdarzeń Medycznych i opłaceniu go kwotą 200 zł (vide protokół z rozprawy – k. 48-49 akt sądowych).

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 1 § 1 ustawy z dna 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269, ze zm.), sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę administracji publicznej pod względem zgodności z prawem. Oznacza to, że wykonywana kontrola polega na weryfikacji decyzji lub postanowienia organu administracji publicznej z punktu widzenia obowiązującego prawa materialnego i procesowego.

Kontrola ta z mocy art. 3 § 2 pkt 8 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r., prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi -t.j. Dz. U. z 2012 r., poz. 270 (dalej: ppsa) obejmuje również bezczynność organów. Jest to stan, w którym organ, będący właściwym miejscowo i rzeczowo do załatwienia sprawy, nie wydaje decyzji, postanowienia bądź innego aktu administracyjnego lub nie podejmuje czynności z zakresu administracji publicznej, o jakich mowa w art. 3 § 2 pkt 1-4 ppsa w terminach przewidzianych przepisami. W myśl przepisu art. 149 ppsa Sąd, uwzględniając skargę na bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania przez organy w sprawach określonych w art. 3 § 2 pkt 1-4a, zobowiązuje organ do wydania w określonym terminie aktu lub interpretacji lub dokonania czynności lub stwierdzenia albo uznania uprawnienia lub obowiązku wynikających z przepisów prawa. Jednocześnie sąd stwierdza, czy bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania miały miejsce z rażącym naruszeniem prawa (ust.1). Skarga na bezczynność organu ma na celu ochronę strony poprzez doprowadzenie do wydania rozstrzygnięcia w sprawie. Dla stwierdzenia stanu bezczynności organu nie ma znaczenia fakt, z jakich powodów dany akt administracyjny lub czynność nie zostały podjęte Wystarczy stwierdzenie, iż organ nie zastosował się do przepisu regulującego konieczność działania w określonym czasie.

Sąd administracyjny, rozpoznając skargę na bezczynność organu, obowiązany jest w pierwszej kolejności ustalić, czy sprawa, w której została wniesiona skarga, była sprawą określoną w art. 3 § 2 pkt 1-4a ppsa. Następnie winien rozważyć, czy dopuszczalność skargi uwarunkowana jest zachowaniem określonego trybu przeciwdziałania bezczynności oraz czy taki tryb przed wniesieniem doń skargi został wyczerpany. W dalszej kolejności, o ile wynik badania dwóch pierwszych kwestii będzie pozytywny, sąd musi ustalić, czy organowi administracji można przypisać bezczynność rozumianą jako niewydanie w terminie decyzji lub postanowienia, względnie aktu lub czynności wskazanych w art. 3 § 2 pkt 4 ppsa.

Analizując w pierwszej kolejności kwestię dopuszczalności skargi w tego typu sprawach należy podnieść, że została ona już co do zasady przesądzona w postanowieniu Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 8 listopada 2012 r., sygn. akt II OZ 958/12 , w którym, oddalając skargę na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 12 września 2012 r., sygn. akt VII SO/Wa 53/12 o wymierzeniu Szpitalowi grzywny stwierdzono, że zakład opieki zdrowotnej jest zakładem administracyjnym, który z uwagi na unormowania stanowiące podstawę tworzenia i działalności tego rodzaju zakładów, w określonym zakresie wykonuje funkcje z zakresu administracji publicznej. Stosunek prawny pomiędzy takim zakładem a pacjentem, w zakresie udostępniania pacjentowi dotyczącej jego osoby dokumentacji medycznej jest stosunkiem administracyjnoprawnym, udostępnienie zaś tej dokumentacji następuje w drodze działania (czynności) zakładu, które może być przedmiotem skargi do sądu administracyjnego. W obecnym stanie prawnym obowiązek jaki ciąży na podmiocie udzielającym świadczeń zdrowotnych podlega zatem kontroli sprawowanej przez sądy administracyjne. Mając bowiem na uwadze wynikające z art. 51 ust. 3 Konstytucji RP prawo dostępu każdego do dotyczących go urzędowych dokumentów i zbiorów danych, należy przyjąć, iż możliwość szerokiego dysponowania powyższymi informacjami sprawia, że w tym zakresie podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych należy zaliczyć do kategorii władzy publicznej.

