Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia NSA Ewa Krawczyk (spr.), Sędziowie Sędzia WSA Włodzimierz Kubik,, Sędzia WSA Rafał Wolnik, Protokolant referent - stażysta Marta Zasoń, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 11 sierpnia 2011 r. sprawy ze skargi K. H. na decyzję Wojewody [...] z dnia [...] r. nr [...] w przedmiocie wymeldowania 1. uchyla zaskarżoną decyzję i orzeka, że nie podlega ona wykonaniu w całości; 2. zasądza od Wojewody [...] na rzecz skarżącej kwotę 100 (słownie: sto) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Burmistrz M. decyzją nr [...] z dnia [...] roku na podstawie art. 15 ust. 2 w zw. z art. 9 ust. 2b ustawy z dnia 10 kwietnia 1974 roku orzekł o odmowie wymeldowania K. H. z pobytu stałego w lokalu w M. przy ul. [...].

Po przeprowadzonym postępowaniu organ orzekający ustalił, że K. H. nie zamieszkuje w spornym lokalu (od czerwca 2010 roku) jednakże nie opuściła lokalu w sposób dobrowolny co potwierdziło większość przesłuchanych świadków. Zgłaszała ona fakt utrudniania korzystania z lokalu w dniu 20 lipca 2010 roku na Komendzie Policji w M., a postępowanie wykazało dokonanie przez A. H. wymiany zamka w drzwiach wejściowych. Skoro zatem – w ocenie organu I instancji – nie zostały spełnione przesłanki wymeldowania należało tego wymeldowania odmówić.

Wnioskodawca A. H. wniósł o uchylenie decyzji organu I instancji i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania. W jego ocenie organ I instancji przy wydawaniu decyzji pominął istotne fakty oraz błędnie "zinterpretował zgromadzony w sprawie materiał dowodowy". Otóż z dołączonej do pisma wnioskodawcy z dnia 5 grudnia 2010 roku kopii e-maila wynika, że K. H. nie ma zamiaru powrotu do spornego lokalu, a zatem zbędnym jest badanie czy posiada ona dostęp do tego lokalu. K. H. wyprowadziła się z lokalu w dniu 20 czerwca 2010 roku (dzień po wyroku rozwodowym), a więc organ powinien jedynie badać charakter tego wyprowadzenia, a nie stan obecny lub zaistniały w lipcu 2010 roku. Brak jest w sprawie dowodów na okoliczność, że odwołujący w czerwcu 2010 roku znęcał się nad K. H. lub utrudniał jej dostęp do lokalu. Stwierdził także, że ewentualne znęcanie się musiałoby być udowodnione orzeczeniem Sądu, co nie nastąpiło.

Zaskarżoną decyzją Wojewody [...] z dnia [...] roku nr [...] organ ten na podstawie art. 138 § 1 pkt 2 kpa w zw. z art. 15 ust. 2 ustawy z dnia 10 kwietnia 1974 roku o ewidencji ludności i dowodach osobistych (dalej powoływana jako "ustawa o ewidencji...") uchylił decyzję organu I instancji i orzekł o wymeldowaniu K. H. z lokalu przy ul. [...] w M.

Zdaniem organu odwoławczego materiał dowodowy zgromadzony w sprawie był wystarczający do podjęcia rozstrzygnięcia, ale został przez organ I instancji oceniony błędnie. W konsekwencji tej oceny organ ten przyjął brak dobrowolności opuszczenia lokalu przez K. H.

Natomiast zdaniem organu odwoławczego do opuszczenia lokalu w czerwcu 2010 roku przez K. H. (bezsporne) doszło w sposób dobrowolny. Opuściła ona bowiem dotychczasowe miejsce pobytu uznając, że z uwagi na złe zachowanie jej byłego męża (prawomocny wyrok rozwodowy z dnia 17 czerwca 2010 roku) powinna zmienić miejsce zamieszkania, a więc w ogóle nie można mówić o niedobrowolnym opuszczeniu lokalu (wyrok NSA z 6.03.2007 r., I OSK 401/06). Podnoszone przez K. H. w trakcie postępowania twierdzenie, że wnioskodawca znęcał się psychicznie i fizycznie nad nią nie zostały poparte sformalizowanymi dowodami.

