Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Dnia 10 grudnia 2014 roku Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi – Wydział II w składzie następującym: Przewodnicząca: Sędzia WSA Renata Kubot-Szustowska (spr.) Sędziowie: Sędzia NSA Anna Stępień Sędzia NSA Grzegorz Szkudlarek Protokolant sekretarz sądowy Magdalena Rząsa po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 10 grudnia 2014 roku przy udziale - sprawy ze skargi H. S. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w S. z dnia [...] nr [...] w przedmiocie odmowy przyznania świadczenia pielęgnacyjnego uchyla zaskarżoną decyzję. LS

Prezydent Miasta K., decyzją z dnia [...] nr [...], wydaną na podstawie art. 17 ust. 1b) ustawy z dnia 28 listopada 2003r. o świadczeniach rodzinnych (tekst jednolity Dz. U z 2006r., nr 139, poz. 992 ze zm.) oraz art. 104 ustawy z dnia 14 czerwca 1960r. – Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jednolity Dz. U. z 2013r., poz. 267), odmówił H. S. przyznania świadczenia pielęgnacyjnego w związku z opieką nad matką J. S.

W uzasadnieniu powyższej wskazał, iż w dniu 8 kwietnia 2013r. H. S. wniosła o ustalenie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego w związku z opieką nad matką. Do wniosku dołączyła orzeczenie o stopniu niepełnosprawności z dnia [...], nr [...], którym zaliczono jej matkę do znacznego stopnia niepełnosprawności, zaznaczając, iż nie da się ustalić od kiedy niepełnosprawność istnieje. Z uwagi zatem na okoliczność, iż osoba wymagająca opieki nie spełnia przesłanek zawartych w art. 17 ust. 1 b) ustawy – niepełnosprawność nie powstała przed ukończeniem 18 roku życia, świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje.

Od powyższej decyzji odwołanie wniosła H. S., w jego treści wyjaśniając, iż Powiatowy Zespół ds. Orzekania o Niepełnosprawności w K., orzeczeniem z dnia [...], zaliczył J. S. do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności. Orzeczenie to stanowiło podstawę decyzji organu pierwszej instancji z dnia [...], nr [...], którą odmówiono H. S. przyznania świadczenia pielęgnacyjnego ze względu na to, iż J. S. legitymowała się umiarkowanym stopniem niepełnosprawności. Odwołująca się dodała, iż ze względu na pogorszenie się stanu zdrowia matki wystąpiła ona ponownie do Powiatowego Zespołu ds. Orzekania o Niepełnosprawności w K., który wspomnianym już orzeczeniem z dnia [...]. zaliczył J. S. do znacznego stopnia niepełnosprawności, co było podstawą do ponownego ubiegania się o przyznanie przedmiotowego świadczenia.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w S., decyzją z dnia [...], nr [...], na podstawie art.138 § 1 pkt 1 k.p.a., w związku z art. 17 o świadczeniach rodzinnych, utrzymało w mocy zaskarżoną wskazaną na wstępie decyzję Prezydenta Miasta K.

W uzasadnieniu organ odwoławczy wskazał, iż nabycie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego uzależnione jest od spełnienia licznych warunków, wiążących się zarówno z osobą ubiegającą się o to świadczenie jak i z osobą wymagającą opieki lub innymi członkami ich rodziny. Dotyczą one m.in. okoliczności rezygnacji bądź niepodejmowania zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą niepełnosprawną, szczególnych cech prawnych i faktycznych osoby wymagającej opieki i osoby opiekę sprawującej, braku przesłanek negatywnych określonych w przepisie, istnienia stosunku alimentacyjnego itd. Podstawowym warunkiem dla nabycia prawa do świadczenia pielęgnacyjnego jest rezygnacja lub niepodejmowanie zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, przy czym ta rezygnacja lub niepodejmowanie zatrudnienia ma mieć na celu sprawowanie opieki nad osobą legitymującą się stosownym orzeczeniem o niepełnosprawności. Dla ustalenia prawa do świadczenia pielęgnacyjnego konieczne jest kumulatywne a więc łączne wystąpienie przesłanek pozytywnych przy jednoczesnym braku którejkolwiek z przesłanek negatywnych określonych przez ustawodawcę w powołanym wyżej przepisie art. 17 ustawy o świadczeniach rodzinnych.

