Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA - Joanna Zabłocka, Sędzia NSA - Małgorzata Dałkowska - Szary (spr.), Sędzia WSA - Małgorzata Rysz, Protokolant - Monika Włochińska, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 9 października 2008 r. sprawy ze skargi B. R. na decyzję Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia [...] kwietnia 2008 r. nr [...] w przedmiocie odmowy umorzenia należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne; uchyla zaskarżoną decyzję;

Wnioskiem z 23 listopada 2007 r. B. R. zwróciła się do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o umorzenie posiadanego wobec ZUS zadłużenia za okres od grudnia 1997 r. do października 1998 r. Prośbę uzasadniła trudną sytuacją materialną związana z zakupem leków, dojazdami do pracy w czterech marketach w G. oraz z kosztami związanymi z czynszem za mieszkanie.

Decyzją z [...] lutego 2008r. r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych odmówił umorzenia należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne za okres od grudnia 1997r. do października 1998r. w łącznej kwocie 10 963,99 zł. Uzasadniając odmowę ZUS wskazał, że zobowiązana jest zatrudniona na podstawie umowy o pracę i umowy zlecenia, wobec czego osiąga stałe dochody i nie zachodzie w jej sytuacji przesłanka całkowitej nieściągalności, nie wykazała również aby zaistniały w stosunku do niej przyczyny umorzenia zadłużenia wskazane w rozporządzeniu Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 31 lipca 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad umarzania należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne (Dz. U. Nr 141, poz. 1365).

Zobowiązana złożyła wniosek o ponowne rozpoznanie sprawy, nie kwestionując jednak okresu zadłużenia wskazanego w zaskarżonej decyzji.

Rozpoznając sprawę w wyniku wniosku zobowiązanej Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, działając w imieniu ZUS decyzją z [...] kwietnia 2008r. Nr [...] utrzymał w mocy decyzję z [...] listopada 2007 r. W uzasadnieniu decyzji organ orzekający po przeanalizowaniu sytuacji materialnej i rodzinnej zobowiązanej stwierdził, iż zobowiązana jest zatrudniona na podstawie umowy o pracę, posiada stały dochód i pomimo trudnej sytuacji finansowej istnieje możliwość spłaty zadłużenia w postaci układu ratalnego.

W skardze wniesionej na ww. decyzję z dnia [...] kwietnia 2008 r. do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, B. R. zarzuciła, że organ odwoławczy nie uwzględnił przedłożonych przez nią dowodów na okoliczność ponoszonych wydatków w postaci wpłat za czynsz i zaciągnięty kredyt . Podniosła również, że nie jest w stanie spłacić zadłużenia ze względu na zły stan zdrowia i malejące dochody.

W odpowiedzi na skargę Prezes ZUS wniósł o jej oddalenie, podtrzymując argumentację przedstawioną w uzasadnieniu skarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył co następuje:

Sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości między innymi poprzez kontrolę działalności administracji publicznej pod względem jej zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej - patrz art. 1 § 1 i 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269). Uzupełnieniem powyższego jest treść art. 3 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.) - dalej: p.p.s.a., w którym wskazano, iż owe sądy stosują środki określone w ustawie. Powyższe regulacje określają podstawową funkcję sądownictwa i toczącego się przed nim postępowania. Jest nią sprawowanie wymiaru sprawiedliwości poprzez działalność kontrolną nad wykonywaniem administracji publicznej.

W tym zakresie mieści się ocena, czy zaskarżona decyzja odpowiada prawu i czy postępowanie prowadzące do jej wydania nie jest obciążone wadami uzasadniającymi uchylenie rozstrzygnięcia. Stosownie do art. 134 § 1 p.p.s.a. sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną. Wyjaśnić również należy, że zgodnie z art. 145 §1 p.p.s.a. sąd uwzględniając skargę na decyzję, może decyzję w całości lub części uchylić, stwierdzić jej nieważność w całości lub części lub stwierdzić wydanie decyzji z naruszeniem przepisów prawa.

Oceniając zaskarżoną decyzję Sąd uznał, że winna ona zostać uchylona, choć z innych przyczyn, niż podnoszone w skardze.