Nadto nawet przyjęcie, że wyprowadzenie się nie miało charakteru dobrowolnego to wobec braku ze strony K. H. czynności prawnych zmierzających do odzyskania możliwości zamieszkania i urządzenie centrum życiowego w innym lokalu, spowodowało powstanie sytuacji prawnej zobowiązującej organ do jej wymeldowania z lokalu przy ul. [...] w M. bowiem lokal ten opuściła nie dopełniając obowiązku meldunkowego (wyrok NSA z 4 kwietnia 2008 roku, II OSK 352/07). Kierowanie bowiem pism do wnioskodawcy o wydanie kluczy (wymiana jednego zamka w drzwiach mieszkania przez wnioskodawcę między 12-16 lipca 2010 roku) nie świadczy o podjęciu działań zmierzających do przywrócenia utraconego posiadania. Z kolei interwencja Policji z sierpnia 2010 roku była związana z próbą wejścia przez K. H. po pozostawione w lokalu rzeczy, a nie z przywróceniem posiadania lokalu.

O zmianie centrum życiowego K. H. świadczy także wymeldowanie z pobytu stałego w spornym lokalu syna W. i zameldowanie go na pobyt stały w T. przy ul. [...], a następnie 4 października 2010 roku na pobyt czasowy w T. przy ul. [...], gdzie także zameldowana jest na pobyt czasowy sama K. H.

Okoliczności te, zresztą ustalone przez organ I instancji, świadczą o spełnieniu przesłanek z art. 15 ust. 2 ustawy o ewidencji ludności od których uzależnione jest wymeldowanie.

Skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego na decyzję ostateczną złożyła K. H. wnosząc o jej uchylenie i zasądzenie kosztów postępowania.

Zdaniem skarżącej decyzja ostateczna została wydana z naruszeniem art. 77 § 1 i art. 80 kpa, a także art. 15 ust. 2 o ewidencji ludności. Opuszczenie przez nią lokalu nie było dobrowolne, co potwierdziło trzech przesłuchanych świadków. Opuszczenie to było wywołane stosunkiem A. H. do niej, który wywołał u niej obawy co do własnego bezpieczeństwa i zdrowia, a nie było opuszczeniem dobrowolnym.

W sierpniu 2010 roku złożyła w Prokuraturze Rejonowej w M. zawiadomienie o znęcaniu się psychicznym i fizycznym nad nią przez A. H. Nieformalny podział majątku dorobkowego odzwierciedlony protokołem z dnia 27 sierpnia 2010 roku został na niej wymuszony przez A. H. W lokalu nie mogła przebywać od połowy lipca 2010 roku na skutek zmiany jednego z zamków w drzwiach wejściowych przez byłego męża. Skarżąca podniosła także, że dopełniła obowiązku meldunkowego przez zameldowanie na pobyt czasowy oraz, że wystąpiła z pozwem o ochronę naruszonego posiadania do Sądu Rejonowego w M.

W odpowiedzi na skargę organ odwoławczy wniósł o jej oddalenie podnosząc, że w wypadku przywrócenia skarżącej utraconego posiadania lokalu zaistnieją podstawy do ponownego zameldowania jej, o ile w przedmiotowym lokalu zamieszka.

Strony przed terminem rozprawy złożyły pisma procesowe: A. H. z dnia 11 maja 2011 roku, K. H. z 15 czerwca 2011 roku z załącznikami oraz pismo z dnia 18 lipca 2011 roku. W pismach tych podtrzymały swoje dotychczasowe stanowisko w zakresie oceny zaistniałych zdarzeń.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach zważył, co następuje:

Skarga zasługuje na uwzględnienie. Zaskarżona decyzja została bowiem wydana z naruszeniem art. 15 ust. 2 ustawy o ewidencji ludności przez przyjęcie, że skarżąca opuściła lokal przy ul. [...] w M., a opuszczenie to miało charakter dobrowolny i trwały i nie dopełniła obowiązku wymeldowania się.