Nawiązując do problemu zachowania odpowiedniego trybu niezbędnego do złożenia skargi należy w pierwszej kolejności zauważyć, że niniejszą skargę wniósł Rzecznik Praw Obywatelskich, w związku z czym - stosownie do treści art. 52 ppsa - wyczerpanie środków zaskarżenia, jako elementu koniecznego do skutecznego złożenia skargi i zainicjowania postępowania sądowoadministracyjnego nie było konieczne.

Niezależnie zresztą od powyższego od powyższego w ocenie Sądu wniesienie skargi na bezczynność w zakresie wydania dokumentacji lekarskiej, jako czynności materialno-technicznej, nie wymaga uprzedniego wezwania do usunięcia naruszenia prawa. W odniesieniu do okoliczności rozpoznawanej skargi na bezczynność podzielić należy argumentację zawartą w wyroku NSA z dnia 15 lipca 2011 r., sygn. akt I OSK 667/11 w którym, zauważono, iż niepodjęcie takiej czynności może świadczyć o bezczynności organu. Możliwość zaś wniesienia w tym zakresie skargi do sądu administracyjnego przewiduje art. 3 § 2 pkt 8 w zw. z pkt 4 p.p.s.a. wobec czego skarga na bezczynność organu nie musi być poprzedzona żadnym środkiem zaskarżenia na drodze administracyjnej. W odniesieniu do aktów z art. 3 § 2 pkt 4 ppsa środka zaskarżenia należy poszukiwać w art. 52 § 3 ppsa, przy czym ustawa o prawach pacjenta tego typu środków zaskarżenia nie przewiduje, a w odniesieniu do aktów i czynności z art. 3 § 2 pkt 4 ppsa nie przewiduje ich również k.p.a. Przepis art. 52 ppsa uzależnia uruchomienie drogi postępowania sądowoadministracyjnego od wyczerpania środków zaskarżenia, ale tylko wówczas, gdy takie środki przysługują, czy to na podstawie k.p.a. czy to przepisów szczególnych. Jak wyżej wskazano środków takich nie przewiduje zarówno ustawa o prawach pacjenta, jak i w zakresie aktów i czynności k.p.a. Jak stwierdził Naczelny Sąd Administracyjny w omawianym wyroku wykładnia językowa art. 52 § 3 ppsa upoważnia do stwierdzenia, że przepis ten odnosi się do skarg na akty i czynności, a nie bezczynności w zakresie wydawania aktów. Uwagi te dotyczą także art. 52 § 4 ppsa. W tej sytuacji skarga na bezczynność Dyrektora Szpitala jest zatem dopuszczalna bez konieczności wezwania właściwego organu do usunięcia naruszenia prawa.

Sąd w niniejszej sprawie rozważył również kwestię ewentualnej bezprzedmiotowości niniejszego postępowania biorąc pod uwagę, że uczestniczka postępowania oświadczyła na rozprawie w dniu 5 lutego 2013 r., że otrzymała kserokopię dokumentacji medycznej ze Szpitala [...] w dniu [...] stycznia 2013 r. (vide protokół z rozprawy – k. 48-49 akt sądowych). Niemniej jednak Sąd doszedł do przekonania, że nie można twierdzić o bezprzedmiotowości postępowania w sprawie bezczynności w sprawie udostępnienia dokumentacji medycznej w trybie art. 26 ust. 2 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta. W powyższym trybie Dyrektor Szpitala [...] nie udostępnił do dnia rozprawy żądanej dokumentacji, natomiast zupełnie innym postępowaniem jest złożenie wniosku do Wojewódzkiej Komisji Zdarzeń Medycznych, który podlega odpowiedniej opłacie. Zobowiązanie organu -przez sąd uwzględniający skargę na podstawie art. 149 ppsa - do udostępnienia określonej dokumentacji chroni również uczestniczkę postępowania przed skutkami niepełnego dostępu żądanych dokumentów i ewentualnymi brakami w tej dokumentacji, przy uwzględnieniu odrębności postępowania przed Komisją Zdarzeń Medycznych.