Jak podkreślono, z przedłożonych w rozpatrywanej sprawie dokumentów wynika, ze H. S. złożyła wniosek o ustalenie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego w związku z opieką nad matką – J. S. Wnioskodawczyni jest osobą, na której zgodnie z przepisami ustawy z dnia 25 lutego 1964r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy (tekst jednolity Dz.U. z 2012r., poz.788 ze zm.) ciąży obowiązek alimentacyjny. Nadto J. S. jest wdową i legitymuje się, wydanym na stałe, orzeczeniem Powiatowego Zespołu do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w K. z dnia [...] o zaliczeniu do znacznego stopnia niepełnosprawności, w którym wskazano, że nie da się ustalić od kiedy istnieje niepełnosprawność, natomiast ustalony stopień niepełnosprawności datuje się od 31 grudnia 2012r. Wcześniej J. S. zaliczona została do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności na podstawie wydanego na stałe przez Powiatowy Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w K. orzeczenia z dnia [...], w którym również wskazano, że nie da się ustalić od kiedy istnieje niepełnosprawność. Organ wskazał ponadto, że H. S. zamieszkuje razem z matką i sprawuje nad nią opiekę. Osobą, na której ciąży w stosunku do pani J. S. obowiązek alimentacyjny jest również jej syn, H. S., zamieszkały w N., który pracuje zawodowo i nie sprawuje opieki nad matką. H. S. nie ma ustalonego prawa do emerytury, renty, renty rodzinnej z tytułu śmierci małżonka przyznanej w przypadku zbiegu prawa do renty rodzinnej i innego świadczenia emerytalne - rentowego, renty socjalnej, zasiłku stałego, nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, zasiłku przedemerytalnego lub świadczenia przedemerytalnego, świadczenia pielęgnacyjnego na inną osobę w rodzinie lub poza rodziną oraz nie legitymuje się orzeczeniem stwierdzającym niepełnosprawność. Aktualnie nie pracuje zawodowo, od 10 listopada 2011r. jest zarejestrowana jako osoba bezrobotna bez prawa do zasiłku dla bezrobotnych

Samorządowe Kolegium Odwoławcze, analizując ustalony w sprawie stan faktyczny, uznało, że H. S. nie kwalifikuje się do uzyskania prawa do świadczenia pielęgnacyjnego w związku z rezygnacją lub niepodejmowaniem zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej ze względu na konieczność sprawowania stałej opieki nad matką. J. S., legitymuje się bowiem orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności, w którym wskazano, że nie da się ustalić daty powstania niepełnosprawności, a jednym z koniecznych warunków pozwalających na przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego jest - stosownie do treści art. 17 ust. 1 b ustawy o świadczeniach rodzinnych - aby niepełnosprawność osoby wymagającej opieki powstała: 1) nie później niż do ukończenia 18 roku życia lub 2) w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej, jednak nie później niż do ukończenia 25. roku życia. Ustalenia tej okoliczności, a więc daty powstania niepełnosprawności, dokonuje uprawniony organ wydający orzeczenie w sprawie niepełnosprawności - w rozpatrywanej sprawie jest to Powiatowy Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w K. - który w oparciu o dokumentację medyczną i badanie osoby ubiegającej się o wydanie orzeczenia stwierdza, kiedy niepełnosprawność powstała. Jeżeli organ ten nie jest w stanie ustalić daty powstania niepełnosprawności, dokonuje w tym zakresie w wydanym orzeczeniu o niepełnosprawności stosownej adnotacji. Orzeczenie jest wiążące dla innych organów, w tym organów administracji, i nie są one uprawnione do prowadzenia postępowania dowodowego i dokonywania w tym zakresie własnych ustaleń. Orzeczenie nie może być zastąpione żadnym innym dokumentem ani tym bardziej domniemaniem, że niepełnosprawność w rozumieniu art. 17 w związku z art. 3 pkt 21 ustawy o świadczeniach rodzinnych mogła powstać wcześniej. W konkluzji organ stwierdził, iż J. S. nie legitymuje się takim orzeczeniem o niepełnosprawności, które uprawniałoby osobę sprawującą nad nią opiekę do świadczenia pielęgnacyjnego, a brak spełnienia powyższej przesłanki jednoznacznie przesądza o braku prawa do tegoż świadczenia.

Odnosząc się do treści odwołania organ wyjaśnił, że podstawą odmowy przyznania świadczenia pielęgnacyjnego na wniosek złożony przez H. S. w dniu 7 listopada 2012r. był fakt legitymowania się przez wymagającą opieki matkę zainteresowanej orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, podczas gdy obowiązujące w dacie orzekania (do dnia 31 grudnia 2012 r.) przepisy ustawy o świadczeniach rodzinnych wymagały orzeczenia o znacznym stopniu niepełnosprawności. Mimo uzyskania takiego orzeczenia w dniu [...], organ pierwszej instancji, rozpatrując kolejny wniosek zainteresowanej o ustalenie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego (z dnia 8 kwietnia 2013r.) wydał decyzję odmowną z uwagi na niespełnienie wymaganej z dniem 1 stycznia 2013r., po zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych, przesłanki dotyczącej daty powstania niepełnosprawności, określonej w art. 17 ust. 1 b) ustawy.

Niezależnie od powyższego Kolegium wskazało, iż w związku z wejściem z dniem 1 stycznia 2013r. ustawy z dnia 7 grudnia 2012r. o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz niektórych innych ustaw, wprowadzone zostało w ustawie o świadczeniach rodzinnych nowe świadczenie opiekuńcze wypłacane w ramach systemu świadczeń rodzinnych, tj. specjalny zasiłek opiekuńczy, uzależniony m.in. od spełnienia kryterium dochodowego.