Stosownie do art. 15 ust. 2 ustawy o ewidencji ludności organ gminy wydaje na wniosek strony lub z urzędu decyzję w sprawie wymeldowania osoby, która opuściła miejsce pobytu stałego lub czasowego trwającego ponad trzy miesiące i nie dopełniła obowiązku wymeldowania.

Wymaganą prawem przesłankę wymeldowania stanowi zatem ustanie pobytu w lokalu – nie przebywanie w lokalu. Jednocześnie podkreślić należy, iż przebywanie w innym lokalu (w tym w innej miejscowości) nie stanowi spełnienia przesłanki opuszczenia lokalu bez wymeldowania, chyba że towarzyszą temu inne okoliczności wskazujące na zamiar stałego związania się z tym nowym miejscem (SA/Wr 789/88, ONSA 1988/2/72). Nadto należy podkreślić, iż z ugruntowanego orzecznictwa Naczelnego Sądu Administracyjnego wynika, że spełnienie przesłanki w postaci "opuszczenia dotychczasowego miejsca pobytu" ma miejsce tylko wtedy gdy opuszczenie to miało charakter dobrowolny i trwały.

Jeżeli zatem strona została usunięta z lokalu w drodze przymusu fizycznego czy psychicznego bądź uniemożliwiono jej dostęp do lokalu np. przez wymianę zamków w drzwiach, to nie można tego uznać za opuszczenie miejsca dotychczasowego pobytu stałego. W orzecznictwie istotnie wyrażono pogląd, że możliwa do przezwyciężenia w postępowaniu prawnym przyczyna opuszczenia dotychczasowego miejsca pobytu, wynikająca z zachowania osoby pozostającej w lokalu, nie wyłącza dopuszczalności zastosowania trybu wymeldowania ustanowionego w art. 15 ust. 2 ustawy o ewidencji. Oznacza to, że podjęcie decyzji o wymeldowaniu uzależnione jest od ustalenia, czy osoba której postępowanie dotyczy, podejmowała środki prawne zmierzające do przezwyciężenia przeszkód w swobodnym korzystaniu z lokalu i powrotu do mieszkania.

Zdaniem składu orzekającego środki te muszą jednak być dostosowane do sytuacji osoby w stosunku do której toczy się postępowanie, muszą uwzględniać więc okoliczności dla których osoba ta opuściła dotychczas zajmowany lokal. Nie można bowiem od osoby, która lokal opuszcza z uwagi na znęcanie się nad nią przez osobę w lokalu zamieszkałą domagać się wystąpienia z żądaniem przywrócenia posiadania lokalu (w niniejszej sprawie termin do zgłoszenia takiego żądania nie minął w dacie wydania decyzji ostatecznej, a skarżąca stosowne żądanie zgłosiła), a następnie wykonania tego wyroku przez zamieszkanie w lokalu w którym w dalszym ciągu zamieszkuje osoba znęcająca się. W ocenie składu orzekającego za korzystanie ze środków prawnych w takiej sytuacji należy uznać także wystąpienie o ściganie za przestępstwo znęcania i w konsekwencji skierowanie co najmniej aktu oskarżenia do sądu i skazanie przez sąd wyrokiem za zarzucany czyn, zgłoszenie (zasadne i potwierdzone) na policji.

W sprawie jest bezsporne, że skarżąca wyprowadziła się z lokalu w III dekadzie czerwca 2010 roku, a zmiany jednego z zamków w drzwiach wejściowych wnioskodawca dokonał między 12-16 lipca 2010 roku. Spór dotyczy charakteru jaki miało opuszczenie przez skarżącą lokalu w czerwcu 2010 roku, a w szczególności czy było to opuszczenie dobrowolne, jak przyjął organ odwoławczy.