Przechodząc do merytorycznego uzasadnienia wydanego wyroku należy na wstępie podnieść, że prawo do udostępnienia dokumentacji medycznej dotyczącej zmarłego pacjenta poprzez sporządzenie jej kopii strona skarżąca wywodzi z treści art. 26 ust. 2 i 27 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta - t.j. Dz. U. z 2012 r. poz. 159 ze zm. (dalej: upp). Pierwszy z wymienionych przepisów w ust. 1 stanowi, że podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych udostępnia dokumentację medyczną pacjentowi lub jego przedstawicielowi ustawowemu, bądź osobie upoważnionej przez pacjenta. Zgodnie zaś z ust. 2, po śmierci pacjenta, prawo wglądu w dokumentację medyczną ma osoba upoważniona przez pacjenta za życia. W ust. 3 i 4 ustawodawca wskazał inne podmioty, jakim udostępnia się dokumentację medyczną. Sposoby "udostępniania" dokumentacji medycznej wymienione natomiast zostały w art. 27 upp. Są to:

1) wgląd w dokumentację w siedzibie podmiotu udzielającego świadczeń zdrowotnych,

2) sporządzenie wyciągów, odpisów lub kopii oraz

3) wydanie oryginału za pokwitowaniem odbioru i z zastrzeżeniem zwrotu po wykorzystaniu, jeżeli uprawniony organ lub podmiot żąda udostępnienia tej dokumentacji.

Należy zauważyć, że przepisy dotyczące ochrony danych pacjenta, a także upoważnienia innych podmiotów do zapoznania się z dokumentacją medyczną podlegały od 1991 r. długiej i radykalnej ewolucji. Dotyczy to szczególnie treści art.18 ustawy o zakładach opieki zdrowotnej, następnie ustawy o prawach pacjentów, bardzo istotne zmiany zaszły też w regulacjach wykonawczych.

Zgodnie z § 12 rozporządzenia z dnia 21 grudnia 2006 r. rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 21 grudnia 2006 r. w sprawie rodzajów i zakresu dokumentacji medycznej w zakładach opieki zdrowotnej oraz sposobu jej przetwarzania (Dz. U. Nr 247, poz. 1819 ze zm.) historia choroby, w części dotyczącej przyjęcia pacjenta do szpitala, zawiera dane określone w § 6 ust. 1 pkt 1-5 oraz dodatkowo, m.in. pisemne oświadczenie pacjenta o upoważnieniu do uzyskiwania dokumentacji medycznej w przypadku jego śmierci, ze wskazaniem osoby upoważnionej, albo pisemne oświadczenie pacjenta o braku takiego upoważnienia (pkt 9). Zapis taki umieszczono jako realizację delegacji zawartej w ust. 8 art. 18 ustawy o zakładach opieki zdrowotnej. Wskazać dalej trzeba, że obecnie obowiązujące przepisy ustawy o prawach pacjentów przewidują, że podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych udostępnia dokumentację medyczną pacjentowi lub jego przedstawicielowi ustawowemu, bądź osobie upoważnionej przez pacjenta (art. 26 ust. 1). Ust. 2 tego przepisu, sformułowano odmiennie niż to miało miejsce w dotychczas obowiązujących przepisach. Brzmi on następująco: "Po śmierci pacjenta, prawo wglądu w dokumentację medyczną ma osoba upoważniona przez pacjenta za życia."