Jak wynika z akt sprawy zadłużenie skarżącej, będące przedmiotem orzekania w tym postępowaniu dotyczy okresu od grudnia 1997 r. do października 1998 r. A zatem zaległości powstały pod rządami ustawy z dnia 25 listopada 1986r. o organizacji i finansowaniu ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 1989r. Nr 25, poz.137 ze zm.). Ustawa ta została uchylona ustawą z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. Nr 137, poz. 887), zwaną dalej "ustawą", która weszła w życie z dniem 1 stycznia 1999r. W art. 109 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych ustawodawca przyjął, że składki na ubezpieczenie społeczne i zasiłki oraz zasiłki rodzinne i pielęgnacyjne należne za okres do 31 grudnia 1998r. płatnicy składek są zobowiązani rozliczać i opłacać na podstawie przepisów dotychczasowych. Z tak sformułowanego przepisu nie da się - w ocenie Sądu - wyprowadzić wniosku o stosowaniu do składek należnych przed dniem 1 stycznia 1999 r. innych terminów przedawnienia zobowiązań aniżeli określone w ustawie z 1986 r. ponieważ, jeżeli rozliczanie i opłacanie należności za okres do 31 grudnia 1998r. następuje na podstawie przepisów dotychczasowych, to również według uregulowań dotychczasowych należy oceniać ich wymagalność i przedawnienie.

Należy zaznaczyć, że w kwestii przedawnienia należności z tytułu składek ZUS, które powstały pod rządami ustawy z dnia 25 listopada 1986r. o organizacji i finansowaniu ubezpieczeń społecznych odmienne stanowisko zajął Sąd Najwyższy, który w wyroku z 12.07.2007 r. sygn. akt I UK 37/07 przyjął, że również do zobowiązań , które powstały pod rządami ustawy z 1986 r. należy stosować przepisy ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych. W ww. wyroku Sąd Najwyższy nie rozważył jednak stosowania przepisów dotyczących przedawnienia w świetle przepisu przejściowego jakim jest art. 109 ustawy z 1998 r.

Zgodnie z art. 35 ust. 3 ustawy z 1986 r. o organizacji i finansowaniu ubezpieczeń społecznych, należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne pracowników ulegały przedawnieniu po upływie 5 lat, licząc od dnia, w którym składka stała się wymagalna. Ustawodawca przewidział sytuacje, w których dochodzi do przerwania biegu przedawnienia i postanowił, że wskutek przerwania biegu przedawnienia termin zaczyna biec na nowo, wydłuża się więc okres, w którym możliwa jest egzekucja zaległości składkowych. W związku z tym, że przerywanie biegu przedawnienia zobowiązań mogłoby doprowadzić niejako do wyeliminowania funkcjonowania całkowicie instytucji przedawnienia, ustawa określiła maksymalny okres w którym ZUS może dochodzić należności z tytułu składek.

Stosownie do art. 35 ust. 4 zd. 2, ustawy z 1986 r. o organizacji i finansowaniu ubezpieczeń społecznych składek nie można dochodzić, jeżeli od momentu ich płatności upłynęło 10 lat. W związku z powyższym zobowiązanie uiszczenia składki na ubezpieczenie społeczne, przedawnia się najpóźniej w terminie 10 lat od chwili, kiedy stało się wymagalne. Przesłankę przedawnienia organ obowiązany jest uwzględniać z urzędu, ponieważ nie można dochodzić przedawnionych należności.

W niniejszej sprawie zarówno w dacie wydawania decyzji w pierwszej instancji jak również decyzji wydanej w wyniku ponownego rozpatrzenia sprawy, część zobowiązań skarżącej uległa już przedawnieniu na skutek upływu 10 lat od daty ich wymagalności. Według stanu na datę wydania II decyzji przedawnieniu uległy składki za okres od grudnia 1997 r. do marca 1998 r. Ustalenie wysokości zadłużenia, co do którego rozpoznawany jest wniosek o umorzenie jest istotnym elementem stanu faktycznego i jego nieprawidłowe ustalenie stanowi naruszenie przepisów postępowania, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy.

Równocześnie należy wskazać, że przedawnienie należności nie jest podstawą do ich umorzenia, ponieważ umorzyć można tylko te należności, które istnieją.

Postępowanie w przedmiocie umorzenia należności, które uległy przedawnieniu winno zostać umorzone jako bezprzedmiotowe. Prowadzenie postępowania w sprawie umorzenia należności przedawnionych i wydanie merytorycznego rozstrzygnięcia w sprawie stanowi naruszenie art. 105 K.p.a.

Odnosząc się natomiast do zarzutów skarżącej podniesionych w skardze należy stwierdzić, że nie są one uzasadnione. Organy dokonały oceny sytuacji majątkowej i rodzinnej skarżącej w świetle materiału dowodowego sprawy i przesłanek umorzenia należności z tytułu składek wynikających z obowiązujących przepisów i ocenie tej nie można zarzucić dowolności.

Mając powyższe okoliczności na uwadze i działając na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. c) p.p.s.a Wojewódzki Sąd Administracyjny orzekł o uchyleniu zaskarżonej decyzji.