Podkreślić należy, że skarżąca w czasie całego postępowania przed organami, jak i w skardze do sądu twierdziła, że opuszczenie lokalu nastąpiło w wyniku zachowania wnioskodawcy, który znęcał się nad nią, a po zmianie zamków uniemożliwił jej wejście do mieszkania. Analiza znajdujących się w aktach administracyjnych zeznań świadków wskazuje (co najmniej trzech spośród czterech przesłuchanych) na istniejące przyczyny wyprowadzenia się skarżącej co najmniej od roku 2009. Nadto, jak już wskazano wyżej, skarżąca zgłaszała na Policji w dniu 20 lipca 2010 roku utrudnienie jej dostępu do lokalu (a więc przed dniem 27 sierpnia 2010 roku, kiedy do lokalu weszła w celu zabrania części rzeczy).

Uznanie w tej sytuacji, przy powołaniu się dodatkowo na czasowe zameldowanie jej oraz stałe zameldowanie syna W., że opuszczenie spornego lokalu miało charakter dobrowolny należy uznać za nieuprawnione. Błędnie organ odwoławczy ocenił skutki zameldowania skarżącej na okres tymczasowy

w T. przy ul. [...] do dnia 31 grudnia 2011 roku (zameldowanie istniało więc w dacie wydania zaskarżonej decyzji) i przyjął, że spod dotychczasowego miejsca pobytu wyprowadziła się ona bez wymeldowania.

Stosownie do art. 4 pkt 1 i 2 ustawy o ewidencji ludności obowiązek meldunkowy polega na:

1) zameldowanie się w miejscu pobytu stałego lub czasowego,

2) wymeldowaniu się z miejsca pobytu stałego lub czasowego.

Nie ulega wątpliwości, że skarżąca jest zameldowana na pobyt tymczasowy w T. przy ul. [...] od dnia 31 grudnia 2011 roku, gdzie mieszka wraz z synem. Dopełniła więc ona obowiązku meldunkowego. Artykuł 7 ust. 1 ustawy o ewidencji stanowi, że pobytem czasowym jest przebywanie bez zamiaru zmiany miejsca pobytu stałego w innej miejscowości pod oznaczonym adresem lub w tej samej miejscowości, lecz pod innym adresem.

Z kolei art. 8 ustawy stanowi, że osoba zameldowana na pobyt czasowy i przebywająca w tej samej miejscowości nieprzerwanie dłużej niż 3 miesiące jest obowiązana zameldować się na pobyt stały, chyba, że zachodzą okoliczności wskazujące na to, iż pobyt ten nie utracił pobytu czasowego (wyliczenie przykładowe art. 8 pkt 1-4).

Skoro więc skarżąca jest zameldowana na pobyt tymczasowy na okres do 31 grudnia 2011 roku (od 2.07.2010 r.) to trzeba stwierdzić, że bez wyeliminowania z obrotu prawnego czasowego zameldowania nie można uznać, że opuściła ona bez wymeldowania dotychczasowe miejsce zamieszkania, w którym zameldowana jest na pobyt stały (art. 15 ust. 2) (por. wyrok NSA z 31 stycznia 2007 r., II OSK 263/06 i wyrok NSA z 3 czerwca 2011 r., II OSL 944/10).

Zameldowanie czasowe stanowi dla strony potwierdzenie, że dopełniła ona nałożone przepisami ustawy obowiązki w zakresie ewidencji ludności i dopóki czasowe zameldowanie nie zostanie uznane przez właściwy organ za niezgodne z ustawą, tak długo nie można kwestionować zameldowania na pobyt stały. Nie ma wówczas znaczenia, czy strona nadal korzysta z mieszkania w którym jest na stałe zameldowana czy też nie korzysta.

Z powyższych względów Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 litera a i c ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 roku – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. nr 153, poz. 1270 ze zm., dalej ppsa) uchylił zaskarżoną decyzję. W pozostałym zakresie wyrok oparto na art. 152 ppsa i art. 200 w zw. z art. 205 § 1 ppsa.

Wskazania co do dalszego postępowania w sprawie związane z rozpatrzeniem złożonego odwołania wynikają wprost z treści powyższego uzasadnienia.