Z przepisu tego nie można wyprowadzić wniosku, że potrzebne jest szczególne upoważnienie na wypadek śmierci pacjenta, ponieważ wynika z niego jedynie, że osoba, którą upoważniono do wglądu w dokumentację medyczną za życia pacjenta, ma również takie uprawnienie po śmierci pacjenta.

Dlatego w § 8 obowiązującego obecnie rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 21 grudnia 2010 r. w sprawie rodzajów i zakresu dokumentacji medycznej oraz sposobu jej przetwarzania (Dz. U. Nr 252, poz.1697, ze zm.) określono, że w dokumentacji indywidualnej wewnętrznej zamieszcza się lub dołącza do niej:

1) oświadczenie pacjenta o upoważnieniu osoby bliskiej do uzyskiwania informacji o jego stanie zdrowia i udzielonych świadczeniach zdrowotnych, ze wskazaniem imienia i nazwiska osoby upoważnionej oraz danych umożliwiających kontakt z tą osobą, albo oświadczenie o braku takiego upoważnienia;

2) oświadczenie pacjenta o upoważnieniu osoby bliskiej do uzyskiwania dokumentacji, ze wskazaniem imienia i nazwiska osoby upoważnionej, albo oświadczenie o braku takiego upoważnienia;

3) oświadczenie pacjenta o wyrażeniu zgody albo zezwolenie sądu opiekuńczego na przeprowadzenie badania lub udzielenie innego świadczenia zdrowotnego, na zasadach określonych w rozdziale 5 ustawy o prawach pacjenta.

Co więcej należy zwrócić uwagę na to, że w przepisach wyżej przywołanych przewidziano możliwość zawarcia takich upoważnień w indywidualnej wewnętrznej dokumentacji lub też dołączenia do tej dokumentacji takiego oświadczenia.

Koresponduje z tym przepisem treść § 15 ust. 3 tego rozporządzenia, z którego wynika, iż do historii choroby dołącza się oświadczenia pacjenta, o których mowa w § 8, jeżeli nie zostały zamieszczone w historii choroby.

Z wymienionych przepisów wynika zatem, że pacjent może obecnie sporządzić takie oświadczenie zarówno w ramach jak i poza dokumentacją medyczną i tylko od jego woli zależało będzie jaką treść i jaki zakres upoważnienia obejmie to oświadczenie. Jeśli oświadczenie to przybiera najszerszą możliwą formę o upoważnieniu określonej osoby do uzyskiwania dokumentacji medycznej pacjenta, i zostanie załączone do historii określonej choroby, to niezależnie od tego który podmiot medyczny będzie świadczeniodawcą wytwarzającym dokumentację medyczną związaną z tą chorobą, ma obowiązek respektowania oświadczenia wskazującego upoważnioną osobę do uzyskiwania dokumentacji, zarówno za życia jak i po śmierci pacjenta.

Racją prawną przepisów dotyczących takiego oświadczenia, zarówno w stanie prawnym poprzednio, jak i obecnie obowiązującym, jest to, że oświadczenie takie wskazujące osobę upoważnioną do zapoznania się z dokumentacją, stanowi z woli pacjenta podstawę uchylającą, wobec takiej osoby, obowiązek zachowania tajemnicy lekarskiej ujawnionej w dokumentacji medycznej, o której mowa w art. 13 i art. 14 ust. 2 pkt 4 ustawy o prawach pacjenta.

Analizując okoliczności sprawy rozpatrywanej przez Sąd zważyć trzeba, że w związku z określoną chorobą sporządzono wewnętrzną indywidualną dokumentacją medyczną, w której znalazło się upoważnienie pacjenta –R. S. do uzyskiwania dokumentacji medycznej na wypadek jego śmierci przez żonę H. S..