Powyższą decyzję H. S. zaskarżył do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi, podtrzymując zarzuty podniesione w odwołaniu.

W odpowiedzi na skargę Samorządowe Kolegium Odwoławcze w S. wniosło o jej oddalenie argumentując jak w treści zaskarżonego rozstrzygnięcia.

Postanowieniem z dnia [...] zawieszono postępowanie sądowoadministracyjne w niniejszej sprawie z uwagi na toczące się przed Trybunałem Konstytucyjnym postępowanie w przedmiocie zgodności z konstytucją przepisu art. 17 ust. 1 b ustawy o świadczeniach rodzinnych.

Postanowieniem z dnia [...] postępowanie zostało podjęte z uwagi na wydanie rozstrzygnięcia przez Trybunał Konstytucyjny.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Kontrola sądu administracyjnego, zgodnie z art. 1 § 1 i 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. nr 153, poz. 1269 ze zm.) i art. 3 § 1 i § 2 pkt 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jednolity Dz.U. z 2012r., poz. 270, powoływanej dalej jako p.p.s.a.) polega na badaniu zgodności z prawem zaskarżonych aktów administracyjnych. Kontrola ta sprowadza się do zbadania, czy w toku rozpoznania sprawy organy administracji publicznej nie naruszyły prawa materialnego i procesowego w stopniu istotnie wpływającym na wynik sprawy. Przy czym ocena ta jest dokonywana według stanu i na podstawie akt sprawy istniejących w dniu wydania zaskarżonego aktu. Na podstawie art. 134 § 1 p.p.s.a., w postępowaniu sądowoadministracyjnym obowiązuje zasada oficjalności. Zgodnie z jej treścią, sąd nie jest związany zarzutami i wnioskami oraz powołaną podstawą prawną.

W rozpoznawanej sprawie, przedmiotem kontroli jest decyzja Samorządowego Kolegium Odwoławczego utrzymująca w mocy decyzję Prezydenta Miasta K. o odmowie przyznania skarżącej prawa do świadczenia pielęgnacyjnego.

Podstawę materialnoprawną zaskarżonej decyzji stanowiły przepisy ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych oraz ustawy z dnia 7 grudnia 2012 r. o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2012 r. nr 1548), powoływanej dalej również jako "ustawa zmieniająca".

W ocenie organu, w niniejszej sprawie nie została spełniona przesłanka z art. 17 ust. 1b ustawy o świadczeniach rodzinnych, ponieważ w przypadku matki odwołującej data powstania jej niepełnosprawności nie powstała nie później niż do ukończenia 18 roku życia lub w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej, jednak nie później niż do ukończenia 25 roku życia

Wobec powyższego, podstawą odmowy przyznania świadczenia pielęgnacyjnego było niespełnienie przesłanki, określonej w art. 17 ust. 1b ustawy o świadczeniach rodzinnych. Powyższy przepis był przedmiotem oceny Trybunału Konstytucyjnego, który wyrokiem z dnia 21 października 2014 r., sygn. akt K 38/13 orzekł o niezgodności art. 17 ust. 1b ustawy o świadczeniach rodzinnych w zakresie, w jakim różnicuje prawo do świadczenia pielęgnacyjnego osób sprawujących opiekę nad osobą niepełnosprawną po ukończeniu przez nią wieku określonego w tym przepisie ze względu na moment powstania niepełnosprawności, z art. 32 ust. 1 Konstytucji.

Odnosząc się do powyższego wskazać należy, iż zgodnie z art. 145 § 1 pkt 1 lit. b p.p.s.a., Sąd uwzględniając skargę na decyzję lub postanowienie uchyla decyzję lub postanowienie w całości albo w części, jeżeli stwierdzi naruszenie prawa dające podstawę do wznowienia postępowania administracyjnego.

Podstawy do wznowienia postępowania, określone są w przepisach art. 145 § 1, art. 145a § 1 i art. 145b § 1 k.p.a.. Pośród okoliczności w nich wymienionych zwrócić należy uwagę na art. 145a § 1 k.p.a., który stanowi, iż można żądać wznowienia postępowania również w przypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą, na podstawie którego została wydana decyzja.

W ocenie składu orzekającego, w niniejszej sprawie zaistniała podstawa do uchylenia zaskarżonej decyzji, ponieważ wyżej wskazanym wyrokiem, Trybunał Konstytucyjny orzekł o niekonstytucyjności przepisu art. 17 ust. 1 b ustawy o świadczeniach rodzinnych, który stanowił podstawę orzekania w niniejszej sprawie.

Biorąc pod uwagę powyższe, na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. b p.p.s.a. orzeczono o uchyleniu zaskarżonej decyzji, uznając to za wystarczające dla końcowego załatwienia sprawy.

Rozpoznając sprawę ponownie organ winien, uwzględniając stanowisko Trybunału Konstytucyjnego wyrażone w uzasadnieniu wyroku z dnia 21 października 2014 r., sygn. akt K 38/13, rozważyć czy skarżącej przysługiwać będzie wnioskowane świadczenie.

A. P.