Nie ma żadnego racjonalnego powodu, aby traktować oświadczenie pacjenta upoważniające osobę bliską do uzyskania jej dokumentacji, jako sporządzone tylko na użytek świadczeniodawcy, który założył historię choroby, w której oświadczenie takie się znalazło. Zostało ono bowiem sporządzone w związku z określonym zdarzeniem medycznym, które poddawane było leczeniu nie tylko przez świadczeniodawcę sporządzającym tę historię, ale też przez kolejnego świadczeniodawcę, który - jak twierdzi strona uczestniczka postępowania - nie pobrał od pacjenta odpowiedniego upoważnienia uniemożliwiając przez to potwierdzenie oświadczenia złożonego wcześniej. Szpital nie przedstawił również Sądowi dokumentacji z której wynikałoby, że pacjent odwołał zgodę znajdującą się w dokumentacji Poradni Lekarza POZ, [...] W. Nie ma zatem podstaw do przyjęcia, że zgoda udzielona w dniu [...] lutego 2012 r. w odniesieniu do H. S. mogła stanowić podstawę do odmowy udostępnienia dokumentacji medycznej żonie zmarłego, ze względu na konieczność zachowania obowiązku tajemnicy lekarskiej.

Sąd całkowicie podzielił stanowisko Rzecznika Praw Obywatelskich, który wskazał, że przy braku oświadczenia pacjenta, że nie życzy on sobie, by po jego śmierci ktokolwiek miał dostęp do jego dokumentacji medycznej, uprzednio udzielone upoważnienie, choćby zostało złożone w innej placówce medycznej, zachowuje moc i może stanowić podstawę udostępnienia dokumentacji medycznej tej osobie, na rzecz której zostało ustanowione.

Odnosząc się do argumentacji zawartej w odpowiedzi na skargę Dyrektora Szpitala [...] należy zauważyć, że w żadnym stopniu Sąd nie podważa zasadności stanowiska, iż przepis art. 26 ust. 2 upp uniemożliwia osobom nieupoważnionym przez pacjenta za życia wgląd w dokumentację medyczną po jego śmierci, a rozważania dotyczące jednolitej interpretacji tego przepisu należy uznać za bezcelowe i bezprzedmiotowe. Nie można się natomiast zgodzić z twierdzeniem Dyrektora Szpitala [...], że upoważnienie udzielone przez pacjenta osobie trzeciej w jednej placówce medycznej nie ma zastosowania u innego świadczeniodawcy. Taki pogląd nie znajduje bowiem żadnego oparcia w obowiązujących przepisach prawa, powodując dodatkowo trudności w uzyskaniu dokumentacji medycznej najbliższych członków rodziny pacjenta, którego jednoznacznie wyrażoną wolą było umożliwienie takiego dostępu.

Biorąc pod uwagę reguły wykładni systemowej i celowościowej oraz dobro pacjenta i jego najbliższych należy jednoznacznie przyjąć pogląd, że oświadczenie pacjenta o możliwości udostępnienia dokumentacji medycznej osobie najbliższej, złożone również w innej placówce medycznej i nie odwołane w żaden sposób (wyraźny lub dorozumiany) powoduje domniemanie, że oświadczenie to zachowuje swoją moc również w innych placówkach ochrony zdrowia skoro jest dołączane do karty choroby w ramach indywidualnej dokumentacji pacjenta.

Reasumując stwierdzić należało, że w odniesieniu do żądania uzyskiwania dokumentacji przez H. S., Dyrektor Szpitala [...] pozostawał w bezczynności co najmniej od dnia 1 czerwca 2012 r., a uwzględniając długotrwałe i uporczywe uchylanie się od obowiązku bezzwłocznego H. S. dokumentacji medycznej związanej z pobytem w tym Szpitalu R. S., pomimo obowiązku wynikającego z art. 26 ust. 2 ustawy o prawach pacjenta, a także z § 8, 15 i 78 rozporządzenia z dnia 21 grudnia 2010 r. w sprawie rodzajów i zakresu dokumentacji medycznej oraz sposobu jej przetwarzania (Dz. U. Nr 252, poz.1697, ze zm.) oraz charakter sprawy - bezczynność ta miała charakter rażący.

W tym stanie rzeczy, na mocy art. 149 ppsa należało orzec jak w sentencji wyroku.